გო­ლუეი კი­ნე­ლი

­­­­­­­"პოეზია - უსაზღვრო ხოტბაა"

­­­­­­­­­­­­ინგლისურიდან თარგმნა მანანა მათიაშვილ­მა

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­გოლუეი კინელის ლექსი "კოშკების დამხობა" ჟურნალ "ნიუ იორკერში" დაიბეჭდა 2002 წლის 9 სექტემბერს. კინელს ჟურნალის პოეტური განყოფილების რედაქტორი - ელის ქუინი ესაუბრება მისი ელეგიური ლექსის წერის პროცესის, სტრუქტურისა და გავლენების შესახებ; ასევე - იმ სირთულეებზე, რაც თან ახლავს გასული სექტემბრის ტრაგიკული მოვლენების გახსენებას.

ე.ქ. - რო­ცა ჩვენ პირ­ვე­ლად ვი­სა­უბ­რეთ ამ ინ­ტერ­ვი­უს შე­სა­ხებ, ვა­პი­რებ­დი თქვენ­თ­ვის მე­კითხა, რო­გორ მი­ა­გე­ნით ამ ლექ­სის და­წე­რის მე­თო­დი­კას. ეს, ჩე­მი შე­ფა­სე­ბით, წლის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წარ­მო­ე­ბია. თუმ­ცა თქვე­ნი ად­რე­უ­ლი ლექ­სე­ბის გა­და­კითხ­ვის შემ­დეგ მივ­ხ­ვ­დი, რომ მთე­ლი მოღ­ვა­წე­ო­ბის მან­ძილ­ზე ხში­რად მი­მარ­თავ­დით სხვა პო­ეტ­თა ხმებს - თქვენს კონ­კ­რე­ტულ სა­გან­თან მი­სა­და­გე­ბულ, შემ­თხ­ვე­ვით გა­გო­ნილ სიტყ­ვებს. ეს გან­სა­კუთ­რე­ბით ითქ­მის 1971 წელს გა­მო­ცე­მუ­ლი "კოშ­მა­რე­ბის წიგ­ნის" იმ ნა­წილ­ზე, რო­მელ­საც "მკვდრე­ბი უხრ­წ­ნე­ლად აღს­დ­გე­ბი­ან" ჰქვია. ამ­ა­ვე კრე­ბულ­ში ჯა­რის­კა­ცე­ბის სა­უ­ბა­რი გაქვთ შე­ტა­ნი­ლი. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, ლექ­ს­შიც "ბუ­ზე­ბი", რო­მე­ლიც 1994 წელს გა­მოჩ­ნ­და "ნიუ იორ­კერ­ში", ბევ­რი პო­ე­ტის ცი­ტა­ტა გქონ­დათ ჩარ­თუ­ლი. ასე რომ, კო­ლა­ჟის ტექ­ნი­კა იმ­თა­ვით­ვე გქონ­დათ ათ­ვი­სე­ბუ­ლი.

გ.კ. - ასეა, მაგ­რამ ამ ლექ­ს­ში კო­ლა­ჟის გა­მო­ყე­ნე­ბა მა­ნამ­დე არ მი­ფიქ­რია, სა­ნამ ერთხელ ვი­ი­ო­ნის ცნო­ბი­ლი სიტყ­ვე­ბი არ ამ­ო­მი­ტივ­ტივ­და გო­ნე­ბა­ში. ეს მა­შინ, რო­ცა ვცდი­ლობ­დი იმ სხვა­დას­ხ­ვა ჯუ­რის ად­ა­მი­ან­თა აღ­წე­რას, რომ­ლე­ბიც თავ­თა­ვი­ანთ სა­მუ­შა­ოს ას­რუ­ლებ­დ­ნენ იმ დღეს სა­ვაჭ­რო ცენ­ტ­რის შე­ნო­ბებ­ში.

"...povres et riches,

Sages et folz, prestres et laiz,

Nobles, villians, larges et chiches,

Petiz et grans et beaulx et laiz".

"...მდიდ­რე­ბი და ღა­რი­ბე­ბი,

ჭკვი­ა­ნე­ბი თუ შეშ­ლი­ლე­ბი, მღვდლე­ბი, ერ­ის­კა­ცე­ბი,

დი­დე­ბუ­ლე­ბი, მე­მა­მუ­ლე­ნი, ძუნ­წე­ბი და კე­თილ­შო­ბილ­ნი,

მაღ­ლე­ბი - დაბ­ლე­ბი, ლა­მა­ზე­ბი - შე­უ­ხე­დავ­ნი".

იმ­ა­ვე ხა­ნებ­ში ერთ ნა­შუ­ად­ღევს სტენ­ლი კუ­ნიც­თან მოვ­ხ­ვ­დი, რო­მე­ლიც ცე­ლა­ნის "სიკ­ვ­დი­ლის ფუ­გის" თარ­გ­მა­ნებს ათ­ვა­ლი­ე­რებ­და - მათ­ზე უნ­და ეს­ა­უბ­რა ვა­შინ­გ­ტო­ნის ჰო­ლო­კოს­ტის მუ­ზე­უმ­ში და­გეგ­მი­ლი სე­მი­ნარ­ზე. მას­თან სა­უ­ბარ­მა კი­დევ და­მი­დას­ტუ­რა ის აზ­რი, რომ "სიკ­ვ­დი­ლის ფუ­გა" ად­ა­მი­ა­ნუ­რი სუ­ლის ერთ-ერ­თი უდ­ი­დე­სი გა­მოვ­ლი­ნე­ბაა.

