"მე, ვინც ისტორიის მონად ვიქეცი ნებსით თუ უნებლიეთ"
სლავომირ მროჟეკი
ვითვლით - დათვლას ვერ ავუდივართ
ვითვლიდით მუდამ! ბავშვობიდან ვცხრილავდით ერთმანეთს, მერე დარჩენილს რომ დაეჭირა ყველა ჩვენგანი. ვითვლიდით მიწით ავსებულ, პირქვე დამხობილ რკინის ვედროებს – მერე მათგან გამოსულ პასკებს გადამოწმებით. ფრჩხილებზე თეთრად აყვავებული წერტილები საჩუქრების ტოლი რიცხვი იყო რატომღაც. არდადეგებამდე მისაღწევ დღეებს რუდუნებით, დარჩენილს კი უხალისოდ ვითვლიდით ყველა. ბიჭები მუშტად შეკრული ხელის მაჯაზე ცერა თითის დაჭერით ამობერილ თეთრ ბორცვებს თვლიდნენ - სჯეროდათ, ეს რიცხვი ჩვენი მომავალი შვილების ოდენობაზე მიგვანიშნებსო, თვალს აპარებდნენ, რომელ გოგონას ჰქონდა ამდენივე თეთრი ბორცვი მაჯაზე. გოგოებიდან თითოეული საკუთარ შუალედს ანგარიშობდა - თვიდან თვემდე თადარიგი რომ დაეჭირა.
გამოცდის მერე ქულებს ვითვლიდით, ვთვლიდით შედეგებს – მოსალოდნელს, ვვარაუდობდით. ადამიანებს ვიმატებდით გულებში და არაფრად ვთვლიდით ღალატის მიზეზით გამოკლებულებს. დაუთვლელ სანთელს ვანთებდით თხოვნით, იმედით, მადლიერებით.
ყურადღებით და მრავალჯერ გადამოწმებით ვაზუსტებდით კალენდარზე მესამე და მეორმოცე დღეებს მშობლების თუ მეგობრების გარდაცვალებიდან. ვითვლიდით საფლავის ქვაზე დასაწერ ციფრებს, ასოებს - დაჯამებულ რიცხვს სათითაო სიმბოლოს ფასზე ვამრავლებდით. მიღებულ თანხას ვამატებდით საფლავზე მოსაფრქვევი, გაცრილი შავი მიწის ღირებულებას.
ბზობაზე მაწანწალა თათრის ბიჭი საფლავებიდან მოპარულ ბზის ბუჩქებს თვლიდა, ანგარიშობდა მხოლოდ გაყიდულს, დანარჩენს კი - ჩვენს არჩეულს, დარგულს, მონარწყამს არაფრად თვლიდა. სააღდგომოდ კი ახალი საქმე უჩნდებოდა – წითელ კვერცხებს აგროვებდა პოლიეთილენის პარკებში ჩასაყრელად.
ვითვლიდით ყვავილებს – ხან ლუწი, ხან კი უსათუოდ კენტი უნდა გვეყიდა. სტუმრებს ვარჩევდით შვილების ქორწილზე დასაპატიჟებლად – სასურველს თუ სავალდებულოს. მოსაწვევების რაოდენობას ვაზუსტებდით მათთვის, შინაურულად რომ ვერ ვეტყოდით ჩვენს სიხარულზე! იყო დღეები დასათვლელად სულ რომ არ ღირდა, მაგრამ ოდესღაც მოგონება აღმოაჩენდა.
ჩვენი თაობა ბოლო ორი ათეული წლის მანძილზე ითვლის ომებს - ცდილობს, გათვალოს საფრთხე და მომავალი.
ალუჩების ქუჩა
ალუჩების ქუჩაა ჩვენი ქუჩა. ალუჩების ქუჩა გაზაფხულზე ისეთი თეთრია, ზამთარს შეშურდება! აქ მოგვისწრო ცვლილებების ხანამ, თუმცა, მუდამ აქ ვცხოვრობდით: უწინ – როდესაც გვეგონა, ისტორია აღარ იწერებაო და მერეც – ისტორია წვეთოვანად რომ გვექცა და ყველა სისხლის ჯგუფს მოერგო დონორივით.
შანსკი მოდიოდა, ჩამოჯდებოდა იტალიურ აივანზე კუთხეში, ბუზღუნებდა: დაგვწყევლესო! ჩვენ ვიცინოდით. ჩინელები იწყევლებიან: ცვლილებების ხანაში იცხოვრეთო და ჩვენ გვიწიაო! ისევ ვიცინოდით. რიჟას მეზობელი ვარ და მაგის ბრალია, ბავშვობიდან მოყოლებული, როცა შევხვდებოდი, ყოველთვის სამჯერ ვხტებოდი ჰაერში და მაინც არ მიშველაო!Aამაზეც ვიცინოდით, რიჟაც გულიანად ხარხარებდა.
