ახალი წიგნები - 2004

ჯორჯ ჰარისონი, I Me Mine

I Me Mine
By George Harrison
400 pp, Weidenfeld

ამ წიგნში მხოლოდ 60 გვერდია ავტობიოგრაფიული, დანარჩენი 340 გვერდი სიმღერების ტექსტებსა და ფოტოებს ეთმობა; ავტობიოგრაფიული სექციის ნაწილი თავად ჰარისონს ეკუთვნის, ნაწილი კი - დერეკ ტეილორს, რომელიც "დეილი ექსპრესისთვის" წერდა სვეტებს, მერე კი "ბითლზის" პრესმდივანი გახდა. ჰარისონის ავტობიოგრაფია პირველად ლონდონის წიგნის მაღაზიებში 1980 წელს გამოჩნდა, ეს იშვიათი ფაქსიმილური გამოცემა იყო და საკმაოდ ძვირიც ღირდა - 250 გირვანქა სტერლინგი. ახალ გამოცემაში ორიგინალს არაფერი დამატებია ჰარისონის ქვრივის - ოლივიას შესავალისა და რამდენიმე ბოლოდროინდელი ფოტოს გარდა.
გამომცემლებს იმედი აქვთ, რომ წიგნი ბესტსელერად იქცევა და ალბათ არც ცდებიან, ნებისმიერი ფანი მას გატაცებით ჩაუჯდება. ლეგენდად ქცეული "ბითლზის" ფანები კი მთელ მსოფლიოში მრავლად არიან.
ჰარისონს უთქმელ კაცად იცნობდნენ, მაგრამ, როგორც დერეკ ტეილორი ამბობს, იგი სულაც არ იყოფილა ჩუმი და უსიტყვო; პირიქით, ბევრი ლაპარაკი უყვარდა, თავის თავზეც გაუთავებლად ლაპარაკობდა...
ჯორჯ ჰარისონის ავტობიოგრაფია ბავშვობის ხანიდან იწყება. მისი ოჯახი, არაერთი ლივერპულელი ოჯახის მსგავსად, ღარიბულად ცხოვრობდა. "ციოდა, ძალიან ციოდა, მარტო ერთ ადგილზე გვენთო ცეცხლი." ამას მოსდევს სკოლის პერიოდი, პატარა ჯორჯს სკოლა სძულდა: "ნამდვილი საზიზღრობა იყო, ბნელეთი..." მან სკოლა მიატოვა, არც არაფერი უსწავლია, მოსწავლის ნიჭიერება მასწავლებლებისთვისაც შეუმჩნეველი დარჩა. ერთ მშვენიერ დღეს სკოლის ავტობუსში მაკარტნის შეეჩეხა, მაშინ უკვე 17 წლის იყო და იმ დღიდან ჰარისონის ცხოვრებაში ყველაფერი შეიცვალა.
სხვათა შორის, "ბითლზის" პერიოდი წიგნში თითქმის მთლიანად გამოტოვებულია. ჯგუფის ისტორია 1969 წლის ამბებით წყდება: კვდება ბრაიან ეპშტეინი, ჯგუფი იშლება, ჯორჯი თავის პირველ ცოლთან ერთად ოქსფორდშირში ცხოვრობს, "ლამაზ, გოთური სტილის სახლში". ჰარისონი, როგორც ჩანს, შეგნებულად არ ამბობს არაფერს "ბითლზის" ტრიუმფზე. "ბითლზში" ყოფნისას ისეთივე უსიამოვნო გრძნობა მქონდა, როგორც მაშინ, სკოლაში რომ დავდიოდი. კოლექტიურად ბევრი ისეთი რაღაცა უნდა გაგვეკეთებინა, რაც პიროვნულად ჩემთვის მიუღებელი იყო, - წერს იგი და იქვე დასძენს: "შენი სივრცე - ეს ისეთი მნიშვნელოვანი რამაა." როგორც ამ ბიოგრაფიული თხზულებიდან ირკვევა, ჯორჯ ჰარისონი გაორებული პიროვნება იყო: ზოგჯერ შეეძლო კლოუნივითაც კი მოქცეულიყო და, მაგალითად, შემხვედრისთვის ხელის ჩამორთმევის მაგიერ ფეხი გაეშვირა, ზოგჯერ კი დიდი სევდა მოეძალებოდა ხოლმე, ამ სევდას ჯორჯ ჰარისონი ხან მედიტაციით, ხან იოგათი ახშობდა... ხან კიდევ კალამს იღებდა ხელში და თავისი ფიქრები ქაღალდზე გადმოჰქონდა...

