მეინსტრიმის შევსება და გადახალისება მუდამ მარგინალიებით ხდება. თუმცა არსებობს ისეთი მარგინალიები, მუდამ მარგინალიებად რომ რჩება და მეინსტრიმში არასოდეს გადადის. ასეთივე მიმართება უნდა იყოს, ცხადია, პოეტურ მეინსტრიმსა და პოეტურ მარგინალიებს შორისაც. არის რაღაც უცნაური ზონები, სადაც ასევე იწერება ლექსი, მაგრამ თავისი უკიდურესად არაადეკვატური კანონებით, სულ სხვა ნებითა და ზრახვით, და ეს ლექსიც რაღაც გაურკვეველ მოვლენას წარმოადგენს პოეტურ სამყაროში, წარმოადგენს და შესაძლოა, ასევე დარჩეს უკუნითი უკუნისამდე, თუ ის საბოლოო სუსტი კვალიც არ გაქრა, რაც მას თავის ძნელადმისაგნებ ალაგს უნარჩუნებდა ამ უკიდეგანო პოეტურ სივრცეში.
საერთოდ, ვინ არის პოეტი? ან უკეთესი იქნება, ასე დაისვას კითხვა: ვინ წერს ლექსს? პასუხი თითქოს მარტივია: ლექსი ვის არ დაუწერია, თუნდაც ერთი-ორი ბავშვობაში... კი, ეს გასაგებია, მაგრამ მხოლოდ ბავშვური მცდელობებით არ განისაზღვრება ლექსისმთხზველთა ფართო რიგები. ლექსისმთხზველი სრულიად მოულოდნელი ადამიანი შეიძლება აღმოჩნდეს. მაგალითად, „მგოსანთა” ერთ-ერთ ასეთ მოულოდნელ რაზმს პოლიტიკოსები წარმოადგენენ, და ხშირად სასტიკი, სისხლისმსმელი პოლიტიკოსები, დიქტატორები, ტირანები, კაცობრიობის დამაქცევარნი. ამ ნათქვამზე, დარწმუნებული ვარ, უმრავლესობას „ვარდს გაეფურჩქნა კოკორი“ და სტალინის კიდევ რამდენიმე ლექსი გაახსენდება, მაგრამ პოლიტიკოსთა პოეტობა არც ისე იშვიათი რამაა, აუცილებლად რომ სტალინი გვახსენდებოდეს.
აქ საქმე უფრო ღრმად და რთულადაა. დავიწყოთ თუნდაც საბჭოთა პოლიტიკოსებით, თითქოს ყველაზე ნაკლებად პოეტურნი რომ უნდა ყოფილიყვნენ ამ სამყაროში. ვინ არ წერდა ლექსებს: აგერ ნიკოლაი ბუხარინი, ბალახზე და „ბალახის სამყაროზე“ რომ წერს: კალიებზე, მუხლუხოებზე, ხოჭოებზე, ფუტკრებზე, მათ „კომუნალურ“, საერთო, ჰარმონიულ თანაარსებობაზე; აგერ, ლეონიდ ბრეჟნევი, მაიაკოვსკის სტილში და მისეული შემართებით რომ დაუწერია ლექსი 1927 წელს, 21 წლის ასაკში; აგერ იური ანდროპოვი, ამ ცხოვრების წარმავალობაზე, სიკვდილის გარდაუვალობაზე და იმ წმინდა ლეთეზე რომ წერს, რომელიც მის შესახებ ხსოვნას წაშლის... აგერ პოსტსაბჭოთა რუსეთის პოლიტიკოსებიც: ევგენი პრიმაკოვი, ექიმს რომ ეუბნება, საქმე მედიცინაში კი არაა, არამედ იმაში, რომ ლურჯი თვალები გაქვსო და ეს ლურჯი თვალები რუხიცაა და ოდნავ მწვანეც, ფერების მთელი გამააო... და დღევანდელი საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი, კრეტინული პანეგირიკი რომ მიუძღვნია თავისი МГИМО-სთვის (მოსკოვის საერთაშორისო ურთიერთობათა სახელმწიფო ინსტიტუტისთვის), რომელმაც გამოზარდა და დიდ კაცად აქცია...
საინტერესო ფენომენია ანატოლი ლუკიანოვი, „პერესტროიკის” პერიოდის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პოლიტიკოსი, 1988-1991 წლებში საბჭოთა კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე. 1991 წლის აგვისტოში, გადატრიალების შემდეგ მას შესთავაზეს, სათავეში ჩადგომოდა ГКЧП-ს, რაზეც მან უარი განაცხადა და დააპატიმრეს. მალე, სექტემბერში გაათავისუფლეს, თუმცა ეს პატარა მონაკვეთიც საკმარისი აღმოჩნდა პოეტური კრებულისათვის, სახელწოდებით „ლექსები ციხიდან”. საჭიროა აღინიშნოს, რომ მას ციხეში არ დაუწყია ლექსების წერა. ის ოსენევის ფსევდონიმით წერდა, პირველი კრებული მანამდე, 1990 წელს გამოსცა და „ციხის ლექსების” შემდგომაც არ შეუწყვეტია წერა. „პროტესტის სიმღერა” - აი, ასეთი ხმამაღალი, რევოლუციური სათაურის კრებულიც კი აქვს გამოშვებული. და რაც ყველაზე მთავარია, ის მართლა მთელი სულითა და ხორცით პოეზიით დაინტერესებული ადამიანია. პარტიული საქმიანობის პარალელურად, ლუკიანოვი 60-იანი წლებიდან მოყოლებული აგროვებდა რუსი პოეტების აუდიოჩანაწერებს: ლიტერატორთა ფონოტეკებიდან თუ ვინილის დისკებიდან, აკეთებდა საკუთარ აუდიოჩანაწერებსაც კი და მთელი ეს უნიკალური აუდიომასალა 2002 წელს ათ კომპაქტ-დისკად გამოსცა.
