ზაალ სამადაშვილი

ბალადა ძველი მეგობრებისთვის



ოცდათერთმეტ დეკემბერს დილის ათ საათზე რეკავს ტელეფონი. ლიოხაა, მეუბნება "ინტურისტში" გამოდი, ლუდი დავლიოთო. ოცდათერთმეტი დეკემბრის ლუდის სმით დაწყება მარტო ლიოხას შეუძლია. მარტო ლიოხას შეუძლია ზღვიდან ერთი დღის დაბრუნებულმა ისევ ზღვა მოინატროს, შენც აგტეხოს და ისევ იქ ამოგაყოფინოს თავი, სადაც მომავალ წლამდე არ აპირებდი დაბრუნებას. ოცდაორი წლისა ვარ. წერა ჯერ არ მაქვს დაწყებული. გეოლოგებთან მიკედლებული, თვეობით ვიკარგები ქალაქიდან და ახალი დაძმაკაცებული ვარ ლიოხასთან, რომელიც, მიუხედავად იმისა, რომ სულ ცოტათია ჩემზე უფროსი, უკვე ისეთ პიესებს წერს, რომლებსაც აკადემიური თეატრები დგამენ.
კინოთეატრ "რუსთაველზე" გადაბმული სასტუმრო "ინტურისტი" ისევე არასაბჭოურად ლამაზია, როგორც სასტუმრო "თბილისი" და მის კაფეს, სადაც უშველებელი გობელენი სახელად "ფიროსმანის სამყარო" ჰკიდია, ისევე ეტანება ქალაქის არტისტული ბოჰემა, როგორც "თბილისისას". ეს ის დროა, როცა კაფეში ლუდის დალევა ლამის უკუღმართობად ითვლება, როცა ლუდს მარტო სახინკლეში, ანდა საბურთალოზე, სპარტაკას დუქანში სვამენ. მაგრამ ლიოხა რისი ლიოხა იქნება, წესისგან გადაცდენა რამედ ჩააგდოს და ის არ მოიმოქმედოს, რაც გულით უნდა.
მარტო არ მხვდება, ბაადურასთან ერთად უზის კედელთან მიდგმულ მაგიდას. ბაადურა ოცდაშვიდი წლისაა და ბიოგრაფია ორმოცდაშვიდი წლის კაცისა აქვს. თავსგადახდენილი ამბების მოყოლისას ისეთ ვითარებას დახატავს, ისეთ გეოგრაფიულ წერტილს, ისეთ ვინმეს გაიხსენებს, გაოცებისგან ყბა ჩამოგივარდება. ლექსებს წერს... სქელი წვერით და მწერლობასთან დამოკიდებულებით სიმუს მელოუნს ჰგავს, თომას ვულფის ერთ-ერთი რომანის პერსონაჟს, მასავით უყვარს ხანგრძლივი და მწარე მონოლოგების წარმოთქმა საყოველთაოდ აღიარებულ წიგნებსა და მათ ავტორებზე...
"... კაცი თავის ბავშვობის ამბებს ჰყვება წყნარად, უფოკუსოდ. ამათ კიდე დაუჩემებიათ, ფოლკნერიაო... იმდენს ილაპარაკებენ, ათქმევინებენ, ფოლკნერს თავისი გზა აქვს, მე – ჩემიო და ატეხავენ გნიასს, ეს რა თქვა, როგორი თავკერძა ყოფილაო... მაგათ აღმოჩენის ჭია ხრავთ... ამოიჩემებენ ვინმეს, აღმოაჩენენ და მერე ამ აღმოჩენას ცხვირში ამოადენენ..."
