ნანა კობაიძე
საუბარი რატი ამაღლობელთან “ლიტერატურულ კაფეში” შედგა, მეორე სართულზე, სადაც წიგნებია განთავსებული. აქ ყოფნა თბილისის “ელიტური” საზოგადოებისგან განსხვავებით, დიდად არ მხიბლავს, რადგან ლიტერატურა და წიგნები ირიბი დამატების ფუნქციას ასრულებს. ქვემდებარეც და შემასმენელიც პირველ სართულზე განლაგებული კაფეა, რომელიც კლიენტთა ნაკლებობას არასოდეს განიცდის და სურნელოვანი ყავისა და გემრიელი ხაჭაპურის ოხშივარით “ანებივრებს” წიგნების განყოფილებაში მომუშავე პერსონალს. კიდევ უფრო მეტი “კომფორტისათვის” ისინი შუა დეკემბერში “ვენტილატორით” ცდილობენ თავის გაგრილებას, რადგან სხვაგვარად “ლიტერატურული კაფეს” მეორე სართულზე სუნთქვა შეუძლებელია. პირადად მე კინაღამ დავიხრჩე იმ ერთი საათის განმავლობაში, რაც ინტერვიუ მიმდინარეობდა. რასაკვირველია, მკითხველისთვის ნაკლებად საინტერესოა ჩემი განცდები და არც ამ შემთხვევის აღწერით წაგართმევდით ძვირფას დროსა და ენერგიას, რომ არა ერთი დეტალი. ის, რაც “ლიტერატურულ კაფეში” ხდება, ძალზე ნიშანდობლივად მეჩვენა იმ თვალსაზრისით, რომ ზუსტად გვიჩვენებს, რა როლი და ადგილი უჭირავს დღეს ლიტერატურას საქართველოში.
- ერთ-ერთ წერილში აკაკი ბაქრაძე წერს: “ლიტერატურა, (განსაკუთრებით რომანი) მწერლისა და მკითხველის ინტელექტუალური დუელია. ამ დუელში აზროვნების სიღრმით ყოველთვის მწერალმა უნდა აჯობოს მკითხველს (ვინც უნდა იყოს ეს მკითხველი). თუ მწერალმა ვერ აჯობა მკითხველს, მაშინ მწერლობა ღირებულებას კარგავს”. ეთანხმები ამ მოსაზრებას?
- ასე ცალსახად ვერ განვსჯი. მწერლობა მრავალმხრივია. ის შეიძლება დუელიც იყოს, შერიგებაც, ხიდიც, თუმცა, პირადად ჩემთვის მწერლობა დღესდღეობით მხოლოდ საკუთარ თავთან, საკუთარ ტექსტთან ურთიერთობაა და არანაირი დიალოგი ან დუელი მკითხველთან. ჩემს წარმოდგენაში არსებობს იდეალური ტიპის მკითხველი, რომელსაც ავტორთან ვაიგივებ. მისი როლი და ფუნქცია მაქსიმალურად იზრდება. ის უკვე აღარ არის პასიური გადამკითხველი, ტექსტის თანაავტორია, იმდენად, რამდენადაც თავად ქმნის ამ ტექსტს მასში არსებულ კონტექსტებთან ერთად. საერთოდაც, ტექსტი, ავტორი და მკითხველი განუყოფელი სივრცეა, ჯადოსნური წრე, რომელთა განხილვა ცალ-ცალკე, ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად არ შეიძლება. ამ სამ კომპონენტს გამომცემელიც ემატება, არა როგორც ადამიანი, რომელიც რაღაცას გამოსცემს, არამედ, როგორც მის მიერ გამოცემული წიგნის თანაავტორი. დღესდღეობით მთელს მსოფლიოში გამომცემლები ლიტერატურულ პოლიტიკას განსაზღვრავენ. მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ არტ-კრიტიკოსები და ხელოვნებათმცოდნეები, რომელნიც მხოლოდ ტექსტის ანალიზით არ შემოიფარგლებიან და ხშირად მსოფლიოს ლიტერატურული რუქის მთავარ ორიენტირებად გვევლინებიან. ის სივრცე და სუბსტანცია, რასაც ლიტერატურა და ლიტერატურული პროცესები ჰქვია, დღეს ძალზე მრავალფეროვანი გახდა, თუმცა, ყველაფრის მიუხედავად, ჩემთვის უმთავრესი მაინც საკუთარ თავზე მუშაობა და ტექსტის შექმნის პროცესია. სწორედ ეს პროცესი მანიჭებს უდიდეს სიამოვნებას და ვცდილობ, აქ დავიხარჯო, აქეთ მივმართო მთელი ჩემი შემოქმედებითი ენერგია. სხვა დანარჩენისთვის არც დრო მაქვს და არც სურვილი. ამ თვალსაზრისით ძალზე საინტერესოა უმბერტო ეკოს ლექციათა ციკლი “ექვსი გასეირნება ლიტერატურულ ტყეებში”. ეს არის გენიალური წიგნი, სადაც ძალიან სწორად და საინტერესოდ არის გადმოცემული ის პროცესები და ურთიერთმიმართებები, რაც ავტორს, მკითხველს და ტექსტს აკავშირებს. თუ არა გაწაფული, ავტორობაში თანამონაწილე მკითხველი, დღეს ლიტერატურული ტექსტის კითხვა ძალიან ძნელია.
- როგორ ფიქრობ, სჭირდება თუ არა მომზადება თანამედროვე მკითხველს თანამედროვე მხატვრული ტექსტის აღსაქმელად?
- რასაკვირველია. დიდი მომზადება სჭირდება მკითხველს და კიდევ უფრო მეტი – მწერალს, რადგან თამასა, ანუ, მოთხოვნები, რომელთაც საზოგადოება უყენებს ავტორს, ძალიან მაღალია. თანამედროვე ავტორები აღარ არიან ღმერთები, როგორც ამას დიდი ხნის განმავლობაში მივიჩნევდით ქართველები. ზუსტად ასეთი მიმართება გვქონდა მწერლების მიმართ – ჩვენთვის ისინი ღმერთებს უტოლდებოდნენ და ქმნიდნენ მარგალიტებს, რომელთა გაშიფვრასაც საუკუნეობით ცდილობდნენ საცოდავი მკითხველები. მსოფლიოში ასეთი დამოკიდებულება აღარსადაა და საბედნიეროდ, აღარც ასეთი ტექსტები იწერება.
- რას ითხოვს თანამედროვე მკითხველი ავტორისგან. რამ შეიძლება აიძულოს იგი გამორთოს ტელევიზორი, მოშორდეს ინტერნეტს და გადაშალოს შენი წიგნი?