მე­რე ვი­ღა­ცამ გა­მო­მიგ­ზავ­ნა მი­ლო­შის "პო­ე­ზი­ის მოწ­მის" ერთ-ერ­თი თა­ვი­სი ას­ლი, სა­დაც ავ­ტორს მო­ტა­ნი­ლი აქვს ალ­ექ­სან­დერ ვა­ტის ცი­ტა­ტე­ბი: ეს ყვე­ლა­ფე­რი თით­ქ­მის წი­ნას­წარ­გან­ზ­რა­ხუ­ლად მო­მე­ცა გა­რე­მო­ე­ბა­თა შემ­თხ­ვე­ვი­თო­ბის წყა­ლო­ბით და მეც მი­ვი­ღე შე­მო­თა­ვა­ზე­ბა.

- ასე რომ, ცე­ლა­ნი და ვი­ი­ო­ნი იმ­თა­ვით­ვე გქონ­დათ გო­ნე­ბა­ში, აღ­ა­რა­ფერს ვამ­ბობ კრე­ინ­სა და უიტ­მენ­ზე, რო­მელ­თა სიტყ­ვე­ბი გა­მუდ­მე­ბით თან გდევთ, თქვენ­ში ცხოვ­რობს უკ­ვე იმ­დე­ნი ხა­ნია, რომ ქუ­ჩა­ში სე­ირ­ნო­ბის დრო­საც გახ­სენ­დე­ბათ ხოლ­მე.

- ჩე­მი აზ­რით, უიტ­მენს სურ­და, ხალ­ხის მე­სიტყ­ვე გამ­ხ­და­რი­ყო, მაგ­რამ რო­ცა კი სცა­და ამგ­ვა­რი ლექ­სის და­წე­რა - სა­ში­ნე­ლე­ბა გა­მო­უ­ვი­და. თუმ­ცა ის ლექ­სე­ბი, რომ­ლე­ბიც მან სხვა­დას­ხ­ვა თე­მა­ზე სა­კუ­თა­რი შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის გად­მო­სა­ცე­მად შექ­მ­ნა, ფაქ­ტი­უ­რად, სწო­რედ ხალ­ხის სა­ხე­ლით მეტყ­ვე­ლებს. პრობ­ლე­მა ის იყო, რომ ხალ­ხი არ უს­მენ­და მათ. ასე რომ, ვი­ფიქ­რე, ჩე­მი ლექ­სის შე­სა­ფე­რი­სი იქ­ნე­ბო­და, თუ მას­ში უიტ­მენს ვათ­ქ­მე­ვი­ნებ­დი ერთ-ერთ ბო­ლო სიტყ­ვას.

- მა­ინ­ტე­რე­სებს, ხომ არ ღე­ლავ­დით, ოდ­ნავ ში­შის გრძნო­ბა ხომ არ გე­უფ­ლე­ბო­დათ, რო­ცა ამ­დე­ნი ად­ა­მი­ა­ნის­თ­ვის ცდი­ლობ­დით ელ­ე­გი­ის და­წე­რას?

- მარ­თ­ლა არ მიგ­რ­ძ­ვ­ნია არ­ა­ნა­ი­რი სა­შიშ­რო­ე­ბა, ალ­ბათ იმ­ი­ტომ, რომ მე ის "სა­ხალ­ხო" ლექ­სად არ მქონ­და ჩა­ფიქ­რე­ბუ­ლი - ის­იც კი არ ვი­ცო­დი, ჩე­მი ნა­წე­რი სა­ერ­თოდ თუ იქ­ცე­ო­და ლექ­სად. რო­ცა შე­ვატყ­ვე, რომ რა­ღაც გა­მო­დი­ო­და, ერ­თა­დერ­თი, რაც მაშ­ფო­თებ­და, იყო პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა და­ღუ­პულ­თა ახ­ლობ­ლე­ბის წი­ნა­შე - მა­თი შეყ­ვა­რე­ბუ­ლე­ბის, მე­უღ­ლე­ე­ბის, შვი­ლე­ბის, მე­გობ­რე­ბის, ნა­თე­სა­ვე­ბის რე­აქ­ცია.

მინ­დო­და, ჩე­მი პო­ე­ტუ­რი ან­გა­რი­ში ჩე­მი­ვე გრძნო­ბე­ბის ად­ეკ­ვა­ტუ­რი გა­მო­სუ­ლი­ყო, მაგ­რამ იმ­ა­საც ვგრძნობ­დი, რომ მო­ვა­ლე ვი­ყა­ვი, ეს ოჯ­ა­ხე­ბი და­მეც­ვა ყო­ველ­გ­ვა­რი შემ­დ­გო­მი ტენ­დენ­ცი­ის­გან, რა­საც ჩემ­და­უ­ნე­ბუ­რად გა­ვუ­კე­თებ­დი პრო­ვო­ცი­რე­ბას ლექ­სის საგ­ნის უკ­ი­დუ­რე­სი სიმ­ძაფ­რით გად­მო­ცე­მი­სას. შეზ­ღუ­დუ­ლად არ მიგ­რ­ძ­ვ­ნია თა­ვი, უფ­რო იმ­ას ვში­შობ­დი, შორს არ შე­მე­ტო­პა. თუმ­ცა, დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, რომ ლექ­სი, რო­მე­ლიც შორს შე­ტო­პავს, სწო­რედ ამ სიღ­რ­მის გა­მო უფ­რო მი­სა­ღე­ბი ხდე­ბა ხოლ­მე, ვიდ­რე ის, რო­მე­ლიც ზე­რე­ლე აღ­წე­რას ამ­ჯო­ბი­ნებს.

