ინტერვიუ მიშელ უელბეკთან

ესაუბრა სიუზანა ჰანეველი

ინგლისურიდან თარგმნა ირმა ტაველიძემ
„სტუჯიზი“ მოგწონთ?“ - მკითხა მიშელ უელბეკმა ინტერვიუს მეორე დღეს. ელექტრო-სიგარეტი გვერდით გადადო (როდესაც ეწეოდა, ის წითლად ინთებოდა, კვამლის ნაცვლად კი ორთქლს უშვებდა) და ნელა წამოდგა იატაკზე გაფენილი ლეიბიდან. „ჩემი რომანით, „კუნძულის შესაძლებლობით“ შთაგონებულმა იგი პოპმა სიმღერები დაწერა. ასე მითხრა, ერთადერთი წიგნია, რომელიც ბოლო ათი წლის განმავლობაში მომეწონაო“, - მითხრა და სიმღერების მოსმენა შემომთავაზა. საფრანგეთის ცოცხალ მწერლებს შორის ყველაზე ცნობილმა „მაკბუკი“ გახსნა და ოთახს მიერთებულ სამზარეულოში პანკ როკის ლეგენდის ყურისწამღები ხმა გაისმა: „რა კარგია, როცა მკვდარი ხარ“.
მიშელ უელბეკი 1958 წელს მადაგასკართან ახლოს, საფრანგეთის ტერიტორიად აღიარებულ კუნძულ რეუნიონზე დაიბადა. როგორც მისი ოფიციალური ვებ-გვერდი გვამცნობს, ბოჰემური ცხოვრების მოყვარულმა მშობლებმა - ანესთეზიოლოგმა და მთამსვლელმა გიდმა - „მალე შვილის მიმართ ყოველგვარი ინტერესი დაკარგეს“. მას ბავშვობის სურათები არ აქვს. მცირე ხნით დედის მშობლებთან ცხოვრობდა ალჟირში, ექვსი წლიდან კი ბებიასთან, მამამისის დედასთან იზრდებოდა ჩრდილოეთ საფრანგეთში. უმუშევრობისა და დეპრესიის შემდეგ, რის გამოც ფსიქიატრიულ კლინიკაში რამდენჯერმე მოხვდა, უელბეკმა სამსახური იშოვა: ის საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეის ტექნიკური უზრუნველყოფის ჯგუფში მუშაობდა (ამბობს, პარლამენტის წევრები „ძალიან საყვარლები“ იყვნენო).
ლექსებს სტუდენტობის წლებშივე წერდა, 1991 წელს კი ამერიკელი მწერლის, ლავკრაფტის შესახებ გამოკვლევა გამოაქვეყნა, რომელმაც მაღალი შეფასება დაიმსახურა. 36 წლისამ პირველი რომანი „ბრძოლის ველის განვრცობა“ (1994) დაწერა ორი პროგრამისტის საშინლად მოსაწყენ ცხოვრებაზე. ამ რომანის წყალობით მან მრავალი თაყვანისმცემელი შეიძინა. ფანების ჯგუფმა ჟურნალი „პერპენდიკულერი“ დააარსა იმ მიმდინარეობის საფუძველზე, რომელსაც ისინი „დეპრესიონიზმს“ უწოდებდნენ (უელბეკი, ვინც საპატიო ადგილი დაიკავა ჟურნალის ყდაზე, აცხადებს, რომ მათი თეორია ბოლომდე არ ესმოდა და სინამდვილეში დიდად არც აინტერესებდა). მომდევნო რომანი, „ელემენტარული ნაწილაკები“ (1998), რომელიც სოციალური კომენტარებისა და დეტალურად აღწერილი სექსის სცენების ნაზავია, საფრანგეთში 300 000 ცალი გაიყიდა. მისი ავტორი საერთაშორისო დონის ვარსკვლავი გახდა. ასე დაიწყო ცხარე კამათი იმის შესახებ, უელბეკი ბალზაკის ტრადიციის გამგრძელებელ, ბრწყინვალე რეალისტად უნდა შეირაცხოს, თუ უპასუხისმგებლო ნიჰილისტად („ნიუ იორკ ტაიმსის“ ერთმა გულმოსულმა კრიტიკოსმა რომანს „სრულიად ამაზრზენი საკითხავი“ უწოდა, მეორემ კი ის დაახასიათა, როგორც „ავხორცულისა და ფსიქოზურის უინტერესო ნაზავი“). „პერპენდიკულერის“ სარედაქციო კოლეგია გააღიზიანა მისმა პოზიციამ, რომელიც კოლეგიის წევრებმა სექსუალური განთავისუფლების მოძრაობის რეაქციონისტურ შეფასებად აღიქვეს და ის ჟურნალიდან დაითხოვეს.
რამდენიმე წლის შემდეგ დედამისმა, რომელსაც მიაჩნდა, რომ რომანის ზოგიერთ ავტობიოგრაფიულ პასაჟში უსამართლოდ იყო აღწერილი, 400-გვერდიანი მემუარი გამოაქვეყნა. ფრანგულმა პრესამ უელბეკს სიცოცხლეში პირველად და უკანასკნელად გამოუცხადა საყოველთაო სიმპათია. კრიტიკოსები იძულებული გახდნენ, ეღიარებინათ, რომ „ელემენტარული ნაწილაკებში“ დაუნდობლად აღწერილი ჰიპი დედის პორტრეტი სრულყოფილად ვერ ასახავდა იმ თავკერძა არსებას, რომელიც მისივე ავტობიოგრაფიაში იკვეთებოდა. წიგნის გამოსვლასთან დაკავშირებული ტურნეს დროს ქალმა თავმომწონედ იკითხა: „ვის არ უთქვამს თავისი ბიჭისთვის, შე საწყალო და გამოსირებულოო?“.
2001 წელს უელბეკის „პლატფორმა“ გამოვიდა - წიგნი იმ სამოგზაურო სააგენტოს შესახებ, რომელიც ტაილანდში სექსუალური ტურიზმის აქტიურ წახალისებას გადაწყვეტს. რომანში ამას მუსლიმი ტერორისტების მიერ განხორციელებული ტერორისტული აქტი მოჰყვება. მთავარი გმირის ზოგიერთი თვალსაზრისის გამო („როცა კი ვიგებდი, რომ ღაზას სექტორში პალესტინელი ტერორისტი, ბავშვი თუ ორსული ქალი ტყვიამ იმსხვერპლა, სიხარულით მაჟრჟოლებდა - ქვეყნად ხომ ერთი მუსლიმით ნაკლები დადიოდა“) უელბეკი ქალთმოძულეობასა და რასიზმში დაადანაშაულეს. ეს ბრალდება მას ჯერ კიდევ არ გაუქარწყლებია - არადა, მოუწევს, მიუხედავად იმისა, რომ აშკარად არ ეხალისება. „როგორ გყოფნით გამბედაობა ასეთი რამეების დასაწერად?“ - ვკითხე მას. “ეს ისეთი ადვილია. უბრალოდ, ვთვალთმაქცობ: ვითომ უკვე მკვდარი ვარ”, - მიპასუხა მან.
ერთ-ერთ ინტერვიუში, რომელიც „პლატფორმას“ რეკლამის ნაწილი გახლდათ, უელბეკმა დღეისთვის ავად გახმაურებული სიტყვები თქვა: “Et la religion la plus con, c’est quand même l’Islam” (არადამაკმაყოფილებელი, შერბილებული თარგმანი ასეთია: „ისლამი ყველაზე იდიოტური რელიგიაა“). სამოქალაქო უფლებების დამცველებმა მას სასამართლოში უჩივლეს „სიძულვილის ენის“ გამოყენების გამო, თუმცა ეს პროცესი მწერალმა მოიგო, გამოხატვის თავისუფლების საფუძველზე. „არ მეგონა, მუსლიმებს თუ ყველაფერი სწყინდათ“, - ამიხსნა მან, - „ვიცოდი, ებრაელები სულ იმას ცდილობენ, რომ ანტი-სემიტიზმის კვალი სადმე აღმოაჩინონ, მაგრამ მართალს ვამბობ, მუსლიმებზე მსგავსი არაფერი გამეგო“. 2005 წელს მისი მომდევნო რომანი „კუნძულის შესაძლებლობა“ გამოვიდა, რომელიც კლონების მომავალ რასას ეხება.
ვიცოდი, როგორი რეპუტაციაც ჰქონდა უელბეკს: თვრება და ინტერვიუს ჩასაწერად მისულ ქალებს შებმას უწყებსო. ასე რომ, ცოტა შეშინებულმა დავრეკე ზარი იმ უბრალო ბინის კარზე, რომელიც პარიზში მცირე ხნით ექირავა. ერთად ორი დღე გავატარეთ, რომელთა განმავლობაშიც ის უზომოდ ზრდილობიანი და საკმაოდ მორცხვი იყო. ძველი ფლანელის პერანგი და ჩუსტები ეცვა. ქრონიკული ეგზემა გამწვავებოდა, რაც საკმაოდ აწუხებდა. ინტერვიუს დროს, ძირითადად, იატაკზე გაფენილ ლეიბზე იჯდა და ეწეოდა (ცდილობს, დღეში ოთხი კოლოფი შეამციროს. ელექტრო-სიგარეტსაც ამიტომაც მიმართა). ფრანგულად ვსაუბრობდით, ძალიან იშვიათად კი ინგლისურზე გადავდიოდით - უელბეკს ეს ენა მშვენივრად ესმის. თითოეულ შეკითხვას სამარისებური სიჩუმე მოჰყვებოდა ხოლმე, ამ დროს ის კვამლს უშვებდა და თვალებს ხუჭავდა. რამდენჯერმე ეჭვი გამიჩნდა, ხომ არ ჩაეძინა-მეთქი. ბოლოს პასუხს მაინც მცემდა, ძალაგამოცლილი, მონოტონური ხმით, რომელშიც მეორე დღეს ოდნავ მეტი სიცოცხლე იგრძნობოდა. მისი შემდგომი ი-მეილები ექსცენტრული და მომაჯადოებელი იყო.
უელბეკი მრავალი მნიშვნელოვანი ფრანგული ლიტერატურული პრემიის ლაურეატია, თუმცა არა ასე ძალიან სასურველი გონკურის (2010 წლის დასაწყისში, როდესაც ეს ინტერვიუ გამოქვეყნდა, უელბეკს ჯერ არ ჰქონდა ეს პრემია მიღებული, რომლითაც 2 თვის წინ დააჯილდოვეს ბოლო რომანისთვის „რუკა და ტერიტორია“). ფრანგულ ლიტერატურულ ისტებლიშმენტში ბევრი უსამართლობად თვლის, რომ მას ეს პრემია არ მიაკუთვნეს. გამოსულია მისი ლექსებისა და ესეების რამდენიმე კრებული. ზოგიერთ ლექსზე მუსიკაც დაიწერა და ისინი თავად უელბეკმა წარმოადგინა პარიზულ ღამის კლუბებში. საფრანგეთის პირველმა ლედიმ, კარლა ბრუნი-სარკოზიმაც ჩაწერა მის ლექსზე შექმნილი ერთი სიმღერა. ახლახან კი კიდევ ერთი ისეთი ინტელექტუალის, ვინც ფრანგებს გულზე არ ეხატებათ, ბერნარ-ანრი ლევისა და მიშელ უელბეკის მიმოწერა წიგნად გამოიცა, სათაურით „საზოგადოების მტრები“. ამ წიგნის ინგლისური თარგმანის გამოცემა მომდევნო ზამთარს იგეგმება. მისი ბოლო რომანი „რუკა და ტერიტორია“ საფრანგეთში სექტემბერში გამოდის.