მიუხედავად ზემოთ თქმულისა, დარწმუნებული ვარ, ქართველები მაინც ვიტყვით, რუსებს მაგ საქმეში არ ჩამოვრჩებით და ბევრადაც ვჯობივართო: ისტორიულად, ჩვენი მეფეები ხომ სულ პოეტები იყვნენო (თუმცა მეფე, მაინც ვფიქრობ, მაინც არ იყო მაშინ იმ ტიპის პოლიტიკოსი, რა აზრსაც ჩვენ ახლა მასში ვდებთ, ის მაინც სხვა ფენომენი იყო); მერე სტალინი ხომ არის და არისო, აქეთ კიდევ, ჩვენი პირველი პრეზიდენტი, – პოეტი, მეიგავე, ლიტერატურათმცოდნე, მთარგმნელი, – ნუ, ერთი სიტყვით, სერიოზული ლიტერატორი იყო და არა ვინმე ლავროვის მსგავსი, თავისი ინსტიტუტისადმი მიძღვნილი ოდა რომ დაჯღაბნა ერთხელ შემთხვევითო... პირველი პრეზიდენტის თანამებრძოლი მერაბ კოსტავაც ხომ პოეტი იყოო; აი, მეორე პრეზიდენტს რაც შეეხება, თავისი პოეტური შემოქმედება დღის სინათლეზე ჯერ არ გამოუტანია, მაგრამ ამას წინათ ზურაბ ქარუმიძემ მითხრა, ედუარდსაც აქვს ლექსები დაწერილი, უშუალოდ მისგანა მაქვს მოსმენილი, ერთხელ წაგვიკითხაო... მესამე პრეზიდენტისა კი რა გითხრათ, პოეზიასთან ძალიან შემომწყრალი ადამიანის შეხედულებას ტოვებს, მაგრამ ვინ იცის, იქნებ ისიც ჯღაბნიდა ან ჯღაბნის რაღაცებს ჩუმ-ჩუმად, ან სულაც პრეზიდენტობის ტვირთს რომ მოიშორებს ან მოაშორებენ, მერე გაექცეს კალმისკენ ხელი?.. პრეზიდენტები პრეზიდენტებად და არ შეიძლება სოლიკო ხაბეიშვილიც არ გავიხსენოთ, მსგავსად ანატოლი ლუკიანოვისა, ციხეში რომ წერდა ლექსებს. გამომცემლობა „მერანმა“ 1991 წელს დაბეჭდა მისი კრებული სათაურით `ციხის რვეული~ და არის იქ ტკივილიანი, გულშიმოსახვედრი ლექსები...
მოდიან შველად და თვალებს მთხრიან,
მეფერებიან, თითქოს მახრჩობენ,
თითქოს მათბობენ და ტანზე მხდიან,
ნერვებზე ჩექმით დანავარდობენ.
ლამის ვიყვირო: მომცილდით, წადით,
არა მინდა რა თქვენი, ვერაგნო,
ან გუშინ შანთით გულს რატომ მწვავდით,
ან ახლა რისთვის ჯაჭვისპერანგობთ...
ერთი სიტყვით, ქართველებს ჩვენი პოლიტიკოსები გვყავს პარნასზე, როგორც რუსებს, ამერიკელებს, გერმანელებს, სხვებს...
მოდით ამერიკელების პრეზიდენტები ვნახოთ: ჯიმი კარტერი – თავის ლექსში ღატაკ, მშრომელ ლიბერიელებზე რომ წუხს, რომელთაც ოფლი ისე სდით, როგორც რეზინის ხეებს, და ამ რეზინის ხეების პლანტაციაში არ შენდება ეკლესიები, არ იდგმება ტუალეტები, საფლავებსაც კი არ თხრიან მათთვის, ვინც კოღოების ნაკბენებისგან კვდება... უმცროსი ჯორჯ ბუში, თითქოს ასეთი გულბოროტი და ადამიანური გრძნობებისაგან დაცლილი, ასე აქტუალური ამ ბოლო პერიოდის ქართულ პოლიტიკურ-პოეტურ კონტექსტში, მისი ქუჩა დიდი ამერიკელი პოეტის სახელით რომ უნდათ ჩაანაცვლონ, არადა თურმე არც ისაა ასე შორს პოეზიისაგან, მასაც უწერია ლექსები, ის კი არადა, თქვენ წარმოიდგინეთ, გაწბილებულ სიყვარულზე, რაღაცნაირად მტკივნეულიც...
„ვარდები უფრო წითელია, მე კი უფრო დარდიანი ვარ,
როდესაც ვხედავ, მომხიბვლელი ფრანგი ბიჭი თუ როგორ გკოცნის.“
ახალი პრეზიდენტი ბარაკ ობამა კი თავის ლექსში მოხუცი ბიძის სევდიან პორტრეტს ხატავს.
გახსოვთ ერაყის ომის პერიოდის ამერიკის თავდაცვის მინისტრი დონალდ რამსფელდი? შეიძლება ითქვას, რომ პოლიტიკოსთა შორის ის შემდგარი პოეტია და მის პოეზიაზე რეცენზიებიც კი იწერება. აი, ციტატა მავანი კრიტიკოსის, ჰართ სილის ერთი რეცენზიიდან: „მისი პოეზია, მისთვის დამახასიათებელი სალაპარაკო ენის ტეხილი რიტმით, ყველაზე მეტად უილიამ კარლოს უილიამსის პოეზიას წააგავს, თუმცა ზოგიერთმა გამჭრიახმა მკითხველმა შეიძლება შენიშნოს, რომ რამსფელდის სწრაფვა მოულოდნელი ყოფითი წამოძახებებისადმი, სტილისტიკით მას პოეტ ფრენკ ო’ჰარასთან აახლოვებს“. ასე: არც მეტი და არც ნაკლები, უილიამ კარლოს უილიამსი და ფრენკ ო’ჰარა...
ახლა გერმანიაში გადავინაცვლოთ. ჰიტლერი რომ მხატვარი იყო, ყველამ იცის, მაგრამ თურმე ლექსებიც უწერია. სხვა რა უნდა დაეწერა, თუ არა ბუნდოვანი, მისტიციზმით (თუ ფსევდომისტიციზმით) გაჟღენთილი ლექსები:
„მთვარე თავისი მაგიური ჯადოქრობით საწმისებს ხატავს.
რაც ჭუჭყით იყო სავსე მთელი დღის განმავლობაში,
მაგიური ფორმულის წინ არარად იქცა.
აი, ასე გამოეყო ყალბი ჭეშმარიტს“
ლექსი მის მარჯვენა ხელს, გერინგსაც შეუთხზავს, ოღონდ ეს უკვე სატრფიალო პოეზიაა, ავტორს ღამის სიბნელეში აეროპლანის მიერ დატოვებული მწვანე შუქი მიჯნურის თვალებს რომ აგონებს... რაკი ფაშისტების პოეზიას შევეხეთ, ბარემ ისიც ვთქვათ, რომ ბენიტო მუსოლინი სონეტის ფორმას მიმართავდა და იტალიელისათვის ეს ალბათ ძალიან ბუნებრივი იყო.
