"არილის" ბლოგზე გამოქვეყნებულ წერილში გამომცემელ ბაკურ სულაკაურს რამდენიმე არგუმენტი მოჰყავს წიგნებით გარევაჭრობის აკრძალვის სასარგებლოდ. http://arili2.blogspot.com/2010/09/blog-post_624.html (ფეისბუქის კომენტარებიდან ირკვევა, რომ ამ იდეას მხარს ისეთი ხალხი უჭერს, რომელიც, როგორც, წესი, ხელისუფლების ნებისმიერ, უაზრო თუ აზრიან ინიციატივას უკრიტიკოდ იზიარებს ხოლმე, თუმცა ბაკურს ამ კატეგორიას არ მივაკუთვნებ). ბაკურს იამში ვეთანხმები, რომ საკითხი "ეგზალტაციის" და "ზედმეტი ემოციების" გარეშე უნდა განვიხილოთ.
ბაკური, ისევე როგორც წიგნებით გარე ვაჭრობით აკრძალვის სხვა მომხრეები, თავის-თავად წიგნებით ქუჩაში ვაჭრობას არ ეწინააღმდეგება. ასე რომ პრობლემა იმაში კი არ მდგომარეობს, უნდა იყიდებოდეს თუ არა წიგნი ქუჩაში საერთოდ, არამედ იმაში, უნდა იყიდებოდეს თუ არა წიგნი ცენტრალურ ქუჩებზე. მოდით ვიკითხოთ, თუ წიგნებით ვაჭრობა ერთ კონკრეტულ ადგილას, მაგ. დედა-ენის ბაღში შეიძლება, მაშინ რატომ არ უნდა შეიძლებოდეს წიგნების გაყიდვა მაგ. რუსთაველის გამზირზე? ეს შეკითხვა ბაკურისარგუმენტებს იმთავითვე საფუძველს აცლის. მიუხედავად ამისა, მაინც შევეცდები, ყოველ მათგანს ვუპასუხო. ბაკურის არგუმენტები ოთხგვარია: "სამართლებრივი", "ვინაობითი", "განვითარებითი" და "ესთეტიკური". (ეს დანაწილება ნაწილობრივ ემთხვევა ბაკურის მიერ შემოთავაზებულს).
1.დავიწყოთ სამართლებრივი არგუმენტებიდან. როგორც უკვე ვთქვი, წიგნებით გარე ვაჭრობის საკითხი სამართლებრივ ჭრილში საერთოდ არ დგას, რადგანაც თავისთავად ვაჭრობა კი არ აკრძალულა, არამედ აიკრძალა ვაჭრობა ცენტრალურ ქუჩებზე, უფრო სწორად, ვაჭრობა დაშვებულია ერთ რეზერვაციაში. ბაკური წერს: "შეიძლება ბევრმა არც იცოდეს, მათ შორის, ამ მოვაჭრეთა კლიენტებმაც, რომ სინამდვილეში ქუჩებში მოვაჭრეთა მოზრდილი ნაწილი დაქირავებული პერსონალი იყო." - ეს ცოტა უცნაური არგუმენტია, იმიტომ რომ "ბუკინისტი" არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანი მაინც და მაინც თვითონ უნდა იდგეს და წიგნებს ყიდდეს, შეიძლება "ზეპირი შეთანხმების" საფუძველზე სხვაც დაასაქმოს. არ ვიცი, გაფორმებულები არიან თუ არა ქუჩის ბუკინისტები ინდივიდუალურ მეწარმეებად და იხდიან თუ არა გადასახადს. იმ შემთხვევაშიც კი თუ არ იხდიან, არა მგონია, ქართულ ეკონომიკას სერიოზულად აზარალებდნენ. ნებისმიერ ქვეყანაში არსებობს "არალეგალური მუშაობის" ტოლერანტობის ზღვარი და ისეთი შემთხვევები, როდესაც "ნულოვანი ტოლერანტობა" უფრო მეტს აფუჭებს ვიდრე აკეთებს. ნებისმიერ შემთხვევაში, ქუჩაში მოვაჭრეთა სამართლებრივ ჩარჩოებში მოქცევა შეიძლება მათი რეზერვაციაში გაშვების გარეშეც.