ცვლილებები ჩვენში გამუდმებულ ომებს გულისხმობდა და გავეჩვიეთ კიდეც ომებს – სხვადასხვა დასახელების მიუხედავად ხშირ-ხშირად იწყებოდა, მაგრამ მალევე მოთავდებოდა. ალბათ მაგიტომაც გავთამამდით მაშინ, ფრონტის ხაზმა ჩვენი უბანი რომ გადაკვეთა და ალუჩების ქუჩა არ მივატოვეთ - არ გადავსახლდით მეზობელ უბნებში მცხოვრებ ნათესავებთან. უსაფრთხოების წესებს ვიცავდით: ფანჯრებს არ ვეკარებოდით, სწრაფად გავრბოდით როდესაც ალუჩების ქუჩაზე სამ დღეში ერთხელ პურს მოგვიტანდნენ და ასევე სწრაფად მივარბენინებდით ნაგავს კვირაში ერთხელ მოსული მანქანისკენ. Gჩვენი და მოპირდაპირე სახლის სახურავებს შორის მოქცეულ ღამის ცაზე გაელვებულ ტყვიებს ვაკვირდებოდით. დილით კი აქანდაზზე ვაგროვებდით აივანზე მოგვილ მასრებს და კვლავ ვიცინოდით, ვინაიდან სიცილის ძალა შემოგვრჩენოდა.
ახალმა წელმაც ცვლილებებში მოგვისწრო. შევხვდით: დედებმა და ბებიებმა მურაბები და კონსერვები დახსნეს, პურები ტაფაზე დააცხვეს, სარდაფებიდან ამოტანილი ღვინით ვადღეგრძელეთ "მტერი" თუ "მოყვარე". ვინაიდან ორივე მხარეს ჩვენები იდგნენ და დღემდე ბრჭყალებში ვსვამ ამ სიტყვებს - კვლავ ვერ გამირკვევია, ვინ რომელი იყო მაშინდელ ომში.
მეკვლეც გვესტუმრა - მოხარშული კვერცხებით გამოტენილი კვერები მოგვართვა გუგაბაბუმ. "ალესაზე" გვიამბო. თითქოს ტელევიზორი იყოო, ისე შემოვუსხედით გარშემო. მაშინ ხომ საახალწლო გადაცემები არ მომზადებულა და არავის მოულოცავს ჩვენთვის ახალი წლის დადგომა ცისფერი ეკრანებიდან. იმჟამად, მსოფლიოს ყველაზე მსხვილმასშტაბიან რუქაზეც არ მოვიაზრებოდით – არსად ვიყავით გამოთვლილი და გათვლილი.
სამყარო წლის მიწურულს შედეგებს აფასებდა: არჩევდნენ სახეებსა თუ სახელებს, ფილმს, არომატს, ჩაცმის სტილსა თუ ვარცხნილობას, წიგნს, მუსიკალურ ალბომს და აქციას. ჩვენ არაფერი გვქონდა დასათვლელი დანგრეული შენობების გარდა. ვისმენდით მონათხრობს "ალესაზე," ძველ გურიაზე, როდესაც ტვირთს ჯერ ურმითაც არ ზიდავდნენ და ისეთი განცდა გვეუფლებოდა, თითქოს უკან, ურმების ხანაში, ან სულაც უფრო უკან მივექანებოდით და გზადაგზა ურმებს ვაბრუნებდით თავდაყირა.
- გამიგეთ, რა, ახალგაზრდებო, კარგად გამიგეთ, აი, ახლა რასაც გეტყვით, ეგ გამიგეთ, დააკვირდიიით: "ალესა" რომ გემღერა კავშირი და ერთიანობა იყო საჭირო, ხომ გესმით. ა-აა? ხომ გესმიიით - კააავშირი და ერთიანობააა!.. "ალესას" თუ არ შემოსძახებდნენ, ტვირთს როგორ დაძრავდნენ. ტვირთის გადატანის დროს კიდევ, მთავარი იყო ყველას თავის წილი ტვირთი პატიოსნად, გამიგეთ? პატიოსნააად ეზიდა! აი, რისი თქმა მინდა - მეზობელს არ უნდა დასწოლოდა მკლავზე, მაჯაზე ან მხარზე სხვისი საზიდი. ერთი არასწორი ნაბიჯი, მიხრა-მოხრა და საქმე ფუჭდებოდა. მერე, ჩემო კარგებო, როგორც ყველა კარგ საქმეს, ტვირთის გადატანასაც ბელადი სჭიდებოდა და "ალესას" მთავარი მთქმელიც ის იყო - დაიწყებდა სიმღერას, ტვირთი ამსუბუქდებოდა. ხან ხმას უწევდა, ხან ჩქარ "ალესას" ამბობდა, აქეთურებს გაამხნევებდა, ზოგს შეუტევდა. მოკლედ, მთელი ამბავი და დავიდარაბა იყო ატეხილი! ახლა თუ სახიფათო ადგილი შეხვდებოდათ და მაგის მერე იოლას გამოვიდოდნენ, მხიარულ "ალესას" შესძახებდნენ, თან ყველა ერთად: ააალესააა და ვიოოო-იო!