ბაადურას კონიაკით სავსე სამასგრამიანი გრაფინი უდგას წინ. არც მეკითხება, ისე მისხამს მუცლიან ჭიქაში და მკაცრად მეუბნება, ეს დალიე, ლუდის წრუპვა არ დაიწყო ეხლა ამ ურჯულოსავითო. ურჯულო ბარაქიანი ყლუპით ანახევრებს ნახევარლიტრიან კათხას და ხელის ზურგის იწმენდს ქაფით გათეთრებულ ზედა ტუჩს. ისე გემრიელად აკეთებს ამას, რომ მეც იგივე მინდება. ბაადურას მრისხანე გამომეტყველების გამო ვიფუფქავ გულ-მუცელს. ყველაფერი კი არ უნდა დაუჯერო ამ ბებერ ლოთსო, ეცინება ლიოხას...
"... მწერალი ლოთი უნდა იყოს, ბიჭო... ვისაც შუაღამისას, სადღაც გამომთვრალს, ერთხელ მაინც არ გაღვიძებია ბაღში, ხის სკამზე მოკუნტულს და ჭერის მაგივრად ვარსკვლავებს მიშტერებულს დიდხანს არ უფიქრია, აქ როგორ გავჩნდიო, ის ერთ სტრიქონსაც ვერ დაწერს ჯიგრულს..."
ორი კაცი გვადგება თავზე. ორივე მაღალია, ორივეს გრძელი ხელები აქვს. ერთს მოდური, წელში გამოყვანილი პალტო აცვია, მეორეს მოკლე, ბეწვისსაყელოიანი ქურთუკი. ლიოხა და ბაადურა ისე ეხვევიან და ისე ღონივრად უტყაპუნებენ ბეჭებზე ხელს მოდურპალტოიან კაცს, რომ ძნელი მისახვედრი არ არის – დიდი ხნის უნახავი ჰყავთ. კაცს ლევიკო ჰქვია და როგორც მერე ვარკვევ, სულ ახალი, ერთი-ორი დღის დაბრუნებულია თბილისში, ჩრდილოეთ კავკასიაში თითქმის ორწლიანი გადახვეწის შემდეგ.
"ეს ის ლევიკოა..." ხმადაბლა მეუბნება ლიოხა და ეს ფრაზა იმ დაუჯერებელ ამბებს მახსენებს, რომლებსაც ამ კაცის შესახებ ჰყვებიან. ეს ის ლევიკოა, მსროლელისკენ ზურგით მდგარი მისკენ მთელი ძალით გამოტყორცნილ ვაშლს ან ფორთოხალს ლოყასთან რომ იჭერს, გინდა მარჯვენა და გინდა მარცხენა ხელით...
ფიქრებში წასული გვიან ვამჩნევ, რომ ტყავისქურთუკიანი ისევ თავზე გვადგას, უფრო სწორად, ლევიკოს უკანაა ატუზული, რომელიც ბაადურას და ლიოხას შორის ჩამჯდარა. დაბრძანდი-მეთქი, ვეუბნები და ხრიგინით ვუწევ სკამს მეზობელი მაგიდიდან. სანამ მე არ ვეტყვი, არ დაჯდება, იცინის ლევიკო და ჰყვება, რომ ეს კაცი, რა კაცი – ჩემხელა ბიჭი, მოსისხლეებისგან ჰყავს გადარჩენილი და ეხლა ის უფროს ძმად მიიჩნევს მას. ლეკია, ლეკებში უფროს-უმცროსობა დიდი რამეა, გვიხსნის ლევიკო და садись–ო, ეუბნება ბიჭს...
ბაადურა კონიაკს უკვეთავს, ოღონდ დიდი, შვიდასორმოცდაათგრამიანი გრაფინით. ლიოხაც კონიაკზე გადმოდის. ვსვამთ და ვლაპარაკობთ. ლეკი ბიჭი არც სასმელს ეკარება და არც საუბარში ჩარევის უფლებას აძლევს თავს. ზის ჩუმად, ვეებერთელა ტორები მუხლებზე უწყვია და დროდადრო თუ გამოაპარებს თვალს რომელიმე ჩვენგანისკენ...
ჩრდილოეთ კავკასიური ფათერაკების მოყოლისა და ჩეკისტების გინების მერე დიდი ხნის უნახავი მეგობრების მოკითხვის დრო დგება.