ბაკურის შეკითხვა სწორედ იმაში მდგომარეობს, როგორ უნდა მოვაქციოთ წიგნებით გარე ვაჭრობა სამართლებრივ ჩარჩოებში. მისი შეკითხვები ასეთია: "ვისთვის უნდა იქნას დაშვებული ეს უფლება, ნებისმიერი მსურველისათვის თუ მხოლოდ მათთვის, ვისაც უფლების გამცემი პირადად იცნობს როგორც ყოფილ მოვაჭრეს? თუ ნებისმიერ მსურველს უნდა მიეცეს ქალაქის ნებისმიერ ადგილას წიგნით გარევაჭრობის უფლება, მერე საკითხი ასე დადგება: მაქვს თუ არა უფლება პირადად მე, ცენტრალურ გამზირებზე, ნებისმიერ ადგილას განვათავსო წიგნების სტენდები და დავაყენო იქ დაქირავებული თანამშრომლები? როგორ უნდა მოგვარდეს ორ გარემოვაჭრეს შორის ერთსა და იმავე ადგილზე დგომასთან დაკავშირებით წარმოქმნილი პრობლემა?"
ამ შეკითხვების უმეტესობა პრობლემის ხელოვნურად გართულებას ემსახურება: მაგალითად "ერთსა და იმავე ადგილზე დგომასთან" დაკავშირებით პრობლემები ამ გარე მოვაჭრეებს აქამდე თუ არ შექმნიათ, დღეს რატომ შეექმნებათ? არც ის უნდა ვიფიქროთ, რომ წიგნით მოვაჭრეებს მაინც და მაინც დედა-ენის ბაღში თუ არ გადავასახლებთ, უცებ მთელი თბილისი გამოლაგდება და წიგნების ქუჩაში გაყიდვას დაიწყებს. არა მგონია, გარე მოვაჭრეთა რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზარდოს და გადააჭარბოს ამჟამინდელს. მთავარი შეკითხვა, რომელიც ბაკურს უჩნდება, ის არის,აქვს თუ არა მასაც უფლება, თავისი გამოცემული წიგნები ქუჩაში გაყიდოს. (იმათთვის თუ შეიძლება, მე რაღა დავაშავეო). შეკითხვა (ისევე როგორც სურვილი) ლეგიტიმურია, მაგრამ ამ შეკითხვაზე პასუხიც არ უნდა იყოს რთული: შესაძლებელია დაიშვას ბუკინისტური ლიტერატურის გაყიდვა. მოდით განვმარტოთ, რა არის ბუკინისტური ლიტერატურა? ა) ბუკინისტურია ნებისმიერი ნახმარი ან ძველი წიგნი ბ) არსებობს ცნება "თანამედროვე ბუკინისტური ლიტერატურა", რომელიც გულისხმობს ფასდაკლებულ წიგნებს, ანუ ისეთ წიგნებს, რომელიც მის სამაღაზიო ფასთან შედარებით ნაკლებ ფასად იყიდება. ზედმეტი რეგულირება აქაც არ უნდა იყოს საჭირო. თეორიულად, რა თქმა უდა, დასაშვებია, რომ რომელიმე გარე მოვაჭრე მაღაზიის ფასად ყიდდეს წიგნებს, მაგრამ მისთვის ასეთი რამ არამომგებიანია. ასეთ მოვაჭრეს აკითხავენ ან ისეთი წიგნის საყიდლად, რომელსაც მაღაზიაში ვერ იყიდი, ან ისეთისას, რომლეიც უფრო იაფი ღირს, ვიდრე მაღაზიაში. ეს საკითხი კი ბაკურის მეორე, ვინაობით არგუმენტთან მიგვიყვანს, რომელიც, პირველის არ იყოს, ასევე თიხის ფეხებზეა შემომდგარი.