ვისხედით საახალწლო სუფრასთან, გავცქეროდით დაცარიელებულ იტალიურ აივნებს და ვფიქრობდით, რამ გაახსენა "ალესა" გუგაბაბუს? რატომ - "ალესა?" ალბათ ღამე, ტყვიების ზუზუნში წარმოიდგინა რა უსასრულოდ გაგრძელდა ომი, პურიც აღარ მოაქვს მანქანებს, ალუჩების ქუჩის ბინადრებს ტვირთის გადატანა დასჭირდათ და "ალესას" მთქმელის ძებნაში სწორედ მას მიადგნენ და იქვე, ოცნებებშივე ეცინება - რომელ ტვირთზეა საუბარი, თავქუდმოგლეჯით გასაქცევად თუ გაქვს კაცს საქმე?! ჩვენც ზუსტად ვიცით, ჩვენმა თაობამ, რომ ომი სათვალავში არ აგდებს ნივთებს, არც ერთ შენაძენს არად დაგიდევს; და როდესაც წამებში გიწევს ამაოსა და სასურველის გადაფასება, თანწასაღები მუჭში გეტევა, ანდა უბეში, ჰა-ჰა ბოხჩად გამოკრა და გაიყოლო. ყველამ, ვინც ალუჩების ქუჩაზე ვცხოვრობთ, ვიცოდით, რომ ასეთ წამებში გუგაბაბუ შვილიშვილებს აიტაცებდა, თავად იქნებოდა "ალესას" ბელადიც და მუშახელიც, მიუხედავად იმისა, რომ ნამდვილ "ალესას" არ მოსწრებია და ყოველივე წინაპრების მონათხრობიდან შეეტყო მხოლოდ.
გუგაბაბუს ახალგაზრობაში "ალესას" სუფრის ბოლოს თუ იმღერებდნენ, როგორც ერთ-ერთ რიგით სიმღერას - ისეთებიც ტვირთი რომ არ აუწევიათ არასდროს. არც ჩვენ გაგვისვრია იარღი, მაგრამ როდესაც საშობაოდ ომი დასრულდა და ალუჩების ქუჩის შემოგარენის ნანგრევებში ვიხეტიალეთ, ნაფრონტალი გვერქვა თითოეულს.
ჩიტის ამბავი
გახსოვს, ტყეებს რომ მოედო ალი? ჩიტის გულებად გვექცა სხეული! მივქროდით, უკან გვრჩებოდა ბუდეA- რა რუდუნებით, რა ძალისხმევით, რა მონდომებით მომთავრებული. ვაგებდით ადრე გაზაფხულიდან. ფრთებით, ნისკარტით, სუსტი ფეხებით მოგვქონდა თიხა, გამხმარი წიწვი, კენჭები, წკირი, ბურბუშელა, ფოთლის ნაკუწი. ტყისპირა სახლის ეზოდან, მახსოვს, ფანქრის ნათალიც გამოვაყოლეთ. ვზელდით, ვადებდით, ვქსოვდით, ვლამბავდით... მალე კვერცხები მოვათავსეთ ბუდეში ფრთხილად – თითქოს ფოსოში თვალის გუგები. მერე ბარტყებზე ზრუნვა დავიწყეთ - ტყე-ტყე დავქროდით მწერების კვალში. საღამოობით ბუდის კიდეზე ვსხდებოდით მშვიდად. იმ საღამოსაც ასე ვიყავით, ერთმანეთზე თავმიდებულნი. ტყისპირა სახლში მღეროდა ქალი, მძინარე ჩვილზე მიხუტებული. ვუსმენდით. გულში გალობით დედის სიმღერას ხმას ვაყოლებდით:
მანანოებიიი მოდიანოოო,
ძილი მოაქვთ გუდითაოოო...
