ერნსტ იუნგერი – მჭვრეტელის პოზიცია

თარგმანი გერმანულიდან - მათე კრავეიშვილი

ავტორს გარკვეული ადგილი უჭირავს იერარქიაში. მას უშუალო და მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი ურთიერთობა აკავშირებს სამყაროს უზენაეს ავტორთან. ამაზეა დაფუძნებული მისი იდუმალი თეოლოგია. ნაწარმოებები მეტ-ნაკლებად წარმატებულ თარგმანებს წარმოადგენს, რომლებიც ამ იდუმალსა და გამოუცნობს ხილული სამყაროს მონაპოვრად აქცევს. ისინი სიტყვით გამოუთქმელ ურთიერთობაზე მიანიშნებენ.
ამიტომაც, ნებისმიერი ქმნილება ნაკლოვანია, უნაკლო და სრულყოფილი კი მის მიღმაა. მხოლოდ ამ მიღმიერის წყალობითაა შესაძლებელი შემოქმედება. ავტორსა და მსმენელს, მაყურებელს, მკითხველს შორის ურთიერთობა უხილავ მესამე არსებაში ისხამს ხორცს და ორივენი, ავტორიც და მსმენელიც ამ მესამესთან თანაზიარობენ.
არც ერთ ნაწარმოებს თავისთავად არ ძალუძს სრულად დაიპყროს მკითხველი. ამისთვის მკითხველის ქმედითი თანამონაწილეობაა საჭირო, რომელიც შორდება ავტორის მიერ შექმნილის საზღვრებს. შუქის ასანთებად მუხტმა ორივე პოლუსში უნდა გაიაროს.

"გრაფიტი", 1960
კირხჰორსტი, 1945 წლის 13 ნოემბერი

ავტორის ამოცანა - თუკი სხვა ადამიანების თვალში ავტორობა რაიმე არსებითს ნიშნავს - სულიერი სამშობლოს, სულის საუფლოს შექმნაა. ეს შეიძლება იყოს მოკრძალებული ნიში წმინდანის გამოსახულებით, ჭიშკართან მიდგმული სკამი, ქოხი სოფელში, სასახლე, ტყეები, მთები ან კოსმოსური სივრცე. შემოქმედება უფრო მეტად იპყრობს და იმორჩილებს სამყაროს, ვიდრე ცოდნა ან პოლიტიკა, ამიტომაც შემოქმედებითი წარმატებები ყოველთვის უძლებს დროის გამოცდას.
პოეტი ქმნის, რათა ყველაფერი ეს იცნონ და დაიხსომონ, შემდეგ კი სულიერი სამშობლო ჰპოვონ მათში.
პოეტები უშურველად გასცემენ მყუდრო თავშესაფარს თუ ვრცელ საცხოვრებელს. იქ, სადაც პოეტები არ არიან, სიცარიელე ისადგურებს, ქრება სტუმართმოყვარეობა.

"გამოსხივება", 1941-1948

შენ, მარტოხელა მკითხველი, ვინც პერსონაჟებთან, გმირებთან ურთიერთობას ელტვი! შენი დროც მოვა და მაშინ გადაშლი თავგადასავლებით აღსავსე წიგნს სამყაროსას. ეს წიგნი საკუთარი სისხლით დაწერე და მისი წაკითხვა მოგონებას ნიშნავს. შენ, ისევე, როგორც ყოველ ჩვენგანს, უიღბლო გვერდებიც შეგხვდება, გაგიჭირდება აღიარო საკუთარი ავტორობა და მაშინ ეტყვი თავს, რომ შენი არსებობის რომელიღაც ზღვარზე უხამსობამ აღმართა თავისი ალამი და რადგანაც საკუთარი თავის ავტორი ხარ, ორჯერ უფრო მტანჯველი იქნება ამაზე ფიქრი; შენ ხომ თავს უღალატე, საკუთარ უფლებებს, რომელიც მხოლოდ იდეაში მდგომარეობს და ამ იდეის შესაბამის მოქმედებაში პოულობს განხორციელებას. აი, აქ კი შენ თანაზიარი გახდები იმ ნაყოფიერი ტანჯვისა, იმ უკმაყოფილებისა, მხოლოდ საკუთარ არსებაში რომ პოულობს საბოლოო საშველს.
შესაძლოა შენს აწმყოსაც - რომლის ნაგებობასაც ასე აფასებ, რათა იგი ახალ ჩანაფიქრებს შესწირო მსხვერპლად - ისევე მოექცე, როგორც მოსაწყენ წიგნს, რომელსაც გადადებ ხოლმე, რათა შემდეგ კვლავ გადაშალო ყოველგვარი თანაგრძნობის გარეშე და ბოლომდე წაიკითხო, უკანასკნელ თავამდე. რადგანაც გიცნობ, შენ იმ ყმაწვილების რიცხვს მიეკუთვნები, რომელთა გულებშიც აწმყომ უკვე ამოიკითხა თავისი განაჩენი და ახლა ისინი ტკივილით დაეძებენ, მისდევენ ხატებს, რომლებიც ოდესღაც მოქმედებისკენ უბიძგებდნენ მათ; და ყველაფერი ეს სამარცხვინო სიზმარს ჰგავს, უღირსთა ოცნებას. ამ ცრუ სინამდვილის ხანგრძლივობა მხოლოდ გამოღვიძების შენეულ ნებაზეა დამოკიდებული და რაც უფრო ძლიერი და ვნებიანია ეს ნება, მით უკეთესი.