- ამ თვალსაზრისით, მკითხველი საოცრად ეგოისტია. იგი ითხოვს, რომ წერო მასზე, ყველაფერში თავის ისტორიას ეძებს, ლიტერატურაში ახდენს საკუთარი თავის პროეცირებას. შესაძლოა, ეს ძალზე რადიკალური განცხადებაა, მაგრამ ასეთია ჩემი, როგორც მკითხველის პოზიცია. საკუთარ თავს სწორედაც რომ ეგოცენტრიკ მკითხველად მივიჩნევ, ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით. მკითხველად, რომელიც ცდილობს, მუდმივად ავტორის კვალდაკვალ იაროს და ხშირად მის ადგილზეც აღმოჩნდება ხოლმე. ბავშვობაში, ალბათ, ბევრს გიდირიჟორიათ სარკის წინ ბეთჰოვენის მეცხრე სიმფონიისთვის, თავი კომპოზიტორად წარმოგიდგენიათ და ნაწარმოების დასრულების შემდეგ დაღლილს, მაგრამ ბედნიერს, აპლოდისმენტებიც მიგიღიათ. სწორედ ამ ტიპის ეგოცენტრიკია კარგი მკითხველი.
- ეს პოეზიის მკითხველებსაც ეხება?
- პოეზიას ძალიან უცნაური მკითხველი ჰყავს, მცირერიცხოვანი, მაგრამ ერთგული. მათი უმეტესობა მანდილოსანია, ანუ, მკითხველის თვალსაზრისით პოეზია უფრო ქალურია, თუმცა, ერთი საინტერესო დეტალი აქაც შეინიშნება. საქართველოს მაგალითს მოგიყვანთ, კერძოდ კი, იმ გოგონებს შევეხები, რომლებიც პოეზიის სამყაროში დაახლოებით 17-18 წლის ასაკში “შემოედინებიან” და 23 წლის შემდეგ “გაედინებიან.” ეს ის 5-6 წელიწადია, როდესაც ისინი მაქსიმალურად კითხულობენ, თუმცა, როგორი ლექსი მოსწონთ, ზუსტად ვერ გეტყვიან. ეს უფრო ნაივური, ემოციებზე დაფუძნებული განცდაა, საკუთარი თავის ძიების და შეცნობის კიდევ ერთი გზაა, ვიდრე პოეზიის სიყვარული. სამწუხაროდ, რაც დრო გადის, მკითხველის ინტერესი ამ ჟანრის მიმართ კლებულობს. პათეტიკაში არ ჩამითვალოთ, მაგრამ ჩემი თაობის დამოკიდებულება პოეზიისადმი უკვე ძალზე ფილისტერული იყო. მეცხრე-მეათე კლასში ჩემი თანატოლი გოგონები, თითო-ოროლა გამონაკლისის გარდა, საერთოდ არ კითხულობდნენ ლექსებს. მათი ინტერესის სფეროს ამ ასაკში სულ სხვა ღირებულებები განსაზღვრავდა, განსხვავებით ჩვენი ბებიებისა და დედების თაობისგან, რომლებიც ცვეტაევას, ახმატოვას, ახმადულინას ლექსებს ხელით წერდნენ, ყვავილებს ახმობდნენ და დღიურებში ინახავდნენ. მავანი იტყვის, იმ დროს ეს მოდის ელემენტი იყოო. ამაზე არავინ დავობს. რა თქმა უნდა, ცვეტაევას ბევრი მოდის გავლენით კითხულობდა და არც ისინი გრძნობდნენ დიდ სულიერ კავშირს ახმატოვასთან, ვინც მის ლექსებს ხელით წერდა, მაგრამ დღეს ესეც რომ აღარ დაგვრჩა?
- თანამედროვე ქართულ პოეზიას ექსპერიმენტების ნაკლებობაში “ადანაშაულებენ”. ხშირად მსმენია - კი, რაღაცეები იწერება, მაგრამ ნახტომი, რომელიც რადიკალურად შეცვლის ვითარებას უკეთესობისკენ, არ გამოგვდისო. შენი პოზიცია ამასთან დაკავშირებით.
- მოსაზრებას ექსპერიმენტების ნაკლებობის შესახებ ნამდვილად ვერ გავიზიარებ. გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაახლოებით 2000 წლამდე ქართულ სალიტერატურო სივრცეში აქტიურად ვითარდებოდა სწორედაც რომ ექსპერიმენტული პოეზია. გაიხსენეთ “რეაქტიული კლუბი,” “პერფორმანსის თეატრი”, სადაც ლექსს და საერთოდ, სიტყვას ძალიან დიდი ადგილი ეჭირა, “კავკასიურ სახლთან” გაერთიანებული პოეტები, “ალტერნატივაში” დაბეჭდილი ლექსები, რომელთაც ნამდვილად ვერ დავარქმევდი კონვენციურ-ტრადიციულს. ეს ყველაფერი ავანგარდული, ალტერნატიული პოეზიის შექმნის მცდელობა იყო, თუმცა, იმ ავტორთა უმეტესობა, რომელთაც ეს ტალღა ააგორეს, დღეს ძალიან სხვანაირად წერს. როგორც მოვლენაზე და არა კონკრეტულ ავტორზე თუ ვისაუბრებთ, შოთა იათაშვილი, რომლის პოეზიის ადეკვატი ქართულ სივრცეში არ არსებობდა, დღეს ტერენტი გრანელის სტილში წერს და ლექსებს უძღვნის გალაკტიონს. ეს არის ბოლორითმოვანი კონვენციური ლექსები, ანუ, იგი დაბრუნდა უკან, ფესვებისაკენ და ეს ცუდი არ არის.
- თუმცა, ჩემთვის და მკითხველისთვისაც ამ შემთხვევაში უფრო საინტერესოა, რატომ არ გრძელდება ექსპერიმენტები, ახალი ფორმების ძიება თანამედროვე ქართულ პოეზიაში?
- იმიტომ, რომ არ არსებობს მკითხველი, რომელიც ამას წაიკითხავს. საზოგადოებისგან არ არის დაკვეთა ასეთი ტიპის პოეზიაზე.
- არ ვიცი, რამდენად დამაჯერებელია ეს არგუმენტი. არა მგონია, პოეტი წერის პროცესში იმაზე ფიქრობდეს, არის თუ არა მოთხოვნილება საზოგადოებაში კონკრეტული ტიპის პოეზიაზე. ის ხომ არ წერს საზოგადოების დაკვეთის შესაბამისად, ის წერს იმიტომ, რომ ამის გარეშე არ შეუძლია.
- მოდით, საზოგადოების დაკვეთას ასე ნუ გავიგებთ. აქ ლაპარაკია იმაზე, რომ ექსპერიმენტული ტიპის პოეზიამ თავისი მკითხველი ვერ ჩამოაყალიბა. მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი ტექსტები გასული საუკუნის ბოლო ათწლეული პერმანენტულად იბეჭდებოდა, მათი წაკითხვა არ მოხდა.