- მახ­სენ­დე­ბა ფროს­ტის გან­საზ­ღ­ვ­რე­ბა: "ყო­ველ­გ­ვა­რი ნა­წარ­მო­ე­ბი მხო­ლოდ იმ­დე­ნა­დაა კარ­გი, რამ­დე­ნა­დაც დრა­მა­ტუ­ლია". თქვენს ლექსს გა­მოკ­ვე­თი­ლად დრა­მა­ტუ­ლი სტრუქ­ტუ­რა აქვს, მი­სი ყო­ვე­ლი ნა­წი­ლი კრეშ­ჩენ­დომ­დე მაღ­ლ­დე­ბა, რაც ერთ­გ­ვარ შიშ­ნა­რევ მიხ­ვედ­რას გუ­ლის­ხ­მობს, რო­მე­ლიც რა­ღა­ცის და­დას­ტუ­რე­ბით უნ­და დაგ­ვირ­გ­ვინ­დეს, შემ­დეგ კი თე­მის ძი­ე­ბით და გაშ­ლით; გზე­ბის მო­სინ­ჯ­ვით გრძელ­დე­ბა.

- მი­ხა­რია, რომ შე­ამ­ჩ­ნი­ეთ ეს თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი, თუმ­ცა მათ არ აღ­ვიქ­ვამ, რო­გორც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ოს­ტა­ტო­ბის შე­დეგს, აქ ჩე­მი მცდე­ლო­ბა ჩანს - უფ­რო გა­სა­გე­ბი და ვი­ზუ­ა­ლუ­რი გა­მე­ხა­და სათ­ქ­მე­ლი. ეს ლექ­სი შედ­გე­ბა სეგ­მენ­ტე­ბის­გან და ვცდი­ლობ­დი, ეს სეგ­მენ­ტე­ბი თუ მო­მენ­ტე­ბი ისე და­მე­ლა­გე­ბი­ნა, რომ გარ­კ­ვე­უ­ლი ნა­რა­ტი­უ­ლი წეს­რი­გი მი­მე­ღო. ამ­ი­ტომ არ მი­ვიჩ­ნიე სა­ჭი­როდ სეგ­მენ­ტე­ბის და­მა­კავ­ში­რე­ბე­ლი მო­ნაკ­ვე­თე­ბის გა­მოკ­ვე­თა და გა­დავ­წყ­ვი­ტე, ფი­კუ­სი­რე­ბა მთლი­ა­ნად ამ ძი­რი­თად მო­მენ­ტებ­ზე მო­მეხ­დი­ნა.

- კრა­კოვ­ში ჩ.კ.უილ­ი­ამ­ს­მა გა­იხ­სე­ნა თა­ვი­სი ად­რე­უ­ლი ლექ­სის - "ანა ფრან­კის დღის" წე­რის პრო­ცე­სი და გა­ნაცხა­და, რომ ამ ლექ­ს­ზე ის­წავ­ლა, რო­გორ უნ­და ეწ­ე­რა. ეს მან იმ­ით ახს­ნა, რომ "ლექ­სის ერთ­დ­რო­უ­ლად გა­ნუ­საზ­ღ­ვ­რელ­სა და სრუ­ლი­ად გარ­კ­ვე­ულ სა­გან­ზე" მუ­შა­ო­ბი­სას მო­უხ­და გა­მო­ე­ცა­და რა­ღაც­ნა­ი­რი სიმ­ტ­კი­ცის შეგ­რ­ძ­ნე­ბა. თქვენც ხომ არ გაგ­ჩე­ნი­ათ ამგ­ვა­რი გრძნო­ბა, რო­ცა ამ თე­მა­ზე მუ­შა­ო­ბის დაწყე­ბა გა­დაწყ­ვი­ტეთ?

- მე ვიც­ნობ იმ გრძნო­ბას, რა­ზეც ჩარ­ლი ლა­პა­რა­კობს, მაგ­რამ ჩემს ლექ­ს­ში სხვა­ნა­ი­რად მოხ­და - ში­ნა­გა­ნად დიდ­ხანს ვჭოჭ­მა­ნობ­დი და სიტყ­ვე­ბი სუ­ლაც არ მო­ე­დი­ნე­ბო­და წყა­ლი­ვით. ეს მა­ნამ­დე, სა­ნამ მუ­შა­ო­ბის დაწყე­ბი­დან კარ­გა ხნის მე­რე ცხა­დად გა­მო­იკ­ვე­თე­ბო­და ლექ­სის სვლა-გე­ზი და მეც შევ­წყ­ვი­ტე ბორ­ძი­კი. და­მეხ­მა­რა ერ­თი რამ - გა­ვაც­ნო­ბი­ე­რე, რომ ეს ლექ­სი არ იყო მომ­ხ­და­რის პო­ლი­ტი­კუ­რი ას­პექ­ტის აწ­ონ-და­წონ­ვის­თ­ვის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი ად­გი­ლი იმ შემ­თხ­ვე­ვა­შიც კი, თუ­კი ამ­ას შევ­ძ­ლებ­დი. ჩე­მი პირ­ვან­დე­ლი მო­ნა­ხა­ზე­ბი სავ­სე იყო ის­ე­თი კითხ­ვე­ბით, რო­გო­რი­ცაა: "რო­გორ მოხ­და ეს?", "რა მოყ­ვე­ბა ამ­ას?", "ვინ ჩა­ი­დი­ნა?", "რა­ტომ მოხ­და?", "რა წვლი­ლი მიგ­ვიძღო­და ჩვენ ის­ე­თი სამ­ყა­როს შექ­მ­ნა­ში, სა­დაც შე­იძ­ლე­ბო­და ას­ე­თი რამ მომ­ხ­და­რი­ყო?" თუმ­ცა, რო­ცა კი შე­ვე­ცა­დე ეს კითხ­ვე­ბი ლექ­ს­ში ჩა­მეს­ვა, რა­საც პირ­ველ ხა­ნებ­ში ხში­რად ვა­კე­თებ­დი - მთე­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბი ერ­თი ხე­ლის მოს­მით მი­წას­თან გას­წორ­და. ბო­ლოს­და­ბო­ლოს მივ­ხ­ვ­დი, რომ ლექ­სი უნ­და შე­ხე­ბო­და თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვე­ბის შე­ჯა­ხე­ბას, სიკ­ვ­დი­ლი­ა­ნო­ბას, ად­ა­მი­ა­ნე­ბის ტან­ჯ­ვა­სა და წუ­ხილს და თუ შე­საძ­ლე­ბე­ლი გახ­დე­ბო­და, იქ­ნე­ბო­და მას­ში გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად ნუ­გე­შის­ცე­მაც, გა­მოწ­ვე­უ­ლი მომ­ხ­დარ­თან ახ­ლოს ყოფ­ნი­სა და თა­ნა­გან­ც­დის­გან. მას შემ­დეგ, რაც ამ­ას მივ­ხ­ვ­დი, ლექ­სი შე­იკ­რა.