როგორც შევატყვე, აღმოსავლეთში პოლიტიკოსების პოეზია გაცილებით ადეკვატურია ხოლმე მათი იდეოლოგიისა და, როგორც წესი, იდეოლოგიის უნიჭო დანამატს წარმოადგენს. ვთქვათ, თურქმენბაშის „დაე, იხაროს ჩემმა თურქმენმა ხალხმა!“, ან სადამ ჰუსეინის პოეტური მოწოდება „ერაყო, იყავ გულადი და იყავ მოწყალე!“ (სხვათაშორის, სადამს რომანიც კი აქვს დაწერილი, მის რუსულ თარგმანს ადრე „ლიტერატურულ კაფეშიც“ გადავაწყდი, მაგრამ დამენანა ფულის დახარჯვა, რაღაცნაირად ვერ ვიწამე სადამის ლიტერატორობისა, მერე ლაშა ბუღაძეს უყიდია თუ ათხოვეს, რაკი წიგნის მიმოხილვებს აკეთებდა ტელევიზიით. როგორც მახსოვს, მგონი ასე მითხრა, რაღაც სულელური პოლიტიკური ზღაპარი იყო, აღმოსავლურად ტკბილიო...); ანდა მაო ძე დუნის ლექსი ჩინელ მილიციელ გოგონებზე, აბრეშუმზე რომ უარს ამბობენ, უნიფორმა რომ აცვიათ, ხელში `ვინტოვკები~ რომ უჭირავთ და ასე ლამაზები რომ არიან პარადზე... ისე ამ იდეოლოგიის მიღმა ბებრული გარყვნილი ფანტაზიაც იკითხება, თუმცა კი იგივე მაო მთებზე რომ იწყებს ლექსების წერას (ჰიმალაი, ტიან-შანი...), პოლიტიკაც ავიწყდება და ეროტიული ზრახვებიც, და ნამდვილ სულით ამაღლებულ ჩინელს ემსგავსება!..
აიათოლა ჰომეინის ლექსები ქართველმა მკითხველმა კარგად იცის, ვახუშტი კოტეტიშვილის მიერ თარგმნილი მისი ლექსების კრებულიც კია გამოსული ქართულ ენაზე, და აიათოლა ჰომეინი ამ შემთხვევაში ნაკლებად ცდილობს პოეზია იდეოლოგიურ დანამატად გამოიყენოს. არა, მას აბსოლუტურად სხვა სწრაფვა ამოძრავებს, მას სურს დიდი სპარსული პოეზიის ღირსეული გამგრძელებელი იყოს, დიდი სპარსი პოეტების კოჰორტაში ჩაეწეროს... აი, ერთ-ერთი მისი ლექსი:
მერიქიფევ გაგვიხსენი ღვინის მარნის კარი,
ცრუ ასკეტურ ანა-ბანას უცებ ხელი ჰკარი.
ჩემს სავალ გზას დააფინე შენი ზილფის ჩრდილი,
მიხსენ რჯულის დოგმებისგან, გვედრებ, მუხლზე მდგარი.
თასის წკრიალს ანაცვალე დიდება და ტახტი,
ქვეყნის ოღრო-ჩოღროები, მართალი თუ მცდარი.
მე ყარიბი – ქააბას და ჰიჯაზს მაზიარე,
სატრფოს ახსენ პირბადე და დამიყენე დარი.
ეს ხელადა კვლავ ამივსე მაგ უწმინდეს ღვინით,
სატრფოსაკენ გამალებით ვლახო მთა და ბარი.
სატრფოსაგან განშორებულს და უსასოდ შთენილს
მიწყალობე ეგ ღვინო და გამაცოცხლე მკვდარი.
ერთი სიტყვით, ამ პატარა კალეიდოსკოპიდანაც კი ჩანს, რომ ლექსისმთხზველი პოლიტიკოსი არცთუ იშვიათი მოვლენაა და ღირს იმაზე დაფიქრება, თუ რა აწერინებდა ამ ხალხს ლექსს, ღირს დაფიქრება იმაზე, თუ საერთოდ რა ფენომენს წარმოადგენს მათ მიერ შექმნილი „პოეზია“, ანუ უნდა ვიხმაროთ აქ ბრჭყალები თუ ზოგ შემთხვევაში მაინც მოვხსნათ და მათი ტექსტები რეალურად აღვიქვათ პოეზიის ნაწილად?
თუ ხალხის, საზოგადოების ცნობიერებაზე ვილაპარაკებთ, აღმოსავლურ და ავტორიტარულ სახელმწიფოებში ეს პოეზია ნამდვილად არსებობს და აქტუალურიც კია. თუნდაც საქართველოში: დღემდე პატარა ბიჭებსა და გოგონებს სტალინის ლექსებს აზუთხვინებენ და ოჯახს სტუმარი რომ ეწვევა, დიდი სიამაყით აკითხებენ ხოლმე ბავშვებს ამ ლექსებს მის წინაშე. აი, „მუმლი მუხასაო“ რომ მეფის დაწერილი ტექსტია, ეს კი შეიძლება მათ დიდ ნაწილს არც მოეხსენებოდეს და ცხადია, ვერც ამითი იამაყებენ. დარწმუნებული ვარ, კოლექტიური მეხსიერების არანაკლებ შთამბეჭდავი გამოვლინებებია სადამ ჰუსეინის, აიათოლა ჰომეინის თუ თურქმენბაშის შემოქმედება შესაბამისი ქვეყნების მოსახლეობებისათვის.
რაკი სიტყვამ მოიტანა, ბარემ გავიხსენებ, რომ თურქმენბაშის პოეზიამ რამდენიმე წლის წინ რუსულ ლიტერატურულ სივრცეში დიდი სკანდალი გამოიწვია. კაი დიდი (თუ უზარმაზარი) ჰონორარის ფასად მისი „შედევრები“ ჟურნალ „ზნამიას“ მთავარი რედაქტორის, სერგეი ჩუპრინინის ხელმძღვანელობით რუსულ ენაზე თარგმნეს ცნობილმა პოეტებმა: ბროდსკის ძველმა მეგობარმა ევგენი რეინმა (სხვათაშორის, ძალიან მიყვარს მისი პოეზია, განსაკუთრებით პოემები), მიხეილ სინელნიკოვმა (მას ახალგაზრდობიდან მოყოლებული, ძალიან ბევრი ქართველი პოეტი ყავს თარგმნილი და ამ საქმის უბადლო ოსტატია) და იგორ შკლიარევსკიმ (60-იანელების ერთ-ერთი გამორჩეული ავტორია). როგორც კი ეს იდეოლოგიური სწორხაზოვანი უნიჭობა ამ ნიჭიერი ხალხის მიერ ითარგმნა, მაშინვე გაჩნდა მწარე პასკვილები რუსულ ლიტერატურულ პრესაში. ერთ-ერთი ასეთი მწარე პასკვილის ავტორი იყო ცნობილი პოეტი ტატიანა ბეკი, რომელმაც ცოტა ხანში თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე. აგორდა ჭორი (ტყუილი, მართალი თუ ასე თუ ისე გაბერილი, ვერ გეტყვით), რომ მისი თვითმკვლელობა გამოიწვია იმან, რომ ამ პასკვილის დაწერის შემდეგ თურქმენბაშის მთარგმნელები ტატიანა ბეკს სახლში ურეკავდნენ, თათხავდნენ, ემუქრებოდნენ და ა. შ. ამან საშინელი რისხვა დაატეხა თავზე რეინს, სინელნიკოვს და შკლიარევსკის. თუ რა კონდიციას მიაღწია ამ ამბის გამო პოეტთა ურთიერთდაპირისპირებამ, მე ეს სამი წლის წინ ჩემი თვალით ვნახე საქართველოში გამართულ რუსულ-ქართულ პოეტურ ფესტივალზე, რომელზეც სინელნიკოვიც იყო მიწვეული (აქვე ვიტყვი, რომ მე იგი 2003 წელს გავიცანი პერედელკინოში და კარგი შთაბეჭდილებაც დამიტოვა). პირველივე დღეს სინელნიკოვის ფესტივალზე გამოჩენამ არეულობა გამოიწვია. პოეტურ ჟურნალ `არიონის~ მთავარი რედაქტორი, ალექსეი ალიოხინი და სინელნიკოვი ფიზიკურადაც კი გაიქაჩნენ ერთმანეთზე. ამ დროს ყველაზე ახლოს მე აღმოვჩნდი და მათ შორის ჩადგომამ და მათმა გაშველებამ მომიწია. ამის მერეც, მთელი ფესტივალის განმავლობაში მონაწილეთა ერთი ფრთა სინელნიკოვს პროტესტის ნიშნად ხმასაც კი არ სცემდა.