ჰანიფ კურეიში, "სხეული"
The Body
By Hanif Kureishi
Faber, pp 266

კინომოყვარულებს კარგად ახსოვთ პატრის შეროს ფილმის, "ინტიმის" გამარჯვება ბერლინის კინოფესტივალზე, ეს ფილმი ფრანგმა რეჟისორმა ჰანიფ კურეიშის ნაწარმოებების მიხედვით გადაიღო...
მცირე ფორმის დიდოსტატის - ჰანიფ კურეიშის მოთხრობათა ახალი კრებული მკითხველს ნამდვილად გაახარებს. "სხეული", ასე ჰქვია კრებულის საკვანძო მოთხრობას, რომლის სახელიც კრებულის სათაურადაა გამოტანილი. "სხეულის" მთავარი გმირი ადამი, მოხუცი მწერალია, რომელმაც იცის, რომ დიდი ხნის სიცოცხლე აღარ უწერია. იგი მემუარების ავტორიცაა, "უკვე გვიანია", ასე ჰქვია ამ წიგნს. ადამი ლონდონის ქუჩებში დახეტიალობს და სულ სიკვდილზე ფიქრობს. სწორედ ამ ხეტიალის დროს გაიგებს, რომ ლონდონის ერთ-ერთ კლინიკაში ტვინის ტრანსპლანტაციის ოპერაცია იგეგმება, ადამი მზადაა მისი ტვინი ახალგაზრდა, ჯანღონით სავსე სხეულში გადანერგონ...
და აი, ხანდაზმული მწერლის ტვინი უკვე ახალგაზრდა, წარმოსადეგი მამაკაცის სხეულში ბინადრობს. ადამი მოგზაურობს, ქალები მასზე ჭკუას კარგავენ, დადის კლუბებში, ნარკოტიკებსაც კი ეძალება, საბოლოოდ საბერძნეთში, ერთ-ერთ კუნძულზე დასახლდება. ცხოვრობს ბოჰემურად და თითქოს არაფერი არ უნდა ანაღვლებდეს, მაგრამ უეცრად იგრძნობს, რომ ტყვეა, საკუთარი სხეულის ტყვე და ძალიან უნდა არა მარტო მოხუც ცოლთან დაბრუნება, არამედ თავის ბებერ სხეულში გადასახლებაც...
წიგნი კურეიშისთვის ჩვეული ლაკონური ენითა და სიზუტით არის დაწერილი და ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით უკიდურესად საინტერესოა. ამ კრებულში კურეიშის ცნობილ არქეტიპებსა და თემებსაც შეხვდებით: გაუცხოება, სიყვარულის დეფიციტი, უემოციო ურთიერთობები და სხვა.
ლიტერატურის კრიტიკოსები ხშირად სვამენ ხოლმე შეკითხვას, რაში მდგომარეობს კურეიშის მწერლური ხიბლი, მისი სამწერლობო ენა, მისი ლექსიკა ხომ ძალიან ღარიბია? მიუხედავად ამისა, მწერალი მკითხველზე წარუშლელ შთაბეჭდილებას ტოვებს, რადგან მის მოთხრობებში თანამედროვე ცხოვრების ჭეშმარიტება უტყუარად აისახება.


