დონალდ კინი - იუკიო მიშიმას "ოქროს ტაძარი"

დონალდ კინი

სილამაზე მოსისხლე მტრად იქცევა

იუკიო მიშიმას "ოქროს ტაძარი"

1950 წლის ივლისში ხელოვნების თაყვანისმცემლები გააოგნა ცნობამ იმის შესახებ, რომ "ოქროს ტაძარს" კიოტოში განზრახ ცეცხლი წაუკიდა შეშლილმა ახალგაზრდა ბერმა. ამ მახინჯმა, ენაბრგვილმა კაცმა სასამართლოზე განაცხადა, რომ, საერთოდ, სძულდა სილამაზე და ამიტომაც გაანადგურა მეთექვსმეტე საუკუნის ძეგლი. თავისი საქციელის გამო ბერს სინანული არ გამოუთქვამს.
ზემომითითებული ინციდენტი და ბერის ცხოვრების სხვა დეტალები საფუძვლად დაედო იუკიო მიშიმას შესანიშნავ რომანს. ესაა მიშიმას მესამე წიგნი, რომელიც აშშ-ში გამოქვეყნდა. მან მწერალს საუკეთესო იაპონელი რომანისტის სახელი მოუხვეჭა, თუმცა მიშიმა მხოლოდ 34 წლისაა. მისმა ადრინდელმა თხზულებებმაც დიდი ინტერესი გამოიწვია, მაგრამ "ოქროს ტაძარში" მიშიმა, ჩემი აზრით, წარმოგვიდგება, როგორც მსოფლიოს ერთ-ერთი გამოჩენილი რომანისტი.
ნაწარმოებში მთხრობელი აგვიწერს ბერ მიცოგუშის უჩვეულო დამოკიდებულებას ოქროს პავილიონის მიმართ, დაწყებული იმ დროიდან, როდესაც მამამისმა პირველად უამბო შვილს ტაძრის უბადლო სილამაზის შესახებ, და დამთავრებული მომენტით, როდესაც "ვალმოხდილი" ბერი უდარდელად ეწევა სიგარეტს ტაძრის განადგურების შემდეგ. მთელი ამ ხნის განმავლობაში მიცოგუშის აზრები პავილიონის ირგვლივ ტრიალებდა. ომის დროს ბერი ამ შენობას დედამიწაზე სიცოცხლის მოსპობის ნამდვილ სიმბოლოდ მიიჩნევდა, ხოლო ომის დამთავრების შემდეგ პავილიონის ხან საშიშარი, ხან კი საამო ზეგავლენა მიცოგუშის სულიერ სამყაროზე კიდევ უფრო გაძლიერდა. ტაძრის მშვენებამ ხელიც კი შეუშალა მიცოგუშის, დამტკბარიყო მასზე შეყვარებული ქალიშვილის ალერსით. ბერი ხვდება, რომ მხოლოდ ტაძრის განადგურება მოუტანს შინაგან თავისუფლებას.
ესაა ძენ-ბუდისტური ტაძარი, და ძენის კოანებს ნაწარმოებში მნიშვნელოვანი როლი განეკუთვნება. "ნანსენი ჰკლავს კნუტს" - ეს კოანი გვამცნობს ბერ ნანსენის შესახებ. დავა ორ ტაძარს შორის, რომლებიც ურთიერთს ეცილებოდნენ კნუტს, ნანსენმა გადაჭრა ამ კნუტის მოკვლის მეშვეობით. მოგვიანებით ბრუნდება მისი მთავარი შეგირდი: ჩოშუ, და როდესაც გებულობს ნანსენის საქციელის შესახებ, იხდის თავის მტვრიან ფეხსაცმელებს და თავზე იწყობს. ნანსენი ეუბნება ჩოშუს: "შენ რომ აქ ყოფილიყავი, კნუტი, ალბათ, გადარჩებოდა". ამ კოანს უკითხავს ბერებს ტაძრის წინამძღვარი 1945 წელს, იაპონიის კაპიტულაციის დღეს. ბერებს ვერ გაუგიათ მისი მნიშვნელობა და ვერ ახერხებენ კოანის განმარტებას, თუმცა, შესაძლებელია, ჩოშუს თვითგანქიქება განასახიერებს იაპონიის მარცხს. ამავე კოანს განსხვავებულად აღიქვამს კოჭლი ბერი კაშივაგი. მისი აზრით, კნუტი სხვა არაფერია, თუ არა ნანსენის მიერ განადგურებული სილამაზე, რადგან ეს უკანასკნელი უთანხმოების მიზეზს წარმოადგენს. ამასთან, ჩოშუ, ფეხსაცმელების თავზე დაწყობის მეშვეობით, აქარწყლებს ეგზომ მარტივ განმარტებას. კიდევ ერთი ინტერპრეტაციით, კაშივაგი ვარაუდობს, რომ მიცოგუშის სურს, ჩოშუსგან დაიცვას სილამაზე ცოდნის მეშვეობით. მაგრამ მიცოგუშის აზრით, მისი დამოკიდებულება სილამაზის მიმართ მისივე ენაბრგვილობის ჭეშმარიტ მიზეზს წარმოადგენს. ის ამბობს: "სილამაზე, ლამაზი საგნები ახლა ჩემი მოსისხლე მტრებია".
თუ მიცოგუში გვევლინება ნანსენის - გამანადგურებლის და განმათავისუფლებლის - სახით, მის ჩოშუდ წარმოგვიდგება წინამძღვარი, რომელიც ისევე იოლად ეგუება და ღებულობს ბოროტებას, როგორც ღებულობს სიგარეტების კოლოფებს ამერიკელი ჯარისკაცისგან, როგორც მეძავთან ურთიერთობის საზღაურს. მოგვიანებით მიცოგუში რწმუნდება, რომ წინამძღვარი ტაძრის ფულად სახსრებს გეიშას ახარჯავს. ბერის დამცინავ მხილებას წინამძღვარი ყურადღებას არ აქცევს, მაგრამ საბოლოოდ მიცოგუში იხილავს, როგორ საწყალობლად ლოცულობს უდრტვინველი მორჩილების პოზაში პირქვე დამხობილი წინამძღვარი.
მიუხედავად ამ სირთულისა, რომანი ძალდაუტანებლად იკითხება. იაპონიაში მას გაეცნო 300 000-ზე მეტი მკითხველი. თუ ნაწარმოებს აღვიქვამთ, როგორც უბრალოდ, ამბავს კაცისა, რომელმაც დაწვა სახელგანთქმული არქიტექტურული ძეგლი, წიგნი ბევრ ინტერესს აღგვიძრავს. ამასთან, მისი მნიშვნელობის დამატებითი კონოტაციები თითოეულ მკითხველს თავისებურად წარმოუდგება. ნენსი უილსონ როსის შესანიშნავი წინასიტყვაობა დაეხმარება ამერიკელ მკითხველებს, დატკბნენ ამ ქმნილებით.

New York Times Book Review
1959, 31 მაისი

ინგლისურიდან თარგმნა თამარ ლომიძემ

© “წიგნები – 24 საათი“