უელბეკი ამჟამად უცოლოა. ის ორჯერ არის განქორწინებული, პირველი ქორწინებიდან კი ვაჟი ჰყავს. 2000 წლიდან ირლანდიის დასავლეთ სანაპიროზე ცხოვრობს, ხოლო ზაფხულს ანდალუზიაში, საკუთარ ბინაში ატარებს ხოლმე.
2010

- ვინ არიან თქვენი ლიტერატურული წინამორბედები?
- ბოლო დროს ამით მეც დავინტერესდი. საერთოდ, ასე ვპასუხობ ხოლმე: ჩემზე ძალიან დიდი შთაბეჭდილება მოახდინეს ბოდლერმა, ნიცშემ, შოპენჰაუერმა და დოსტოევსკიმ, ცოტა მოგვიანებით კი ბალზაკმა. ეს ყველაფერი სიმართლეა. მათით მართლაც აღფრთოვანებული ვარ. რომანტიკოსი პოეტებიც მიყვარს: ჰიუგო, ვინი, მიუსე, ნერვალი, ვერლენი და მალარმე. მომწონს მათი ლამაზი პოეზია, თავზარდამცემი ემოციური სიმძაფრით. მიუხედავად ამისა, მიკვირს, რომ ბავშვობაში წაკითხული უფრო მნიშვნელოვანი არ აღმოჩნდა.
- რას გულისხმობთ?
- საფრანგეთში ორი კლასიკოსი მწერალია, რომლებსაც ბავშვები კითხულობენ: ჟიულ ვერნი და ალექსანდრ დიუმა. მე ყოველთვის ჟიულ ვერნი მერჩია. დიუმასთან მთელი ეს ისტორიული წვრილმანები მბეზრდებოდა ხოლმე. ჟიულ ვერნს კი სამყაროს სწორედ ისეთი ამომწურავი ხედვა ჰქონდა, რომელიც მომწონდა. მას ყველაფერი აინტერესებდა ამ სამყაროში. ჩემზე ჰანს კრისტიან ანდერსენის ზღაპრებმაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა. მათ ძალიან დამწყვიტეს გული. მერე “ცუგა პიფი” იყო - კომიქსი, რომელსაც გამომცემლობა “ვალიანი” გამოსცემდა და კომუნისტური პარტია აფინანსებდა. ახლა, როცა ამ კომიქსს თავიდან ვკითხულობ, პიფის მრავალ თავგადასავალში კომუნისტურ მისწრაფებებს ვამჩნევ. მაგალითად, პრეისტორიული ადამიანი ბრძოლაში ადგილობრივ ჯადოქარს ამარცხებს და მთელ ტომს უხსნის, რომ ჯადოქარი საერთოდ არ სჭირდებათ და ჭექა-ქუხილის არ უნდა ეშინოდეთ. წიგნების ეს სერია ძალიან ინოვაციური და გამორჩეულად ხარისხიანი იყო. ბოდლერი უცნაურად ადრე წავიკითხე - დაახლოებით 13 წლის ვიქნებოდი, თუმცა ჩემს ცხოვრებაში ყველაზე დიდი შოკი მაინც პასკალმა მოახდინა. 15 წლის ვიყავი, როცა მთელი კლასი ექსკურსიაზე გერმანიაში წაგვიყვანეს. ეს საზღვარგარეთ ჩემი პირველი მოგზაურობა იყო და რაც უნდა უცნაური იყოს, თან პასკალის “აზრები” წავიღე. გული გამიხეთქა ამ პასაჟმა: “წარმოიდგინეთ ბორკილდადებული, სიკვდილმისჯილი ადამიანები. ყოველ დღე ზოგიერთ მათგანს დანარჩენების თვალწინ უმოწყალოდ კლავენ. ეს უკანასკნელები კი ხვდებიან, რომ ისეთივე მდგომარეობაში არიან, როგორშიც მათი თანამოძმეები, ერთმანეთს ნაღვლიანად შეყურებენ და თავის რიგს ელიან. ეს ადამიანური მდგომარეობის სურათია”. მგონი, ამ სიტყვებმა სიღრმისეულად იმიტომ შემძრა, რომ მაშინ ბებიასა და ბაბუასთან ვიზრდებოდი. უცებ გავაცნობიერე, ისინი გარდაიცვლებიან და ეს დღე ალბათ მალე დადგება-მეთქი. აი, ამ დროს აღმოვაჩინე სიკვდილი.
- კიდევ რომელი ავტორები გაღელვებდნენ?
- ბევრი წიგნი წავიკითხე სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრში. ჰოვარდ ფილიპს ლავკრაფტი და კლიფორდ საიმაკი. მისი “ქალაქი” შედევრია. აგრეთვე სირილ კორნბლატი და რაფაელ ლეფერტი.
- რა გიზიდავთ სამეცნიერო ფანტასტიკაში?
- ზოგჯერ ვფიქრობ, რომ რეალობისგან დასვენება მჭირდება. ჩემი აზრით, საკუთარ ნაწარმოებებში ის რეალისტი ვარ, რომელიც ყველაფერს ოდნავ აზვიადებს. თუმცა ჩემზე ერთმა რამემ უდავოდ დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ლავკრაფტის “კთულჰუს ძახილში”: სხვადასხვა თვალსაზრისის, სხვადასხვა პერსპექტივის გამოყენებამ. თავიდან ის დღიურის სახით იწყება, რომელსაც მეცნიერის ჩანაწერები და ადგილობრივი იდიოტის აღსარება მოჰყვება. ამის გავლენას “ელემენტარულ ნაწილაკებში” შენიშნავთ, სადაც ცხოველთა ბიოლოგიაზე საუბრებს რეალიზმზე, სოციოლოგიაზე მსჯელობა მოსდევს. სამეცნიერო ფანტასტიკა რომ არა, ჩემზე უდიდეს ზეგავლენას მე-19 საუკუნე მოახდენდა.
- თქვენ მე-19 საუკუნის სოციალური რეფორმატორების, განსაკუთრებით პოზიტივიზმის ფუძემდებლის, ოგიუსტ კონტის თაყვანისმცემელი ხართ.
- უმრავლესობას კონტი ისეთ ავტორად მიაჩნია, რომლის წაკითხვაც შეუძლებელია, რადგან ის არანორმალურობამდე იმეორებს საკუთარ თავს. სამედიცინო თვალსაზრისით, კონტი უდავოდ ახლოს იყო სიგიჟესთან. როგორც ვიცი, ის ერთადერთი ფილოსოფოსია, რომელმაც თავის მოკვლა სცადა: გულგატეხილობის გამო სენაში გადახტა. მას შემდეგ, რაც ვიღაცებმა მდინარიდან ამოიყვანეს, ექვსი თვე სანატორიუმში გააატარა. აი, ეს იყო იმ პოზიტივიზმის მამა, რომელიც რაციონალიზმის მწვერვალად ითვლება.
- ერთხელ თქვით, რომ “ძველი კალვინისტი მუწუკი” ხართ. რას გულისხმობდით?
- ვფიქრობ, სიკეთე და ბოროტება არსებობს და თითოეულ ჩვენგანში ისინი უცვლელ სიდიდეებადაა მოცემული. ადამიანების მორალური ბუნება მყარად განსაზღვრულია და სიცოცხლის ბოლომდე არ იცვლება. ყველაფრის წინასწარ განსაზღვრულობის კალვინისტური იდეა მახსენდება, რომლის მიხედვითაც ადამიანი დაბადებისთანავე გადარჩენილი ან დაწყევლილია და არაფრის შეცვლა არ შეუძლია. მე კი იმიტომ ვარ შემაწუხებელი მუწუკი, რომ მეცნიერული მეთოდიდან გადახვევაზე უარს ვამბობ და არც ის მჯერა, თითქოს ჭეშმარიტება მეცნიერების მიღმა იყოს.
- ერთგვარი სამეცნიერო გამოცდილებაც გაქვთ. სკოლის დამთავრების შემდეგ აგრონომიას სწავლობდით. რა არის აგრონომია?
- ყველაფერი, რაც კი საკვების წარმოებას ეხება. მე ერთი პატარა დავალება შევასრულე: კორსიკის მცენარეულობის რუკა შევადგინე. მიზნად იმ ადგილების პოვნა მქონდა, სადაც ცხვრების მოშენება შეიძლებოდა. სასკოლო ბროშურაში წავიკითხე, რომ აგრონომიის შესწავლის შემდეგ ყოველგვარი კარიერისკენ გზა ხსნილი იყო, მაგრამ ეს სასაცილო აღმოჩნდა. ბოლოს აგრონომების უმრავლესობა სოფლის მეურნეობის სფეროში რჩება, გარდა რამდენიმე თავშესაქცევი გამონაკლისისა. მაგალითად, ჩემი ორი ჯგუფელი მღვდელი გახდა.
- მოგწონდათ კვლევები?
- ძალიან. კინაღამ მკვლევარი გავხდი. ეს ყველაზე მეტად ავტობიოგრაფიული რამაა “ელემენტარულ ნაწილაკებში”. ჩემს ამოცანას იმ მათემატიკური მოდელების პოვნა წარმოადგენდა, რომლებსაც პრაქტიკულად გამოიყენებდნენ რონ-ალპების რეგიონში, ნანტუას ტბაში მობინადრე თევზებთან. თუმცა, რაც უნდა უცნაური იყოს, კვლევაზე უარი ვთქვი და სისულელეც ჩავიდინე, რადგან ამის შემდეგ სამსახურის შოვნა შეუძლებელი გახდა.
- ბოლოს პროგრამისტად დაიწყეთ მუშაობა. გქონდათ ამის გამოცდილება?
- ეს საქმე საერთოდ არ ვიცოდი. ხელი მაშინ მოვკიდე, როცა პროგრამისტებზე უზარმაზარი მოთხოვნა იყო, შესაბამისი სკოლები კი არ არსებობდა. ასე რომ, იოლად შევაღწიე ამ სფეროში, მაგრამ ის მაშინვე შემძულდა.
- რამ დაგაწერინათ პირველი რომანი “ბრძოლის ველის განვრცობა”, პროგრამისტისა და მისი სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი მეგობრის შესახებ?