ლექ­სი იგ­ე­ბა წვრილ­მა­ნებ­სა და დე­ტა­ლებ­ზე, სა­ხე-ხა­ტე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით და მას იშ­ვი­ა­თად აქვს საქ­მე გან­ზო­გა­დე­ბებ­თან. მი­სი თვი­სე­ბაა - უს­აზ­ღ­ვ­რო ხოტ­ბა. შე­იძ­ლე­ბა იფ­იქ­როთ, რომ ის ხოტ­ბის შეს­ხის ხე­ლოვ­ნე­ბაა. ზო­გი­ერ­თი ლექ­სი, მარ­თ­ლაც ბრწყინ­ვა­ლე ლექ­სი, ძი­რის­ძი­რო­ბამ­დე ერთ­გუ­ლია თა­ვი­სი კონ­კ­რე­ტუ­ლი საგ­ნი­სა, მაგ­რამ მათ ამ­ა­ვე დროს გა­აჩ­ნი­ათ უნ­ი­ვერ­სა­ლუ­რი თა­ვი­სე­ბა, რაც მათ სი­ცოცხ­ლი­სუ­ნა­რი­ა­ნო­ბას გა­ნა­პი­რო­ბებს თვით ყვე­ლა­ზე შე­უ­ფე­რე­ბელ პი­რო­ბებ­შიც კი.

- პო­ე­მის იმ ნა­წილ­ში, სა­დაც ლა­პა­რა­კია თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვის საწ­ვავ­ზე, აფ­ეთ­ქე­ბულ გრა­ნიტ­სა და შხა­მი­ან გა­მო­ნა­ბოლ­ქ­ვებ­ზე, ანუ წვის მთელ მა­ტე­რი­ა­ლურ გა­მოვ­ლი­ნე­ბებ­სა და თვი­თონ კა­ტას­ტ­რო­ფა­ზე, სტრო­ფის ბო­ლო ბწკა­რებ­ში ("Freighted air too foul to take in but we take it in,/ too gruesome... to breathe but they breathe it and you breathe it"), მე შე­სამ­ჩ­ნევ ცვლი­ლე­ბას ვგრძნობ - ესაა აუც­ი­ლე­ბელ თან­ხ­მი­ე­რე­ბა­ში (თუ კე­თილ­ხ­მო­ვა­ნე­ბა­ში) ჩა­ძირ­ვა, რაც ერ­თობ მი­მე­ტუ­რი ნი­შან-თვი­სე­ბაა. ეს შე­ნაც­ვ­ლე­ბა, ჩე­მი აზ­რით, ზო­მი­ე­რად და ოს­ტა­ტუ­რად გათ­ვ­ლი­ლი სვლაა.

- ეს ერთ-ერ­თი იმ ად­გილ­თა­გა­ნია, სა­დაც და­ღუ­პულ­თა ოჯ­ა­ხე­ბის გა­მო ვღე­ლავ­დი - ამ ჰა­ერ­ში არ­სე­ბობ­და ის ყვე­ლა­ფე­რი, რაც გარ­დაც­ვ­ლილ­თა­გან დარ­ჩა. ეს იყო სა­ხი­ფა­თო. ვფიქ­რობ, სწო­რად შე­გი­ნიშ­ნავთ - ამ ად­გი­ლას ლექ­სი მარ­თ­ლაც ხდე­ბა უფ­რო კონ­ფი­დენ­ცი­ა­ლუ­რი, რამ­დე­ნად­მე პი­რა­დუ­ლიც. სწო­რედ აქ ვცა­დე ცო­ტა სიღ­რ­მე­ში შე­მეღ­წია და მომ­ხ­და­რის ში­ნა­გა­ნი მხა­რე და­მე­ნა­ხა.