სითბომ იმატა, ერთმანეთსაც კი გავერიდეთ ისე ჩამოცხა, გაგვავარვარა ტყის სიღრმიდან მოტანილმა... ცეცხლის ალებმა! დედის სიმღერას ყალბი ბგერა გამოერია, ბოლოს კივილით შეწყვიტა ნანა - ჩვენ სათანადოდ რომ ვერ ვუმღერეთ იმ ზაფხულს ბარტყებს. ბევრს ბუდეშივე მოეხარშა ციცქნა კვერცხები. ტყეებს უეცრად მოედო ცეცხლი, სწრაფად მივქროდით, აკი გითხარი, ჩიტის გულებად გვექცა სხეული.
ვინ ჩაიდინა? ასე უგულოდ ვინ მოგვექცა და ხელაღებით ვინ გაგვიმეტა? ვერც იმას ვამბობ - იმათ ტყეებს უწიოს ჩვენმა ცოდვამ-თქო, იქაც რამდენი ჩიტი უვლის ბუდეებს, ბარტყებს... ვიცოდე მაინც, ადამიანებს რატომ უნდებათ ერთმანეთისთვის გულის ტკენა! ან სიტყვა "ომი" რას აღნიშნავს, როგორ საქციელს? ტყეს რომ წვავ ეგეც "ომს" ნიშნავს ნეტავ?
მას მერე იქით არ გაგვიხედავს - წინაპრების გაკვალული საფრენი გზები დღესაც გვაშინებს, ვეღარ ვბრუნდებით. სხვა თბილ ქვეყნებში დავფრინავთ დღემდე, აგერ... მეორე გაზაფხულია!
გაგდებ-გამოგდებია
თამაშებთან ერთად დაიწყო და ცოტაარიყოს გაგვიჭირდა დაჯერება: ყვავილებს ვრწყავდით, ბავშვები შემოცვივდნენ ეზოში და შეგვატყობინეს, ისევ ომიაო! პირველ რიგში ოჯახის წევრებს გადასწვდა ფიქრი, ზაფხულის გამო მიმოფანტულებს - მათი მოგროვება დადგა დღის წესრიგში. იმ დღეს კი, ხმა რომ დაირხა დედაქალალქს დაბომბავენო და მაღაზიები დაცარიელდა, შაქარის, მაკარონის ან ფქვილის რიგში არ გვედგომებოდა, ვინაიდან ჯერაც არ შეგვეკრიბა გარშემო ყველა, ვინც გულში მიგვეთვალა წლების მანძილზე!
მერე... მერე რა მოხდა! რა იყო ამ ომში გამორჩეულად შენი ან ჩემი? რა სატკივარი, საფიქრალი არ გვასვენებდა? რას ვთვლიდით ახლა, ან ამჯერად რას გავურბოდით? როდესაც ყველა თამაშობდა – მთელი მსოფლიო, ყველა ითვლიდა ოლიმპიურ შეჯიბრებებში მიღწეულ შედეგს, ჩვენ ნანგრევებად გადაქცევის საფრთხის წინაშე დავდექით ისევ. თუმცა, ახლა ყველამ კარგად უწყოდა ჩვენი ქვეყნის მისამართი დედამიწაზე.
ეგების სულაც თამაში იყო, ომი კი არა! გაგდებ-გამოგდებია - ბავშვები რომ თამაშობენ ეზოებში თავგამოდებით: ბურთს არა თმობენ, ხელიდან გლეჯენ ერთმანეთს, ხან ერთ გუნდს რჩება, ხან მეორეს წარმატება. ბიჭო, ბურთი არ გააციო! – ყვირიან რიხით. ხანჭკად არ ვიქცეთ! დაგვცინებენ! - იმუქრებიან. გამარჯვებული მედიდურდება, ქედმაღლურად მიმართავს სუსტებს: ცოტაც მოიცათ! ნუ ტირით! გშიათ? აგერ ბურთს გაჭმევთ! და იცინიან. გუნდის წევრები თავისიანს ვერ ცნობენ ზოგჯერ, ბურთს მოპაექრეს უგდებენ და უფრო მეტად დასაცინი ხდებიან მაშინ. დამარცხებული გუნდის წევრი ისე მწარდება, ზოგჯერ ღლეტაზე გადადის და ბურთს ანაწევრებს, ნაკუწებად ფლეთს. გამარჯვებული მაინც ის არის, ვის ხელშიც ბურთი ხანგრძლივად რჩება – მიდი და ღლიტე, თუნდაც გააქრე, წარმატება სხვისია!
და კვლავ არკვიე: მერამდენეა ოლიმპიადა? ომი? შემდეგი რომელ წელსაა?