- არ წამეკითხა ისეთი რომანი, რომლის ავტორიც განაცხადებდა, რომ ახალ სამსახურში მუშაობის დაწყება თავის დასამარების ტოლფასია; რომ ამ დღის შემდეგ ახალი აღარაფერი ხდება და ისღა დაგრჩენია, თავი ისე დაიჭირო, თითქოს შენი საქმე გაინტერესებდეს. გარდა ამისა, ცხოვრებაში ზოგიერთს ბევრი სექსი აქვს, სხვებს კი ეს არა აქვთ, უბრალოდ იმიტომ, რომ ზოგიერთი დანარჩენებზე უფრო მიმზიდველია. მინდოდა, დამემტკიცებინა: თუ ადამიანებს ცხოვრებაში სექსი არა აქვთ, ამას ზნეობრივი საფუძველი კი არ უდევს, არამედ ის, რომ ისინი შეუხედავები არიან. ამას იტყვი თუ არა, ყველაფერი იმ წამსვე ცხადი ხდება, მე კი მინდოდა, რომ მეთქვა.
- სულისშემძვრელი პერსონაჟია საბრალო ტისერანი, რომელთან სასიყვარულო ურთიერთობაც არავის სურს.
- ის კარგი პერსონაჟია. უკან რომ მოვიხედე, გამიკვირდა, ასეთი საინტერესო პერსონაჟის მოფიქრება მხოლოდ მის სექსუალურ დაუკმაყოფილებლობაზე დაყრდნობით თუ შეიძლებოდა. ტისერანის წარმატებამ ბევრი რამ მასწავლა.
- “ბრძოლის ველის განვრცობის” მთხრობელის თანახმად, “უფროსებს ახალგაზრდები სძულთ”.
- ეს ხაფანგის მეორე მხარეა. პირველი პროფესიული ცხოვრებაა - ის ფაქტი, რომ შენს თავს აღარაფერი მოხდება. მეორე კი ის არის, რომ არსებობს ადამიანი, რომელიც შეგცვლის და გარკვეულ გამოცდილებებს მიიღებს. ამას მამის მიერ შვილის ბუნებრივ სიძულვილთან მივყავართ.
- მამის და არა დედის?
- ჰო. როდესაც ქალი ორსულდება, მასში ერთგვარი ფსიქოლოგიური და ფიზიოლოგიური ცვლილებები ხდება. ეს ცხოველთა ბიოლოგიაა. მამებს კი სულ ფეხებზე ჰკიდიათ შთამომავლობა. ჰორმონები თავის საქმეს აკეთებს - ამასთან ვერცერთი კულტურა ვერაფერს გახდება - რის გამოც, ზოგადად, ქალებს ბავშვები უყვართ, ხოლო კაცებს, ძირითადად, ჰკიდიათ.
- ქორწინებაზე რას იტყოდით?
- ვფიქრობ, რომ ადამიანთა უმრავლესობისთვის მკვეთრი კონტრასტია, ერთი მხრივ, საუნივერსიტეტო ცხოვრებას, სადაც უამრავ ვინმეს იცნობს და მეორე მხრივ, სამსახურის ატმოსფეროს შორის, სადაც თითქმის ვეღარავის იცნობს. ცხოვრება მოსაწყენი ხდება. შედეგად, ადამიანები ქორწინდებიან, რათა პირადი ცხოვრება ჰქონდეთ. ამ თემის განვრცობა შემიძლია, მაგრამ ისედაც ყველა ხვდება.
- მაშ, ქორწინება მხოლოდ რეაქციაა...
- მარტოდმარტო ცხოვრებაზე.
- იმ გამომცემლის პოვნა გაგიჭირდათ, რომელიც “ბრძოლის ველის განვრცობას” გამოსცემდა. რატომ იწუნებდნენ მას გამომცემლები?
- წარმოდგენა არ მაქვს. თუმცა ის არაფრით ჰგავდა იმ ყველაფერს, რაც მაშინ იბეჭდებოდა. მაგალითად, იმ დროს ლე კლეზიო დიდ მწერლად მიაჩნდათ.
- რას ფიქრობთ ლე კლეზიოზე, ვინც ნობელის პრემია მიიღო ლიტერატურის დარგში 2008 წელს?
- არ წამიკითხავს. ვცადე და მომბეზრდა. თუმცა რაც მაშინ იბეჭდებოდა, ბევრ რამეზე შეიძლება ითქვას, რომ ეს იყო ხელოვნება ხელოვნებისათვის. მწერლები „ნუვო რომანის“ ტრადიციას აგრძელებდნენ. არავინ არაფერს ამბობდა ოფისებში დასაქმებულ ხალხზე.
- ანუ „ნუვო რომანის“ თაყვანისმცემელი არ ხართ?
- დრო და დრო მატერიალისტურ თეორიებს ვაყალიბებ ხოლმე. ერთი ასეთი თეორიაა, რომ „ლივრ დე პოშმა“ („ჯიბის წიგნი“ - რბილყდიანი წიგნების ფრანგული სერია, რომლებშიც კლასიკა იბეჭდება) მთლიანად შეცვალა კულტურის გადაცემის პროცესი: ის უფრო ინტერნაციონალური და ნაკლებად შემაკავშირებელი გახადა. უნივერსიტეტში ლიტერატურა არ მისწავლია. „ნუვო რომანი“ კი „ლივრ დე პოშის“ სერიაში არ გამოცემულა, ასე რომ, ერთი ნიმუშიც არ წამეკითხა კარგა ხნის მანძილზე. დიდი დაგვიანებით წავიკითხე. მართლაც ძალიან დამაგვიანდა - ტვინი ხომ ატროფირდება.
- პოეზიაზე რას იტყვით?
- ჩემი აზრით, პოეზია ერთადერთი სფეროა, სადაც საყვარელ მწერალს ნამდვილად შეუძლია თქვენზე ზეგავლენის მოხდენა. ერთსა და იმავე ლექსს ხომ იმდენჯერ კითხულობთ, რომ თავში ბუნებრივად გრჩებათ. ბოდლერი ბევრს წაუკითხავს. მე უფრო უჩვეულო გამოცდილება მაქვს: ფაქტობრივად, მთელი კორნელი წავიკითხე. კორნელს არავინ კითხულობს, მე კი კლასიკოსების გამოცემებს გადავაწყდი და რატომღაც მომეწონა. მომეწონა ტრადიციული თორმეტმარცვლიანი ალექსანდრიული ლექსი. უნივერსიტეტში სწავლისას კლასიკურ ტეტრამეტრებს ვწერდი, რომლებიც სხვა პოეტებს მოსწონდათ. მეუბნებოდნენ, ცუდი არ არისო. რატომ არ უნდა ვწეროთ კლასიკური საზომებით? ეს ხომ შესაძლებელია.
- საკუთარ თავს პოეტად ისევე თვლით, როგორც რომანისტად?
- სულაც არა. საწყენია, მაგრამ როდესაც ისეთ რომანებს წერ, რომლებსაც გარკვეული გამოხმაურება მოჰყვება, გრძნობ, რომ გამომცემლები ლექსებს გულმოწყალების გამო გამოგიცემენ. ეს უხერხულობის განცდას იწვევს.
- ლექსები მაინც ყველა რომანში შეგაქვთ.
- სულ ამაოდ. ყოველთვის ვცდილობდი, რომანებში ლექსები ჩამერთო, მაგრამ ამ მხრივ ნამდვილი წარმატებისთვის არ მიმიღწევია.
- თქვენ თქვით: “ჩემს ცხოვრებაში მუდმივი ბრძოლაა პროზასა და პოეზიას შორის. თუ პოეტურ იმპულსს დაემორჩილებით, დიდი რისკია, რომ მოსაწყენი გახდეთ და არ წაგიკითხონ. თუ მას არ დაემორჩილებით, წესიერი, პატიოსანი “მთხრობელის” კარიერა გელით”.
- შესაძლოა, ისეთი შთაბეჭდილება გრჩებათ, რომ, ცოტა არ იყოს, ზიზღით ვუყურებ ამბების თხრობას, რაც მხოლოდ ნაწილობრივ არის მართალი. მაგალითად, ძალიან მომწონს აგატა კრისტი. ის, პირველ რიგში, ჟანრის კანონებს ემორჩილება, მაგრამ ხანდახან რაღაც ძალიან პირადს, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელს გამოურევს ხოლმე. მე კი, ჩემი აზრით, ამის საპირისპიროს ვაკეთებ. თავიდან არცერთ წესს არ ვემორჩილები, სიუჟეტს არ ვთხზავ, მერე კი დრო და დრო საკუთარ თავს შევძახებ ხოლმე: მიდი, მიდი, ამბად აქციე. საკუთარ თავს ვაკონტროლებ. თუმცა უარს არასდროს ვამბობ ლამაზ ეპიზოდზე მხოლოდ იმის გამო, რომ ის ამბავს ვერ ერგება.
- ახლა რას ფიქრობთ პირველ რომანზე?
- დაუნდობელია, მაგრამ კარგია. ამით დაიწყო ჩემი ხანგრძლივი ურთიერთობა “Les Inrockuptibles”-თან, რომელსაც ის იმავე წამს მოეწონა.
- “Les Inrockuptibles”-თან?
- ეს არის ჟურნალი, რომლის დაახლოებით მესამედს მუსიკა იკავებს, მესამედს - ლიტერატურა, მესამედს კი - სხვა დანარჩენი. პირველი ნომრის გამოსვლისთანავე (1986 წლიდან ყოველთვიურად გამოდიოდა, ხოლო 1995-დან ყოველკვირეული გახდა), მან ფრანგული მედია დაატერორა, იმდენად ბევრად სჯობდა ყველაფერს, რაც იმხანად გამოდიოდა. მასთან შედარებით, ტრადიციული ყოველკვირეული გამოცემები ლიტერატურული დამატებებით სასაცილოდ გამოიყურებოდნენ. ყველა, ვინ კი ინტელექტუალად ითვლებოდა პარიზში, ამ ჟურნალით მოხიბლული იყო. სამწუხაროდ, არცერთ მათგანს პასუხისმგებლობის გრძნობა არ აღმოაჩნდა და ინიციატივა საკუთარ თავზე არავინ აიღო. ახლა ეს ჟურნალი ჩაძირულია.
- თავიდან რა ღირებულებები ჰქონდა?
- შეიძლება ვთქვათ, რომ მხოლოდ ერთი ღირებულება ჰქონდა: მეტი რეალიზმი! მას ჩვენთვის ნამდვილი სამყაროს ჩვენება სურდა - იმ მოვლენების, რაც ახლა ხდება, ადამიანების რეალურ ცხოვრებაში მიმდინარეობს.
- 1998 წელს თქვენი მეორე რომანი “ელემენტარული ნაწილაკები” გამოვიდა, რომელიც დღეს ასეთი ცნობილია. ის ბრწყინვალე მეცნიერისა და მისი სექსუალურად დაუკმაყოფილებელი ნახევარ-ძმის ტრაგიკულ სასიყვარულო ისტორიებს მოგვითხრობს. რამ დაგაწერინათ ეს რომანი?