მარგარეტ დრებლი, "შვიდი და"
The Seven Sisters
By Margaret Drabble
307 pp, New York: Harcopurt

მარგარეტ დრებლის ნაწარმოებების ძირითადი თემა მისი თაობის პრობლემებია, იმ თაობის წარმომადგენლებისა, რომელთა ბავშვობაც ომის პერიოდს დაემთხვა (დრებლი 1939 წელს დაიბადა ინგლისში). ბრიტანელი მწერლის ადრეული რომანები – "წელიწადი ალყაში" (The Garrick Year) და "ცხოვრების გზა" (The Millstone) ნიჭიერი ახალგაზრდა მწერლების, მსახიობებისა და ინტელექტუალების ცხოვრებაზე მოგვითხრობს, მათ ტკივილსა და განცდებზე მუდმივად ცვალებად ლონდონურ ცხოვრებაში. ზოგიერთ პერსონაჟში მკითხველი თავად მწერალსაც კი ამოიცნობს. დრო გადის და დრებლის გმირებსაც ასაკი ემატებათ. შუა პერიოდის რომანებში, როგორიცაა "ყინულის ხანა" (The Ice Age) და "დედამიწის შუაგული" (The Middle Ground) მკითხველი საშუალო ასაკის ადამიანებს ეცნობა, ისინი საგონებელში არიან ჩავარდნილნი, მათი პირადი პრობლემები უკვე სახელმწიფოებრივ კონტექსტშია განხილული. დრებლის გმირები გარკვეულწილად სიმბოლური ხასიათები არიან, მათი პრობლემები ქვეყანაში არსებულ პრობლემებზე მიგვანიშნებს. რომანებში ასახულია ბრიტანეთის მდგომარეობა XX საუკუნის II ნახევარში.
ახლა დრებლი უკვე 60 წელს არის გადაცილებული და მისი ახალი რომანის პროტაგონისტიც ასაკოვანი ქალბატონია. ეს არის კანდიდა უილტონი, რომელმაც თავისი ახალგაზრდობა სოფლის იდილიურ გარემოში გაატარა. ის მორჩილად ასრულებდა თავის როლს - ერთგული ცოლისა და თავგადაკლული დედის მოვალეობას; და ვერასოდეს იფიქრებდა, რომ მისი ოჯახური იდილია დაირღვეოდა, მაგრამ ქმარმა, სოფელში პატივცემულმა პიროვნებამ, სკოლის დირექტორმა, მოულოდნელად მიატოვა ცოლი... კანდიდამ იგრძნო, რომ მარტო მეუღლესთან კი არა, სამივე ქალიშვილთანაც გაუცხოებულია და ახალი ცხოვრების – განმარტოებული ცხოვრების დაწყება გადაწყვიტა. ყველა გაოცდა, როცა მან სოფელი მიატოვა და ლონდონის ერთ ძველ გარეუბანში დამკვიდრდა.
ბევრი ჩვენგანის მსგავსად, კანდიდამ ცხოვრების დიდი ნაწილი ისე განვლო, რომ არაფერი გაუაზრებია. მან მხოლოდ განმარტოების ჟამს დაიწყო სამყაროს შეცნობა, მიხვდა, რომ დიდად არასოდეს ყვარებია თავისი სიმპათიური ქმარი და თითქმის არაფერი ჰქონია საერთო თავის შვილებთან. იგი ნანობს, რომ ასე უმიზნოდ ცხოვრობდა. მას ცოდვა არ ჩაუდენია, რადგან ამ ცოდვის ჩადენის შანსი არასოდეს ჰქონია, და მაინც ისეა დამძიმებული, თითქოს დიდი დანაშაული ჩაედინოს...
კანდიდა იმედს მაინც არ ჰკარგავს: "მე ვფიქრობ, რომ იმედი სადღაც ჩემს გვერდითაა", და დადის კანდიდა მაღაზიებში, საგანმანათლებლო კლუბში, სადაც საჯაროდ კითხულობენ კლასიკოსთა ნაწარმოებებს; ვერგილიუსის "ენეიდათი" აღფრთოვანებული კანდიდა ენეასის ნაკვალევზე წასვლას გადაწყვეტს. ის ენეასივით ეძებს თავის ბედს...
თანამედროვე პილიგრიმები – კანდიდა და მისი ე.წ. თანამოაზრეები ტუნისს მიემგზავრებიან... ასე იწყება შვიდი დის თავგადასავალი. კანდიდა სულ უფრო და უფრო მიმზიდველი ხდება, სადღაც გაქრა მისი ირონიული განწყობა, დამარცხების მწარე განცდა სიცოცხლისადმი ლტოლვას უთმობს ადგილს. მაგრამ მწერალმა თავის გმირს ცოტა განსხვავებული მიზანი დაუსახა. მიზანი კანდიდას გამოფხიზლება ან გათავისუფლება არაა, კანდიდა ვერ გაექცევა თავის ცხოვრებასა და მოვალეობებს მეგობრებისა და ოჯახის წინაშე, უბრალოდ, საკუთარ ნაჭუჭში ჩაკეტილი ცხოვრება შეუძლებელია და კანდიდამ რეალობას თვალი უნდა გაუსწოროს...