ბაკურიანი, 2010, ზაფხული
სლავომირ მროჟეკი
ვითვლით - დათვლას ვერ ავუდივართ
ვითვლიდით მუდამ! ბავშვობიდან ვცხრილავდით ერთმანეთს, მერე დარჩენილს რომ დაეჭირა ყველა ჩვენგანი. ვითვლიდით მიწით ავსებულ, პირქვე დამხობილ რკინის ვედროებს – მერე მათგან გამოსულ პასკებს გადამოწმებით. ფრჩხილებზე თეთრად აყვავებული წერტილები საჩუქრების ტოლი რიცხვი იყო რატომღაც. არდადეგებამდე მისაღწევ დღეებს რუდუნებით, დარჩენილს კი უხალისოდ ვითვლიდით ყველა. ბიჭები მუშტად შეკრული ხელის მაჯაზე ცერა თითის დაჭერით ამობერილ თეთრ ბორცვებს თვლიდნენ - სჯეროდათ, ეს რიცხვი ჩვენი მომავალი შვილების ოდენობაზე მიგვანიშნებსო, თვალს აპარებდნენ, რომელ გოგონას ჰქონდა ამდენივე თეთრი ბორცვი მაჯაზე. გოგოებიდან თითოეული საკუთარ შუალედს ანგარიშობდა - თვიდან თვემდე თადარიგი რომ დაეჭირა.
გამოცდის მერე ქულებს ვითვლიდით, ვთვლიდით შედეგებს – მოსალოდნელს, ვვარაუდობდით. ადამიანებს ვიმატებდით გულებში და არაფრად ვთვლიდით ღალატის მიზეზით გამოკლებულებს. დაუთვლელ სანთელს ვანთებდით თხოვნით, იმედით, მადლიერებით.
ყურადღებით და მრავალჯერ გადამოწმებით ვაზუსტებდით კალენდარზე მესამე და მეორმოცე დღეებს მშობლების თუ მეგობრების გარდაცვალებიდან. ვითვლიდით საფლავის ქვაზე დასაწერ ციფრებს, ასოებს - დაჯამებულ რიცხვს სათითაო სიმბოლოს ფასზე ვამრავლებდით. მიღებულ თანხას ვამატებდით საფლავზე მოსაფრქვევი, გაცრილი შავი მიწის ღირებულებას.
ბზობაზე მაწანწალა თათრის ბიჭი საფლავებიდან მოპარულ ბზის ბუჩქებს თვლიდა, ანგარიშობდა მხოლოდ გაყიდულს, დანარჩენს კი - ჩვენს არჩეულს, დარგულს, მონარწყამს არაფრად თვლიდა. სააღდგომოდ კი ახალი საქმე უჩნდებოდა – წითელ კვერცხებს აგროვებდა პოლიეთილენის პარკებში ჩასაყრელად.
ვითვლიდით ყვავილებს – ხან ლუწი, ხან კი უსათუოდ კენტი უნდა გვეყიდა. სტუმრებს ვარჩევდით შვილების ქორწილზე დასაპატიჟებლად – სასურველს თუ სავალდებულოს. მოსაწვევების რაოდენობას ვაზუსტებდით მათთვის, შინაურულად რომ ვერ ვეტყოდით ჩვენს სიხარულზე! იყო დღეები დასათვლელად სულ რომ არ ღირდა, მაგრამ ოდესღაც მოგონება აღმოაჩენდა.
ჩვენი თაობა ბოლო ორი ათეული წლის მანძილზე ითვლის ომებს - ცდილობს, გათვალოს საფრთხე და მომავალი.
ალუჩების ქუჩა
ალუჩების ქუჩაა ჩვენი ქუჩა. ალუჩების ქუჩა გაზაფხულზე ისეთი თეთრია, ზამთარს შეშურდება! აქ მოგვისწრო ცვლილებების ხანამ, თუმცა, მუდამ აქ ვცხოვრობდით: უწინ – როდესაც გვეგონა, ისტორია აღარ იწერებაო და მერეც – ისტორია წვეთოვანად რომ გვექცა და ყველა სისხლის ჯგუფს მოერგო დონორივით.
შანსკი მოდიოდა, ჩამოჯდებოდა იტალიურ აივანზე კუთხეში, ბუზღუნებდა: დაგვწყევლესო! ჩვენ ვიცინოდით. ჩინელები იწყევლებიან: ცვლილებების ხანაში იცხოვრეთო და ჩვენ გვიწიაო! ისევ ვიცინოდით. რიჟას მეზობელი ვარ და მაგის ბრალია, ბავშვობიდან მოყოლებული, როცა შევხვდებოდი, ყოველთვის სამჯერ ვხტებოდი ჰაერში და მაინც არ მიშველაო!Aამაზეც ვიცინოდით, რიჟაც გულიანად ხარხარებდა.