- მისი დაწერა 1982 წელს ალენ ასპეს მიერ ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა შთამაგონა. მათ EPR-პარადოქსი გამოავლინეს: როდესაც ნაწილაკები ერთმანეთზე ზემოქმედებს, მათი მომავალი ერთმანეთს უკავშირდება. თუ ერთზე ზემოქმედებ, ეფექტი იმავე წამს ვრცელდება მეორეზეც, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ისინი ერთმანეთისგან დიდი მანძილითაა დაშორებული. ჩემზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა იმ აზრმა, რომ თუ ორი რამ ერთმანეთს დაუკავშირდა, სამუდამოდ ასე იქნება. ეს ფუნდამენტურ ფილოსოფიურ გადანაცვლებაზე მიგვანიშნებს. მას შემდეგ, რაც ღმერთის რწმენა გაქრა, მატერიალისტური ფილოსოფია გამეფდა, რომლის მიხედვითაც, ჩვენ მარტოები ვართ. მას კაცობრიობა ბიოლოგიამდე დაჰყავს, ადამიანები კი სრულიად წარმავალ არსებებად მიაჩნია, რომლებსაც ბილიარდის ბურთებივით დათვლი. EPR-პარადოქსი ამ მსოფლმხედველობას ძირს უთხრის. ჰოდა, ჩემი რომანიც იმ იდეითაა შთაგონებული, თუ როგორი შეიძლება იყოს მომდევნო მეტაფიზიკური მუტაცია. სავარაუდოდ, ეს ნაკლებად დამთრგუნველი იქნება, ვიდრე მატერიალიზმი, რომელიც - მოდი, სიმართლეს თვალი გავუსწოროთ - საკმაოდ დამთრგუნველია.
- ამ იდეიდან რომანში მოთხრობილ ამბამდე როგორ მიხვედით?
- მთავარი გმირით, მიშელით დავიწყე, ვინც ფიზიკოსი მეცნიერია. შემდეგ, რადგან ძალიან ვნანობდი, რომ ტისერანი ნაადრევად მოვკალი “ბრძოლის ველის განვრცობაში”, ბრუნოს პერსონაჟი შემოვიყვანე, რომელიც ტისერანის გაგრძელებაა. ამჯერად მისი ცხოვრების მოთხრობა დამჭირდა. ეს მართლაც დიდი სიამოვნებით დავწერე. მიშელზე ნაკლები სიამოვნებით ვწერდი, რადგან ამ დროს უამრავი წიგნის წაკითხვა მომიხდა.
- დიდხანს იკვლიეთ კვანტური თეორია?
- ოჰ, საშინელება იყო. მახსოვს, ისეთი რთული წიგნები მხვდებოდა, რომ ერთსა და იმავე გვერდს სამჯერ ვკითხულობდ. ხანდახან ინტელექტუალური ძალისხმევის გაღება ცუდი არ არის, მაგრამ ამას ალბათ აღარასდროს გავაკეთებ.
- რისი მიღწევა გსურდათ ყველაზე მეტად ამ რომანით?
- ყველაზე მეტად მინდოდა, რომანში ისეთი სცენები ყოფილიყო, “გულისმომკვლელს” რომ უწოდებთ ხოლმე.
- გულისმომკვლელს?
- ჩემი აზრით, მიშელის შეყვარებულის სიკვდილი ძალიან ამაღელვებელი გამოვიდა. ყველაზე მეტად რომანში ასეთი სცენები მინდოდა.
- და რატომ გინდოდათ სწორედ ასეთი სცენები?
- იმიტომ, რომ ყველაზე მეტად ეს მომწონს ლიტერატურაში. მაგალითად, “ძმები კარამაზოვების” ბოლო გვერდები: მათი კითხვისას ყოველთვის ვტირი და უფრო მეტიც, მათზე ფიქრის დროსაც კი ვტირი. ლიტერატურაში ყველაზე მეტად სწორედ ეს აღმაფრთოვანებს: მისი უნარი, აგვატიროს. ძალიან ვაფასებ ორ კომპლიმენტს: “ამატირა” და “ერთ ღამეში წავიკითხე, ვერ მოვწყდი”.
- რა თქმა უნდა, მედიის ყურადღება უამრავი სექსის სცენით მიიპყარით.
- არა მგონია, ჩემს რომანში უზომოდ ბევრი სექსის სცენა იყოს. ჩემი აზრით, შოკი ამას არ გამოუწვევია. ხალხი იმან დაშოკა, რომ სექსთან დაკავშირებული მარცხი აღვწერე. როდესაც სექსუალობაზე ვწერდი, მას ხოტბას არ ვასხამდი, არ განვადიდებდი. უპირველეს ყოვლისა, მოცემული რეალობა აღვწერე: სექსის სურვილით სავსე ადამიანი, რომელსაც მისი დაკმაყოფილება არ შეუძლია. ხალხს ამის მოსმენა არ სიამოვნებს. ითვლება, რომ სექსი დადებითი რამ არის. დაუკმაყოფილებელი სექსუალური სურვილის ჩვენება უხამსობად მიაჩნიათ. თუმცა ის ნამდვილად არსებობს. საკითხი ასე დგას: ვისთვის არის ნებადართული სექსი? მაგალითად, ვერაფრით ვხვდები, როგორ უძლებენ მასწავლებელი კაცები ნორჩ, ამაღელვებელ გოგოებს. როდესაც ქალები სექსის მაძიებელი ტურისტები ხდებიან, ეს უფრო მალულად ხდება, უფრო სამარცხვინო და ტაბუდადებულია, ვიდრე კაცების შემთხვევაში. ასევე, როდესაც ქალი მასწავლებელი მოსწავლეს თეძოზე ხელს ადებს - ეს კიდევ უფრო უარესია, კიდევ უფრო წარმოუდგენელი.
- თქვენს რომანებს რეფრენად გასდევს ის, რომ სექსი და ფული მსოფლიოს მთავარი ღირებულებებია.
- უცნაურია: 50 წლის ვარ და ჯერ კიდევ ვერ გადამიწყვეტია, სექსი კარგია თუ ცუდი. ფულსაც ეჭვის თვალით ვუყურებ. ასე რომ, ძალიან უჩვეულოა, იდეოლოგ მწერლად რომ მთვლიან. მეჩვენება, რომ უმთავრესად საკუთარ ეჭვებს ვახმოვანებ. რა თქმა უნდა, გარკვეულ საკითხებში დარწმუნებული ვარ. მაგალითად, ჩემი აზრით, კარგია, რომ შეგიძლია გოგოს ფული გადაუხადო. უდავოდ ასეა. ეს უზარმაზარ პროგრესს ნიშნავს.
- მეძავებს გულისხმობთ?
- ჰო. ბოლომდე პროსტიტუციის მომხრე ვარ.
- რატომ?
- იმიტომ, რომ ყველა მოგებული რჩება. პირადი ინტერესი არ მაქვს, მაგრამ, ჩემი აზრით, ეს მართლაც კარგი რამაა. ბევრი ბრიტანელი და ამერიკელი იხდის ფულს ამისათვის. ისინი ბედნიერები არიან. გოგოებიც ბედნიერები არიან: ბევრ ფულს შოულობენ.
- საიდან იცით, რომ გოგოები ბედნიერები არიან?
- მათ ვესაუბრები ხოლმე. ეს ძალიან ძნელია, რადგან ინგლისური კარგად არ იციან, მაგრამ მაინც ვესაუბრები ხოლმე.
- რას იტყოდით უფრო ფართოდ გავრცელებული იდეაზე, რომ ეს ქალები მსხვერპლს წარმოადგენენ და ისინი იძულებით მოხვდნენ ასეთ გარემოში?
- ეს სიმართლე არ არის. ტაილანდში ასე არაა. უბრალოდ, სისულელეა ამის წინააღმდეგ პროტესტის გამოხატვა.
- ამბობენ, რომ პოლიტიკურად მემარჯვენეებისკენ იხრებით, რადგან “ელემენტარულ ნაწილაკებში” 60-იანი წლების ლიბერალიზმს აკრიტიკებთ. რას ფიქრობთ ამ ინტერპრეტაციაზე?
- ძირითადად ამას ვფიქრობ: უმნიშვნელოვანესი სოციალური ცვლილებების წინააღმდეგ ვერაფერს გავაწყობთ. შესაძლოა, დასანანია, რომ ოჯახი, როგორც ასეთი, ქრება. შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ ამით ადამიანების ტანჯვა იზრდება. დასანანია თუ არა, მაინც ვერაფერს გავაწყობთ. აი, ეს განსხვავებაა ჩემსა და რეაქციონერს შორის. მე წარსულის დაბრუნება ოდნავადაც არ მინდა, რადგან მჯერა, რომ ეს შეუძლებელია. ჩვენ მხოლოდ დაკვირვება და აღწერა შეგვიძლია. ყოველთვის მომწონდა ბალზაკის ერთი ძალიან შეურაცხმყოფელი განცხადება, რომ რომანის ერთადერთი მიზანი იმ კატასტროფების ჩვენებაა, რომლებიც ღირებულებათა ცვლის გამო ხდება. ის სასაცილოდ აზვიადებს. მე კი, აი, რას ვაკეთებ: იმ კატასტროფებს აღვწერ, რომლებიც ღირებულებათა ლიბერალიზაციამ გამოიწვია.
- თქვენ ისიც დაწერეთ, რომ ხართ “ათეისტი არა მხოლოდ რელიგიასთან, არამედ პოლიტიკასთან მიმართებაშიც”. შეგიძლიათ დააზუსტოთ?
- დიდად არ მჯერა, რომ პოლიტიკა ისტორიაზე ზეგავლენას ახდენს. ჩემი აზრით, მთავარი ფაქტორები მაინც ტექნოლოგიური და ხანდახან რელიგიური ხასიათისაა. არა მგონია, პოლიტიკოსებს, ისტორიული თვალსაზრისით, რაიმე მნიშვნელობა ჰქონდეთ, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ისინი ნაპოლეონისებურად იწვევენ დიდ კატასტროფებს. არც ის მჯერა, რომ ადამიანის ფსიქოლოგია საზოგადოებრივ მოძრაობებზე რაიმე ფორმით ზემოქმედებს. ჩემს რომანებში სწორედ ეს რწმენა გამოვხატე. დილით ვიღაცას ბელგიაზე ვესაუბრებოდი - იმ ქვეყანაზე, რომელიც საერთოდ ვერ აეწყო. ფსიქოლოგიური პოზიციიდან ვერავინ ხვდება - რატომ, რადგან თავად ბელგიელები საკმაოდ სიმპატიურები არიან და მათ ძალიან უნდათ, რომ ქვეყანა ააწყონ. მიუხედავად ამისა, მაინც არაფერი გამოდის. სადაცაა, ეს ქვეყანა გაქრება. ჰოდა, უნდა დავიჯეროთ, რომ არის ისეთი გავლენიანი სოციალური ძალები, რომლებიც თავის საქმეს აკეთებენ და რომლებსაც ადამიანის ფსიქოლოგიის ტერმინებით ვერ ავხსნით.
- გაგაკვირვათ იმ გამოხმაურებამ, რაც “ელემენტარულ ნაწილაკებს” მოჰყვა?
- დიახ. ველოდი, რომ ისიც ისეთივე წარმატებას მომიტანდა, როგორიც პირველმა რომანმა მომიტანა. დადებით კრიტიკას ველოდი და იმასაც, რომ წიგნი საშუალოდ გაიყიდებოდა. ჩემს ცხოვრებაში ეს გარდამტეხი მომენტი იყო: ამის შემდეგ შემეძლო აღარ მემუშავა.