ჯოის კეროლ ოუტსი, "იქ წაგიყვან"
I'll Take You There
By Joice Carol Oates
290 pp, New York: Ecco/HarperCollins Publishers

შემოქმედებითი ნაყოფიერების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, ჯოის კეროლ ოუტსს თითქმის ვერავინ შეედრება. 1964 წლიდან მოყოლებული მან 85 წიგნი დაწერა, ფაქტობრივად, ყველა ჟანრში სცადა ბედი და კრიტიკის ძლიერი ქარცეცხლიც გამოიარა.
"იქ წაგიყვან" ოუტსის 38-ე რომანია. აქ გაგრძელებას პოულობს ქალის აკვიატებული იდეისა და თვითუარყოფის თემა, რაც საინტერესოდ აისახა მის წინა რომანში "ქერა" (Blonde).
ნაწარმოების სათაური, რაღა თქმა უნდა, 70-იანი წლების მშვენიერი სიმღერის ასოციაციებს იწვევს. მწერალი გვიამბობს ექსცენტრული, დეპრესიული სტუდენტი გოგონას - ანელიას ამბავს. ანელია მთავარი გმირის მეტსახელია, მისი ნამდვილი სახელი არავინ იცის.
რომანი პირველ პირშია დაწერილი, უსახელო ანელია გულახდილია მკითხველის წინაშე. მას აღარ სურს ქალად ყოფნა, აღარ სურს სიცოცხლე, იმიტომ რომ ვერ პოულობს საკუთარ "მეს" და იტანჯება. "ის ადამიანი, რომელიც მე ვიყავი რამდენიმე წლის წინათ, ახლა უცხო გახდა ჩემთვის" – ამბობს სასოწარკვეთილი პერსონაჟი, რომელსაც კრიტიკოსებმა "მის X" უწოდეს, მის სინდრომს კი "მის X-ის ფაქტორი".
"იქ წაგიყვან" მხატვრული პროზაა ონტოლოგიური სარჩულით. "რატომ არის, რომ არსებობს რაღაც და ამ დროს არაფერი არ არსებობს?" – პარმენიდეს ციტირებას ახდენს მთავარი გმირი და ისწრაფვის, რომ არაფერი რაღაცით შეცვალოს – ხან ქალთა კლუბის წევრებს მიეკედლება, ხან შეიყვარებს... მაგრამ არაფრის რაღაცით შეცვლა მის ცხოვრებაში მაინც არაფერს ცვლის.
და მთავარ გმირს უკვე ეჭვი ეპარება, იქნებ მას არც კი აქვს ამ ქვეყანაზე ცხოვრების უფლება: დედა არც კი ახსოვს, ძმებს მისი გაჩენა არ უნდოდათ, მამას არასოდეს მიუმართავს სახელით, და ნამდვილი სახელით არც სხვები მოიხსენიებენ...
ანელიას ვერც ფილოსოფია იხსნის რეალობისგან, "მე არავინ მყავს, არც მშობლები, არც და-ძმა, არც ღმერთი. არ მაქვს სახლი, გონების გარდა, ჩემი სახლი ჩემი ფიქრებია," – ეუბნება მას შეყვარებული და გოგონა ფიქრობს, რომ რაღაცას მიაგნო, მაგრამ რომანში განვითარებული სიყვარულის ისტორია ორივეს დაუმტკიცებს, რომ ეს ფიქრი სიგიჟეს ჰგავს; რეალობა სხვაგვარია...
მკითხველი კარგად ვერც კი იგებს, ვინ არის ეს უსახელო არსება და, ამავე დროს, მთელი თავისი არსით ეფლობა მის ცხოვრებასა და განცდებში. ეს მწერლის უდიდესი მიღწევაა.