ცვლილებები ჩვენში გამუდმებულ ომებს გულისხმობდა და გავეჩვიეთ კიდეც ომებს – სხვადასხვა დასახელების მიუხედავად ხშირ-ხშირად იწყებოდა, მაგრამ მალევე მოთავდებოდა. ალბათ მაგიტომაც გავთამამდით მაშინ, ფრონტის ხაზმა ჩვენი უბანი რომ გადაკვეთა და ალუჩების ქუჩა არ მივატოვეთ - არ გადავსახლდით მეზობელ უბნებში მცხოვრებ ნათესავებთან. უსაფრთხოების წესებს ვიცავდით: ფანჯრებს არ ვეკარებოდით, სწრაფად გავრბოდით როდესაც ალუჩების ქუჩაზე სამ დღეში ერთხელ პურს მოგვიტანდნენ და ასევე სწრაფად მივარბენინებდით ნაგავს კვირაში ერთხელ მოსული მანქანისკენ. Gჩვენი და მოპირდაპირე სახლის სახურავებს შორის მოქცეულ ღამის ცაზე გაელვებულ ტყვიებს ვაკვირდებოდით. დილით კი აქანდაზზე ვაგროვებდით აივანზე მოგვილ მასრებს და კვლავ ვიცინოდით, ვინაიდან სიცილის ძალა შემოგვრჩენოდა.
ახალმა წელმაც ცვლილებებში მოგვისწრო. შევხვდით: დედებმა და ბებიებმა მურაბები და კონსერვები დახსნეს, პურები ტაფაზე დააცხვეს, სარდაფებიდან ამოტანილი ღვინით ვადღეგრძელეთ "მტერი" თუ "მოყვარე". ვინაიდან ორივე მხარეს ჩვენები იდგნენ და დღემდე ბრჭყალებში ვსვამ ამ სიტყვებს - კვლავ ვერ გამირკვევია, ვინ რომელი იყო მაშინდელ ომში.
მეკვლეც გვესტუმრა - მოხარშული კვერცხებით გამოტენილი კვერები მოგვართვა გუგაბაბუმ. "ალესაზე" გვიამბო. თითქოს ტელევიზორი იყოო, ისე შემოვუსხედით გარშემო. მაშინ ხომ საახალწლო გადაცემები არ მომზადებულა და არავის მოულოცავს ჩვენთვის ახალი წლის დადგომა ცისფერი ეკრანებიდან. იმჟამად, მსოფლიოს ყველაზე მსხვილმასშტაბიან რუქაზეც არ მოვიაზრებოდით – არსად ვიყავით გამოთვლილი და გათვლილი.
სამყარო წლის მიწურულს შედეგებს აფასებდა: არჩევდნენ სახეებსა თუ სახელებს, ფილმს, არომატს, ჩაცმის სტილსა თუ ვარცხნილობას, წიგნს, მუსიკალურ ალბომს და აქციას. ჩვენ არაფერი გვქონდა დასათვლელი დანგრეული შენობების გარდა. ვისმენდით მონათხრობს "ალესაზე," ძველ გურიაზე, როდესაც ტვირთს ჯერ ურმითაც არ ზიდავდნენ და ისეთი განცდა გვეუფლებოდა, თითქოს უკან, ურმების ხანაში, ან სულაც უფრო უკან მივექანებოდით და გზადაგზა ურმებს ვაბრუნებდით თავდაყირა.
- გამიგეთ, რა, ახალგაზრდებო, კარგად გამიგეთ, აი, ახლა რასაც გეტყვით, ეგ გამიგეთ, დააკვირდიიით: "ალესა" რომ გემღერა კავშირი და ერთიანობა იყო საჭირო, ხომ გესმით. ა-აა? ხომ გესმიიით - კააავშირი და ერთიანობააა!.. "ალესას" თუ არ შემოსძახებდნენ, ტვირთს როგორ დაძრავდნენ. ტვირთის გადატანის დროს კიდევ, მთავარი იყო ყველას თავის წილი ტვირთი პატიოსნად, გამიგეთ? პატიოსნააად ეზიდა! აი, რისი თქმა მინდა - მეზობელს არ უნდა დასწოლოდა მკლავზე, მაჯაზე ან მხარზე სხვისი საზიდი. ერთი არასწორი ნაბიჯი, მიხრა-მოხრა და საქმე ფუჭდებოდა. მერე, ჩემო კარგებო, როგორც ყველა კარგ საქმეს, ტვირთის გადატანასაც ბელადი სჭიდებოდა და "ალესას" მთავარი მთქმელიც ის იყო - დაიწყებდა სიმღერას, ტვირთი ამსუბუქდებოდა. ხან ხმას უწევდა, ხან ჩქარ "ალესას" ამბობდა, აქეთურებს გაამხნევებდა, ზოგს შეუტევდა. მოკლედ, მთელი ამბავი და დავიდარაბა იყო ატეხილი! ახლა თუ სახიფათო ადგილი შეხვდებოდათ და მაგის მერე იოლას გამოვიდოდნენ, მხიარულ "ალესას" შესძახებდნენ, თან ყველა ერთად: ააალესააა და ვიოოო-იო!