- ფრანგ კრიტიკოსებს აღიზიანებთ ის, რომ თქვენ, მათი აზრით, ცინიკურად იყენებთ მედიას, “ელემენტარული ნაწილაკებით” დაწყებული, ბაზარზე ყოველი წიგნის გატანისას. როგორი პოზიცია გქონდათ იმ დროს?
- მაშინ ვფიქრობდი, რომ მედიაში ხშირად უნდა გამოჩენილიყავი, თუ წიგნების გაყიდვა გინდოდა. მე კი ფულის შოვნა მართლაც მინდოდა, რათა სამსახურისთვის თავი დამენებებინა. ფულის ქონას მხოლოდ ეს აზრი აქვს: თავისუფალი ხარ და შენი დრო შენ გეკუთვნის. მთავარი ესაა. ახლა ასეთი დარწმუნებული აღარ ვარ, რომ წიგნებს მედია ყიდის.
- მაშ, რა ყიდის?
- ხალხში გავრცელებული ხმა. მაგალითად, იმ დროს საფრანგეთში ყველაზე კარგად მარკ ლევი იყიდებოდა, ის კი მედიაში არასდროს გამოჩენილა.
- “ელემენტარული ნაწილაკების” წყალობით, კრიტიკოსებმა განსაკუთრებით გაამახვილეს ყურადღება თქვენს ბიოგრაფიაზე, რადგან, მის პერსონაჟებს, როგორც ჩანს, თქვენთან ბევრი საერთო აქვთ. თუმცა ალბათ გაღიზიანებთ ის, რომ ხალხს ყველაფერი ბიოგრაფიამდე დაჰყავს.
- დიახ, ეს გამაღიზიანებელია, რადგან მხატვრული ლიტერატურის მთავარი დამახასიათებელი თავისებურების უარყოფაა - იმის, რომ პერსონაჟები თვითონ ვითარდებიან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, რამდენიმე რეალური ფაქტით იწყებ, შემდეგ კი პერსონაჟს საშუალებას აძლევ, საკუთარი იმპულსით იმოძრაოს. რაც უფრო შორს მიდიხარ, სავარაუდოდ, რეალურ ამბებს მით უფრო შორდები. სინამდვილეში საკუთარ ამბავს ვერ მოყვები. შეგიძლია მისი ელემენტები გამოიყენო, მაგრამ ნუ წარმოიდგენ, რომ იმის გაკონტროლებას მოახერხებ, რასაც პერსონაჟი 100 გვერდის შემდეგ ჩაიდენს. ერთადერთი, რისი გაკეთებაც შეგიძლია, ისაა, რომ პერსონაჟს შენი ლიტერატურული გემოვნება გადასცე. ამაზე ადვილი არაფერია. უბრალოდ, წიგნი გადააშლევინე.
- ახლახან დაწერეთ, რომ ბებიასთან ბედნიერი ბავშვობა გაატარეთ.
- დიახ, ბებიასთან მამის მხრიდან. მასთან 6-დან 18 წლამდე ვცხოვრობდი. ამ დროს ორ პერიოდად ვყოფ: 6-დან 12 წლამდე ნამდვილად ბედნიერი ვიყავი. მე და ბებია იონის დეპარტამენტში, ერთ-ერთ სოფელში ვცხოვრობდით. ველოსიპედით ვსეირნობდი. წყალს ვაგუბებდი. ბევრს ვკითხულობდი. ტელევიზორს ხშირად არ ვუყურებდი და ეს კარგი იყო. მერე საცხოვრებლად კრესი-ან-ბრიში გადავედით. ახლა იქ რომ ჩახვიდეთ, სწორ წარმოდგენას ვერ შეიქმნით. მაშინ ის უფრო სოფლური დასახლება იყო, დღეს კი ძირითადად ქალაქის გარეუბანს ჰგავს. მიუხედავად ამისა, თავს კომფორტულად მაინც ვერ ვგრძნობდი. ზედმეტად ბევრი ხალხი იყო, მე კი სოფლური მარტოობა მიყვარდა. თანაც, გულწრფელად რომ ვთქვათ, მოზარდობის ხანა ისეთი სახალისო არ არის, როგორიც ბავშვობაა.
- ბებიათქვენი კომუნისტი იყო?
- ეს ერთგვარი გაზვიადებაა. იმ დროს, საფრანგეთში, ყველა, ვინც გარკვეულ სოციალურ კლასს ეკუთვნოდა, ხმას კომუნისტებს აძლევდა, ისე, რომ წარმოდგენაც არ ჰქონდა, ვინ იყო მარქსი. ეს კლასობრივი ხმის მიცემა იყო.
- ის მუშაობდა?
- არა, პენსიონერი იყო.
- პენსიაზე გასვლამდე სად მუშაობდა?
- რკინიგზაზე. მგონი, სოფლის სარკინიგზო სადგური ებარა.
- ახლოს იყავით ბებიასთან?
- კი, ძალიან მიყვარდა.
- შესანიშნავი იუმორის გრძნობა გაქვთ. ბებიათქვენი ხალისიანი და ხუმარა იყო?
- არა, ბევრს არ ხუმრობდა.
- მზრუნველი იყო?
- ჰო, ოთხივე შვილი აღმერთებდა. ძალიან კარგი დედა იყო.
- მშობლებს ხშირად ხვდებოდით?
- დედას - ძალიან იშვიათად. მამას - საკმაოდ ხშირად, ზამთრისა და ზაფხულის არდადეგებზე.
- ახლოს იყავით მასთან?
- არც ისე. მასთან ახლოს ყოფნა რთული იყო. უცნაური ვინმე იყო - ნამდვილი მარტოსული. მიუხედავად ამისა, მასთან უფრო ახლოს ვიყავი, ვიდრე დედასთან. მას უკეთესად ვიცნობდი.
- 6 წლამდე დედის მშობლებთან იზრდებოდით ალჟირში. გახსოვთ ადრეული ბავშვობა?
- ძალიან ცოტა რამ მახსოვს. ბუნდოვნად მახსენდება ფოთლებით დაფარული სათამაშო მოედანი. მახსენდება ცრემლსადენი გაზის სუნიც, რომელიც მომეწონა. ცოტათი ომიც მახსოვს: მაგალითად, ტყვიამფრქვევის ჯერი ქუჩებში.
- საშიში იყო?
- სულაც არა. ბავშვებს ასეთი რამეები ართობთ.
- ბევრს კითხულობდნენ იმ სახლში, სადაც იზრდებოდით?
- ჩემი ბებია და ბაბუა საერთოდ არ კითხულობდნენ. ისინი განათლებული ადამიანები არ იყვნენ.
- როგორ შეიცვალა თქვენი ცხოვრება “ელემენტარული ნაწილაკების” გამოსვლის შემდეგ?
- “ელემენტარული ნაწილაკების” უდიდესი დამსახურებაა ის, რომ ფული ვიშოვე და უკვე შემეძლო, აღარ მემუშავა, ამასთანავე, მისი გამოსვლის შემდეგ საერთაშორისო მასშტაბით გამიცნეს. ტურისტობაზე უარი ვთქვი, რადგან წიგნის გამოსვლასთან დაკავშირებული ტურნეები სრულიად მიკმაყოფილებდა მოგზაურობის სურვილს. შედეგად, ისეთი ქვეყნები მოვინახულე, რომლებშიც, ჩვეულებრივ, არავინ დადის - მაგალითად, გერმანია.
- ამას რატომ ამბობთ?
- გერმანიაში სამოგზაუროდ არავინ მიდის. ასეთი რამ არ არსებობს. თუმცა ძალიან ცდებიან, ამას რომ არ აკეთებენ. სულაც არ არის ცუდი აზრი.
- ტურიზმი თქვენი მესამე რომანის, “პლატფორმას” მთავარი თემაა, რომელშიც იმ წამყვანი სამოგზაურო სააგენტოს შესახებ მოგვითხრობთ, რომელიც ბაზარზე სექს-ტურების დამკვიდრებას გადაწყვეტს.
- რომანის წერისას ყველაზე ძნელი ამოსავალი წერტილის პოვნაა - რაღაც ისეთის, რაც მთელ რომანს გახსნის. თუმცა წარმატების გარანტია ესეც არ არის. “პლატფორმაში” წარმატებას ვერ მივაღწიე, მიუხედავად იმისა, რომ სამყაროს შესაცნობად ტურიზმი შესანიშნავი ამოსავალი წერტილია.
- რითი მოგხიბლათ ტურისტულმა ინდუსტრიამ?
- უდიდეს სიამოვნებას ვიღებ ტურისტული გზამკვლევების, განსაკუთრებით “მიშლენის” გზამკვლევების კითხვის დროს. განსაკუთრებით მსიამოვნებს იმ ადგილების აღწერები, რომლებსაც ალბათ ვერასდროს მოვინახულებ. ცხოვრების არცთუ მცირე ნაწილს რესტორნების აღწერების კითხვაში ვატარებ. მომწონს ის ლექსიკა, რომელსაც ისინი იყენებენ. მომწონს, როგორ წარმოგვიდგენენ სამყაროს. მომწონს ბედნიერებისა და სიახლეების აღმოჩენების აღწერები. ერთხელაც საკუთარ თავს ვკითხე: მაგალითად, “ჩინეთი 7 დღეში” - როგორ ირჩევენ ისინი განსხვავებულ პლატფორმებს? როგორ აქცევენ დღევანდელ მსოფლიოს იმ სამყაროდ, სადაც ყველაფერი სასიამოვნოა და იყიდება?
- გვიამბეთ ტაილანდში მდებარე პატაიაზე, სადაც სექს-ტურები ხორციელდება.
- სრულიად მომხიბლა პატაიამ, რომელიც წიგნის ბოლო ნაწილშია აღწერილი. იქ ყველა ჩადის. ინგლისელები და ამერიკელები. ჩინელები და იაპონელები. არაბებიც კი ჩადიან. ეს ყველაზე უცნაური რამ არის. გზამკვლევში რაღაც-რაღაცები ამოვიკითხე და ტაილანდში მოგზაურობაც ამის გამო გადავწყვიტე. მაშინ ამბობდნენ, რომ ბანგკოკის ერთ-ერთ სასტუმროში ტაილანდელი ბოზები ჩადრით დადიოდნენ, რათა არაბი კლიენტებისთვის ესიამოვნებინათ. მომხიბლა ადაპტაციის ასეთმა უნარმა. ბევრი ალჟირელი ფრანგი ჩადის პატაიაში ბოზებისთვის. ჰოდა, ტაილანდელი გოგოებიც ფრანგულად ლაპარაკობენ, ოღონდ თავისებური აქცენტით: “Ouais, j’tassure! Ouais, ta mère!”