რატომ გავიხსენე ახლა მე მთელი ეს ისტორია? იმის საჩვენებლად, დიქტატორის ნამოღვაწარის თითქოსდა ყველაზე უწყინარ გამოვლინებასთან – მის პოეზიასთან – შეხებამაც კი, თუ როგორი კატაკლიზმები შეიძლება გამოიწვიოს საზოგადოების არამარტო ფართო ფენებში, არამედ მის კულტურულ, ელიტარულ ნაწილშიც. პოლიტიკოსის მგოსნობა – ეს რაღაც ისეთი ფენომენია, რომელიც, კარგად თუ ჩავუკვირდებით, სულაც არაა არაადეკვატური პოლიტიკოსის სტატუსისა, მისი სიღრმისეული არსისა. ის დემონურობა, რომელიც პოლიტიკოსს საკუთარი პოლიტიკური ამბიციების განსახორციელებლად სჭირდება, ის ჰიპერბოლურობითა და მეტაფორულობით ნაკვები ქარიზმატული მონაცემები ორატორობისა, რაც ამ ამბიციების რეალიზაციაში ხშირად ლომის წილს თამაშობს, ანუ, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მისი `პოლიტიკის პოეტიკა~ თავის თავში გულისხმობს იმას, რომ პოლიტიკოსს აქვს პოტენციალი, წეროს ლექსი, ფლობდეს პოეტურ ფორმას, როგორც რაღაც მისეულს. სხვა საკითხია, რომ ეს `რაღაც მისეული~, როგორც წესი, სუროგატია, როგორც სტალინი იყო აკაკის სუროგატი, ბრეჟნევი – მაიაკოვსკის, ანდა რამსფელდი – უილიამ კარლოს უილიამსის თუ ფრენკ ო’ჰარასი. ეს სუროგატობა პოლიტიკოსს ხელს არ უშლის, ის მისთვის ერთ-ერთი შესანიშნავი მასალაა საკუთარი „პოლიტპოეტიკის“ ასაწყობად. ანუ ყოველივე ეს იდეოლოგიის შესათხზველაა საჭირო, რათა ამ შეთხზულ იდეოლოგიას ზემოქმედების მეტი ძალა ჰქონდეს.
თუკი „მგოსანი“ პოლიტიკოსების ქრონოლოგიური ნიშნით დიფერენცირებას მოვახდენთ, არიან ისეთნი, ლექსებით რომ დაიწყეს და პოლიტიკით დაამთავრეს, და არიან ისეთნიც, პოლიტიკოსობის ჟამს რომ გაეხსნათ ლექსის წერის „ნიჭი“. თუმცა კი ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ამას დიდი მნიშვნელობა არც უნდა ჰქონდეს. ადრე თუ გვიან, ნებისმიერ შემთხვევაში პოეზია საკუთარი პოლიტიკური ენის ფორმირებისთვის და მის დასახვეწად გამოიყენება.
თუმცა ალბათ მოცემული მოდელი აბსოლუტური მაინც არ არის და ზოგ შემთხვევაში შეიძლება უბრალო შემთხვევითობასთან გვქონდეს საქმე, მართლა დროებით გატაცებასთან, ან სულაც ყველაფერი ძალიან ბანალურად აიხსნას და ლექსის წერის სურვილი ბოროტებაში ჩაძირული სულის სასოწარკვეთილ გაბრძოლებად მოინათლოს. მაგრამ ეს ალბათ მაშინ, თუ პოეზია აპოლონურია, ჰარმონიულია, ანგელოზურია... მაგრამ თუ პოეზია დიონისურია? დისჰარმონიულია? დემონურია? „გალაკტიონში არის დემონი, ჩემში კი ალბათ ანგელოზია“. ეს ხომ არაა ახალი აზრი, რომ დიდი პოეზიის შექმნას რაღაც დემონური ან ანგელოზური სჭირდება.
ანუ არსებობს დემონური ძალა, რომელიც თავისი უკეთესი, „პოზიტიური“ ენერგეტიკით პოეზიას ქმნის, ხოლო უარესი, „ნეგატიური“ ენერგეტიკით – დიქტატურულ, ტოტალიტარულ, ავტორიტარულ პოლიტიკას. მაგრამ ორივე დემონური ძალაა და სწორედ ეს აახლოვებს პოლიტიკასა და პოეზიას ერთმანეთთან, ეს აწერინებს პოლიტიკოსებს ლექსებს, ეს რთავს დამღუპველ პოლიტიკურ ინსინუაციებში პოეტებს... ამიტომაა, რომ პოლიტიკოსები ყველაზე მეტად ცდილობენ პოეტები დაიყენონ გვერდით და თუ ეს არ გამოსდით, ყველაზე მეტად მათ ებრძვიან... ამიტომაა, ასეთ ქვეყნებში პოლიტიკოსი და პოეტი რომ არის ყველაზე მაღალი რანგის ტრიბუნი...