- რო­ცა ცე­ლან­მა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომ­ის შემ­დეგ თა­ვი­სი მშვე­ნი­ე­რი და ტკი­ვი­ლი­ა­ნი ლექ­სე­ბი გა­მო­აქ­ვეყ­ნა, კონ­კ­რე­ტუ­ლად "სიკ­ვ­დი­ლის ფუ­გა" მაქვს მხედ­ვე­ლო­ბა­ში, ის გა­აკ­რი­ტი­კეს. ად­ორ­ნოს სიტყ­ვე­ბით რომ ვთქვათ, იმ­ის გა­მო, რომ ოს­ვენ­ცი­მის შემ­დეგ პო­ე­ზი­ის წე­რა შე­ეძ­ლო. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, "სიკ­ვ­დი­ლის ფუ­გა" გერ­მა­ნი­ა­ში გა­ნი­ხი­ლეს მსუ­ბუ­ქი ემ­ო­ცი­უ­რი ლექ­სის კრი­ტე­რი­უ­მით და ეს იყო ყვე­ლა­ზე შე­უ­რაცხ­მ­ყო­ფე­ლი პო­ე­ტი­სათ­ვის. ღე­ლავთ თუ არა, რო­გორ მი­ი­ღე­ბენ თქვენს ლექსს?

- რო­ცა ამ­ბო­ბენ, რომ არ შე­იძ­ლე­ბა პო­ე­ზია იწ­ე­რე­ბო­დეს ოს­ვენ­ცი­მის შემ­დეგ (თუმ­ცა ბო­ლო დროს ეს ფრა­ზა არ­სად გა­მი­გო­ნია), ჩე­მი აზ­რით, ავ­იწყ­დე­ბათ, რომ პო­ე­ზია სი­ცოცხ­ლი­სა და სიკ­ვ­დი­ლის - თვით ძალ­მომ­რე­ო­ბი­თი სიკ­ვ­დი­ლის - მი­მართ ჩვე­ნი ყვე­ლა­ზე გულ­წ­რ­ფე­ლი რე­აქ­ცი­ე­ბის გა­მო­ხატ­ვის სა­უ­კე­თე­სო სა­შუ­ა­ლე­ბაა. 11 სექ­ტემ­ბ­რის მოვ­ლე­ნე­ბი­სად­მი ჩვე­ნი რე­აქ­ცი­ის ჩახ­შო­ბა მხო­ლოდ ამ მოვ­ლე­ნე­ბის და­ვიწყე­ბამ­დე მიგ­ვიყ­ვანს. ჩემ­თ­ვის ცე­ლა­ნის "სიკ­ვ­დი­ლის ფუ­გა" ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ძა­ლის­მომ­ცე­მი ლექ­სია - ტან­ჯ­ვის გზის გავ­ლის გა­რე­შე, სა­ერ­თოდ, რო­გორ წარ­მო­უდ­გე­ნი­ათ გა­დარ­ჩე­ნა, არ მეს­მის?! ცე­ლა­ნის ეს ლექ­სი ძალ­ზე კომ­პაქ­ტუ­რი ფორ­მით იძ­ლე­ვა უპ­რე­ცე­დენ­ტო სა­ში­ნე­ლე­ბე­ბის შე­მაძ­რ­წუ­ნე­ბელ გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბას, რაც სხვა­ნა­ი­რად სიტყ­ვის უთქ­მე­ლად ჩა­ი­ლე­ქე­ბო­და ჩვენ­ში.

- ჩე­მი ერთ-ერ­თი უს­აყ­ვარ­ლე­სი ესე 70-იან წლებ­ში ტედ ჰი­უზ­მა გა­მო­აქ­ვეყ­ნა არ­აჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი იუგ­ოს­ლა­ვე­ლი პო­ე­ტის, ვას­კო პო­პას ომ­ის­შემ­დ­გო­მი ლექ­სე­ბის კრე­ბუ­ლის წი­ნა­სიტყ­ვა­ო­ბად. ჰი­უ­ზი აღ­წერს პო­პას (ას­ე­ვე ჰერ­ბერ­ტის, ჰო­ლუ­ბის და მი­ლო­შის) გახ­ს­ნი­ლო­ბას "ყო­ვე­ლი­ვე იმ­ის მი­მართ, რაც გარ­შე­მო ხდე­ბა", მი­უ­ხე­და­ვად იმ­ი­სა, თვი­თონ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ თუ არა მომ­ხ­დარ­ში. ჰი­უ­ზი მი­უ­თი­თებს ას­ე­ვე მათ "მო­ზო­მილ უარ­ზე - არ­აფ­რის­დი­დე­ბით თა­ვი შორს არ და­ი­ჭი­რონ იმ ძა­ლის­გან, რაც მარ­თავს მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან მოვ­ლე­ნებს".

- იც­ით, ერთ-ერ­თი მი­ზე­ზი, რა­მაც ამ ლექ­სის შექ­მ­ნა გა­და­მაწყ­ვე­ტი­ნა, ანუ მი­სი მე­ო­რე უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი გარ­და­ტე­ხის მო­მენ­ტი იყო, რო­ცა კა­ტას­ტ­რო­ფის ად­გილ­ზე წა­ვე­დი და "მაკ­დო­ნალ­დ­სის" გარ­შე­მო დავ­ბო­რი­ა­ლობ­დი. იქ 24-სა­ა­თი­ა­ნი მომ­სა­ხუ­რე­ბა ჰქონ­დათ და იქ­ვე იყო მე­ხან­ძ­რე­თა შეკ­რე­ბე­ბის მუდ­მი­ვი ად­გი­ლი. ჩე­მი პა­ტა­რა ბლოკ­ნო­ტით მი­ვე­დი და რამ­დე­ნი­მე მე­ხან­ძ­რეს გა­ვე­სა­უბ­რე, მე­რე მათ ერთ­მა­ნეთ­ში ლა­პა­რაკ­საც მო­ვუს­მი­ნე. მე მომ­ნუს­ხა მა­თი სა­უბ­რის სწო­რედ ამ "გახ­ს­ნი­ლო­ბამ", რო­ცა ყვე­ბოდ­ნენ სა­კუ­თარ და სხვა­თა მტკივ­ნე­ულ თავ­გა­და­სა­ვალ­ზე. მა­თი სა­უბ­რი­დან წარ­მო­იშ­ვა ჩე­მი ლექ­სის ზო­გი­ერ­თი მო­ნაკ­ვე­თის ენ­ობ­რი­ვი პლას­ტი.