იაპონელებისთვის კარაოკე-ბარებია გახსნილი, რუსებისთვის კი - რესტორნები, არაყის დიდი მარაგით. ამ ყველაფერს გულსაკლავი მხარეც აქვს: ეს ერთგვარი გზის დასასრულია ყველა ამ ადამიანისთვის, განსაკუთრებით ხანდაზმული ინგლისელებისა და ამერიკელებისთვის. გრძნობ, რომ ისინი აქედან წასვლას ვერ შეძლებენ. შუადღით, როცა სტრიპტიზ-ბარები ჯერ კიდევ დაკეტილია, ქუჩებში მტვერი ირევა. მართლაც არის რაღაც გულისმომკვლელი იმ წუთებში, როცა სკუტერებზე შემომჯდარი გოგოები მოსვლას იწყებენ, ამ დროს კი ბებერი ინგლისელი და ამერიკელი ტურისტები გარეთ გამოეფინებიან ხოლმე, მტვერში მღოღავი კუებივით. რაღაც ძალიან, ძალიან უცნაური ქალაქია.
- წიგნის დასასრულს აღწერილი ტერორისტული აქტით ერთგვარად იწინასწარმეტყველეთ წიგნის გამოსვლიდან ერთი წლის შემდეგ ბალიზე, ღამის კლუბში მომხდარი ტერორისტული აქტი.
- ამის წინასწარმეტყველება ძნელი არ იყო. შეიძლებოდა ეს მალაიზიაშიც მომხდარიყო - კიდევ ერთ მუსლიმურ ქვეყანაში, სადაც უამრავი ბოზი ემსახურება დასავლელებს.
- თქვენს კი ფიქრობთ, რომ პროსტიტუცია ყველასთვის დიდებული იდეაა.
- ჰო, ისლამი უნდა გაქრეს. სხვაგვარად არაფერი გამოვა.
- ანუ იდეალურ სამყაროში პროსტიტუცია უნდა იყოს და ისლამი არა?
- არასდროს არაფერი მითქვამს იდეალურ სამყაროზე. მე ვთქვი, რომ პროსტიტუცია უბედურება არ არის.
- რატომ თვლით “პლატფორმას” ჩავარდნად?
- რომანში ტურისტული ინდუსტრიის საკმარისი ანალიზი არ არის. და თანაც, ერთ პერსონაჟს, ვალერის ზედმეტი ადგილი უკავია. არა, იმას არ ვამბობ, რომ რამის სხვაგვარად გაკეთება შემეძლო. მე მომწონდა ვალერი, როგორც პერსონაჟი და შედეგად, მამრობითი სქესის პერსონაჟი სუსტი გამომივიდა.
- თქვენ თქვით, რომ კრიტიკოსები საკმარის ყურადღებას არ უთმობენ პერსონაჟებს.
- ძალიან მომწონს ის, რომ ხანდახან უბრალო მკითხველებს პერონაჟების მიმართ გრძნობები უჩნდებათ. ამაზე კრიტიკოსები არასდროს საუბრობენ. ეს კი საწყენია. ინგლისურენოვანი კრიტიკოსები სიუჟეტების მოკლე შინაარსებს მშვენივრად გადმოსცემენ, მაგრამ პერსონაჟებზე საუბარს თავს არიდებენ. მკითხველები, პირიქით, თავისუფლად საუბრობენ ამაზე.
- რას იტყვით თქვენს კრიტიკოსებზე? შეგიძლიათ მოკლედ შეაჯამოთ თქვენი დამოკიდებულება ფრანგული პრესის მიმართ?
- პირველ ყოვლისა, მათ იმაზე მეტად ვძულვარ, ვიდრე მე მძულს ისინი. ამ ხალხს ცუდი რეცენზიების გამო არ ვსაყვედურობ. უბრალოდ, ისეთ რამეებზე საუბრობენ, რასაც არაფერი აქვს საერთო ჩემს წიგნებთან - დედაჩემზე, ან იმაზე, რომ საზღვარგარეთ ცხოვრება დაბალი გადასახადების გამო გადავწყვიტე. ამ დროს ისეთ კარიკატურულ სურათს ხატავენ, რომ უამრავი უსიამოვნო რამის სიმბოლოდ ვიქცევი: ცინიზმის, ნიჰილიზმის, ქალთმოძულეობის. ხალხი ჩემს წიგნებს აღარ კითხულობს, რადგან ჩემს შესახებ უკვე მყარი წარმოდგენა აქვს შექმნილი. რა თქმა უნდა, გარკვეულწილად, ყველა მწერლის ხვედრი ასეთია. ორი-სამი რომანის შემდეგ მას იმედი არ უნდა ჰქონდეს, რომ წაიკითხავენ. კრიტიკოსებმა ხომ გადაწყვეტილება უკვე მიიღეს.
- როდის დაიწყეთ წერა?
- ძნელი სათქმელია. სკოლაში ჩანახატებს ვწერდით ხოლმე, “შემოდგომის შუადღის აღწერასა” და ასეთ რამეებს. მართალია, რომ მათი წერის დროს სხვებზე მეტ სიამოვნებას ვიღებდი და ამ ჩანახატებს ვინახავდი. გარდა ამისა, დღიურს ვწერდი, თუმცა დარწმუნებით ვერ ვიტყვი, შიგ რა ეწერა. ვფიქრობ, უფრო სიზმრებს აღვწერდი, ვიდრე ყოველდღიურ ცხოვრებაში მომხდარ ამბებს.
- ახლა როგორი წერის გრაფიკი გაქვთ?
- დაახლოებით ღამის პირველ საათზე ვიღვიძებ. წერას სანახევროდ გამოფხიზლებული და სანახევროდ უგონო მდგომარეობაში მყოფი ვიწყებ. ყავას ვსვამ და თანდათან გონზე მოვდივარ. მანამდე ვწერ, სანამ არ მომბეზრდება.
- სხვა პირობები თუ გჭირდებათ წერისათვის?
- ფლობერმა თქვა, მუდმივი ერექცია უნდა გქონდესო. ჩემს შემთხვევაში, ასე არ არის. ხანდახან გასეირნება მჭირდება ხოლმე. სხვა მხრივ, საკვებსა და სასმელს თუ გადავხედავთ, მართალია, რომ ყავა თავის საქმეს აკეთებს. ის სიფხიზლის ყველა ეტაპზე გჭირდება. თავიდან ნახევრად უგონო მდგომარეობაში ხარ. წერ. უფრო მეტ ყავას სვამ და გონებაც იწმინდება. რაღაც საინტერესო სწორედ ამ შუალედურ პერიოდში ხდება, რომელიც შეიძლება საათობით გაგრძელდეს.
- რომანების სიუჟეტებს წინასწარ იგონებთ?
- არა.
- არ იცით, რა მოხდება მომდევნო გვერდზე?
- არასდროს არაფერს ვგეგმავ.
- საკუთარ სტილზე რას იტყვით? დაუნდობელი, ხშირად სახალისო შეპირისპირებები გახასიათებთ, დაახლოებით ასეთი: “იმ დღეს, ჩემმა ვაჟმა თავი რომ მოიკლა, პომიდვრიანი ომლეტი გავაკეთე”.
- ამას სტილს არ ვუწოდებ. უბრალოდ, სამყაროს ასე აღვიქვამ - ერთგვარი ნევროზულობით, რასაც მოულოდნელ შეპირისპირებებამდე მივყავარ ხოლმე. ეს დიდად არ განსხვავდება პანკ-როკისაგან. კივი, მაგრამ თან მცირედ მაინც აკონტროლებ. ისე, ჩემს სტილზე სადიპლომო ნაშრომები დაწერეს უნივერსიტეტებში.
- და რა დაასკვნეს?
- საშუალო სიგრძის წინადადებები მაქვს, მდიდარი პუნქტუაციით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ჩემი წინადადებები საშუალო სიგრძისაა, მაგრამ მრავალნაირად არის დაწყვეტილი. ხალხს ზმინიზედები სძულს. მე კი ზმინიზედებს ვიყენებ. კიდევ ერთი რამაა, რაც ჩემს პოეტობას უკავშირდება. ლიტერატურული რედაქტორები ყოველთვის ითხოვენ ტექსტიდან გამეორებების ამოღებას. მე მიყვარს გამეორებები. გამეორება პოეზიის ნაწილია. ასე რომ, მას უყოყმანოდ მივმართავ. მგონი, სულაც ყველაზე მეტს ვიმეორებ დღევანდელ რომანისტებს შორის.
- პროდუქტების სახელების აღნიშვნა გიყვართ, მაგალითად, “loup au cerfeuil Monoprix Gourmet” (“მონოპრი გურმეს” ქორჭილა ჭყიმა მხლით).
- “ქორჭილა ჭყიმა მხლით...” - ამაღელვებლად ჟღერს. კარგი ფრაზაა. პროდუქტების სახელებს კიდევ იმიტომ ვიყენებ, რომ ისინი, სინამდვილეში, იმ სამყაროს ნაწილია, რომელშიც ვცხოვრობ. ისიც მართალია, რომ უფრო ისეთ პროდუქტს ვირჩევ ხოლმე, რომელსაც ყველაზე მაცდური სახელი აქვს. მაგალითად, სიტყვები “ჭყიმა მხალი” ძალიან მიმზიდველია, თუმცა წარმოდგენა არა მაქვს, რა არის ეს ჭყიმა მხალი. მოგინდება, რომ რაღაც ისეთი შეჭამო, რაც ჭყიმა მხლით მოუმზადებიათ. მშვენიერია.
- სადღაც დაწერეთ, რომ თქვენი შთაგონების ერთ-ერთი წყარო ის ამბებია, რომლებსაც ადამიანები საკუთარი ცხოვრების შესახებ გიყვებიან. როგორც ჩანს, უცნობებს თქვენთან გულის გადაშლა უყვართ.
- ვფიქრობ, მსოფლიოში ერთ-ერთი საუკეთესო ფსიქოლოგი ვიქნებოდი. მე ხომ ისეთ შთაბეჭდილებას ვტოვებ, რომ საერთოდ არავის განვსჯი. ეს კი ბოლომდე სიმართლე არ არის. ზოგჯერ მთლიანად შოკირებული ვარ ხოლმე იმით, რასაც მეუბნებიან. უბრალოდ, ამას არ ვიმჩნევ.
- თქვენ ლავკრაფტის ბიოგრაფია დაწერეთ. გამაოგნა მსგავსებამ მის უიღბლო სიყვარულსა და თქვენს წიგნებში აღწერილ სიყვარულის ისტორიებს შორის.
- ჰო, ქალი, რომელიც გამბედავია, ენერგიულია და რაც შეუძლია, ყველაფერს აკეთებს სიყვარულისთვის და კაცი, რომელიც უბედური და უუნაროა.
- როგორი წარმოდგენა გაქვთ კაცისა და ქალის სიყვარულის შესაძლებლობაზე?
- ვიტყოდი, რომ ის საკითხი, ჯერ კიდევ არსებობს თუ არა სიყვარული, ჩემს რომანებში ისეთივე როლს თამაშობს, როგორსაც დოსტოევსკისთან - ღმერთის არსებობის საკითხი.
- შეიძლება სიყვარული აღარ არსებობდეს?
- ახლა სწორედ ეს არის საკითხავი.
- და რა იწვევს მის გაქრობას?
- მატერიალისტური იდეა: მარტოები ვართ, მარტოები ვცხოვრობთ და მარტოები ვკვდებით. ვერ ვიტყვით, რომ სიყვარულთან მისი შეთავსება შეიძლება.