"თავგადასავლების მაძიებელი გული", 1929

ნიცშეს პროზა მის "ძალაუფლების ნებაში" აზრთა ბრძოლის ველია, მარტოხელა, საზარელი პასუხისმგებლობის რელიქტი, გასაღებებით გადაჭედილი საამქრო: მიტოვებული ადამიანის მიერ, ვისაც აღარ ჰქონდა გაღებისა და განმარტების დრო. შემოქმედებით ზენიტში, სახელგანთქმული ბერნინი დასრულებული ნაწარმოებისადმი ზიზღზე საუბრობს, ჰიუისმანსი კი რომანის "პირიქით", გვიანდელ წინასიტყვაობაში წერს, რომ არ შეუძლია საკუთარი წიგნების კითხვა. პარადოქსი იქნებოდა, ვინმე, ვისაც ორიგინალი აქვს, ცუდი კომენტარის შესწავლას შედგომოდა. დიდი რომანები დაუმთავრებელი დარჩა. შეუძლებელი იყო, ისინი ვინმეს დაესრულებინა, რადგანაც თავიანთ ჩანაფიქრს შეეწირნენ მსხვერპლად.

"თავგადასავლების მაძიებელი გული", 1929

დაკვირვება თავისუფლებას მოიცავს. თუკი ადამიანს შესწევს ძალა, "წარმოიდგინოს" სიტუაცია, რომელშიც იმყოფება და თავისი მჭვრეტული სულის ობიექტად აქციოს იგი, მაშინ ადამიანი თავისუფლდება ამ სიტუაციისგან, ზემოდან დაჰყურებს ყველაფერ ამას.
ინდივიდმა არ უნდა თქვას უარი ბრძოლებზე, სადაც მას სახელმწიფო აგზავნის. თუმცა თავისუფლად შეუძლია მჭვრეტელის პოზიცია დაიკავოს და მაშინ იგი პირიქით, თავის სამსახურში აყენებს სახელმწიფოს, თითქოს ინდივიდი იყოს გრანდიოზული სპექტაკლის მომწყობი. მაგრამ ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი, როცა საკუთარ, შინაგან არენაზე მან უკვე გაიმარჯვა შიშზე. აი რატომაა, რომ მჭვრეტელები ყოველთვის ცოტანი არიან.

"გრაფიტი", 1960

თუკი სიტყვა ჩვენთვის უფრო მეტია, ვიდრე უბრალოდ ურთიერთობის საშუალება, მაშინ, ვიდრე დავეუფლებით მას, იგი მეტყველების მიღმა უნდა მოვიპოვოთ. გამოთქმული სიტყვა რეალურობაში იმარჯვებს, სამაგიეროდ იგი მეტაფიზიკურ სფეროში მარცხდება.
შესაძლოა, მრავალი წლის შემდეგ ავტორისთვის აშკარა გახდეს ერთი ფრაზის აქამდე დაფარული აზრი. ეს კარგი ნიშანია, რადგანაც იგი ცხოვრების გზას ჰგავს. ჩვენ ხომ დაგვიანებით აღმოვაჩენთ ხოლმე, რომ იმას, რასაც მუდამ ვუტრიალებდით და რისი საიდუმლოც მოსვენებას არ გვაძლევდა ხოლმე, თურმე სხვა, მარტივი აზრიც ჰქონია. კარგია, რომ ოდესღაც სერიოზულად ვუყურებდით ყველაფერ ამას.

© “არილი”