დაბოლოს: რითიც დავიწყეთ: იმითი, რომ პოლიტიკოსების პოეზია ეს პოეზიის ის მარგინალური სფეროა, რომელიც მეინსტრიმში ვერასოდეს გადავა. აქ მე ჭეშმარიტი პოეზიის მეინსტრიმი ვიგულისხმე. დიახ, ჭეშმარიტ პოეზიას თავისი ისტორია აქვს და საკუთარი წეს-კანონებით იწერება, ამ პოეზიაში პოლიტიკოსების ეს პოეზია ვერასოდეს შევა, მაგრამ სამწუხაროდ, პოლიტიკის მეინსტრიმში მუდამ იქნება პოეზია, როგორც მისი გამართულად მუშაობის ქმედითი იარაღი...
© kalmasoba.com
საერთოდ, ვინ არის პოეტი? ან უკეთესი იქნება, ასე დაისვას კითხვა: ვინ წერს ლექსს? პასუხი თითქოს მარტივია: ლექსი ვის არ დაუწერია, თუნდაც ერთი-ორი ბავშვობაში... კი, ეს გასაგებია, მაგრამ მხოლოდ ბავშვური მცდელობებით არ განისაზღვრება ლექსისმთხზველთა ფართო რიგები. ლექსისმთხზველი სრულიად მოულოდნელი ადამიანი შეიძლება აღმოჩნდეს. მაგალითად, „მგოსანთა” ერთ-ერთ ასეთ მოულოდნელ რაზმს პოლიტიკოსები წარმოადგენენ, და ხშირად სასტიკი, სისხლისმსმელი პოლიტიკოსები, დიქტატორები, ტირანები, კაცობრიობის დამაქცევარნი. ამ ნათქვამზე, დარწმუნებული ვარ, უმრავლესობას „ვარდს გაეფურჩქნა კოკორი“ და სტალინის კიდევ რამდენიმე ლექსი გაახსენდება, მაგრამ პოლიტიკოსთა პოეტობა არც ისე იშვიათი რამაა, აუცილებლად რომ სტალინი გვახსენდებოდეს.
აქ საქმე უფრო ღრმად და რთულადაა. დავიწყოთ თუნდაც საბჭოთა პოლიტიკოსებით, თითქოს ყველაზე ნაკლებად პოეტურნი რომ უნდა ყოფილიყვნენ ამ სამყაროში. ვინ არ წერდა ლექსებს: აგერ ნიკოლაი ბუხარინი, ბალახზე და „ბალახის სამყაროზე“ რომ წერს: კალიებზე, მუხლუხოებზე, ხოჭოებზე, ფუტკრებზე, მათ „კომუნალურ“, საერთო, ჰარმონიულ თანაარსებობაზე; აგერ, ლეონიდ ბრეჟნევი, მაიაკოვსკის სტილში და მისეული შემართებით რომ დაუწერია ლექსი 1927 წელს, 21 წლის ასაკში; აგერ იური ანდროპოვი, ამ ცხოვრების წარმავალობაზე, სიკვდილის გარდაუვალობაზე და იმ წმინდა ლეთეზე რომ წერს, რომელიც მის შესახებ ხსოვნას წაშლის... აგერ პოსტსაბჭოთა რუსეთის პოლიტიკოსებიც: ევგენი პრიმაკოვი, ექიმს რომ ეუბნება, საქმე მედიცინაში კი არაა, არამედ იმაში, რომ ლურჯი თვალები გაქვსო და ეს ლურჯი თვალები რუხიცაა და ოდნავ მწვანეც, ფერების მთელი გამააო... და დღევანდელი საგარეო საქმეთა მინისტრი სერგეი ლავროვი, კრეტინული პანეგირიკი რომ მიუძღვნია თავისი МГИМО-სთვის (მოსკოვის საერთაშორისო ურთიერთობათა სახელმწიფო ინსტიტუტისთვის), რომელმაც გამოზარდა და დიდ კაცად აქცია...
საინტერესო ფენომენია ანატოლი ლუკიანოვი, „პერესტროიკის” პერიოდის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პოლიტიკოსი, 1988-1991 წლებში საბჭოთა კავშირის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის თავმჯდომარე. 1991 წლის აგვისტოში, გადატრიალების შემდეგ მას შესთავაზეს, სათავეში ჩადგომოდა ГКЧП-ს, რაზეც მან უარი განაცხადა და დააპატიმრეს. მალე, სექტემბერში გაათავისუფლეს, თუმცა ეს პატარა მონაკვეთიც საკმარისი აღმოჩნდა პოეტური კრებულისათვის, სახელწოდებით „ლექსები ციხიდან”. საჭიროა აღინიშნოს, რომ მას ციხეში არ დაუწყია ლექსების წერა. ის ოსენევის ფსევდონიმით წერდა, პირველი კრებული მანამდე, 1990 წელს გამოსცა და „ციხის ლექსების” შემდგომაც არ შეუწყვეტია წერა. „პროტესტის სიმღერა” - აი, ასეთი ხმამაღალი, რევოლუციური სათაურის კრებულიც კი აქვს გამოშვებული. და რაც ყველაზე მთავარია, ის მართლა მთელი სულითა და ხორცით პოეზიით დაინტერესებული ადამიანია. პარტიული საქმიანობის პარალელურად, ლუკიანოვი 60-იანი წლებიდან მოყოლებული აგროვებდა რუსი პოეტების აუდიოჩანაწერებს: ლიტერატორთა ფონოტეკებიდან თუ ვინილის დისკებიდან, აკეთებდა საკუთარ აუდიოჩანაწერებსაც კი და მთელი ეს უნიკალური აუდიომასალა 2002 წელს ათ კომპაქტ-დისკად გამოსცა.
მიუხედავად ზემოთ თქმულისა, დარწმუნებული ვარ, ქართველები მაინც ვიტყვით, რუსებს მაგ საქმეში არ ჩამოვრჩებით და ბევრადაც ვჯობივართო: ისტორიულად, ჩვენი მეფეები ხომ სულ პოეტები იყვნენო (თუმცა მეფე, მაინც ვფიქრობ, მაინც არ იყო მაშინ იმ ტიპის პოლიტიკოსი, რა აზრსაც ჩვენ ახლა მასში ვდებთ, ის მაინც სხვა ფენომენი იყო); მერე სტალინი ხომ არის და არისო, აქეთ კიდევ, ჩვენი პირველი პრეზიდენტი, – პოეტი, მეიგავე, ლიტერატურათმცოდნე, მთარგმნელი, – ნუ, ერთი სიტყვით, სერიოზული ლიტერატორი იყო და არა ვინმე ლავროვის მსგავსი, თავისი ინსტიტუტისადმი მიძღვნილი ოდა რომ დაჯღაბნა ერთხელ შემთხვევითო... პირველი პრეზიდენტის თანამებრძოლი მერაბ კოსტავაც ხომ პოეტი იყოო; აი, მეორე პრეზიდენტს რაც შეეხება, თავისი პოეტური შემოქმედება დღის სინათლეზე ჯერ არ გამოუტანია, მაგრამ ამას წინათ ზურაბ ქარუმიძემ მითხრა, ედუარდსაც აქვს ლექსები დაწერილი, უშუალოდ მისგანა მაქვს მოსმენილი, ერთხელ წაგვიკითხაო... მესამე პრეზიდენტისა კი რა გითხრათ, პოეზიასთან ძალიან შემომწყრალი ადამიანის შეხედულებას ტოვებს, მაგრამ ვინ იცის, იქნებ ისიც ჯღაბნიდა ან ჯღაბნის რაღაცებს ჩუმ-ჩუმად, ან სულაც პრეზიდენტობის ტვირთს რომ მოიშორებს ან მოაშორებენ, მერე გაექცეს კალმისკენ ხელი?.. პრეზიდენტები პრეზიდენტებად და არ შეიძლება სოლიკო ხაბეიშვილიც არ გავიხსენოთ, მსგავსად ანატოლი ლუკიანოვისა, ციხეში რომ წერდა ლექსებს. გამომცემლობა „მერანმა“ 1991 წელს დაბეჭდა მისი კრებული სათაურით `ციხის რვეული~ და არის იქ ტკივილიანი, გულშიმოსახვედრი ლექსები...