- თქვენი ბოლო რომანი “კუნძულის შესაძლებლობა” მთავრდება უსიცოცხლო, უნაყოფო სამყაროს სურათით, სადაც მხოლოდ მარტოსული კლონები ცხოვრობენ. რამ მოგაფიქრათ ასეთი თავზარდამცემი მომავალი, რომელშიც ადამიანების კლონირებას მანამდე ახდენენ, სანამ ისინი შუა ხნისანი გახდებიან?
- დარწმუნებული ვარ, რომ ფემინიზმი, თავისი არსით, პოლიტკორექტული არ არის. მისი ნამდვილი წყარო ბევრად უფრო ამაზრზენია და სახელდებას გაურბის - ეს, უბრალოდ, მოხუცების სიძულვილია. ქალსა და მამაკაცს შორის ძალაუფლების გადანაწილების საკითხი მეორეხარისხოვანია - მნიშვნელოვანია, მაგრამ მეორეხარისხოვანი - იმასთან შედარებით, რისი მოხელთებაც ამ რომანში ვცადე: რომ დღეს ჩვენ ბავშვების სამყაროში ვართ გამომწყვდეულები. ბებერი ბავშვების სამყაროში. მემკვიდრეობითობის გაქრობა ნიშნავს, რომ ხანდაზმული ადამიანი ყოვლად უვარგისი, ხელმოცარული ვინმეა. ჩვენ ხომ ყველაზე მეტად ახალგაზრდობას ვაფასებთ, რაც იმას ნიშნავს, რომ სიცოცხლე ავტომატურად ხდება დამთრგუნველი, რადგან ის, მთლიანობაში, დაბერების პროცესია.
- “კუნძულის შესაძლებლობის” შესავალში ის ჟურნალისტი ახსენეთ, ვინც ამ რომანის დაწერა შთაგაგონათ. შეგიძლიათ განმარტოთ?
- მეტად უცნაური რამ მოხდა. ბერლინში, ტბისპირა კაფეში ვიჯექი და ჟურნალისტს ველოდი, რომელსაც ჩემგან ინტერვიუ უნდა აეღო. წყნარი ამინდი იყო. დილის ათი საათი ხდებოდა. ირგვლივ სულიერიც არ ჭაჭანებდა. მერე გერმანელი ჟურნალისტი მოვიდა, რომელიც უჩვეულოდ იქცეოდა: დიქტოფონში არ იწერდა და არც ბლოკნოტში ინიშნავდა რამეს. ამ გოგომ მითხრა: “დამესიზმრა, რომ სამყაროს აღსასრულის შემდეგ სატელეფონო ჯიხურში იდექით და მთელ კაცობრიობას მიმართავდით, მაგრამ არ იცოდით, ვინმე გისმენდათ თუ არა”. თავი ისეთ ფილმში მეგონა, სადაც ყველა ზომბია.
- ამან მიგიყვანათ წიგნის მთავარ პირობითობასთან: კლონთან, რომელიც დღიურს წერს, რათა მომდევნო კლონმა წაიკითხოს.
- ამ სიტუაციაზე დავფიქრდი: სამყაროს აღსასრულის შემდეგ სატელეფონო ჯიხურში ვდგავარ და როგორც ჩანს, ვლაპარაკობ, მაგრამ არ ვიცი, ხაზის მეორე ბოლოში ვინმე მისმენს თუ ჩემთვის ვლაპარაკობ, მხოლოდ იმიტომ, რომ საკუთარი ხმა გავიგონო. მომეჩვენა, რომ ეს შესანიშნავი მეტაფორა იყო, რომელიც ჩემს ყველა რომანს მიესადაგებოდა. იდეის მომწიფებას გარკვეული დრო დასჭირდა. ამასობაში მესამე რომანი დავწერე. მერე სამხრეთ ესპანეთში ბინა ვიყიდე და იქ მკვდარ სეზონზე, იანვარში ჩავედი, როცა ერთ კაცსაც კი ვერ ნახავდით. დაცარიელებულ პლაჟთან მდებარე სახლში ვცხოვრობდი და ისეთი შთაბეჭდილება მრჩებოდა, რომ მარტოდმარტო ვიყავი სამყაროს აღსასრულის ჟამს. პირველი გვერდები იქ დავწერე. დიდი ხნის განმავლობაში მეტი არაფერი დამიწერია.
- როგორ დაინტერესდით რაელიტების სექტით, რომელმაც წიგნში აღწერილი უცნაური რელიგიური სექტის იდეა შთაგაგონათ?
- სხვადასხვა კულტის შესახებ წიგნები შევიძინე. მერე არა-რაელიტებისთვის განკუთვნილ საორიენტაციო შეკრებაზე მივედი.
- და რა მოხდა?
- მრგვალი მაგიდის ირგვლივ დისკუსიები იმართებოდა, რომლებშიც წინასწარმეტყველი მონაწილეობდა. მან გვითხრა, რომ მეცნიერების წყალობით, ბევრი რამ გაუმჯობესდებოდა. ზოგადად, ეს ერთგვარი ნაზავია მეცნიერული პროგრესის მიმართ ტოტალური ოპტიმიზმისა და სექსისადმი ისეთი დამოკიდებულებისა, რომელიც არც მორალურია და არც ამორალური. აი, ეს იზიდავს სექტის წევრებს. რაელიტები ამბობენ, რომ არსებობენ ისეთი უცხოპლანეტელები, რომლებიც განვითარების დონით ბევრად გვისწრებენ და მათ შეუძლიათ ტექნოლოგიური ბედნიერების საკუთარი რეცეპტები გაგვიზიარონ.
- რატომ არის მთავარი გმირი კომიკოსი?
- ეს პერსონაჟი ორი იმპულსიდან ამოიზარდა. პირველ რიგში, უნდა აღვნიშნო, რომ თურქეთის კურორტზე ვისვენებდი და იქაც გაიმართა ისეთი შოუ, რომელშიც სხვადასხვა ნიჭით დაჯილდოებული დამსვენებლები მონაწილეობდნენ. ერთი გოგო იყო - ალბათ 15 წლის იქნებოდა - ვინც სელინ დიონს ბაძავდა და ცხადი იყო, რომ მისთვის ეს ძალიან, ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. საკუთარ თავს ვუთხარი, ნახე, კაცო, ეს გოგო რას აღარ აკეთებს მიზნის მისაღწევად-მეთქი. სასაცილო ის იყო, რომ მომდევნო დღეს მარტო საუზმობდა და გავიფიქრე, აი, უკვე ვარსკვლავის მარტოობაც იგემა-მეთქი. ვიგრძენი, რომ შეიძლებოდა ასეთ მდგომარეობას ადამიანის მთელი ცხოვრება განესაზღვრა. ჰოდა, კომიკოსსაც მსგავსი გამოცდილება აქვს. ის მოულოდნელად აღმოაჩენს, რომ შეუძლია ხალხის მასები აცინოს, რაც მის ცხოვრებას ცვლის. მეორე იმპულსი კი იმ ნაცნობმა ქალმა მომცა, რომელიც ერთ-ერთი ჟურნალის მთავარი რედაქტორი იყო და ყოველთვის მიწვევდა ხოლმე ისეთ მოდურ ღონისძიებებზე, სადაც, მაგალითად, კარლ ლაგერფელდი იქნებოდა. მინდოდა, ისეთი ვინმეც მყოლოდა რომანში, ვინც ამ სამყაროს ნაწილი იყო.
- კომიკოსის მსგავსად, თქვენც სავალდებულოდ თვლით, რომ ისეთ აქტუალურ პოლიტიკურ თემებს შეეხოთ, რომლებიც ფრთხილ მიდგომას ითხოვს, თან შეურაცხყოფასაც არ ერიდებით. ეს სასაცილოდ მიგაჩნიათ, ამის გამო სიცილით იგუდებით.
- თქვენ იმიტომ იცინით, რომ შეურაცხყოფა იმას ამტკიცებს და აკონკრეტებს, რაც ისედაც ცხადია. შესაძლოა, ეს ლიტერატურისთვის უჩვეულო იყოს, მაგრამ პირად ცხოვრებაში ასეა. „იცი რა, დამეთანხმე, რომ ისლამი იდიოტური რელიგიაა“, - ასეთ რამეს კერძო საუბრებში იოლად იტყვი. ცოტა არ იყოს, მობოდიშების ტონით ნათქვამი ამგვარი ფრაზები ფრანგული კულტურის ნაწილი მგონია. მაგალითად, ერთი გოგო თავის მეგობარზე მესაუბრებოდა, რომელიც საკმაოდ შეუხედავი იყო და აბორტის უფლების დაკანონებისთვის იბრძოდა. მან მეგობართან გამართული საუბრის შინაარსი მომიყვა და დაამატა: „არ მინდა ბოროტი ვიყო, მაგრამ მისი დაორსულება ხომ მაინც არავის მოუნდება“. საუბრის დროს ფრანგები მობოდიშების ტონით ნათქვამ ასეთ შეურაცხმყოფელ ფრაზებს გამუდმებით იყენებენ. ამაში საღი აზრი ჩანს, რაც ძალიან მომწონს.
- შეურაცხყოფის განსაკუთრებული ნიჭი გაქვთ. გსიამოვნებთ სხვების შეურაცხყოფა?
- დიახ. ეს მართლაც კმაყოფილებას მანიჭებს.
- თქვენ თქვით, რომ ამაყობდით იმ პოეტური დღესასწაულით, რომელიც „კუნძულის შესაძლებლობის“ ბოლო ნაწილში წარმოგვიდგინეთ. ეს მაშინ ხდება, როდესაც კლონი ნებართვის გარეშე ტოვებს შემოსაზღვრულ არეალს, რათა უდაბნოში იხეტიალოს და სხვა კლონი ეძებოს.
- “კუნძულის შესაძლებლობის” ბოლო ნაწილი ძალიან მომწონს. ჩემი აზრით, მანამდე მსგავსი არაფერი გამიკეთებია, თუმცა ეს არცერთმა კრიტიკოსმა არ აღნიშნა. ძნელი ასახსნელია, მაგრამ ვგრძნობ, რომ არის რაღაც ძალიან, ძალიან ლამაზი ბოლო ნაწილში. ის კარს აღებს და გარეთ სხვა სამყარო ხვდება. როდესაც ამ პასაჟს ვწერდი, ამბავზე დიდად არც ვფიქრობდი, საკუთარი სიტყვების სილამაზით ვიყავი მთვრალი.
ბოლო ნაწილის დასაწერად რომ ვემზადებოდი, უჩვეულო რამ ჩავიდინე: წერა შევწყვიტე. ორი კვირის განმავლობაში არაფერი გამიკეთებია, საერთოდ არაფერი. არავის შევხვედრივარ. ხმა არავისთვის გამიცია. როცა რომანს წერ, არ უნდა გაჩერდე. თუ გაჩერდები და ხელს სხვა რამეს მოჰკიდებ, კატასტროფა გარდაუვალია. ამ შემთხვევაში, მე გავჩერდი და არაფერს ვაკეთებდი, უბრალოდ, ვიცდიდი, სანამ სურვილი იზრდებოდა.