"გიგაშა როგორ არი?.."
"როგორ იქნება... წავა, ინადირებს, ჩამოვა, აიღებს "ზაკაზს" კინოსტუდიაში და გარბის წიწამურში... ეხლაც იქ არი გამაგრებული..."
"ესე იგი წერს..."
"ხან წერს, ხან..." ულვაშებში ეღიმება ბაადურას.
"ეგ ბებერი, ეგა..." ამბობს ლევიკო.
გიგაშა ორმოცი წლის არის. მე წაკითხული მაქვს მისი "დრო და ჟამი", "მაქსიმთან", "ბელკასთან ნადირობის გახსენება" და წიგნი, სადაც ეს მოთხრობებია თავმოყრილი, ყველა ექსპედიციაში თან დამაქვს.
"ხო არ დავადგეთ?.." გვთავაზობს ლიოხა.
"დავადგეთ რა... ოღონდ სასმელი ავიღოთ"... წამსვე ეთანხმება ბაადურა.
"მე ვერ წამოვალ", ამბობს ლევიკო, "კაცი მყავს დაბარებული აქ..."
ლეკი ბიჭი თავს უქნევს თანხმობის ნიშნად.
წასვლა არც მე მინდა. ერთი გოგო მყავს ამოჭრილი გულში, ახალი წლის შესახვედრად მასთან ვარ დაპატიჟებული, არ მინდა მთვრალი მივადგე. წიწამურიდან კი ფხიზელი ვერ დავბრუნდები, ანდა რომელ სიფხიზლეზეა ლაპარაკი, ჯერ შუადღეც არ არის და უკვე კონიაკი დამირბის ძარღვებში...
ცივი და ნესტიანი ამინდია. ვერ გაიგებ, თოვს თუ ახლომახლო მთებიდან წამოღებულ ფიფქებს დააბორიალებს ქარი ჰაერში. ალექსანდრეს ბაღის ჩასახვევთან ვჩერდებით და ხელს ვუქნევთ მანქანებს. ტაქსის გაჩერება ძნელი საქმეა, თუ გააჩერე, უფრო ძნელი – მძღოლის დაყოლიება, იქ რომ წაგიყვანოს, სადაც ეტყვი. მით უმეტეს, როცა ქალაქიდან გინდა გასვლა. ერთი გვეუბნება უარს, მეორე, მესამე, მეოთხეს ვითანხმებთ, ოღონდ იმ პირობით, რომ უკანა გზასაც ავუნაზღაურებთ. "ზემელზე", მელიქ-კაზარიანცის სახლის გასტრონომში ღვინოს ვყიდულობთ, "ტიბაანს", რვა ბოთლს, კაცზე ორი ბოთლის ანგარიშით და ელბაქიძის დაღმართით სანაპიროზე ვეშვებით...
მცხეთაში ხვავრიელად თოვს. წიწამური სულ მთლად გადათეთრებული გვხვდება. მთავარი გზიდან მარჯვნივ ვუხვევთ, აღმართში ავდივართ და ფერდობის ბოლოს, პატარა ეზოში ჩადგმულ ქვის ერთსართულიან სახლთან ვჩერდებით. მანქანიდან გადმოსულები და მკერდზე ბოთლებმიხუტებულები რიგრიგობით ვიძახით – გიგააშ!!!
ფოტო მაქვს ნანახი: თავისი სირთულით ცნობილი ერთი ამერიკელი კაცი ძველისძველ რანჩოს პარმაღზე დგას. ის ფოტო მახსენდება, გიგაშა რომ გამოდის ჩვენს შესაგებებლად. იმ რთული ამერიკელივით მასაც სქლად ნაქსოვი, მაღალყელიანი ჯემპრი აცვია და ულვაშის ბოლოებიც მასავით აქვს აპრეხილი...