2.არიან თუ არა ისინი ბუკინისტები? კითხულობს ბაკური და ასეთ პასუხს გვაძლევს: "სტენდების უმრავლესობა ვაჭრობდა არა ბუკინისტური წიგნებით, არამედ, ძირითადად, რუსულენოვანი ლიტერატურით, თუმცა ბევრ მათგანთან შეხვდებოდით ცნობილი ბრიტანული ლექსიკონებისა და სასწავლო სახელმძღვანელოების ირანში დაბეჭდილ, მეკობრულად დასტამბულ, იაფ ვერსიებს." -
ჯერ ერთი, უცნაურია ბუკინისტური წიგნებისა და რუსულენოვანი ლიტერატურის დაპირისპირება. თითქოს შეუძლებელია, რუსულენოვანი წიგნი ბუკინისტური იყოს. თუ "რუსულენოვან ლიტერატურაში" ბაკური ახალ გამოცემებს გულისხმობს, "პრობლემის" არსი მაინც გაუგებარი რჩება: რუსულენოვან ლიტერატურაზე მოთხოვნილება, მიუხედავად "ლინგვისტური რევოლუციისა", დღემდე არსებობს და კიდევ დიდხანს იარსებებს. ამ მოთხოვნილებას წიგნის მაღაზიები ვერ აკმაყოფილებენ. ბუკინისტები კი მშვენივრად ავსებენ საბაზრო ნიშას. რაც შეეხება მეკობრულად დასტამბულ წიგნებს (მაგ. დევიდ მარშალ ლენგის მეკობრეულ გამოცემებს) თბილისის წიგნის მაღაზიებშიც ისევე შეიძენთ (მათ შორის ბაკურის სანტა-ესპერანსაში), როგორც ქუჩაში.
3. "როგორც ბუკინისტებისათვის, ისე ბუკინისტური წიგნების კლიენტებისთვის მერიის წინადადება, რომ გამოიყოს ერთი დიდი ადგილი (უკვე გამოყოფილია, კარგა ხანია) ბუკინისტური წიგნებით მოვაჭრეთათვის, იდეალურია. თუ ადამიანს სურს კონკრეტულად რომელიმე ბუკინისტური წიგნის შეძენა, მას აღარ მოუწევს ქალაქის სხვადასხვა წერტილებში წანწალი ალიკასთან, ვაგანასთან და როინთან, რადგან ეს უკანასკნელნი ერთ ადგილას იქნებიან თავმოყრილნი. დაიზოგება უამრავი დრო და ენერგია." - წერს ბაკური.
დიდი მადლობა ბაკურს, რომ მკითხველების დროსა და ენერგიაზე ზრუნავს, მაგრამ მკითხველის და არა გამომცემლის და წიგნების მაღაზიის მფლობელის პერსპექტივიდან საკითხი ოდნავ სხვაგვარად გამოიყურება. არის შემთხვევა, როდესაც იცი, რა წიგნი გჭირდება. ამ შემთხვევაში, არა თუ ბუკინისტური, არამედ ახალგამოცემული წიგნების ყიდვის სურვილი თუ გაგიჩნდა, "წანწალისგან" დაზღვეული არ ხარ. ასე, მაგალითად, კოტე ჯანდიერის "კონკიას ღამე" რომ მეყიდა, ხუთი თუ ექვსი წიგნის მაღაზიაში მომიწია შესვლა (დავიწყე ფალიაშვილის ქუჩაზე და დავამთავრე "პეპელათი" ფილარმონიასთან). ბაკურის ლოგიკას რომ მივყვეთ, მაშინ "დროის და ენერგიის" დაზოგვის მიზნით წიგნების მაღაზიებიც სადმე ერთ ადგილას უნდა მოვაქციოთ. არგუმენტი, თვითონაც მიხვდებით, აბსურდულია. ბუკინისტური წიგნების მყიდველისთვის წიგნების მაღაზიებში ან ბუკინისტების სტენდებთან "წანწალი" (ვერიდან თავისუფლების მოედნამდე ანდა აღმაშენებლის გამზირზე) "დროის და ენერგიის" უაზრო ხარჯვა კი არ არა, დროის სასიამოვნო გატარებაა.
"მოვაჭრე ხელოვნურად ზღუდავს არჩევანს და მას ფარგლავს მხოლოდ საუკეთესოდ გაყიდვადი წიგნებით, რაც ძალიან ცუდია მომხმარებლისთვის (ზოგმა არც კი იცის, რომ სხვა ქართული წიგნებიც არსებობს ამქვეყნად, გარდა ალიკას, ვაგანას და როინის მიერ "შერჩეული" ქართული გამოცემებისა)." - ვერ გეტყვით, რა გამოკვლევას ეფუძნება ბაკურის არგუმენტი, თითქოს "ზოგი" ქართულ გამოცემებზე არტურას შერჩეული ლიტერატურით მსჯელობდეს. ბაკურის არგუმენტი ამ შემთხვევაში მხოლოდ იმას გვიჩვენებს, რომ წიგნებით გარემოვაჭრე წიგნის მაღაზიის კონკურენტი ვერც არის და ვერც იქნება. ის ავსებს ნიშას, რომელსაც ვერ ავსებენ წიგნის მაღაზიები. "მომხმარებელმა" ყველაფერი შესანიშნავად იცის და ქუჩაში მოვაჭრესთან მაშინ მიდის, როდესაც ან ისეთი წიგნი უნდა, რომელიც წიგნის მაღაზიაში ან არ იყიდება, ან უფრო ძვირია, ვიდრე გარე მოვაჭრესთან.