- რო­ცა ამ ლექსს ვა­ა­ნა­ლი­ზებ­დი, თქვე­ნი მე­ო­რე ლექ­სი გა­მახ­სენ­და - "მკვდრე­ბი და ცოცხ­ლე­ბი", რო­მე­ლიც ორი წლის წინ და­ი­ბეჭ­და ჩვენს ჟურ­ნალ­ში. გა­მახ­სენ­და თქვე­ნე­უ­ლი ხედ­ვა იმ­ი­სა, თუ რო­გორ იქ­ცე­ვი­ან გარ­დაც­ვ­ლი­ლე­ბი მი­წა­ში არ­ა­რა­ო­ბად და რომ "ძვე­ლი ცხოვ­რე­ბი­დან სა­სი­ცოცხ­ლო ძა­ლის გა­დას­ვ­ლა ახ­ალ­ში - სა­შუ­ა­ლე­ბაა დე­და­მი­წა­ზე მა­რა­დი­სო­ბის შე­სა­ნარ­ჩუ­ნებ­ლად". ამ­ის მი­ხედ­ვით, ად­ა­მი­ა­ნე­ბის­თ­ვის ჰა­ერ­ში აფ­ეთ­ქე­ბა იმ­ას ნიშ­ნავს, რომ ის­ი­ნი ვე­რა­სო­დეს და­უბ­რუნ­დე­ბი­ან დე­და­მი­წას.

- ჰო, ამ­ას გაქ­რო­ბა ჰქვია. ეს იგ­ი­ვეა, რაც ვი­ი­ონ­მა აღ­წე­რა - "ზე­ცა­ში გა­და­სახ­ლე­ბა, რო­ცა ჯერ კი­დევ ცოცხა­ლი ხარ". გაქ­რო­ბა­საც იგ­ი­ვე შე­დე­გი მოს­დევს, რაც ცეცხ­ლის და­უ­ჯე­რებ­ლად მა­ღალ ტემ­პე­რა­ტუ­რას. ხში­რად ვფიქ­რობ იმ ად­ა­მი­ა­ნებ­ზე, რომ­ლე­ბიც შე­ნო­ბე­ბი­დან გად­მოხ­ტ­ნენ. რამ­დე­ნად სა­ზა­რე­ლი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო გა­დარ­ჩე­ნის ალ­ტერ­ნა­ტი­უ­ლი გზა, რომ მი­სი ში­შით ამ­დენ­მა ად­ა­მი­ან­მა არ­ჩია პირ­და­პირ გად­მომ­ხ­ტა­რი­ყო მე­ოთხე­დი მი­ლის სი­მაღ­ლი­დან?!

- ლექ­ს­ში შე­მო­გაქვთ ორი ად­ა­მი­ა­ნის სა­ხე, რომ­ლე­ბიც ხე­ლი­ხელ­ჩა­კი­დე­ბუ­ლი გა­დახ­ტე­ბი­ან, თით­ქოს იმ­ი­სათ­ვის, რომ "მა­თი ვერ­ტი­კა­ლუ­რი სხე­უ­ლე­ბი ცის თავ­დაღ­მარ­თ­ზე უფ­რო მსუ­ბუ­ქად დაშ­ვე­ბუ­ლიყ­ვ­ნენ".

- აქ დან­ტე­ზეა მი­ნიშ­ნე­ბა. ჯო­ჯო­ხე­თის მე­ო­რე კა­რიბ­ჭე­ში დან­ტე ხე­დავს, რო­გორ მი­ა­ცუ­რებს ქა­რი პა­ო­ლო­სა და ფრან­ჩეს­კას "სხე­უ­ლით შემ­ცო­დე­თა სამ­ყო­ფე­ლის­კენ". ის ვირ­გი­ლი­უსს ეუბ­ნე­ბა: "პო­ე­ტო, სი­ა­მოვ­ნე­ბით გა­ვე­სა­უბ­რე­ბო­დი იმ წყვილს, რო­მე­ლიც, ჩანს, რა მსუ­ბუ­ქად მი­ა­ბი­ჯებს ქა­რის ტალ­ღებ­ზე". რა თქმა უნ­და, ის ორი, რო­მე­ლიც კოშ­კი­დან ხე­ლი­ხელ­ჩა­ჭი­დე­ბუ­ლი გად­მოხ­ტა, ალ­ბათ უფ­რო ამ­ხა­ნა­გე­ბი იყვ­ნენ ერთ­მა­ნე­თის­თ­ვის, ვიდ­რე შეყ­ვა­რე­ბუ­ლე­ბი, თუმ­ცა შე­საძ­ლოა, სა­ერ­თო­დაც არ იც­ნობ­დ­ნენ ერთ­მა­ნეთს და მი­უ­ხე­და­ვად ამ­ი­სა, მა­თი ხე­ლის ჩა­კი­დე­ბა ჩემ­თ­ვის სიმ­ბო­ლოა ერთ­გ­ვა­რი ხან­მოკ­ლე ნიშ­ნო­ბი­სა, რა­მაც ორ­ი­ვე სიკ­ვ­დი­ლის წინ სიმ­ხ­ნე­ვით აღ­ავ­სო.

- რო­გო­რი იყო აუდ­ი­ტო­რი­ის რე­აქ­ცია ამ ლექ­სის მოს­მე­ნი­სას?

