ზაზა თვარაძე - ოდა რუსთაველს

წარმოვიდგინოთ, რუსთაველი რომ იყოს ახლა,
ახლა, ჩვენს დროში, ჩვენს ასაკში,
ჯერაც არ ჰქონდეს დაწერილი თავის პოემა
"ვეფხისტყაოსნად" რომ იწოდება,
ამჟამად წერდეს,
წერდეს წერას ატანილივით.
წარმოვიდგინოთ, რუსთაველი ერთ მშვენიერ დღეს
რედაქციაში რომ შემოვიდეს
(რა გაცვეთილი წარმოდგენაა!) -
რედაქციაში ყველანი იქ იმყოფებიან:
თვით რედაქტორი, მოადგილე, პ/მგ მდივანი...
ერთი სიტყვით - ორიოდ კაცი.
შემოდის შოთა. ძველი ნაცნობი.
კაცი უსიტყვო,
კაცი გაცვეთილ პიჯაკიანი,
ოდნავ მჭმუნვარე,
ხელში პაპკით,
გულის ჯიბეში კი - საბუთებით.
პაპკაში უდევს ის ძვირფასი ხელნაწერები,
რომელთა ფასიც ჯერ არვინ უწყის...
- ვაჰ! ბარო შოთა! შემოდი, ძმაო!
- სალამი ბიჭებს! -
პასუხობს შოთა ხელის აწევით -
რას საქმიანობთ?!
- არაფერს. აგერ ცოტა ღვინო და პურმარილი...
გარეთ ისევ ჭარმაგი დღეა,
რედაქციის მყუდრო ეზოში
ძველი ჭადრები შრიალებენ -
მათ შორის იქნებ ერთი მაინც
შოთას ხნის იყოს -
არავინ უწყის,
არც თვითონ შოთამ.
- დაჯე, შოთიკ, გვითხარი რამე!
- დღეს ბოტანიკურ ბაღში ვიყავი,
რა სამოთხეა... და ა.შ.
ჩვეულებრივი ლაპარაკი,
რამე-რუმე,
მთისა, ბარისა...
შოთა გადაკრავს,
მერე დგება, დაეთხოვება:
- დროებით, ძმებო,
ხვალ შევხვდებით, ანდა ხვალზეით...
და იგი მიდის.
- კაი ბიჭია, რას იტყვი, სოსო - ამბობს მავანი.
- კაი ბიჭია, მარა ცოტა ამპარტავანი!
ამპარტავანი როგორც...
(გვარს არ დავასახელებ)
- ცოტა შტერია, პა მოემუ - ამბობს მავანი.
- ისე, მაგარი ნაკითხია!
- ნაკითხი კია, ვერ წაართმევ.
- ჰმ! უცებ რო ადგე და წაართვა...
ამ დროს შემოდის მბეჭდავი ლიზა
- სოომთ, გენაცვალე? - და ა.შ.
იმხანად შოთა უკვე სახლშია -
იქვე, ვერაზე,
ააღწევს თავის მესამე სართულს,
შეაღებს, შევა,
რთავს ტელევიზორს
და ის-ისაა
თავდავიწყებით უნდა მიუჯდეს
მეორე არხის გადაცემებს,
რომ აზრად მოსდის:
ამას თუ იზამს, იმ წუთიდან
უკვე აღარ იქნება შოთა!
ამიტომ წამსვე, როგორც კი ჩართავს,
ისევ გამორთავს,
პაპკას დადებს,
ტანთ გამოიცვლის და მიუჯდება
თავის მორყეულ საწერ მაგიდას
რომელიც ხშირად
სასადილო მაგიდის როლსაც თამაშობს,
გაშლის ქაღალდებს და აგრძელებს
შეწყვეტილ წერას,
წერას, რომელსაც სამუდამოდ აუტანია...
უცებ დედამისს უყურო ფინჯნით
ყავა შემოაქვს
- ნუ მიშლი, დედი!
ეს შეძახილი დედის გულისთვის მტკივნეულია
(ეჰ, რა ქნას ქალმა!)
შოთა დაწვდება თავის კალმისტარს
(პასტა აქვს ძველი, თითქმის დაღრღნილი,
პლასტმასის, რუხი)
და წერს: მიწურვილ იყო ზაფხული...
შეჩერდება, შუბლს მოისრისავს
"რა ზაფხული, რისი ზაფხული! კაი, თუ ძმა ხარ!"
ეტყვის თავისთავს,
ზაფხული ხომ ჯერ არ დამდგარა!
გარეთ, ვერაზე გაზაფხულია,
ვერისუბანში ნელა ბინდდება,
ქუჩიდან ისმის ახალგაზრდების და მოხუცების
ზმანება-ხმები,
მაგრამ ეს ხმები შოთას სმენას უკვე არ სწვდება,
რადგანაც იგი პოემის წერას აუტანია.