უნდა დავეთანხმო ბაკურს იმაში, რომ "ბუკინისტურ წიგნებზე მოთხოვნა არის" და "ეს მოთხოვნა დღითიდღე იზრდება". ბაკური ფიქრობს, რომ ეს ადამიანები თავიანთ ორ ნიშას იოლად იპოვნიან ორგვარდ: ან გადავლენ დედა-ენის პარკში ან პატარა ბუკინისტურ მაღაზიებს გახსნიან. ეს კი გამოიწვევს ბუკინისტური წიგნების მაღაზიების რაოდენობის გაზრდას. არ ვიცი, რას ეფუძნება ბაკურის ვარაუდი, მაგრამ გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ბუკინისტური მაღაზეიების რაოდენობა უკანასკნელი წლების განმავლობაში შემცირდა. ვისაც უსაუბრია ბუკინისტური მაღაზიების მფლობელებთან (მაგ. ჭავჭავაძის გამზირზე იყო შესანიშნავი მაღაზია), ეცოდინება, რომ მათ ერთი სერიოზული პრობლემა აქვთ: ქალაქის ცენტრში ფართი ძვირია. ამიტომაც დაიხურა რამდენიმე ბუკინისტური მაღაზია (ბოლოს, მაგ. გაქრა ბუკინისტური მაღაზია ზემელზე). ბუკინისტისათვის ქალაქის ცენტრიდან წასვლას აზრი არ აქვს, იმიტომ რომ წიგნის (განსაკუთრებით კი ბუკინისტური წიგნის) მყიდველი ქალაქის ცენტრში ან ცხოვრობს ან მუშაობს. ამიტომ ტენდენცია ბაკურის მიერ აღწერილის საპირისპირო იქნება: ბუკინისტური მაღაზიები დაიხურება და ვაჭრობა გადაინაცვლებს ქუჩაში. ამიტომაც, ვისაც უნდა, რომ თბილისში ბუკინისტური წიგნები არ გაქრეს, არა მგონია, მათი ცენტრიდან მოშორებით უნდა იწყებდეს.
4. ახლა კი ესთეტიკურ პრობლემასაც შევეხოთ: "რა თქმა უნდა, წიგნი ქალაქის იერსახეს ვერ დაააუშნოვებს, მაგრამ ჭუჭყიან ცელოფანში შეფუთული წიგნები, რომლებიც განთავსებულია დაუმუშავებელი ფიცრებისა და ფანერებისაგან კუსტარულად შეკრულ, ჟანგიანი ლურსმნებით შეჭედილ სტენდებზე, არაა მაინცადამაინც ლამაზი სანახავი." - რა არის უფრო ლამაზი სანახავი, ამაზე დავა დიდხანს შეიძლება. მე მაგ. "ფედერაციის" მიერ გამოცემული "შაჰ-ნამეს ქართული თარგმანები", ანდა "აკადემიის" შესანიშნავი გამოცემები, თუნდაც ჭუჭყიან ცელოფანში გახვეული, მირჩევნია ბევრ თანამედროვე გამოცემას. ბაკური გვეუბნება, რომ წიგნებით ცენტრალურ ქუჩებზე ვაჭრობა ჩვენი, ლოკალური ტრადიციაა და არსად სხვაგან ასე არ იქცევიან. "ევროპის ქალაქებში ცენტრალურ გამზირებზე არასოდეს თვალიც არ მომიკრავს წიგნებით გარევაჭრობისთვის." - გვეუბნება ბაკური. "თვალი არ მომიკრავს" და "არ არსებობს" ორი სხვადასხვა რამაა. მაგ. ბაკურმა ბერლინში, ფრიდრიხშტრასეზე რომ გაისეირნოს (ბერლინის ერთ-ერთი ცენტრალური გამზირია), ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტის მთავარი კორპუსის წინ, შუა ქუჩაში აუცილებლად შეამჩნევს ათიოდე წიგნებით სავსე ფანერისაგან სახელდახელოდ შეკოწიწებულ მაგიდას. (ასეა, ბუკინისტები "სპეციალურად გამოყოფილ ადგილებში" კი არ ვაჭრობენ, არამედ იქ, სადაც წიგნის მოყვარულს და მყიდველს, მაგალითად სტუდენტს, ელოდებიან). არ ვიცი სინგაპურში როგორაა, მაგრამ ევროპის ყველა დედაქალაქში ასეა.