ვისხედით საახალწლო სუფრასთან, გავცქეროდით დაცარიელებულ იტალიურ აივნებს და ვფიქრობდით, რამ გაახსენა "ალესა" გუგაბაბუს? რატომ - "ალესა?" ალბათ ღამე, ტყვიების ზუზუნში წარმოიდგინა რა უსასრულოდ გაგრძელდა ომი, პურიც აღარ მოაქვს მანქანებს, ალუჩების ქუჩის ბინადრებს ტვირთის გადატანა დასჭირდათ და "ალესას" მთქმელის ძებნაში სწორედ მას მიადგნენ და იქვე, ოცნებებშივე ეცინება - რომელ ტვირთზეა საუბარი, თავქუდმოგლეჯით გასაქცევად თუ გაქვს კაცს საქმე?! ჩვენც ზუსტად ვიცით, ჩვენმა თაობამ, რომ ომი სათვალავში არ აგდებს ნივთებს, არც ერთ შენაძენს არად დაგიდევს; და როდესაც წამებში გიწევს ამაოსა და სასურველის გადაფასება, თანწასაღები მუჭში გეტევა, ანდა უბეში, ჰა-ჰა ბოხჩად გამოკრა და გაიყოლო. ყველამ, ვინც ალუჩების ქუჩაზე ვცხოვრობთ, ვიცოდით, რომ ასეთ წამებში გუგაბაბუ შვილიშვილებს აიტაცებდა, თავად იქნებოდა "ალესას" ბელადიც და მუშახელიც, მიუხედავად იმისა, რომ ნამდვილ "ალესას" არ მოსწრებია და ყოველივე წინაპრების მონათხრობიდან შეეტყო მხოლოდ.
გუგაბაბუს ახალგაზრობაში "ალესას" სუფრის ბოლოს თუ იმღერებდნენ, როგორც ერთ-ერთ რიგით სიმღერას - ისეთებიც ტვირთი რომ არ აუწევიათ არასდროს. არც ჩვენ გაგვისვრია იარღი, მაგრამ როდესაც საშობაოდ ომი დასრულდა და ალუჩების ქუჩის შემოგარენის ნანგრევებში ვიხეტიალეთ, ნაფრონტალი გვერქვა თითოეულს.
ჩიტის ამბავი
გახსოვს, ტყეებს რომ მოედო ალი? ჩიტის გულებად გვექცა სხეული! მივქროდით, უკან გვრჩებოდა ბუდეA- რა რუდუნებით, რა ძალისხმევით, რა მონდომებით მომთავრებული. ვაგებდით ადრე გაზაფხულიდან. ფრთებით, ნისკარტით, სუსტი ფეხებით მოგვქონდა თიხა, გამხმარი წიწვი, კენჭები, წკირი, ბურბუშელა, ფოთლის ნაკუწი. ტყისპირა სახლის ეზოდან, მახსოვს, ფანქრის ნათალიც გამოვაყოლეთ. ვზელდით, ვადებდით, ვქსოვდით, ვლამბავდით... მალე კვერცხები მოვათავსეთ ბუდეში ფრთხილად – თითქოს ფოსოში თვალის გუგები. მერე ბარტყებზე ზრუნვა დავიწყეთ - ტყე-ტყე დავქროდით მწერების კვალში. საღამოობით ბუდის კიდეზე ვსხდებოდით მშვიდად. იმ საღამოსაც ასე ვიყავით, ერთმანეთზე თავმიდებულნი. ტყისპირა სახლში მღეროდა ქალი, მძინარე ჩვილზე მიხუტებული. ვუსმენდით. გულში გალობით დედის სიმღერას ხმას ვაყოლებდით:
მანანოებიიი მოდიანოოო,
ძილი მოაქვთ გუდითაოოო...