მოდიან შველად და თვალებს მთხრიან,
მეფერებიან, თითქოს მახრჩობენ,
თითქოს მათბობენ და ტანზე მხდიან,
ნერვებზე ჩექმით დანავარდობენ.
ლამის ვიყვირო: მომცილდით, წადით,
არა მინდა რა თქვენი, ვერაგნო,
ან გუშინ შანთით გულს რატომ მწვავდით,
ან ახლა რისთვის ჯაჭვისპერანგობთ...
ერთი სიტყვით, ქართველებს ჩვენი პოლიტიკოსები გვყავს პარნასზე, როგორც რუსებს, ამერიკელებს, გერმანელებს, სხვებს...
მოდით ამერიკელების პრეზიდენტები ვნახოთ: ჯიმი კარტერი – თავის ლექსში ღატაკ, მშრომელ ლიბერიელებზე რომ წუხს, რომელთაც ოფლი ისე სდით, როგორც რეზინის ხეებს, და ამ რეზინის ხეების პლანტაციაში არ შენდება ეკლესიები, არ იდგმება ტუალეტები, საფლავებსაც კი არ თხრიან მათთვის, ვინც კოღოების ნაკბენებისგან კვდება... უმცროსი ჯორჯ ბუში, თითქოს ასეთი გულბოროტი და ადამიანური გრძნობებისაგან დაცლილი, ასე აქტუალური ამ ბოლო პერიოდის ქართულ პოლიტიკურ-პოეტურ კონტექსტში, მისი ქუჩა დიდი ამერიკელი პოეტის სახელით რომ უნდათ ჩაანაცვლონ, არადა თურმე არც ისაა ასე შორს პოეზიისაგან, მასაც უწერია ლექსები, ის კი არადა, თქვენ წარმოიდგინეთ, გაწბილებულ სიყვარულზე, რაღაცნაირად მტკივნეულიც...
„ვარდები უფრო წითელია, მე კი უფრო დარდიანი ვარ,
როდესაც ვხედავ, მომხიბვლელი ფრანგი ბიჭი თუ როგორ გკოცნის.“
ახალი პრეზიდენტი ბარაკ ობამა კი თავის ლექსში მოხუცი ბიძის სევდიან პორტრეტს ხატავს.
გახსოვთ ერაყის ომის პერიოდის ამერიკის თავდაცვის მინისტრი დონალდ რამსფელდი? შეიძლება ითქვას, რომ პოლიტიკოსთა შორის ის შემდგარი პოეტია და მის პოეზიაზე რეცენზიებიც კი იწერება. აი, ციტატა მავანი კრიტიკოსის, ჰართ სილის ერთი რეცენზიიდან: „მისი პოეზია, მისთვის დამახასიათებელი სალაპარაკო ენის ტეხილი რიტმით, ყველაზე მეტად უილიამ კარლოს უილიამსის პოეზიას წააგავს, თუმცა ზოგიერთმა გამჭრიახმა მკითხველმა შეიძლება შენიშნოს, რომ რამსფელდის სწრაფვა მოულოდნელი ყოფითი წამოძახებებისადმი, სტილისტიკით მას პოეტ ფრენკ ო’ჰარასთან აახლოვებს“. ასე: არც მეტი და არც ნაკლები, უილიამ კარლოს უილიამსი და ფრენკ ო’ჰარა...
ახლა გერმანიაში გადავინაცვლოთ. ჰიტლერი რომ მხატვარი იყო, ყველამ იცის, მაგრამ თურმე ლექსებიც უწერია. სხვა რა უნდა დაეწერა, თუ არა ბუნდოვანი, მისტიციზმით (თუ ფსევდომისტიციზმით) გაჟღენთილი ლექსები:
„მთვარე თავისი მაგიური ჯადოქრობით საწმისებს ხატავს.
რაც ჭუჭყით იყო სავსე მთელი დღის განმავლობაში,
მაგიური ფორმულის წინ არარად იქცა.
აი, ასე გამოეყო ყალბი ჭეშმარიტს“
ლექსი მის მარჯვენა ხელს, გერინგსაც შეუთხზავს, ოღონდ ეს უკვე სატრფიალო პოეზიაა, ავტორს ღამის სიბნელეში აეროპლანის მიერ დატოვებული მწვანე შუქი მიჯნურის თვალებს რომ აგონებს... რაკი ფაშისტების პოეზიას შევეხეთ, ბარემ ისიც ვთქვათ, რომ ბენიტო მუსოლინი სონეტის ფორმას მიმართავდა და იტალიელისათვის ეს ალბათ ძალიან ბუნებრივი იყო.
როგორც შევატყვე, აღმოსავლეთში პოლიტიკოსების პოეზია გაცილებით ადეკვატურია ხოლმე მათი იდეოლოგიისა და, როგორც წესი, იდეოლოგიის უნიჭო დანამატს წარმოადგენს. ვთქვათ, თურქმენბაშის „დაე, იხაროს ჩემმა თურქმენმა ხალხმა!“, ან სადამ ჰუსეინის პოეტური მოწოდება „ერაყო, იყავ გულადი და იყავ მოწყალე!“ (სხვათაშორის, სადამს რომანიც კი აქვს დაწერილი, მის რუსულ თარგმანს ადრე „ლიტერატურულ კაფეშიც“ გადავაწყდი, მაგრამ დამენანა ფულის დახარჯვა, რაღაცნაირად ვერ ვიწამე სადამის ლიტერატორობისა, მერე ლაშა ბუღაძეს უყიდია თუ ათხოვეს, რაკი წიგნის მიმოხილვებს აკეთებდა ტელევიზიით. როგორც მახსოვს, მგონი ასე მითხრა, რაღაც სულელური პოლიტიკური ზღაპარი იყო, აღმოსავლურად ტკბილიო...); ანდა მაო ძე დუნის ლექსი ჩინელ მილიციელ გოგონებზე, აბრეშუმზე რომ უარს ამბობენ, უნიფორმა რომ აცვიათ, ხელში `ვინტოვკები~ რომ უჭირავთ და ასე ლამაზები რომ არიან პარადზე... ისე ამ იდეოლოგიის მიღმა ბებრული გარყვნილი ფანტაზიაც იკითხება, თუმცა კი იგივე მაო მთებზე რომ იწყებს ლექსების წერას (ჰიმალაი, ტიან-შანი...), პოლიტიკაც ავიწყდება და ეროტიული ზრახვებიც, და ნამდვილ სულით ამაღლებულ ჩინელს ემსგავსება!..