დაწერს: მიწურვილ იყო ზაფხული,
ქვეყნით ამოსვლა... ჰმ... ჰმ... მწვანისა...
კვლავ შეჩერდება. მოუკიდებს სიგარეტ 80-ს
და რატომღაც ციფრი 80
მის თავში იწვევს მეყვსეულ ელდას:
"ოთხმოცი! - ფიქრობს -
ოთხმოცს ოთხმოცი - ას სამოცია,
იქაც ამდენი - სამას სამოცი,
ათჯერ ოთხმოცი რაღა იქნება? -
მთელი რვაასი!
რვაასი წელი!"...
ფიქრობს იგი მონუსხულივით.
უცნაურია, რამ მოაგონა ეს უმეტყველო, ფუჭი თარიღი?!
"რვაასი წელი, რვაასი წელი - ეს... ეს ხომ მთელი
ნახევარი საუკუნეა!" -
იფიქრებს შოთა და თავის ფიქრზე ჩაეცინება,
სურს, რომ დაწეროს: "რვაასი წელი",
უკვე წერს კიდეც:
რვაასი წელი, რვაასი წელი, რვაასი უკვე გასული წელი...
მაგრამ აქ რაღაც აგონდება და თავს გააქნევს.
თავის გაქნევას ერთვის ბუზის
მკვეთრი ზუზუნი
და ამ ზუზუნზე აგონდება წუხელღამით ნანახი ფილმი
სახელად ლაქა.
"არ იყო ცუდი! - ფიქრობს სიამით - ნეტა იმ ქიშოს
ბოლობოლო რა დაემართა,
რითი დასრულდა ის ისტორია?"
სამწუხაროა - ფილმის ბოლოს სინათლე ჩაქრა.
სინათლე ჩაქრა, სინათლე ჩაქრა,
მხატვრული ფილმი სახელად ლაქა...
"ეჰ, რა რითმაა!" - გაიფიქრებს ის დანანებით
და კვლავ გაწყვეტილ სამუშაოს მიუბრუნდება:
ქვეყნით ამოსვლა, ნუ, ვთქვათ, მწვანისა.
რა ერითმება სიტყვას "მწვანისა"?
იქნებ "დანისლა"?
მაგრამ ერთხელ ხომ უკვე დანისლა
იმ შავმა ნისლმა
მაღალი მთები პოსტსაბჭოურ დაღესტანისა!...
მახლას! ჯანდაბას!
რამე სხვა ვცადოთ:
"ქვეყნით", "მწვანისა"... და, ვთქვათ, "მწვანილსა"...
ეს მდაბიოა!
მაშინ - განივლთა...
არქაულია!
იქნებ - "ხანდისხან"?!
მგონი მოაჯდა!
ქვეყნით ამოსვლა, ნუ, ვთქვათ, მწვანისა,
წვიმა უშენდა, ნუ, ვთქვათ, ხანდისხან,
ქუხდა, გრგვინავდა გაუსაძლისად
და უეცრადა...
აქ აზრი წყდება,
რადგან ელვა,
როგორც ელვა ციდან ნასხლეტი,
შოთას გონებას რაღაც ჯადო დაეპატრონა
და ელვასავით აკაშკაშდა უცნობი სიტყვა
"სარატანისა".
"ეს სარატანი რა ჯანდაბაა?!" - იფიქრა წამით,
სულ ერთი წამით,
მაგრამ მაშინვე ეს ერთი წამიც
არარაობას გადააბარა
და შეშლილივით დააცხრა ფურცელს:
მიწურვილ იყო ზაფხული
ქვეყნით ამოსვლა მწვანისა,
ვარდის ფურცლობის ნიშანი
დრო მათი პაემანისა,
ეტლის ცვალება მზისაგან
შეჯდომა სარატანისა,
სულთ-ქნა, რა ნახა ყვაყილნი
მან უნახავმან ხანისა,
აგრგვინდა ცა და ღრუბელნი
ცროდეს ბროლისა ცვარითა,
ვარდთა აკოცა ბაგითა
მითვე ვარდისა დარითა................
აქ ისევ შედგა.
უჰ!
გაეჭედა!
რადგან სიტყვებზე "ცა და ღრუბელნი"
გაახსენდა უცებ ვრუბელი,
ვრუბელი და მისი დემონი
რომელშიც ცოტა ანგელოზია.
ეს კიდევ რაა!
მოაგონდა: "არც კი გიცნობდი, არც კი მენახე,
ისე გხატავდა თამარს ვრუბელი"...
და სიტყვა "თამარს"
რაღაც სევდა დაადგა ბაკმად,
მერე რატომღაც (თუმც რაღა რატომ):
"შენ აქ რა გინდა, მაგრამ ყოველთვის
მომაგონდები"... და ა.შ.