ფეხების ბაკუნით, თოვლის ბერტყვით ავდივართ კიბეზე. ვრცელი, ნათელი ოთახი ბუხრით, ფარდაგგადაფარებული ტახტით, ფანჯარასთან მიდგმული საწერი მაგიდით და უბრალო, ვენური სკამებით სოფლურ "ზალას" უფრო ჰგავს, ვიდრე მხატვრის სახელოსნოს. აქ არც ცარიელი ბოთლების გროვები ხვდება თვალს, არც ნამწვავებით სავსე საფერფლეები და არც ბუხრის თავზე შემდგმული ნავთის ლამფას ამშვენებს დიდი ხნის გაუწმენდავი, გამჭვარტლული შუშა. წესრიგი სუფევს საწერ მაგიდაზეც. არც ერთი ზედმეტი ნივთი – ბლოკნოტი, მელნის ავტოკალამი და გადაშლილი წიგნი...
"საჭმელი ვეღარ წამოვიღეთ, გზის ფული აღარ გვრჩებოდა," ბოდიშობს ლიოხა.
"როგორ გგონია, გიგაშას საჭმელი არ ექნება?" ხელებს შლის ბაადურა.
"საჭმელიცა მაქვს და სასმელიც," გვამშვიდებს გიგაშა.
როგორც ყველა მონადირე, გიგაშაც რომ მაგარი მზარეულია, ვიცი. ბაადურას კულინარული ნიჭი მაკვირვებს. ჭრელტარიანი, კარგად ალესილი დანით სწრაფად და მოხერხებულად ჭრის სამწვადეს, ბურვაკის ხორცს. ბარაქიან ნაჭრებს ალუმინის ტაშტში აწყობს, მარილს და პილპილს აყრის და სანამ შამფურებზე წამოაგებდეს, დიდხანს და გულმოდგინედ ურევს. გიგაშასაც ჯამში აქვს ხელები ჩაყოფილი, ცომს ზელს მჭადისთვის. ჯერ აგუნდავებს, მერე აბრტყელებს, მერე ცერა თითით ნაჩვრეტს უკეთებს თეთრ, ფითქინა მასას და ცოტა ხანში, ბებოები რომ აცხობენ, ისეთ სქელ, სურნელოვან და დაბრაწულქერქიან მჭადს იღებს თუჯის დიდი ტაფიდან.
ლიოხასაც უნდება ხელმარჯვეობა. სულგუნს ადგამს თვალს. ჭრის, შამფურზე აცვამს და აგიზგიზებულ ბუხარში ჰყოფს. გიგაშა და ბაადურა მის საქმიანობას რომ ამჩნევენ, უკვე გვიანაა – ყველი დანახშირებულია. ლიოხა იხტიბარს არ იტეხს, ირწმუნება, კარგად არის შემწვარიო და ცდილობს, რაც შეიძლება გემრიელად გაღეჭოს კიდეებჩაშავებული, ყავარივით აგღუნული სულგუნი. მე და გიგაშას სიცილისგან ხველება გვიტყდება. ბაადურა ბრაზდება, საწერი მაგიდიდან წიგნს იღებს და დემონსტრაციულად იწყებს კითხვას. ბოდლერია, "ბოროტების ყვავილები" რუსულად... რომ ვსხდებით და ოდნავ შემთბარი ღვინით რომ ვივსებთ მომცრო, ჩათლილ ჭიქებს, ბაადურა ლიოხას აფრთხილებს, ჩანგალი არ მოითხოვო ეხლა, კეთილი ინებე და მწვადი ხელით მიირთვიო...
გარეთ ისევ თოვს. ვსვამთ "ტიბაანს" და ვისმენთ გიგაშას მოკლე სადღეგრძელოებს. სადღეგრძელოებიც არ ეთქმით ამ სიტყვებს, დახასიათებები უფრო, იმათი ზუსტი პორტრეტები, ვინც ამ წუთას გვახსენდება, ვისაც ვნატრობთ...