აიათოლა ჰომეინის ლექსები ქართველმა მკითხველმა კარგად იცის, ვახუშტი კოტეტიშვილის მიერ თარგმნილი მისი ლექსების კრებულიც კია გამოსული ქართულ ენაზე, და აიათოლა ჰომეინი ამ შემთხვევაში ნაკლებად ცდილობს პოეზია იდეოლოგიურ დანამატად გამოიყენოს. არა, მას აბსოლუტურად სხვა სწრაფვა ამოძრავებს, მას სურს დიდი სპარსული პოეზიის ღირსეული გამგრძელებელი იყოს, დიდი სპარსი პოეტების კოჰორტაში ჩაეწეროს... აი, ერთ-ერთი მისი ლექსი:
მერიქიფევ გაგვიხსენი ღვინის მარნის კარი,
ცრუ ასკეტურ ანა-ბანას უცებ ხელი ჰკარი.
ჩემს სავალ გზას დააფინე შენი ზილფის ჩრდილი,
მიხსენ რჯულის დოგმებისგან, გვედრებ, მუხლზე მდგარი.
თასის წკრიალს ანაცვალე დიდება და ტახტი,
ქვეყნის ოღრო-ჩოღროები, მართალი თუ მცდარი.
მე ყარიბი – ქააბას და ჰიჯაზს მაზიარე,
სატრფოს ახსენ პირბადე და დამიყენე დარი.
ეს ხელადა კვლავ ამივსე მაგ უწმინდეს ღვინით,
სატრფოსაკენ გამალებით ვლახო მთა და ბარი.
სატრფოსაგან განშორებულს და უსასოდ შთენილს
მიწყალობე ეგ ღვინო და გამაცოცხლე მკვდარი.
ერთი სიტყვით, ამ პატარა კალეიდოსკოპიდანაც კი ჩანს, რომ ლექსისმთხზველი პოლიტიკოსი არცთუ იშვიათი მოვლენაა და ღირს იმაზე დაფიქრება, თუ რა აწერინებდა ამ ხალხს ლექსს, ღირს დაფიქრება იმაზე, თუ საერთოდ რა ფენომენს წარმოადგენს მათ მიერ შექმნილი „პოეზია“, ანუ უნდა ვიხმაროთ აქ ბრჭყალები თუ ზოგ შემთხვევაში მაინც მოვხსნათ და მათი ტექსტები რეალურად აღვიქვათ პოეზიის ნაწილად?
თუ ხალხის, საზოგადოების ცნობიერებაზე ვილაპარაკებთ, აღმოსავლურ და ავტორიტარულ სახელმწიფოებში ეს პოეზია ნამდვილად არსებობს და აქტუალურიც კია. თუნდაც საქართველოში: დღემდე პატარა ბიჭებსა და გოგონებს სტალინის ლექსებს აზუთხვინებენ და ოჯახს სტუმარი რომ ეწვევა, დიდი სიამაყით აკითხებენ ხოლმე ბავშვებს ამ ლექსებს მის წინაშე. აი, „მუმლი მუხასაო“ რომ მეფის დაწერილი ტექსტია, ეს კი შეიძლება მათ დიდ ნაწილს არც მოეხსენებოდეს და ცხადია, ვერც ამითი იამაყებენ. დარწმუნებული ვარ, კოლექტიური მეხსიერების არანაკლებ შთამბეჭდავი გამოვლინებებია სადამ ჰუსეინის, აიათოლა ჰომეინის თუ თურქმენბაშის შემოქმედება შესაბამისი ქვეყნების მოსახლეობებისათვის.
რაკი სიტყვამ მოიტანა, ბარემ გავიხსენებ, რომ თურქმენბაშის პოეზიამ რამდენიმე წლის წინ რუსულ ლიტერატურულ სივრცეში დიდი სკანდალი გამოიწვია. კაი დიდი (თუ უზარმაზარი) ჰონორარის ფასად მისი „შედევრები“ ჟურნალ „ზნამიას“ მთავარი რედაქტორის, სერგეი ჩუპრინინის ხელმძღვანელობით რუსულ ენაზე თარგმნეს ცნობილმა პოეტებმა: ბროდსკის ძველმა მეგობარმა ევგენი რეინმა (სხვათაშორის, ძალიან მიყვარს მისი პოეზია, განსაკუთრებით პოემები), მიხეილ სინელნიკოვმა (მას ახალგაზრდობიდან მოყოლებული, ძალიან ბევრი ქართველი პოეტი ყავს თარგმნილი და ამ საქმის უბადლო ოსტატია) და იგორ შკლიარევსკიმ (60-იანელების ერთ-ერთი გამორჩეული ავტორია). როგორც კი ეს იდეოლოგიური სწორხაზოვანი უნიჭობა ამ ნიჭიერი ხალხის მიერ ითარგმნა, მაშინვე გაჩნდა მწარე პასკვილები რუსულ ლიტერატურულ პრესაში. ერთ-ერთი ასეთი მწარე პასკვილის ავტორი იყო ცნობილი პოეტი ტატიანა ბეკი, რომელმაც ცოტა ხანში თვითმკვლელობით დაასრულა სიცოცხლე. აგორდა ჭორი (ტყუილი, მართალი თუ ასე თუ ისე გაბერილი, ვერ გეტყვით), რომ მისი თვითმკვლელობა გამოიწვია იმან, რომ ამ პასკვილის დაწერის შემდეგ თურქმენბაშის მთარგმნელები ტატიანა ბეკს სახლში ურეკავდნენ, თათხავდნენ, ემუქრებოდნენ და ა. შ. ამან საშინელი რისხვა დაატეხა თავზე რეინს, სინელნიკოვს და შკლიარევსკის. თუ რა კონდიციას მიაღწია ამ ამბის გამო პოეტთა ურთიერთდაპირისპირებამ, მე ეს სამი წლის წინ ჩემი თვალით ვნახე საქართველოში გამართულ რუსულ-ქართულ პოეტურ ფესტივალზე, რომელზეც სინელნიკოვიც იყო მიწვეული (აქვე ვიტყვი, რომ მე იგი 2003 წელს გავიცანი პერედელკინოში და კარგი შთაბეჭდილებაც დამიტოვა). პირველივე დღეს სინელნიკოვის ფესტივალზე გამოჩენამ არეულობა გამოიწვია. პოეტურ ჟურნალ `არიონის~ მთავარი რედაქტორი, ალექსეი ალიოხინი და სინელნიკოვი ფიზიკურადაც კი გაიქაჩნენ ერთმანეთზე. ამ დროს ყველაზე ახლოს მე აღმოვჩნდი და მათ შორის ჩადგომამ და მათმა გაშველებამ მომიწია. ამის მერეც, მთელი ფესტივალის განმავლობაში მონაწილეთა ერთი ფრთა სინელნიკოვს პროტესტის ნიშნად ხმასაც კი არ სცემდა.