"მე აქ რა მინდა?! - გაიფიქრა მოულოდნელად -
მე აქ რა მინდა? ამ ქვეყანაში?!"...
შეძრწუნებულმა მიმოიხედა
და თვალწინ ისევ ისე დაუდგა:
მე აქ რა მინდა,
საქართველოში,
რისთვის, ძვირფასო,
რისთვის, ნუგეშო?!...
ჭიქას დაწვდა.
ყავა გადაკრა.
მოუკიდა ჩამქრალ სიგარეტს
და ისევ თავის ხელნაწერებს დაასო თვალი,
სადაც ეწერა: აგრგვინდა ცა და
ღრუბელნი ცროდეს ბროლისა ცვარით...
ანაზდად შეცბა
რადგან ისევ
რაღაც ბუნდოვნად თვალთ მოებლანდა,
რაღაც ოდესღაც ნანახი და დავიწყებული,
თითქოს ეს უკვე ოდესღაც იყო
(დეჟავუს განცდა. ხომ განგიცდიათ ბავშვობაში და ა.შ.),
თვალწინ დაუდგა ამ ცოტა ხნის წინ გადაკითხული
გამოკვლევა რუსთველოლოგ მ. თავდიშვილის
(ჩვენი მურმანის)
"ვეფხისტყაოსნის დაფანტული სტროფები",
სადაც ეწერა შავით თეთრზე, რომ წვიმის მოსვლა
რენესანსის იმ ნეტარ დროში
ღმერთის წყალობად იაზრებოდა...
მაშ მით უმეტეს!
მით უმეტეს შესაძლო არის
ჩაიწეროს აქ ეს სიტყვები
რომ აგრგვინდა ცა
და რომ ღრუბელნი
ცროდეს ბროლისა, თუნდაც, ცვარითა!
ეს ეპიზოდი ხომ იმ დროს ხდება, როს ავთანდილი
თითქმის შემთხვევით
დაკარგულ ქალის ადგილსამყოფელს მიაკვლევს ბოლოს!
და ასე შემდეგ!
და ასე შემდეგ!
ვიდრე თვით ბოლო სტრიქონებისა,
როდესაც შიგან მათს საბრძანისსა
კრავი და მგელი ერთადა სძოვდეს!....
მაშ გავაგრძელოთ:
უკვე ჩამოწვა ვერაზე ბინდი,
უკვე ანთებენ ელექტროლამპებს,
ცაზე ღრუბელი ლანდივით მიდის,
ქარი ცაცხვებში სინანულს ანთხევს,
ქუჩიდან ისმის ხმა მოხუცების
ხელის კანკალით შინ რომ მიდიან,
ყომარბაზები და ოხუნჯები
ჩაცუცქდებიან საცა ბინდია,
ქალაქი ცოცხლობს ათასი წელი,
ისევ ისეა, ვით გამოცანა,
იწვის სანთელი
და ქარვისფერი
ნათელი
ღამის გულს გამოქარვავს,
დაღლილი კაცი იცდის ოთახში,
დაღლილი კაცი - უცხო, ეული,
სიცოცხლე მიდის ისევ მოცდაში,
და აბედივით ხმება სხეული,
შეუძლებელი, შეუძლებელი,
შეუძლებელი არის ცხოვრება,
ამღვრეული და შეუცნობელი,
დავიწყებული დაუხსომებლად,
მოდის ხსოვნაში სიტყვები: ბავშვი,
ბზა, სახარება, სხივი, ჭიშკარი...
და ეძებს კაცი გაწყვეტილ კავშირს
როცა ცრის წვიმა, როცა ქრის ქარი...
ო, მეგობარო, წავიდეთ ქარში,
წამოდი, ქარში ერთად ვიაროთ
სადაც სიბნელე დარბაზებს გაშლის
და ზღაპრის სკივრზე კვარი კიაფობს,
დავაგდოთ ჩვენი უჟმური ბინა,
თვალი შევავლოთ სხვა ჰორიზონტებს,
გავყვეთ უცნაურ ვარსკვლავის ბრწყინვას
უკუნეთიდან რომ მოგვიწოდებს,
წამომყე, წამო, გავუყვეთ შორ გზებს
სადაც სავსეა ცა ვარსკვლავებით,
ვიხეტიალოთ ამ მიწის ზურგზე
აღმოსავლეთით და დასავლეთით,
ეგებ მივაგნოთ ამქვეყნად ალაგს
სადაც მშობელი მიგველის ჩვენი -
მშობლური, ტკბილი, მოწყალე -
მამა,
ცა წყალობისა მთოველი, მფენი,
წამო ვიაროთ ათასი წელი,
თან გავიყოლოთ ეს გამოცანა -
რომ კვლავაც ბნელში ჩანდეს ნათელი
და სიბნელიდან ნათლის მოტანა.