"ამ ღონისძიების შედეგად (გარევაჭრობის გადატანა დედაენის პარკში), წიგნი არ გახდება ნაკლებად ხელმისაწვდომი, მკითხველები არ დაზარალდებიან და საბოლოოდ წიგნის ბაზარიც გაცილებით სწრაფად განვითარდება." - ასკვნის ბაკური, თუმცა მისი დასკვნა არანაირად არ გამომდინარეობს მისი არგუმენტებიდან, პრიქით, მსჯელობა გამოდინარეობს დასკვნიდან. წიგნის მოყვარული იმით დაზარალდება, რომ სპეციალურ ადგილას მისასვლელად სპეციალური დროის გამონახვა დაჭირდება, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ბუკინისტებთან უფრო იშვიათად მივა. არ ვიცი, რამდენად გამოიწვევს ეს ბაზრის სწრაფად განვითარებას, უბრალოდ, შესაძლებელია, ბუკინისტური ბაზრის დაკნინების ხარჯზე ახალი გამოცემების გაყიდვა გაიზარდოს (ისიც არც თუ მნიშვნელოვნად).
ბუკინისტების პრობლემა საერთოდ არ არსებულა, ის ხელოვნურად გამოიგონეს. ბუკინისტები არც ქუჩაში მოძრაობას უშლიდნენ ხელს, არც ეკონომიკას აზარალებდნენ. თუკი ვინმე შემთხვევით ქუჩაში გამოსულ ჩინოვნიკს შეიძლებოდა წარმოდგენა შექმნოდა, რომ ბუკინისტები ტროტუარზე მოძრაობას აფერხებენ, ჯობდა ყურადღება მიექცია ტროტუარზე სრულიად უკანონოდ გაჩერებული მანქანებისათვის. მაგრამ ეს ხომ ნამდვილი პრობლემაა, გამოგონილ პრობლემასთან ბრძოლა კი ბევრად უფრო ადვილია, ვიდრე ნამდვილთან.
© andronikashvili.blogspot.com
ბაკური, ისევე როგორც წიგნებით გარე ვაჭრობით აკრძალვის სხვა მომხრეები, თავის-თავად წიგნებით ქუჩაში ვაჭრობას არ ეწინააღმდეგება. ასე რომ პრობლემა იმაში კი არ მდგომარეობს, უნდა იყიდებოდეს თუ არა წიგნი ქუჩაში საერთოდ, არამედ იმაში, უნდა იყიდებოდეს თუ არა წიგნი ცენტრალურ ქუჩებზე. მოდით ვიკითხოთ, თუ წიგნებით ვაჭრობა ერთ კონკრეტულ ადგილას, მაგ. დედა-ენის ბაღში შეიძლება, მაშინ რატომ არ უნდა შეიძლებოდეს წიგნების გაყიდვა მაგ. რუსთაველის გამზირზე? ეს შეკითხვა ბაკურისარგუმენტებს იმთავითვე საფუძველს აცლის. მიუხედავად ამისა, მაინც შევეცდები, ყოველ მათგანს ვუპასუხო. ბაკურის არგუმენტები ოთხგვარია: "სამართლებრივი", "ვინაობითი", "განვითარებითი" და "ესთეტიკური". (ეს დანაწილება ნაწილობრივ ემთხვევა ბაკურის მიერ შემოთავაზებულს).