- ანუ, მან საკუთარი თავი ამოწურა?
- არა. ვფიქრობ, ერთი “ამოხეთქვა” კიდევ იქნება.
- “რეაქტიული კლუბის” ერთ-ერთი დამფუძნებელი და წევრი, ირაკლი ჩარკვიანი მიიჩნევს, რომ მათი, ამ შემთხვევაში, მისი და მისი მეგობრების მიზანი თავის დროზე საზოგადოების გამოფხიზლება იყო. ეს მისია შეასრულეს და “რეაქტიული კლუბიც” დაიშალა.
- ეს ძალზე საინტერესო პერიოდი იყო. საზოგადოების უმეტესობას ხელში ავტომატი ეჭირა, ტყავის ქურთუკი ეცვა და მხოლოდ სამოქალაქო ომზე, ნარკომანიაზე, მკვლელობასა და უბედურებაზე ლაპარაკობდა. ადამიანები საოცრად აგრესიულები იყვნენ. ირაკლი და მისი მეგობრები ამ ყველაფრის მიმართ პროტესტს სწორედ ასეთი პოეზიით გამოხატავდნენ. სხვათა შორის, ეს იყო სერიოზული პროტესტი, რომელმაც საზოგადოების ცნობიერებაზე გარკვეული გავლენა მოახდინა.
- როგორ ფიქრობ, დღეს აღარ გვჭირდება პროტესტი?
- ის, რაც დღეს ხდება, კიდევ უფრო უცნაური და საინტერესოა. დღეს მწერლები, მუსიკოსები, გმირები, პოპ-ვარსკვლავები ჩაანაცვლა ერთმა ადამიანმა და ეს არის მიხეილ სააკაშვილი. ვიღაცისთვის ეს პოზიტიური მოვლენაა, ვიღაცისთვის - ნეგატიური, მაგრამ ამის უარყოფა შეუძლებელია. ფაქტია, რომ დღეს ამ ადამიანმა საქართველოში არტ-ვარსკვლავის სივრცე შეითავსა. დამისახელეთ ქართველი მწერალი, რომელიც ჩვენთან აყალიბებს მოდას, აწყობს კულტურულ რევოლუციებს, ქმნის ამინდს, რომლის პირადი ცხოვრების ყოველი დეტალი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში ექცევა. ასეთი საქართველოში არ არის და ვერც იქნება, რადგან ამას სჭირდება სულ სხვა სივრცე და მასშტაბი. რა პროცესების მართვასა და საზოგადოების ცნობიერების ზემოქმედებაზეა ლაპარაკი, როდესაც ჩვენთან ყველაზე ცნობილი მწერლის წიგნის მაქსიმალური ტირაჟი მხოლოდ 2000-ია? რა დრამა შეიძლება გათამაშდეს ამ ტიპის აუდიტორიაში მთელი საქართველოს მასშტაბით? დღეს ჩვენ, მწერლებიც და მკითხველებიც მოჯადოებულ აკადემიურ სივრცეში ვიხარშებით, რომელიც არ მოძრაობს, არ არის ისეთი დინამიური, როგორც უნდა იყოს. შეიძლება, ვინმე შემეკამათოს, რაღაც ძვრები ხდებაო, მაგრამ ეს თითო-ოროლა გამონაკლისია და იმ ერთი მერცხლის ჭიკჭიკს ჰგავს, რომელიც გაზაფხულს ვერ მოიყვანს. დღეს ჩვენი შემოქმედებითი აუდიტორია, ლიტერატურული იქნება, მუსიკალური თუ სხვა, თავისი ტკივილის, პროტესტის, სამყაროსადმი დამოკიდებულების ლიტერატურაში ან მუსიკაში კონცენტრირებას კი არ ცდილობს, მთელი მისი ენერგია მიმართულია იქეთ, როგორ გაირთოს თავი საღამოს 7-დან 10 საათამდე. არავისთვის არის სიახლე, რომ “ლიტერატურული კაფე” დღეს კარგი ხაჭაპურის შესაჭმელი ადგილია და არა ლიტერატურაზე საუბრის. აქ შეკრებილ ადამიანებს ხაჭაპურის და “ტარტალეტკის” ხარისხი მეტად აღელვებთ, ვიდრე აქ წარმოდგენილი ლიტერატურის. რა ხდება ამ დროს სხვაგან? ავსტრიაში, გერმანიაში, შვეიცარიაში, რუსეთში, მიუხედავად იმისა, რომ არანაკლებ გემრიელი ბლინებია, სერიოზული ლიტერატურული სივრცეები არსებობს, სადაც რეალური ლიტერატურული პროცესები მიმდინარეობს და ადამიანები რეალურად ცხოვრობენ ლიტერატურით. ასეთი რამ საქართველოში ჯერ არ ყოფილა.
- თანამედროვე პერიოდს გულისხმობ?
- “ცისფერყანწელებსა” და მათ ლიტერატურულ სალონზე გამიგია რაღაც, მაგრამ რაც თავი მახსოვს, მსგავსი არაფერი მინახავს. ჩვენთან ყველაფერი ინერციით და სქემატურად მიდის. ჩემი აზრით, ამ საქმეში სერიოზულად უნდა ჩაერთონ გამომცემლები. ისინი არ უნდა იყვნენ 20-20 თეთრზე დამოკიდებული მცირე მეწარმეები. მათ უფრო მეტი ამბიცია უნდა ჰქონდეთ, ლიტერატურული პროცესების შექმნის ამბიცია. ამისათვის აუცილებელია ქართული ინტელექტუალური ბაზრის რეალური კვლევა. ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, როგორია ადამიანების დამოკიდებულება წიგნთან (არ ვგულისხმობ მზითევისთვის ნაყიდ “ვეფხისტყაოსანს” ან “ქართლის ცხოვრებას”), რა ტიპის ლიტერატურას ითხოვენ და რატომ, რას ყიდულობენ სასკოლო სახელმძღვანელოების გარდა და ა.შ. მსგავს მონაცემთა ცოდნა ძალზე მნიშვნელოვანია და ვფიქრობ, გამომცემლები სერიოზულად დაინტერესდებიან ამით.
- რამდენადაც ვიცი, რამდენიმე გამომცემლობას ჰქონდა მსგავსი კვლევების ჩატარების მცდელობა, თუმცა, ფინანსური სირთულეების გამო ვეღარ მოხერხდა.