გარი ო`კონორი, "ალეკ გინესი – უცნობი"
Alec Guinness
The Unknown
A life
By Garry O'Connor
449 pp, Sidgwick and Jackson

"გინესი ანონიმურობის პოეტი იყო. ის ტერასაზე იჯდა ხოლმე ორ-სამ მეგობართან ერთად, სვამდა და უსმენდა სიჩუმეს. ეს იყო მისი სამოთხე..." (პიტერ უსტინოვი).
"ერთხელ გინესს საგრიმიოროში ვესტუმრე, შეილოკს თამაშობდა "ვენეციელ ვაჭარში", სცენაზე გასვლის წინ გრიმს იკეთებდა – მისი გრიმი მხოლოდ რამდენიმე შტრიხისგან შედგებოდა, და პრინციპში მეტი არც სჭირდებოდა, ის ხომ გარდასახვის დიდოსტატი იყო," ასე იგონებს მსოფლიოში ცნობილ, უკვე ლეგენდად ქცეულ ბრიტანელ მსახიობს გარი ო`კონორი, ავტორი თეატრის მოღვაწეთა საუკეთესო ბიოგრაფიებისა. ო`კონორის თხზულება "ალეკ გინესი - უცნობი" განსაკუთრებით საინტერესოა მკითხველისათვის, რადგანაც ავტორი პირადად იცნობდა მსახიობს და ბევრი საინტერესო მოგონება აკავშირებდა მასთან. ამ მოგონებების საფუძველზე და მწერლის ნიჭის წყალობით კიდევ ერთი მშვენიერი ბიოგრაფიული რომანი შეიქმნა.
მწერალი რომანის სათაურშივე მიგვანიშნებს იმაზე, რომ ალეკ გინესი იდუმალებით მოცული პიროვნება იყო, და მაინც ცდილობს მისი პიროვნების საიდუმლოების ამოხსნას.
ყველა, ვისაც დიდი მსახიობი ფილმში ან სცენაზე უნახავს, მოხიბლულა მისი გარდასახვის უნარით, უჩვეულო სიღრმითა და შინაგანი ძალით. ავტორი ერთ სცენას იხსენებს ალან ბენეტის "ძველი სოფლიდან" (The Old Country): "გინესი ერთი წუთით მარტო რჩება სცენაზე, ხსნის კარადას, იქიდან თოფს იღებს, დახედავს, ისევ კარადაში ინახავს და ტოვებს სცენას. გამაოგნებელია მაყურებლის რეაქცია. დარბაზი დაძაბულია, სუნთქვაც კი აღარ ისმის. ისმის მხოლოდ გულისცემა. და როცა გინესი თოფს შეინახავს, ყველა შვებით ამოისუნთქავს..."
"ერთხელ ერთად ვისადილეთ, საუბრობდა საოცრად გაწონასწორებულად, თავის ცხოვრებაზე. დიდი სიყვარულით იხსენებდა ლორენს ოლივიეს, გარდაცვლილ დედას... გამორჩეულად უყვარდა პოეზია და მხატვრობა. ისე კარგად და ლაღად ყვებოდა მსახიობებზე, მოსმენად ნამდვილად ღირდა. დიდ პატივს სცემდა ჩარლზ ლოუტონს. ჭორაობაც უყვარდა, ისე, მსუბუქად..."
რომანი განსაკუთრებული გულწრფელობით არის დაწერილი და საკმაოდ სცილდება თეატრალური ბიოგრაფიების ჩარჩოებს. როგორც კრიტიკოსები ამბობენ, ეს წიგნი ო`კონორის ბიოგრაფიულ თხზულებებს შორის საუკეთესოდ შეიძლება ჩაითვალოს.


ჯონ შუედი, "მერე რა (მაილს დევისის ცხოვრება)"
So What
The Life of Miles Davis
By John Szwed
Simon and Schuster, 488 pp.