1.დავიწყოთ სამართლებრივი არგუმენტებიდან. როგორც უკვე ვთქვი, წიგნებით გარე ვაჭრობის საკითხი სამართლებრივ ჭრილში საერთოდ არ დგას, რადგანაც თავისთავად ვაჭრობა კი არ აკრძალულა, არამედ აიკრძალა ვაჭრობა ცენტრალურ ქუჩებზე, უფრო სწორად, ვაჭრობა დაშვებულია ერთ რეზერვაციაში. ბაკური წერს: "შეიძლება ბევრმა არც იცოდეს, მათ შორის, ამ მოვაჭრეთა კლიენტებმაც, რომ სინამდვილეში ქუჩებში მოვაჭრეთა მოზრდილი ნაწილი დაქირავებული პერსონალი იყო." - ეს ცოტა უცნაური არგუმენტია, იმიტომ რომ "ბუკინისტი" არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანი მაინც და მაინც თვითონ უნდა იდგეს და წიგნებს ყიდდეს, შეიძლება "ზეპირი შეთანხმების" საფუძველზე სხვაც დაასაქმოს. არ ვიცი, გაფორმებულები არიან თუ არა ქუჩის ბუკინისტები ინდივიდუალურ მეწარმეებად და იხდიან თუ არა გადასახადს. იმ შემთხვევაშიც კი თუ არ იხდიან, არა მგონია, ქართულ ეკონომიკას სერიოზულად აზარალებდნენ. ნებისმიერ ქვეყანაში არსებობს "არალეგალური მუშაობის" ტოლერანტობის ზღვარი და ისეთი შემთხვევები, როდესაც "ნულოვანი ტოლერანტობა" უფრო მეტს აფუჭებს ვიდრე აკეთებს. ნებისმიერ შემთხვევაში, ქუჩაში მოვაჭრეთა სამართლებრივ ჩარჩოებში მოქცევა შეიძლება მათი რეზერვაციაში გაშვების გარეშეც.
ბაკურის შეკითხვა სწორედ იმაში მდგომარეობს, როგორ უნდა მოვაქციოთ წიგნებით გარე ვაჭრობა სამართლებრივ ჩარჩოებში. მისი შეკითხვები ასეთია: "ვისთვის უნდა იქნას დაშვებული ეს უფლება, ნებისმიერი მსურველისათვის თუ მხოლოდ მათთვის, ვისაც უფლების გამცემი პირადად იცნობს როგორც ყოფილ მოვაჭრეს? თუ ნებისმიერ მსურველს უნდა მიეცეს ქალაქის ნებისმიერ ადგილას წიგნით გარევაჭრობის უფლება, მერე საკითხი ასე დადგება: მაქვს თუ არა უფლება პირადად მე, ცენტრალურ გამზირებზე, ნებისმიერ ადგილას განვათავსო წიგნების სტენდები და დავაყენო იქ დაქირავებული თანამშრომლები? როგორ უნდა მოგვარდეს ორ გარემოვაჭრეს შორის ერთსა და იმავე ადგილზე დგომასთან დაკავშირებით წარმოქმნილი პრობლემა?"
ამ შეკითხვების უმეტესობა პრობლემის ხელოვნურად გართულებას ემსახურება: მაგალითად "ერთსა და იმავე ადგილზე დგომასთან" დაკავშირებით პრობლემები ამ გარე მოვაჭრეებს აქამდე თუ არ შექმნიათ, დღეს რატომ შეექმნებათ? არც ის უნდა ვიფიქროთ, რომ წიგნით მოვაჭრეებს მაინც და მაინც დედა-ენის ბაღში თუ არ გადავასახლებთ, უცებ მთელი თბილისი გამოლაგდება და წიგნების ქუჩაში გაყიდვას დაიწყებს. არა მგონია, გარე მოვაჭრეთა რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზარდოს და გადააჭარბოს ამჟამინდელს. მთავარი შეკითხვა, რომელიც ბაკურს უჩნდება, ის არის,აქვს თუ არა მასაც უფლება, თავისი გამოცემული წიგნები ქუჩაში გაყიდოს. (იმათთვის თუ შეიძლება, მე რაღა დავაშავეო). შეკითხვა (ისევე როგორც სურვილი) ლეგიტიმურია, მაგრამ ამ შეკითხვაზე პასუხიც არ უნდა იყოს რთული: შესაძლებელია დაიშვას ბუკინისტური ლიტერატურის გაყიდვა. მოდით განვმარტოთ, რა არის ბუკინისტური ლიტერატურა? ა) ბუკინისტურია ნებისმიერი ნახმარი ან ძველი წიგნი ბ) არსებობს ცნება "თანამედროვე ბუკინისტური ლიტერატურა", რომელიც გულისხმობს ფასდაკლებულ წიგნებს, ანუ ისეთ წიგნებს, რომელიც მის სამაღაზიო ფასთან შედარებით ნაკლებ ფასად იყიდება. ზედმეტი რეგულირება აქაც არ უნდა იყოს საჭირო. თეორიულად, რა თქმა უდა, დასაშვებია, რომ რომელიმე გარე მოვაჭრე მაღაზიის ფასად ყიდდეს წიგნებს, მაგრამ მისთვის ასეთი რამ არამომგებიანია. ასეთ მოვაჭრეს აკითხავენ ან ისეთი წიგნის საყიდლად, რომელსაც მაღაზიაში ვერ იყიდი, ან ისეთისას, რომლეიც უფრო იაფი ღირს, ვიდრე მაღაზიაში. ეს საკითხი კი ბაკურის მეორე, ვინაობით არგუმენტთან მიგვიყვანს, რომელიც, პირველის არ იყოს, ასევე თიხის ფეხებზეა შემომდგარი.