ლევიკოს დაბრუნება ახარებს, ამბობს, მაგას ისევ ოცი წლის ბიჭი ჰგონია თავიო და ჰყვება, "აქ ვისხედით და ვსვამდით... ძალიან ადრე კი არა, ეხლახან, ორი წლის წინ. შეყვარებული იყო, როგორც თვითონ თქვა, უიმედოდ და აიტეხა, თავი უნდა მოვიკლაო. დაავლო სუფრის დანას ხელი და იტაკა მკერდში ერთხელ, ორჯერ, სამჯერ... რო აღარ გაჩერდა, ვუთხარი, თუ მართლა გინდა თავის მოკვლა, აგე, ჩემი სანადირო დანა-მეთქი, აიღო და არ დაირტყა?!. ძლივს გადარჩა, მილიმეტრებით ასცდა გულს... სანამ მცხეთაში ჩავიყვანე, ჩემი დამემართა..."
ახალი წლის დადგომამდე ორი საათი რომ რჩება, მაშინ ვიძრებით თბილისისკენ. გიგაშას მანქანით ვბრუნდებით, გვერდებშეჭეჭყილი და ათასგზის გადაღებილი "ფიატით", რომლის სალონი ინგლისური სეტერის ბეწვით არის გაბუნტყლული. აი, ეგეთი, ტანსაცმელზე ბეწვებაკრული და მთვრალი ავდივარ გოგოსთან, რომელსაც წელიწადზე მეტია დავდევ...

* * *
იქ, იმ გაჩირაღდნებულ ბინაში, სადღესასწაულოდ გაწყობილ სუფრასთან ხდება, რაც ხდება, იქ ვატარებ იმას, რაც არც მანამდე და არც მერე არ ჩამიტარებია. ვატყობ თუ არა, რომ არც ჩემი გოგო და არც მისი მეგობრები ქმრებითურთ დიდად არ იხიბლებიან ჩემი ასეთნაირად გამოჩენით, ჭიქას ვითხოვ, შამპანურით ვავსებინებ და დღევანდელი დღის სადღეგრძელოს წარმოვთქვამ. დღისა, რომელიც "ინტურისტის" კაფეში დაიწყო და ეხლა აქ გრძელდება. ვყვები ყველაფერს, წვრილად აღვწერ ყველა ვითარებას და ყველა ადამიანს, ვისთან ერთადაც მიწევს ყოფნა. არც ბაადურას მონოლოგები მავიწყდება, არც გიგაშასი, ლიოხაზე რომ აღარაფერი ვთქვა... მელიქ-კაზარიანცის გასტრონომსაც ვახსენებ, გადათეთრებულ წიწამურსაც, ლევიკოსაც თავის ლეკ ყონაღთან ერთად, სეტერსაც კი ვაქებ, რომელიც ამ დღეს არ მინახავს და დიდ პატივად მივიჩნევ, მისი ბეწვები ტანსაცმელს რომ მიმშვენებენ...
ერთი ამოსუნთქვით წარმოთქმული ტირადა წარმატებას რომ აღწევს, თქმა რად უნდა, უპირველეს ყოვლისა ჩემი გოგოს თვალებით ვხვდები. არაჩვეულებრივად გამოიყურება, ხატავს ანგორის გულამოღებული პულოვერი. მთავარი წარმატება წინა მაქვს, ნაახალწლევს, გვიან ღამით, გამომშვიდობებისას, როცა სადარბაზოში მდგარი საკოცნელად ვიხრები მისკენ და ის ტუჩებს არ მარიდებს. ალუბლის სურნელი გარეთაც მომყვება კარგა ხანს და ღვინოზე მეტად მახვევს თავბრუს...

* * *
იმ ღამეს ბაღში მეღვიძება, ხის სკამზე მოკუნტულს და ვარსკვლავებით მოჭედილ ცას მიშტერებულს, რატომღაც ბაადურას სიტყვები მახსენდება ჯიგრული სტრიქონების დაწერის შესახებ...


© “წიგნები – 24 საათი”