- თქვენ თქვით, რომ „ციკლოთიმიკი“ ხართ. ეს რას ნიშნავს?
- ასეთ ადამიანებს დეპრესია მუდმივად დიდი სიხარულით ეცვლებათ და პირიქით. თუმცა, ეჭვი მაქვს, რომ, საბოლოო ჯამში, მართლაც დეპრესიული ვარ.
- ამ დროს როგორი ხართ?
- უბრალოდ, პასიური. მართალია, რომ, როცა საწოლში ვწვები და არაფერს ვაკეთებ, თავს ცუდად სულაც არ ვგრძნობ. სრულიად კმაყოფილი ვარ. ასე რომ, ამას დეპრესიას ვერც კი დავარქმევთ.
- როგორ ახერხებთ იმის თავიდან აცილებას, რასაც თქვენთვის უდიდესი საფრთხე უწოდეთ - ვგულისხმობ გაბრაზებულ გულზე განმარტოებას, როდესაც გამუდმებით იგინებით და იმას იმეორებთ, რომ არაფერში გიმართლებთ?
- აი, ახლა ჩემი სურვილი, ვუყვარდე, საკმარისია იმისათვის, რომ მოქმედებაზე გადავიდე. მე მინდა, რომ ვუყვარდე, მიუხედავად ჩემი ნაკლისა. სულაც არ არის მართალი, რომ პროვოკატორი ვარ. ნამდვილი პროვოკატორი ის არის, ვინც შოკის მოსაგვრელად ისეთ რამეებს ამბობს, რასაც სინამდვილეში არ ფიქრობს. მე კი ვცდილობ, ის ვთქვა, რასაც ვფიქრობ. და როცა ვგრძნობ, რომ რასაც ვფიქრობ, ის უკმაყოფილებას გამოიწვევს, მაშინვე დიდი ენთუზიაზმით ვამბობ ხოლმე. თუმცა, გულის სიღრმეში, მინდა, რომ ამის მიუხედავად ვუყვარდე.
რა თქმა უნდა, მცირე გარანტიაც კი არ არის, რომ ეს მდგომარეობა გაგრძელდება.
- “საზოგადოების მტრები”, ანუ თქვენი მიმოწერა ბერნარ-ანრი ლევისთან ახლა შეერთებულ შტატებში ითარგმნება. რამ მიგიყვანათ მიმოწერის წიგნად გამოცემამდე?
- თავიდან ყველაფერი თამაშივით დაიწყო. მსგავსი რამ არასდროს გამეკეთებინა. მთავარი ის არის, რამაც ამის გაგრძელება და ბოლოს გამოქვეყნება გვაიძულა. ეს საკმაოდ მარტივად მოხდა. ვიფიქრეთ, რომ საინტერესო შედეგი მივიღეთ.
- საფრანგეთში რატომ არ ცხოვრობთ?
- ნაწილობრივ იმიტომ, რომ ნაკლები გადასახადი გადავიხადო და ნაწილობრივ იმიტომ, რომ თქვენი ლამაზი ენა ვისწავლო, მადამ. და კიდევ იმიტომ, რომ ირლანდია ძალიან ლამაზია, განსაკუთრებით დასავლეთი.
- საკუთარი ქვეყნიდან არ გაქცეულხართ?
- არა. როცა წავედი, უდავო დიდების ზენიტში ვიმყოფებოდი და ერთი მტერიც არ მყავდა.
- რას ფიქრობთ ანგლო-საქსონურ სამყაროზე?
- შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ეს ის სამყაროა, რომელმაც კაპიტალიზმი გამოიგონა. კერძო კომპანიები ერთმანეთს ეჯიბრებიან, რათა წერილები ადრესატებამდე მიიტანონ, ან შენობებიდან ნაგავი გაიტანონ. ინგლისურენოვანი გაზეთების ფინანსური გვერდების რაოდენობა ბევრად უფრო დიდია, ვიდრე ფრანგული გაზეთებისა.
გარდა ამისა, შევამჩნიე, რომ კაცები და ქალები უფრო დაშორებულები არიან. მაგალითად, რესტორანში შესვლისას ხშირად დაინახავ, რომ ქალები ერთად სადილობენ. ამ თვალსაზრისით ფრანგები „ძალიან სამხრეთელები“ არიან. თავისივე სქესის წარმომადგენლებთან ერთად სადილობა მათ მოსაწყენად მიაჩნიათ. ერთ ირლანდიურ სასტუმროში შევნიშნე, როგორ საუბრობდნენ საუზმობისას მაგიდასთან განმარტოებული კაცები გოლფზე. ისინი წავიდნენ და მათი ადგილი ქალებმა დაიკავეს, რომლებიც სხვა თემას განიხილავდნენ. თითქოს სხვადასხვა სახეობები იყვნენ და დრო და დრო ერთმანეთს გამრავლებისთვის ხვდებოდნენ. კუტზეეს რომანში ერთი შტრიხი ძალიან მომეწონა. მამა ეჭვობს, რომ მის ლესბოსელ ქალიშვილს ცხოვრებაში ერთადერთი რამ აინტერესებს: ოპუნციის ჯემი. ლესბოსელობა მხოლოდ საბაბია. მას და მის პარტნიორს სექსი აღარ აქვთ: ისინი მთლიანად ინტერიერის მოწყობითა და კულინარიით არიან შთანთქმულები.
იქნებ არის სიმართლის მარცვალი ამაში: საბოლოო ჯამში, ქალებს ხომ ყოველთვის უფრო მეტად აინტერესებდათ ჯემები და ფარდები.
- და კაცებს? თქვენი აზრით, რა აინტერესებთ მათ?
- პატარა ტაკუნები. მომწონს კუტზეე. ისიც დაუნდობლად ამბობს რაღაც-რაღაცებს.
- თქვენ თქვით, რომ შესაძლოა თქვენში არის რაღაც ამერიკული. რითი დაამტკიცებთ ამას?
- ძალიან ცოტა რამით. ფაქტია, ამერიკულ გარემოში რომ მეცხოვრა, “Lexus”-ს ავირჩევდი, რომელიც ამ ფასის მანქანებში მართლაც საუკეთესოა. უფრო ბუნდოვანი მტკიცებულებაც მაქვს: ძაღლი მყავს, რომლის ჯიშიც შეერთებულ შტატებში ძალიან პოპულარულია: უელსური კორგი. ერთი რამ, რასაც არ ვიზიარებ, დიდი ძუძუებით ამერიკელების გატაცებაა. უნდა ვაღიარო, რომ ამის მიმართ გულგრილი ვარ. მაგრამ გარაჟი, რომელშიც ორი მანქანა ეტევა? ეს მინდა. მაცივარი, სხვადასხვანაირი საყინულეებით? ესეც მინდა. რაც მათ მოსწონთ, მეც მომწონს.
- თქვენი ახალი რომანი “რუკა და ტერიტორია”, რომელსაც დიდი ხნის განმავლობაში ველოდით, საფრანგეთში ძალიან მალე გამოვა, თუმცა მის შესახებ ცოტა რამ არის ცნობილი. წავიკითხე, რომ ეს 500-გვერდიანი წიგნია, რომელიც “თანამედროვე საზოგადოებას ხელოვანის წარმატების პრიზმიდან იკვლევს”. როგორც ჩანს, ერთ-ერთი პერსონაჟი თავად ხართ. მართალია?
- რომანი მხოლოდ 450-გვერდიანია. მისი მთავარი გმირი მხატვარია. უელბეკი მეორეხარისხოვანი პერსონაჟია, თუმცა მისი გამოჩენა წიგნის სტრუქტურას ბევრად ართულებს. ამის შესახებ მეტის თქმა არ მინდა.
- თქვენი აზრით, რაშია თქვენი წიგნების ხიბლი, მიუხედავად მათი დაუნდობლობისა?
- საპასუხოდ ბევრი რამის თქმა შეიძლება. ჯერ ერთი, ისინი კარგად არის დაწერილი. მეორე ის რომ, რაღაცნაირად გრძნობ: რასაც კითხულობ, სიმართლეა. მესამე, ჩემი საყვარელი პასუხი: ეს წიგნები ღრმაა. დღეს კი სიღრმის ნაკლებობაა. დრო და დრო უარი უნდა თქვა ჰარმონიაზე, უარი უნდა თქვა სიმართლეზეც კი. როცა საჭიროა, ბოლომდე უნდა გადაეშვა სიღრმეებში. აი, ახლა პავლე მოციქულივით ვლაპარაკობ.
- რას გულისხმობთ?
- “ახლა კი რჩება რწმენა, იმედი, სიყვარული - ეს სამი; ხოლო მათგან სიყვარული უდიდესია”. მე ასე ვიტყოდი: ახლა კი რჩება სილამაზე, სიმართლე და სიღრმე; ხოლო მათგან სიღრმე უდიდესია.
- ლავკრაფტის ბიოგრაფიაში დაწერეთ: “ვერცერთი მგრძნობიარე არსება ვერ იარსებებს ერთგვარი ნებაყოფლობითი სიბრმავის გარეშე”.
- ჰო, მართლაც უნდა აირჩიო, რა მოდგმისა ხარ. ცოტა უნდა გააზვიადო.
- რას იტყვით, რა მოდგმისა ხართ?
- შესაძლოა, გაგიკვირდეთ, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, რომ რომანტიკოსების დიდ მოდგმას ვეკუთვნი.
- იცით, რომ ეს, შესაძლოა, საკვირველი იყოს?
- კი, ასეა. თუმცა საზოგადოება განვითარდა და რომანტიკოსი ის აღარ არის, რაც ადრე იყო. არც ისე დიდი ხნის წინ ტოკვილის “დემოკრატია ამერიკაში” წავიკითხე. დარწმუნებული ვარ, ერთი მხრივ, ძველი ყაიდის რომანტიკოსებს რომ გადახედოთ და მეორე მხრივ, იმას, რასაც ტოკვილი წინასწარმეტყველებს - რა დაემართება ლიტერატურას დემოკრატიის განვითარებასთან ერთად: მთავარ თემად უბრალო ადამიანს აირჩევს, მომავლით ძალიან დაინტერესდება, უფრო რეალისტურ ლექსიკას გამოიყენებს - თვალწინ მე დაგიდგებით.
- როგორია რომანტიკოსის თქვენეული განსაზღვრება?
- ეს არის ადამიანი, ვისაც იმ უსაზღვრო ბედნიერების სწამს, რომელიც მარადიულია და თან ამ წამსვე ხელმისაწვდომი. მას სიყვარულის რწმენა აქვს. სულის რწმენაც აქვს, რაც ჩემში უცნაურად ფესვგადგმულია, მიუხედავად იმისა, რომ სულ ამის საწინააღმდეგო რამეებს ვამბობ ხოლმე.
- უსაზღვრო, მარადიული ბედნიერების გწამთ?
- ჰო, მწამს. და ამას იმიტომ არ ვამბობ, რომ უბრალოდ, პროვოკატორი ვარ.

The Paris Review, 2010, No. 206
© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“