- არა მგონია დღესდღეობით ეს შეუძლებელი იყოს. ბოლოსდაბოლოს, შესაძლებელია ფართომასშტაბიანი პროექტის დაწერა და გრანტის მოპოვება. ამას კიდევ ეშველება, მაგრამ არის ერთი, გაცილებით მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც ჯოჯოხეთურ შრომას მოითხოვს და ურომლისოდაც ზოგადად ქართული კულტურის, მათ შორის მწერლობის განვითარებაც წარმოუდგენლად მეჩვენება. ეს არის ქართული ვირტუალური სივრცე, რომელიც დღეს, ფაქტობრივად, არ გვაქვს. პირადად მე მიმაჩნია, რომ მანამ, სანამ არ შეიქმნება ქართული საძიებლები, ინტერნეტში განთავსდება მთელი ქართული კულტურა, არ მექნება შესაძლებლობა დავჯდე კომპიუტერთან და ქართულ ენაზე მოვძებნო რომელიღაც მეასეხარისხოვანი ქართველი მწერლის რაღაც ნარკვევი, ვიდრე არ გვექნება სერიოზული ლიტერატურული საიტები, სადაც მწერალიც იმუშავებს, მკითხველიც და კრიტიკოსიც, მანამდე საქართველოში დიდი ლიტერატურული ნაწარმოებები არ დაიწერება.
- სამი წლის წინ საქართველოში დაარსდა ლიტერატურული კონკურსი სახელწოდებით “საბა,” რომლის იდეის ავტორი შენ იყავი. როგორ ფიქრობ, ასრულებს თუ არა იგი იმ მთავარ ფუნქციას, რისთვისაც იყო მოწოდებული, ანუ ლიტერატურული პროცესების გამოცოცხლებისა და ამ პროცესის შემადგენელი “ელემენტების” - ავტორის, მკითხველის, წიგნისა და გამომცემლის დაკავშირებას?
- სხვათა შორის, თავიდან საზოგადოების გარკვეული ნაწილი ამ კონკურსს ეჭვით შეხვდა. ამბობდნენ, ანგარებისა და პოლიტიკის სუნი უდისო, მაგრამ გავიდა დრო და გამოჩნდა, რომ მსგავსი ეჭვები უსაფუძვლოა. ამ კონკურსის მთავარი მიზანი სწორედ ლიტერატურული პროცესის გამოცოცხლებაა და ამ ფუნქციას ის ასრულებს. როდესაც ყოველ წელს 7-8 მწერალი იღებს პრემიას, ჩვენ ვქმნით თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ბიბლიოთეკას. რასაკვირველია, “საბა,” ისევე, როგორც ყველა კონკურსი, გარკვეულწილად, სუბიექტურია, მაგრამ საბოლოოდ ის სრულად ასახავს ჩვენს ლიტერატურულ რეალობას. ჩემი აზრით, არცერთი სერიოზული ავტორი ამ პრემიის გარეშე არ დაგვრჩენია. თუმცა, პრემია ყველაზე მთავარი ნამდვილად არ არის. გაცილებით მნიშვნელოვანია ის, რომ მოხდა გამომცემლების დაინტერესება ავტორებით, ამ პროცესებში ჩაერთო მკითხველი. საბა” თავიდანვე იყო გათვლილი მკითხველთა წრეზე, ამ წრეში კონკრეტული ტექსტების პოპულარობაზე, მათ რეკლამირებაზე. ჩემთვის ძალზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ “საბამ” ლიტერატურული კრიტიკაც გამოაცოცხლა. ის ფაქტი, რომ ჩვენ კრიტიკულ წერილებში გავცემდით პრემიებს, სტიმულს აძლევდა გამომცემლებს, ეს წერილები წიგნად დაებეჭდათ. ვფიქრობ, ასეთი გამოცემები თანამედროვე მკითხველისთვის ჰაერივით აუცილებელია, რადგან მას უნდა, რომ დღეს დაწერილ წიგნზე დღესვე წაიკითხოს კრიტიკული გამოხმაურება და არა ასი წლის შემდეგ.
- მკითხველისთვის ალბათ საინტერესოა შენი მოსაზრება თანამედროვე ქართული ლიტერატურის შესახებ. რა არის შენთვის მისაღები და რა - მიუღებელი იმაში, რაც დღეს ხდება?
- უცნაურია, მაგრამ ჩვენ არ გვყავს თანამედროვე მწერლები, ერთი-ორის გარდა. გვყავს ადამიანები, რომლებიც წერენ და მათ შორის, მეც.
- “ერთი-ორში” ვის გულისხმობ?
- აკა მორჩილაძეს. იგი სრულად პასუხობს იმ სტანდარტებს, რაც თანამედროვე მწერალს მოეთხოვება - ვგულისხმობ მწერლის სოციალურ სახელდებას, სოციალურ ჰიპოსტაზს და არა პათეტიკურ განსაზღვრებას.
- რა სტანდარტებზეა ლაპარაკი?
- იმაზე, რომ თანამედროვე მწერალი მუდმივად უნდა მუშაობდეს, მხოლოდ ლიტერატურით ცხოვრობდეს და მატერიალურადაც ამაზე იყოს დამოკიდებული. ასეთი საქართველოში სწორედ აკა მორჩილაძეა, ავტორი, რომლის ახალ წიგნებსაც მკითხველი მოუთმენლად ელის. შეურაცხყოფას არავის ვაყენებ, უბრალოდ, ყველაფერს თავის სახელს ვარქმევ. სწორად გამიგეთ, მე, როგორც მკითხველს, შესაძლოა, სრულიად სხვა ადამიანის ნაწერი მომწონდეს, მაგრამ მას მწერალს ვერ დავარქმევ. აკა კი მწერალია, რადგან იგი სოციალურადაც მწერლის ფუნქციებით ცხოვრობს. გაწაფული მკითხველი მიხვდება, რისი თქმაც მინდა.
- და ბოლოს, როგორი მკითხველია რატი ამაღლობელი?
- შეიძლება ითქვას, ამბიციური მკითხველი. როდესაც საინტერესო წიგნს ვკითხულობ, მგონია, რომ იმ დღეს რაღაც მნიშვნელოვანი ხდება. თქვენ შეიძლება კონცერტზე მიხვიდეთ, ძალიან ისიამოვნოთ, მაგრამ ისეთი მნიშვნელოვანი არ გეგონოთ საკუთარი თავი. ეს ჩვენი ბრალი არ არის. წიგნს აქვს ეს უნიკალური უნარი - მისი წაკითხვის შემდეგ გვგონია, რომ რაღაცით უფრო მეტნი ვართ, ვიდრე მანამდე, სანამ ამ წიგნს წავიკითხავდით.