სითბომ იმატა, ერთმანეთსაც კი გავერიდეთ ისე ჩამოცხა, გაგვავარვარა ტყის სიღრმიდან მოტანილმა... ცეცხლის ალებმა! დედის სიმღერას ყალბი ბგერა გამოერია, ბოლოს კივილით შეწყვიტა ნანა - ჩვენ სათანადოდ რომ ვერ ვუმღერეთ იმ ზაფხულს ბარტყებს. ბევრს ბუდეშივე მოეხარშა ციცქნა კვერცხები. ტყეებს უეცრად მოედო ცეცხლი, სწრაფად მივქროდით, აკი გითხარი, ჩიტის გულებად გვექცა სხეული.
ვინ ჩაიდინა? ასე უგულოდ ვინ მოგვექცა და ხელაღებით ვინ გაგვიმეტა? ვერც იმას ვამბობ - იმათ ტყეებს უწიოს ჩვენმა ცოდვამ-თქო, იქაც რამდენი ჩიტი უვლის ბუდეებს, ბარტყებს... ვიცოდე მაინც, ადამიანებს რატომ უნდებათ ერთმანეთისთვის გულის ტკენა! ან სიტყვა "ომი" რას აღნიშნავს, როგორ საქციელს? ტყეს რომ წვავ ეგეც "ომს" ნიშნავს ნეტავ?
მას მერე იქით არ გაგვიხედავს - წინაპრების გაკვალული საფრენი გზები დღესაც გვაშინებს, ვეღარ ვბრუნდებით. სხვა თბილ ქვეყნებში დავფრინავთ დღემდე, აგერ... მეორე გაზაფხულია!
გაგდებ-გამოგდებია
თამაშებთან ერთად დაიწყო და ცოტაარიყოს გაგვიჭირდა დაჯერება: ყვავილებს ვრწყავდით, ბავშვები შემოცვივდნენ ეზოში და შეგვატყობინეს, ისევ ომიაო! პირველ რიგში ოჯახის წევრებს გადასწვდა ფიქრი, ზაფხულის გამო მიმოფანტულებს - მათი მოგროვება დადგა დღის წესრიგში. იმ დღეს კი, ხმა რომ დაირხა დედაქალალქს დაბომბავენო და მაღაზიები დაცარიელდა, შაქარის, მაკარონის ან ფქვილის რიგში არ გვედგომებოდა, ვინაიდან ჯერაც არ შეგვეკრიბა გარშემო ყველა, ვინც გულში მიგვეთვალა წლების მანძილზე!
მერე... მერე რა მოხდა! რა იყო ამ ომში გამორჩეულად შენი ან ჩემი? რა სატკივარი, საფიქრალი არ გვასვენებდა? რას ვთვლიდით ახლა, ან ამჯერად რას გავურბოდით? როდესაც ყველა თამაშობდა – მთელი მსოფლიო, ყველა ითვლიდა ოლიმპიურ შეჯიბრებებში მიღწეულ შედეგს, ჩვენ ნანგრევებად გადაქცევის საფრთხის წინაშე დავდექით ისევ. თუმცა, ახლა ყველამ კარგად უწყოდა ჩვენი ქვეყნის მისამართი დედამიწაზე.
ეგების სულაც თამაში იყო, ომი კი არა! გაგდებ-გამოგდებია - ბავშვები რომ თამაშობენ ეზოებში თავგამოდებით: ბურთს არა თმობენ, ხელიდან გლეჯენ ერთმანეთს, ხან ერთ გუნდს რჩება, ხან მეორეს წარმატება. ბიჭო, ბურთი არ გააციო! – ყვირიან რიხით. ხანჭკად არ ვიქცეთ! დაგვცინებენ! - იმუქრებიან. გამარჯვებული მედიდურდება, ქედმაღლურად მიმართავს სუსტებს: ცოტაც მოიცათ! ნუ ტირით! გშიათ? აგერ ბურთს გაჭმევთ! და იცინიან. გუნდის წევრები თავისიანს ვერ ცნობენ ზოგჯერ, ბურთს მოპაექრეს უგდებენ და უფრო მეტად დასაცინი ხდებიან მაშინ. დამარცხებული გუნდის წევრი ისე მწარდება, ზოგჯერ ღლეტაზე გადადის და ბურთს ანაწევრებს, ნაკუწებად ფლეთს. გამარჯვებული მაინც ის არის, ვის ხელშიც ბურთი ხანგრძლივად რჩება – მიდი და ღლიტე, თუნდაც გააქრე, წარმატება სხვისია!
და კვლავ არკვიე: მერამდენეა ოლიმპიადა? ომი? შემდეგი რომელ წელსაა?
ბაკურიანი, 2010, ზაფხული
No comments:
Post a Comment