"რომანტიკული მაილსი" – ასე მოიხსენიებდნენ ლეგენდად ქცეულ ჯაზმენს, მაილს დევისს მისი ფანები. ჯაზისა და კლასიკური მუსიკის მოტრფიალენი ერთხმად აღიარებენ დევისის Kind of Blue-ს ღირსებებს, ალბომისა, რომელიც აგერ უკვე 40 წელია შოუბიზნესის უშრეტ წყაროს წარმოადგენს.
ახალი რომანი, როგორც მისი ავტორი ამბობს, მოგვითხრობს იმ ადამიანის ცხოვრებაზე, ვინც გაიგო "ჯაზის ჭირვეულობა".
მაილს დევისის პორტრეტის დახატვასთან ერთად წიგნში დიდძალი საინტერესო ინფორმაციაა დაგროვილი მუსიკალური ბიზნესის შესახებ. მწერალი იმ ადამიანების ახირებებსა და ამბიციებზეც მოგვითხრობს, რომლებიც მასთან ერთად უკრავდნენ – იქნება ეს ჩარლი პარკერი, ჯონ კოლტრეინი, ჯო ზავინული თუ მარკუს მილერი.
მთელი ეს ინფორმაცია ისე გონივრულად არის გაბნეული ნაწარმოებში, რომ მკითხველს ერთი წამითაც არ ეძლევა მოდუნების საშუალება. ახალი რომანი – ეს არის ჯაზის კომპლექსური დინამიკის სრული სურათი.
აღსანიშნავია ისიც, რომ მწერალი პირველ რიგში გვერდს უვლის კლასიკურ მუსიკალურ სამყაროში გაბატონებულ მცდარ მოსაზრებებს. აი, ერთი მაგალითი: "მიუხედავად იმისა, რომ დევისს "ნოვატორად" მიიჩნევენ და აფასებენ მის ღვაწლს, მას მაინც აფრო-ამერიკული ჯაზის ფიგურებთან ერთად მოიხსენიებნ ხოლმე და არაფერს ამბობენ მის სიახლოვეზე "სერიოზულ", ანუ კლასიკურ ჯაზთან. არადა, ბეცი უნდა იყო, ეს რომ არ დაინახო," - წერს ჯონ შუედი, რომელიც ასევე არ იზიარებს ჯაზური მუსიკის რასობრივ ჭრილში განხილვის ტენდენციას.
"კიდევ ერთი მცდარი მოსაზრება კომერციას შეეხება, - ვკითხულობთ თხზულებაში, - ბევრისთვის ჯაზშიც და კლასიკურ მუსიკაშიც საზღვარი ხელოვნებასა და კომერციულობას შორის იგივეა, რაც საზღვარი კარგსა და ცუდს შორის, მაგრამ კომერციული ფაქტორის არსებობა-არარსებობა (დევისის შემთხვევაში ის ყოველთვის არსებობდა), მუსიკალურ ხარისხს არ განსაზღვრავს. ამის დასტური დევისის ყველაზე ცნობილი ალბომი Kind of Blue-ა (1959) - რადიკალური ინოვაცია ჯაზურ ჰარმონიაში და, ამავდროულად, ბესტსელერი ჯაზის ალბომებს შორის."
დევისი მუსიკით სულდგმულობდა, ამიტომაც უყვარდათ იგი ფანებს გამორჩევით. ისინი გრძნობდნენ ამ სიყვარულს, - წერს ავტორი და იმ კითხვასაც სვამს, რომელიც არაერთხელ დასმულა ჯაზის მოყვარულთა მიერ: რაში მდგომარეობდა მაილს დევისის ფენომენი, მას ხომ პარკერის მსგავსად არც ახალი ჰარმონიული ენა გამოუგონია, და არც დიუკ ელინგტონის რანგის კომპოზიტორი ყოფილა? ამ კითხვაზე პასუხი ასეთია: "მაილს დევისი უდიდესი ნიჭით იყო დაჯილდოებული, ახალი ხედვითა და შინაგან სამყაროში წვდომის უნარით. მისი საყვირის ხმა XX საუკუნის მუსიკაში ჯადოსნურ ჰანგად გადმოიღვარა.

მოამზადა თამარ სუხიშვილმა

© “წიგნები – 24 საათი”