© "წიგნები – 24 საათი"
საუბარი რატი ამაღლობელთან “ლიტერატურულ კაფეში” შედგა, მეორე სართულზე, სადაც წიგნებია განთავსებული. აქ ყოფნა თბილისის “ელიტური” საზოგადოებისგან განსხვავებით, დიდად არ მხიბლავს, რადგან ლიტერატურა და წიგნები ირიბი დამატების ფუნქციას ასრულებს. ქვემდებარეც და შემასმენელიც პირველ სართულზე განლაგებული კაფეა, რომელიც კლიენტთა ნაკლებობას არასოდეს განიცდის და სურნელოვანი ყავისა და გემრიელი ხაჭაპურის ოხშივარით “ანებივრებს” წიგნების განყოფილებაში მომუშავე პერსონალს. კიდევ უფრო მეტი “კომფორტისათვის” ისინი შუა დეკემბერში “ვენტილატორით” ცდილობენ თავის გაგრილებას, რადგან სხვაგვარად “ლიტერატურული კაფეს” მეორე სართულზე სუნთქვა შეუძლებელია. პირადად მე კინაღამ დავიხრჩე იმ ერთი საათის განმავლობაში, რაც ინტერვიუ მიმდინარეობდა. რასაკვირველია, მკითხველისთვის ნაკლებად საინტერესოა ჩემი განცდები და არც ამ შემთხვევის აღწერით წაგართმევდით ძვირფას დროსა და ენერგიას, რომ არა ერთი დეტალი. ის, რაც “ლიტერატურულ კაფეში” ხდება, ძალზე ნიშანდობლივად მეჩვენა იმ თვალსაზრისით, რომ ზუსტად გვიჩვენებს, რა როლი და ადგილი უჭირავს დღეს ლიტერატურას საქართველოში.
- ერთ-ერთ წერილში აკაკი ბაქრაძე წერს: “ლიტერატურა, (განსაკუთრებით რომანი) მწერლისა და მკითხველის ინტელექტუალური დუელია. ამ დუელში აზროვნების სიღრმით ყოველთვის მწერალმა უნდა აჯობოს მკითხველს (ვინც უნდა იყოს ეს მკითხველი). თუ მწერალმა ვერ აჯობა მკითხველს, მაშინ მწერლობა ღირებულებას კარგავს”. ეთანხმები ამ მოსაზრებას?
- ასე ცალსახად ვერ განვსჯი. მწერლობა მრავალმხრივია. ის შეიძლება დუელიც იყოს, შერიგებაც, ხიდიც, თუმცა, პირადად ჩემთვის მწერლობა დღესდღეობით მხოლოდ საკუთარ თავთან, საკუთარ ტექსტთან ურთიერთობაა და არანაირი დიალოგი ან დუელი მკითხველთან. ჩემს წარმოდგენაში არსებობს იდეალური ტიპის მკითხველი, რომელსაც ავტორთან ვაიგივებ. მისი როლი და ფუნქცია მაქსიმალურად იზრდება. ის უკვე აღარ არის პასიური გადამკითხველი, ტექსტის თანაავტორია, იმდენად, რამდენადაც თავად ქმნის ამ ტექსტს მასში არსებულ კონტექსტებთან ერთად. საერთოდაც, ტექსტი, ავტორი და მკითხველი განუყოფელი სივრცეა, ჯადოსნური წრე, რომელთა განხილვა ცალ-ცალკე, ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად არ შეიძლება. ამ სამ კომპონენტს გამომცემელიც ემატება, არა როგორც ადამიანი, რომელიც რაღაცას გამოსცემს, არამედ, როგორც მის მიერ გამოცემული წიგნის თანაავტორი. დღესდღეობით მთელს მსოფლიოში გამომცემლები ლიტერატურულ პოლიტიკას განსაზღვრავენ. მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ არტ-კრიტიკოსები და ხელოვნებათმცოდნეები, რომელნიც მხოლოდ ტექსტის ანალიზით არ შემოიფარგლებიან და ხშირად მსოფლიოს ლიტერატურული რუქის მთავარ ორიენტირებად გვევლინებიან. ის სივრცე და სუბსტანცია, რასაც ლიტერატურა და ლიტერატურული პროცესები ჰქვია, დღეს ძალზე მრავალფეროვანი გახდა, თუმცა, ყველაფრის მიუხედავად, ჩემთვის უმთავრესი მაინც საკუთარ თავზე მუშაობა და ტექსტის შექმნის პროცესია. სწორედ ეს პროცესი მანიჭებს უდიდეს სიამოვნებას და ვცდილობ, აქ დავიხარჯო, აქეთ მივმართო მთელი ჩემი შემოქმედებითი ენერგია. სხვა დანარჩენისთვის არც დრო მაქვს და არც სურვილი. ამ თვალსაზრისით ძალზე საინტერესოა უმბერტო ეკოს ლექციათა ციკლი “ექვსი გასეირნება ლიტერატურულ ტყეებში”. ეს არის გენიალური წიგნი, სადაც ძალიან სწორად და საინტერესოდ არის გადმოცემული ის პროცესები და ურთიერთმიმართებები, რაც ავტორს, მკითხველს და ტექსტს აკავშირებს. თუ არა გაწაფული, ავტორობაში თანამონაწილე მკითხველი, დღეს ლიტერატურული ტექსტის კითხვა ძალიან ძნელია.
- როგორ ფიქრობ, სჭირდება თუ არა მომზადება თანამედროვე მკითხველს თანამედროვე მხატვრული ტექსტის აღსაქმელად?
- რასაკვირველია. დიდი მომზადება სჭირდება მკითხველს და კიდევ უფრო მეტი – მწერალს, რადგან თამასა, ანუ, მოთხოვნები, რომელთაც საზოგადოება უყენებს ავტორს, ძალიან მაღალია. თანამედროვე ავტორები აღარ არიან ღმერთები, როგორც ამას დიდი ხნის განმავლობაში მივიჩნევდით ქართველები. ზუსტად ასეთი მიმართება გვქონდა მწერლების მიმართ – ჩვენთვის ისინი ღმერთებს უტოლდებოდნენ და ქმნიდნენ მარგალიტებს, რომელთა გაშიფვრასაც საუკუნეობით ცდილობდნენ საცოდავი მკითხველები. მსოფლიოში ასეთი დამოკიდებულება აღარსადაა და საბედნიეროდ, აღარც ასეთი ტექსტები იწერება.
- რას ითხოვს თანამედროვე მკითხველი ავტორისგან. რამ შეიძლება აიძულოს იგი გამორთოს ტელევიზორი, მოშორდეს ინტერნეტს და გადაშალოს შენი წიგნი?