რატომ გავიხსენე ახლა მე მთელი ეს ისტორია? იმის საჩვენებლად, დიქტატორის ნამოღვაწარის თითქოსდა ყველაზე უწყინარ გამოვლინებასთან – მის პოეზიასთან – შეხებამაც კი, თუ როგორი კატაკლიზმები შეიძლება გამოიწვიოს საზოგადოების არამარტო ფართო ფენებში, არამედ მის კულტურულ, ელიტარულ ნაწილშიც. პოლიტიკოსის მგოსნობა – ეს რაღაც ისეთი ფენომენია, რომელიც, კარგად თუ ჩავუკვირდებით, სულაც არაა არაადეკვატური პოლიტიკოსის სტატუსისა, მისი სიღრმისეული არსისა. ის დემონურობა, რომელიც პოლიტიკოსს საკუთარი პოლიტიკური ამბიციების განსახორციელებლად სჭირდება, ის ჰიპერბოლურობითა და მეტაფორულობით ნაკვები ქარიზმატული მონაცემები ორატორობისა, რაც ამ ამბიციების რეალიზაციაში ხშირად ლომის წილს თამაშობს, ანუ, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მისი `პოლიტიკის პოეტიკა~ თავის თავში გულისხმობს იმას, რომ პოლიტიკოსს აქვს პოტენციალი, წეროს ლექსი, ფლობდეს პოეტურ ფორმას, როგორც რაღაც მისეულს. სხვა საკითხია, რომ ეს `რაღაც მისეული~, როგორც წესი, სუროგატია, როგორც სტალინი იყო აკაკის სუროგატი, ბრეჟნევი – მაიაკოვსკის, ანდა რამსფელდი – უილიამ კარლოს უილიამსის თუ ფრენკ ო’ჰარასი. ეს სუროგატობა პოლიტიკოსს ხელს არ უშლის, ის მისთვის ერთ-ერთი შესანიშნავი მასალაა საკუთარი „პოლიტპოეტიკის“ ასაწყობად. ანუ ყოველივე ეს იდეოლოგიის შესათხზველაა საჭირო, რათა ამ შეთხზულ იდეოლოგიას ზემოქმედების მეტი ძალა ჰქონდეს.
თუკი „მგოსანი“ პოლიტიკოსების ქრონოლოგიური ნიშნით დიფერენცირებას მოვახდენთ, არიან ისეთნი, ლექსებით რომ დაიწყეს და პოლიტიკით დაამთავრეს, და არიან ისეთნიც, პოლიტიკოსობის ჟამს რომ გაეხსნათ ლექსის წერის „ნიჭი“. თუმცა კი ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ამას დიდი მნიშვნელობა არც უნდა ჰქონდეს. ადრე თუ გვიან, ნებისმიერ შემთხვევაში პოეზია საკუთარი პოლიტიკური ენის ფორმირებისთვის და მის დასახვეწად გამოიყენება.
თუმცა ალბათ მოცემული მოდელი აბსოლუტური მაინც არ არის და ზოგ შემთხვევაში შეიძლება უბრალო შემთხვევითობასთან გვქონდეს საქმე, მართლა დროებით გატაცებასთან, ან სულაც ყველაფერი ძალიან ბანალურად აიხსნას და ლექსის წერის სურვილი ბოროტებაში ჩაძირული სულის სასოწარკვეთილ გაბრძოლებად მოინათლოს. მაგრამ ეს ალბათ მაშინ, თუ პოეზია აპოლონურია, ჰარმონიულია, ანგელოზურია... მაგრამ თუ პოეზია დიონისურია? დისჰარმონიულია? დემონურია? „გალაკტიონში არის დემონი, ჩემში კი ალბათ ანგელოზია“. ეს ხომ არაა ახალი აზრი, რომ დიდი პოეზიის შექმნას რაღაც დემონური ან ანგელოზური სჭირდება.
ანუ არსებობს დემონური ძალა, რომელიც თავისი უკეთესი, „პოზიტიური“ ენერგეტიკით პოეზიას ქმნის, ხოლო უარესი, „ნეგატიური“ ენერგეტიკით – დიქტატურულ, ტოტალიტარულ, ავტორიტარულ პოლიტიკას. მაგრამ ორივე დემონური ძალაა და სწორედ ეს აახლოვებს პოლიტიკასა და პოეზიას ერთმანეთთან, ეს აწერინებს პოლიტიკოსებს ლექსებს, ეს რთავს დამღუპველ პოლიტიკურ ინსინუაციებში პოეტებს... ამიტომაა, რომ პოლიტიკოსები ყველაზე მეტად ცდილობენ პოეტები დაიყენონ გვერდით და თუ ეს არ გამოსდით, ყველაზე მეტად მათ ებრძვიან... ამიტომაა, ასეთ ქვეყნებში პოლიტიკოსი და პოეტი რომ არის ყველაზე მაღალი რანგის ტრიბუნი...
დაბოლოს: რითიც დავიწყეთ: იმითი, რომ პოლიტიკოსების პოეზია ეს პოეზიის ის მარგინალური სფეროა, რომელიც მეინსტრიმში ვერასოდეს გადავა. აქ მე ჭეშმარიტი პოეზიის მეინსტრიმი ვიგულისხმე. დიახ, ჭეშმარიტ პოეზიას თავისი ისტორია აქვს და საკუთარი წეს-კანონებით იწერება, ამ პოეზიაში პოლიტიკოსების ეს პოეზია ვერასოდეს შევა, მაგრამ სამწუხაროდ, პოლიტიკის მეინსტრიმში მუდამ იქნება პოეზია, როგორც მისი გამართულად მუშაობის ქმედითი იარაღი...
© kalmasoba.com
.jpg)
No comments:
Post a Comment