- წე­რის პრო­ცეს­ში ამ ლექსს ხში­რად ვკითხუ­ლობ­დი ხმა­მაღ­ლა. პირ­ვე­ლად აუდ­ი­ტო­რი­ის წი­ნა­შე კი სტუ­დენ­ტურ სა­ტე­ლე­ვი­ზიო გა­და­ცე­მა­ში წარ­ვ­დე­ქი. რა თქმა უნ­და, ლექ­ს­მა სა­შინ­ლად ააღ­ელ­ვა სტუ­დენ­ტე­ბი. ზო­გი ამ ახ­ალ­გაზ­რ­და მწერ­ლე­ბი­დან შორს, კან­ზას­სა და ვა­შინ­გ­ტონ­ში ცხოვ­რობს და ისე და­ემ­თხ­ვა, რომ კა­ტას­ტ­რო­ფის დღეს მათ პირ­ვე­ლი ვორ­ქ­შო­ფი უწ­ევ­დათ. მე­რე მა­თი ერთ-ერ­თი სუ­დენ­ტუ­რი საცხოვ­რებ­ლის ევ­ა­კუ­ა­ცი­აც გახ­და სა­ჭი­რო. ვა­პი­რებ­დი შე­მე­თა­ვა­ზე­ბი­ნა, თი­თო­ე­ულს თა­ვი­სი იმდ­ღე­ვან­დე­ლი თავ­გა­და­სა­ვა­ლი და­ე­წე­რა და იმ­ის საჩ­ვე­ნებ­ლად, რომ ჩემ­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა არ ჰქონ­და, რამ­დე­ნად სრულ­ყო­ფი­ლი ან უხ­ა­რის­ხო გა­მო­ვი­დო­და მა­თი პირ­ვე­ლი მო­ნა­ხა­ზე­ბი, მე თვი­თონ თა­ვი მო­ვუ­ყა­რე ნაჩ­ქა­რე­ვად ლექ­სის­მაგ­ვარ სვე­ტე­ბად შე­კო­წი­წე­ბულ ჩე­მი ლექ­სის პირ­ველ სტრი­ქო­ნებს, რო­მელ­თა­გან ზო­გი სულ არ უკ­ავ­შირ­დე­ბო­და ერთ­მა­ნეთს და სტუ­დენ­ტებს ასე გა­ვა­ცა­ნი ლექ­სის პირ­ვე­ლი ელ­ე­მენ­ტა­რუ­ლი ვერ­სია.

ყო­ვე­ლი მომ­დევ­ნო წა­კითხ­ვის­თ­ვის ლექ­სის ის ვა­რი­ან­ტი მიმ­ქონ­და, რა­ზეც იმ ეტ­აპ­ზე ვმუ­შა­ობ­დი. რო­ცა სა­ხალ­ხოდ კითხუ­ლობ, მსმე­ნე­ლი ლექ­სის სრულ­ყო­ფილ ვა­რი­ანტს ით­ხოვს, ამ­ი­ტომ თვალ­ში ეჩ­ხი­რე­ბათ და ძა­ლა­უ­ნე­ბუ­რად აფ­იქ­სი­რე­ბენ იმ მო­მენ­ტებს, რაც გა­უ­მარ­თა­ვად ჟღერ­და. ამ წა­კითხ­ვე­ბის შემ­დეგ, სას­ტუმ­რო­ში, ჩემს ოთ­ახ­ში, სწო­რედ ამ გა­უ­მარ­თავ მო­ნაკ­ვე­თებს ვა­მუ­შა­ვებ­დი. ხში­რად, რამ­დე­ნი­მე დღის ან კვი­რის შემ­დეგ, ყო­ველ წა­კითხ­ვას ის­ევ ხე­ლა­ხა­ლი შეს­წო­რე­ბა მოს­დევ­და. ასე გრძელ­დე­ბო­და ათი თვის მან­ძილ­ზე. ლექ­სის სრულ­ყო­ფის ამ ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი დრო­ის თი­თო­ე­ულ ეტ­აპ­ზე ვკითხუ­ლობ­დი ნა­მუ­შევ­რის ახ­ალ ვა­რი­ანტს და ეს ძა­ლი­ან და­მეხ­მა­რა ნა­წარ­მო­ე­ბის სა­ბო­ლოო სა­ხის გა­მოკ­ვე­თა­ში.

- ჩე­მი აზ­რით, თქვენ იმ პო­ეტ­თა კა­ტე­გო­რი­ას მი­ე­კუთ­ვ­ნე­ბით, რომ­ლე­ბიც ეთ­აყ­ვა­ნე­ბი­ან და ამ­ა­ყო­ბენ თა­ვი­სი ფეს­ვე­ბით. ტყუ­პე­ბი თქვე­ნი მხედ­ვე­ლო­ბის არ­ე­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და თით­ქ­მის ორ ათ­ე­ულ წელ­ზე მე­ტი ხნის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ხომ ასეა?

- დი­ახ, მე ოც­და­მერ­ვე სარ­თულ­ზე ვცხოვ­რობ და ჩე­მი ფან­ჯ­რე­ბი სამ­ხ­რე­თის­კენ იყ­უ­რე­ბა. კოშ­კე­ბი ჩე­მი სახ­ლის შო­რი­ახ­ლოს იდ­გა და მარ­თ­ლაც ყო­ველ­დ­ღე ვხე­დავ­დი. ყვე­ლა­ზე კარ­გად ნიუ-იორ­კის ამ ნა­წილს ვიც­ნობ­დი. რა თქმა უნ­და, კა­ტას­ტ­რო­ფა ლოს-ან­ჯე­ლეს­ში რომ მომ­ხ­და­რი­ყო, ამ ლექსს ვერ დავ­წერ­დი.