- ამ თვალსაზრისით, მკითხველი საოცრად ეგოისტია. იგი ითხოვს, რომ წერო მასზე, ყველაფერში თავის ისტორიას ეძებს, ლიტერატურაში ახდენს საკუთარი თავის პროეცირებას. შესაძლოა, ეს ძალზე რადიკალური განცხადებაა, მაგრამ ასეთია ჩემი, როგორც მკითხველის პოზიცია. საკუთარ თავს სწორედაც რომ ეგოცენტრიკ მკითხველად მივიჩნევ, ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით. მკითხველად, რომელიც ცდილობს, მუდმივად ავტორის კვალდაკვალ იაროს და ხშირად მის ადგილზეც აღმოჩნდება ხოლმე. ბავშვობაში, ალბათ, ბევრს გიდირიჟორიათ სარკის წინ ბეთჰოვენის მეცხრე სიმფონიისთვის, თავი კომპოზიტორად წარმოგიდგენიათ და ნაწარმოების დასრულების შემდეგ დაღლილს, მაგრამ ბედნიერს, აპლოდისმენტებიც მიგიღიათ. სწორედ ამ ტიპის ეგოცენტრიკია კარგი მკითხველი.
- ეს პოეზიის მკითხველებსაც ეხება?
- პოეზიას ძალიან უცნაური მკითხველი ჰყავს, მცირერიცხოვანი, მაგრამ ერთგული. მათი უმეტესობა მანდილოსანია, ანუ, მკითხველის თვალსაზრისით პოეზია უფრო ქალურია, თუმცა, ერთი საინტერესო დეტალი აქაც შეინიშნება. საქართველოს მაგალითს მოგიყვანთ, კერძოდ კი, იმ გოგონებს შევეხები, რომლებიც პოეზიის სამყაროში დაახლოებით 17-18 წლის ასაკში “შემოედინებიან” და 23 წლის შემდეგ “გაედინებიან.” ეს ის 5-6 წელიწადია, როდესაც ისინი მაქსიმალურად კითხულობენ, თუმცა, როგორი ლექსი მოსწონთ, ზუსტად ვერ გეტყვიან. ეს უფრო ნაივური, ემოციებზე დაფუძნებული განცდაა, საკუთარი თავის ძიების და შეცნობის კიდევ ერთი გზაა, ვიდრე პოეზიის სიყვარული. სამწუხაროდ, რაც დრო გადის, მკითხველის ინტერესი ამ ჟანრის მიმართ კლებულობს. პათეტიკაში არ ჩამითვალოთ, მაგრამ ჩემი თაობის დამოკიდებულება პოეზიისადმი უკვე ძალზე ფილისტერული იყო. მეცხრე-მეათე კლასში ჩემი თანატოლი გოგონები, თითო-ოროლა გამონაკლისის გარდა, საერთოდ არ კითხულობდნენ ლექსებს. მათი ინტერესის სფეროს ამ ასაკში სულ სხვა ღირებულებები განსაზღვრავდა, განსხვავებით ჩვენი ბებიებისა და დედების თაობისგან, რომლებიც ცვეტაევას, ახმატოვას, ახმადულინას ლექსებს ხელით წერდნენ, ყვავილებს ახმობდნენ და დღიურებში ინახავდნენ. მავანი იტყვის, იმ დროს ეს მოდის ელემენტი იყოო. ამაზე არავინ დავობს. რა თქმა უნდა, ცვეტაევას ბევრი მოდის გავლენით კითხულობდა და არც ისინი გრძნობდნენ დიდ სულიერ კავშირს ახმატოვასთან, ვინც მის ლექსებს ხელით წერდა, მაგრამ დღეს ესეც რომ აღარ დაგვრჩა?
- თანამედროვე ქართულ პოეზიას ექსპერიმენტების ნაკლებობაში “ადანაშაულებენ”. ხშირად მსმენია - კი, რაღაცეები იწერება, მაგრამ ნახტომი, რომელიც რადიკალურად შეცვლის ვითარებას უკეთესობისკენ, არ გამოგვდისო. შენი პოზიცია ამასთან დაკავშირებით.
- მოსაზრებას ექსპერიმენტების ნაკლებობის შესახებ ნამდვილად ვერ გავიზიარებ. გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაახლოებით 2000 წლამდე ქართულ სალიტერატურო სივრცეში აქტიურად ვითარდებოდა სწორედაც რომ ექსპერიმენტული პოეზია. გაიხსენეთ “რეაქტიული კლუბი,” “პერფორმანსის თეატრი”, სადაც ლექსს და საერთოდ, სიტყვას ძალიან დიდი ადგილი ეჭირა, “კავკასიურ სახლთან” გაერთიანებული პოეტები, “ალტერნატივაში” დაბეჭდილი ლექსები, რომელთაც ნამდვილად ვერ დავარქმევდი კონვენციურ-ტრადიციულს. ეს ყველაფერი ავანგარდული, ალტერნატიული პოეზიის შექმნის მცდელობა იყო, თუმცა, იმ ავტორთა უმეტესობა, რომელთაც ეს ტალღა ააგორეს, დღეს ძალიან სხვანაირად წერს. როგორც მოვლენაზე და არა კონკრეტულ ავტორზე თუ ვისაუბრებთ, შოთა იათაშვილი, რომლის პოეზიის ადეკვატი ქართულ სივრცეში არ არსებობდა, დღეს ტერენტი გრანელის სტილში წერს და ლექსებს უძღვნის გალაკტიონს. ეს არის ბოლორითმოვანი კონვენციური ლექსები, ანუ, იგი დაბრუნდა უკან, ფესვებისაკენ და ეს ცუდი არ არის.
- თუმცა, ჩემთვის და მკითხველისთვისაც ამ შემთხვევაში უფრო საინტერესოა, რატომ არ გრძელდება ექსპერიმენტები, ახალი ფორმების ძიება თანამედროვე ქართულ პოეზიაში?
- იმიტომ, რომ არ არსებობს მკითხველი, რომელიც ამას წაიკითხავს. საზოგადოებისგან არ არის დაკვეთა ასეთი ტიპის პოეზიაზე.
- არ ვიცი, რამდენად დამაჯერებელია ეს არგუმენტი. არა მგონია, პოეტი წერის პროცესში იმაზე ფიქრობდეს, არის თუ არა მოთხოვნილება საზოგადოებაში კონკრეტული ტიპის პოეზიაზე. ის ხომ არ წერს საზოგადოების დაკვეთის შესაბამისად, ის წერს იმიტომ, რომ ამის გარეშე არ შეუძლია.
- მოდით, საზოგადოების დაკვეთას ასე ნუ გავიგებთ. აქ ლაპარაკია იმაზე, რომ ექსპერიმენტული ტიპის პოეზიამ თავისი მკითხველი ვერ ჩამოაყალიბა. მიუხედავად იმისა, რომ ასეთი ტექსტები გასული საუკუნის ბოლო ათწლეული პერმანენტულად იბეჭდებოდა, მათი წაკითხვა არ მოხდა.
- ანუ, მან საკუთარი თავი ამოწურა?
- არა. ვფიქრობ, ერთი “ამოხეთქვა” კიდევ იქნება.
- “რეაქტიული კლუბის” ერთ-ერთი დამფუძნებელი და წევრი, ირაკლი ჩარკვიანი მიიჩნევს, რომ მათი, ამ შემთხვევაში, მისი და მისი მეგობრების მიზანი თავის დროზე საზოგადოების გამოფხიზლება იყო. ეს მისია შეასრულეს და “რეაქტიული კლუბიც” დაიშალა.
- ეს ძალზე საინტერესო პერიოდი იყო. საზოგადოების უმეტესობას ხელში ავტომატი ეჭირა, ტყავის ქურთუკი ეცვა და მხოლოდ სამოქალაქო ომზე, ნარკომანიაზე, მკვლელობასა და უბედურებაზე ლაპარაკობდა. ადამიანები საოცრად აგრესიულები იყვნენ. ირაკლი და მისი მეგობრები ამ ყველაფრის მიმართ პროტესტს სწორედ ასეთი პოეზიით გამოხატავდნენ. სხვათა შორის, ეს იყო სერიოზული პროტესტი, რომელმაც საზოგადოების ცნობიერებაზე გარკვეული გავლენა მოახდინა.
- როგორ ფიქრობ, დღეს აღარ გვჭირდება პროტესტი?
- ის, რაც დღეს ხდება, კიდევ უფრო უცნაური და საინტერესოა. დღეს მწერლები, მუსიკოსები, გმირები, პოპ-ვარსკვლავები ჩაანაცვლა ერთმა ადამიანმა და ეს არის მიხეილ სააკაშვილი. ვიღაცისთვის ეს პოზიტიური მოვლენაა, ვიღაცისთვის - ნეგატიური, მაგრამ ამის უარყოფა შეუძლებელია. ფაქტია, რომ დღეს ამ ადამიანმა საქართველოში არტ-ვარსკვლავის სივრცე შეითავსა. დამისახელეთ ქართველი მწერალი, რომელიც ჩვენთან აყალიბებს მოდას, აწყობს კულტურულ რევოლუციებს, ქმნის ამინდს, რომლის პირადი ცხოვრების ყოველი დეტალი საზოგადოების ყურადღების ცენტრში ექცევა. ასეთი საქართველოში არ არის და ვერც იქნება, რადგან ამას სჭირდება სულ სხვა სივრცე და მასშტაბი. რა პროცესების მართვასა და საზოგადოების ცნობიერების ზემოქმედებაზეა ლაპარაკი, როდესაც ჩვენთან ყველაზე ცნობილი მწერლის წიგნის მაქსიმალური ტირაჟი მხოლოდ 2000-ია? რა დრამა შეიძლება გათამაშდეს ამ ტიპის აუდიტორიაში მთელი საქართველოს მასშტაბით? დღეს ჩვენ, მწერლებიც და მკითხველებიც მოჯადოებულ აკადემიურ სივრცეში ვიხარშებით, რომელიც არ მოძრაობს, არ არის ისეთი დინამიური, როგორც უნდა იყოს. შეიძლება, ვინმე შემეკამათოს, რაღაც ძვრები ხდებაო, მაგრამ ეს თითო-ოროლა გამონაკლისია და იმ ერთი მერცხლის ჭიკჭიკს ჰგავს, რომელიც გაზაფხულს ვერ მოიყვანს. დღეს ჩვენი შემოქმედებითი აუდიტორია, ლიტერატურული იქნება, მუსიკალური თუ სხვა, თავისი ტკივილის, პროტესტის, სამყაროსადმი დამოკიდებულების ლიტერატურაში ან მუსიკაში კონცენტრირებას კი არ ცდილობს, მთელი მისი ენერგია მიმართულია იქეთ, როგორ გაირთოს თავი საღამოს 7-დან 10 საათამდე. არავისთვის არის სიახლე, რომ “ლიტერატურული კაფე” დღეს კარგი ხაჭაპურის შესაჭმელი ადგილია და არა ლიტერატურაზე საუბრის. აქ შეკრებილ ადამიანებს ხაჭაპურის და “ტარტალეტკის” ხარისხი მეტად აღელვებთ, ვიდრე აქ წარმოდგენილი ლიტერატურის. რა ხდება ამ დროს სხვაგან? ავსტრიაში, გერმანიაში, შვეიცარიაში, რუსეთში, მიუხედავად იმისა, რომ არანაკლებ გემრიელი ბლინებია, სერიოზული ლიტერატურული სივრცეები არსებობს, სადაც რეალური ლიტერატურული პროცესები მიმდინარეობს და ადამიანები რეალურად ცხოვრობენ ლიტერატურით. ასეთი რამ საქართველოში ჯერ არ ყოფილა.
- თანამედროვე პერიოდს გულისხმობ?
- “ცისფერყანწელებსა” და მათ ლიტერატურულ სალონზე გამიგია რაღაც, მაგრამ რაც თავი მახსოვს, მსგავსი არაფერი მინახავს. ჩვენთან ყველაფერი ინერციით და სქემატურად მიდის. ჩემი აზრით, ამ საქმეში სერიოზულად უნდა ჩაერთონ გამომცემლები. ისინი არ უნდა იყვნენ 20-20 თეთრზე დამოკიდებული მცირე მეწარმეები. მათ უფრო მეტი ამბიცია უნდა ჰქონდეთ, ლიტერატურული პროცესების შექმნის ამბიცია. ამისათვის აუცილებელია ქართული ინტელექტუალური ბაზრის რეალური კვლევა. ჩვენ უნდა ვიცოდეთ, როგორია ადამიანების დამოკიდებულება წიგნთან (არ ვგულისხმობ მზითევისთვის ნაყიდ “ვეფხისტყაოსანს” ან “ქართლის ცხოვრებას”), რა ტიპის ლიტერატურას ითხოვენ და რატომ, რას ყიდულობენ სასკოლო სახელმძღვანელოების გარდა და ა.შ. მსგავს მონაცემთა ცოდნა ძალზე მნიშვნელოვანია და ვფიქრობ, გამომცემლები სერიოზულად დაინტერესდებიან ამით.
- რამდენადაც ვიცი, რამდენიმე გამომცემლობას ჰქონდა მსგავსი კვლევების ჩატარების მცდელობა, თუმცა, ფინანსური სირთულეების გამო ვეღარ მოხერხდა.