ნიუ-იორ­კე­ლებ­თან სა­უბ­რი­სას მე ძა­ლი­ან ბე­რი რამ შე­ვიტყ­ვე მომ­ხ­დარ­ზე. ჩე­მი კა­რის მე­ზობ­ლე­ბი სახ­ლ­ში იყვ­ნენ სწო­რედ იმ მო­მენ­ტ­ში, რო­ცა შე­ტა­კე­ბა მოხ­და; მათ გა­ი­გეს თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვის ხმა, რო­მელ­მაც თურ­მე ჩვენს შე­ნო­ბას ჩა­უფ­რი­ნა და ფან­ჯ­რებს მი­აწყ­დ­ნენ, რომ გა­ე­გოთ, რა ხდე­ბო­და. ამ დროს და­ი­ნა­ხეს, რომ თვით­მ­ფ­რი­ნა­ვი კოშკს შე­ე­ჯა­ხა. მე­ზობ­ლებ­მა დე­ტა­ლუ­რად მი­ამ­ბეს მთე­ლი ეს ამ­ბა­ვი. უამ­რავ­მა ად­ა­მი­ან­მა მო­მიყ­ვა თა­ვი­სი იმდ­ღე­ვან­დე­ლი თავ­გა­და­სა­ვა­ლი და შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა. მე თით­ქოს ყვე­ლა შემ­ხ­ვედ­რი გა­მოვ­კითხე და თი­თო­ე­ულს რა­ღაც თა­ვი­სი ჰქონ­და სათ­ქ­მე­ლი.

- არ­სე­ბო­ბენ თუ არა ის­ე­თი პო­ე­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც ლექ­ს­ში არ ჩა­ნან უშ­უ­ა­ლოდ, მაგ­რამ გარ­კ­ვე­უ­ლი გავ­ლე­ნა და შთა­გო­ნე­ბა მო­ახ­დი­ნეს თქვენ­ზე ამ ლექ­ს­ზე მუ­შა­ო­ბის პრო­ცეს­ში?

- ჩემს ნა­მუ­შევ­რებ­ზე ყო­ველ­თ­ვის დი­დი გავ­ლე­ნა ჰქონ­და ჰარტ კრე­ინს. ერ­თი შე­ხედ­ვით არ ჩანს, მაგ­რამ ეს ასეა. კონ­კ­რე­ტუ­ლად ამ ლექ­ს­ზე მუ­შა­ო­ბი­სას კი და­მეხ­მა­რა კრე­ი­ნის ღრმა სიმ­ბო­ლუ­რი დატ­ვირ­თ­ვის მქო­ნე ნა­წარ­მო­ე­ბი ნიუ-იორ­კის თე­მა­ზე.

მე­ო­რე პო­ე­ტი, ვინც ამ ლექ­ს­ზე მო­ახ­დი­ნა ფა­რუ­ლი გავ­ლე­ნა, იყო ემ­ი­ლი დი­კინ­სო­ნი. კერ­ძოდ, მი­სი უნ­ა­რი - წარ­მო­სახ­ვა­ში და­ი­ნა­ხოს თა­ვი­სი გზა, თვი­თონ­ვე გა­ნი­ცა­დოს ის, რა­ზეც წერს და შე­ეძ­ლოს, სამ­ყა­როს სხვი­სი თვა­ლით უყ­უ­როს. მი­სი ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ლექ­სი - "მეს­მო­და ბუ­ზის ბზუ­ი­ლი, რო­ცა ვკვდე­ბო­დი", მო­მაკ­ვ­და­ვი ად­ა­მი­ა­ნის შე­სა­ხებ არ­ის და­წე­რი­ლი. ამ ად­ა­მი­ანს, შე­იძ­ლე­ბა, პო­ე­ტი იც­ნობ­და კი­დეც და უნ­ა­ხავს მო­მაკ­ვ­და­ვი. ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, აქ ის თა­ვის პერ­სო­ნაჟ­ში შე­დის და მე­რე წარ­მო­სახ­ვით მას­თან ერ­თად კვდე­ბა და, რად­გან კვდე­ბა, ხე­დავს იმ­ას, რა­საც ეს ად­ა­მი­ა­ნი ხე­დავ­და, ალ­ბათ, სი­ცოცხ­ლის ბო­ლო წუ­თებ­ში - ოთ­ა­ხის ბუზს. ჩემ­თ­ვის ამ­ა­ღელ­ვე­ბე­ლია ის, რაც დი­კინ­სონს შე­უძ­ლია - სხვა ად­ა­მი­ა­ნად იქ­ცეს და მი­სი თვა­ლით უყ­უ­როს სამ­ყა­როს, არა მარ­ტო უყ­უ­როს, არ­ა­მედ წარ­მა­ვა­ლი რე­ა­ლო­ბი­დან უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო ცოცხა­ლი არ­სე­ბის სა­ხით ერ­თი დე­ტა­ლი გა­მო­არ­ჩი­ოს და პო­ე­ტუ­რი ენ­ით ჰიმ­ნი უძღ­ვ­ნას ამ ჩვე­უ­ლებ­რივ, არ­აფ­რით გა­მორ­ჩე­ულ არ­სე­ბას - ოთ­ა­ხის ბუზს. თა­ნაც, ჰიმ­ნი მის­თ­ვის გა­სა­გებ ენ­ა­ზე უმ­ღე­როს - "მო­ლურ­ჯო, ნაწყ­ვეტ-ნაწყ­ვე­ტი ზუ­ზუ­ნით".

© ”არილი”