- არა მგონია დღესდღეობით ეს შეუძლებელი იყოს. ბოლოსდაბოლოს, შესაძლებელია ფართომასშტაბიანი პროექტის დაწერა და გრანტის მოპოვება. ამას კიდევ ეშველება, მაგრამ არის ერთი, გაცილებით მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც ჯოჯოხეთურ შრომას მოითხოვს და ურომლისოდაც ზოგადად ქართული კულტურის, მათ შორის მწერლობის განვითარებაც წარმოუდგენლად მეჩვენება. ეს არის ქართული ვირტუალური სივრცე, რომელიც დღეს, ფაქტობრივად, არ გვაქვს. პირადად მე მიმაჩნია, რომ მანამ, სანამ არ შეიქმნება ქართული საძიებლები, ინტერნეტში განთავსდება მთელი ქართული კულტურა, არ მექნება შესაძლებლობა დავჯდე კომპიუტერთან და ქართულ ენაზე მოვძებნო რომელიღაც მეასეხარისხოვანი ქართველი მწერლის რაღაც ნარკვევი, ვიდრე არ გვექნება სერიოზული ლიტერატურული საიტები, სადაც მწერალიც იმუშავებს, მკითხველიც და კრიტიკოსიც, მანამდე საქართველოში დიდი ლიტერატურული ნაწარმოებები არ დაიწერება.
- სამი წლის წინ საქართველოში დაარსდა ლიტერატურული კონკურსი სახელწოდებით “საბა,” რომლის იდეის ავტორი შენ იყავი. როგორ ფიქრობ, ასრულებს თუ არა იგი იმ მთავარ ფუნქციას, რისთვისაც იყო მოწოდებული, ანუ ლიტერატურული პროცესების გამოცოცხლებისა და ამ პროცესის შემადგენელი “ელემენტების” - ავტორის, მკითხველის, წიგნისა და გამომცემლის დაკავშირებას?
- სხვათა შორის, თავიდან საზოგადოების გარკვეული ნაწილი ამ კონკურსს ეჭვით შეხვდა. ამბობდნენ, ანგარებისა და პოლიტიკის სუნი უდისო, მაგრამ გავიდა დრო და გამოჩნდა, რომ მსგავსი ეჭვები უსაფუძვლოა. ამ კონკურსის მთავარი მიზანი სწორედ ლიტერატურული პროცესის გამოცოცხლებაა და ამ ფუნქციას ის ასრულებს. როდესაც ყოველ წელს 7-8 მწერალი იღებს პრემიას, ჩვენ ვქმნით თანამედროვე ქართული ლიტერატურის ბიბლიოთეკას. რასაკვირველია, “საბა,” ისევე, როგორც ყველა კონკურსი, გარკვეულწილად, სუბიექტურია, მაგრამ საბოლოოდ ის სრულად ასახავს ჩვენს ლიტერატურულ რეალობას. ჩემი აზრით, არცერთი სერიოზული ავტორი ამ პრემიის გარეშე არ დაგვრჩენია. თუმცა, პრემია ყველაზე მთავარი ნამდვილად არ არის. გაცილებით მნიშვნელოვანია ის, რომ მოხდა გამომცემლების დაინტერესება ავტორებით, ამ პროცესებში ჩაერთო მკითხველი. საბა” თავიდანვე იყო გათვლილი მკითხველთა წრეზე, ამ წრეში კონკრეტული ტექსტების პოპულარობაზე, მათ რეკლამირებაზე. ჩემთვის ძალზე მნიშვნელოვანია ისიც, რომ “საბამ” ლიტერატურული კრიტიკაც გამოაცოცხლა. ის ფაქტი, რომ ჩვენ კრიტიკულ წერილებში გავცემდით პრემიებს, სტიმულს აძლევდა გამომცემლებს, ეს წერილები წიგნად დაებეჭდათ. ვფიქრობ, ასეთი გამოცემები თანამედროვე მკითხველისთვის ჰაერივით აუცილებელია, რადგან მას უნდა, რომ დღეს დაწერილ წიგნზე დღესვე წაიკითხოს კრიტიკული გამოხმაურება და არა ასი წლის შემდეგ.
- მკითხველისთვის ალბათ საინტერესოა შენი მოსაზრება თანამედროვე ქართული ლიტერატურის შესახებ. რა არის შენთვის მისაღები და რა - მიუღებელი იმაში, რაც დღეს ხდება?
- უცნაურია, მაგრამ ჩვენ არ გვყავს თანამედროვე მწერლები, ერთი-ორის გარდა. გვყავს ადამიანები, რომლებიც წერენ და მათ შორის, მეც.
- “ერთი-ორში” ვის გულისხმობ?
- აკა მორჩილაძეს. იგი სრულად პასუხობს იმ სტანდარტებს, რაც თანამედროვე მწერალს მოეთხოვება - ვგულისხმობ მწერლის სოციალურ სახელდებას, სოციალურ ჰიპოსტაზს და არა პათეტიკურ განსაზღვრებას.
- რა სტანდარტებზეა ლაპარაკი?
- იმაზე, რომ თანამედროვე მწერალი მუდმივად უნდა მუშაობდეს, მხოლოდ ლიტერატურით ცხოვრობდეს და მატერიალურადაც ამაზე იყოს დამოკიდებული. ასეთი საქართველოში სწორედ აკა მორჩილაძეა, ავტორი, რომლის ახალ წიგნებსაც მკითხველი მოუთმენლად ელის. შეურაცხყოფას არავის ვაყენებ, უბრალოდ, ყველაფერს თავის სახელს ვარქმევ. სწორად გამიგეთ, მე, როგორც მკითხველს, შესაძლოა, სრულიად სხვა ადამიანის ნაწერი მომწონდეს, მაგრამ მას მწერალს ვერ დავარქმევ. აკა კი მწერალია, რადგან იგი სოციალურადაც მწერლის ფუნქციებით ცხოვრობს. გაწაფული მკითხველი მიხვდება, რისი თქმაც მინდა.
- და ბოლოს, როგორი მკითხველია რატი ამაღლობელი?
- შეიძლება ითქვას, ამბიციური მკითხველი. როდესაც საინტერესო წიგნს ვკითხულობ, მგონია, რომ იმ დღეს რაღაც მნიშვნელოვანი ხდება. თქვენ შეიძლება კონცერტზე მიხვიდეთ, ძალიან ისიამოვნოთ, მაგრამ ისეთი მნიშვნელოვანი არ გეგონოთ საკუთარი თავი. ეს ჩვენი ბრალი არ არის. წიგნს აქვს ეს უნიკალური უნარი - მისი წაკითხვის შემდეგ გვგონია, რომ რაღაცით უფრო მეტნი ვართ, ვიდრე მანამდე, სანამ ამ წიგნს წავიკითხავდით.
© "წიგნები – 24 საათი"
.jpg)
No comments:
Post a Comment