2.არიან თუ არა ისინი ბუკინისტები? კითხულობს ბაკური და ასეთ პასუხს გვაძლევს: "სტენდების უმრავლესობა ვაჭრობდა არა ბუკინისტური წიგნებით, არამედ, ძირითადად, რუსულენოვანი ლიტერატურით, თუმცა ბევრ მათგანთან შეხვდებოდით ცნობილი ბრიტანული ლექსიკონებისა და სასწავლო სახელმძღვანელოების ირანში დაბეჭდილ, მეკობრულად დასტამბულ, იაფ ვერსიებს." -
ჯერ ერთი, უცნაურია ბუკინისტური წიგნებისა და რუსულენოვანი ლიტერატურის დაპირისპირება. თითქოს შეუძლებელია, რუსულენოვანი წიგნი ბუკინისტური იყოს. თუ "რუსულენოვან ლიტერატურაში" ბაკური ახალ გამოცემებს გულისხმობს, "პრობლემის" არსი მაინც გაუგებარი რჩება: რუსულენოვან ლიტერატურაზე მოთხოვნილება, მიუხედავად "ლინგვისტური რევოლუციისა", დღემდე არსებობს და კიდევ დიდხანს იარსებებს. ამ მოთხოვნილებას წიგნის მაღაზიები ვერ აკმაყოფილებენ. ბუკინისტები კი მშვენივრად ავსებენ საბაზრო ნიშას. რაც შეეხება მეკობრულად დასტამბულ წიგნებს (მაგ. დევიდ მარშალ ლენგის მეკობრეულ გამოცემებს) თბილისის წიგნის მაღაზიებშიც ისევე შეიძენთ (მათ შორის ბაკურის სანტა-ესპერანსაში), როგორც ქუჩაში.
3. "როგორც ბუკინისტებისათვის, ისე ბუკინისტური წიგნების კლიენტებისთვის მერიის წინადადება, რომ გამოიყოს ერთი დიდი ადგილი (უკვე გამოყოფილია, კარგა ხანია) ბუკინისტური წიგნებით მოვაჭრეთათვის, იდეალურია. თუ ადამიანს სურს კონკრეტულად რომელიმე ბუკინისტური წიგნის შეძენა, მას აღარ მოუწევს ქალაქის სხვადასხვა წერტილებში წანწალი ალიკასთან, ვაგანასთან და როინთან, რადგან ეს უკანასკნელნი ერთ ადგილას იქნებიან თავმოყრილნი. დაიზოგება უამრავი დრო და ენერგია." - წერს ბაკური.
დიდი მადლობა ბაკურს, რომ მკითხველების დროსა და ენერგიაზე ზრუნავს, მაგრამ მკითხველის და არა გამომცემლის და წიგნების მაღაზიის მფლობელის პერსპექტივიდან საკითხი ოდნავ სხვაგვარად გამოიყურება. არის შემთხვევა, როდესაც იცი, რა წიგნი გჭირდება. ამ შემთხვევაში, არა თუ ბუკინისტური, არამედ ახალგამოცემული წიგნების ყიდვის სურვილი თუ გაგიჩნდა, "წანწალისგან" დაზღვეული არ ხარ. ასე, მაგალითად, კოტე ჯანდიერის "კონკიას ღამე" რომ მეყიდა, ხუთი თუ ექვსი წიგნის მაღაზიაში მომიწია შესვლა (დავიწყე ფალიაშვილის ქუჩაზე და დავამთავრე "პეპელათი" ფილარმონიასთან). ბაკურის ლოგიკას რომ მივყვეთ, მაშინ "დროის და ენერგიის" დაზოგვის მიზნით წიგნების მაღაზიებიც სადმე ერთ ადგილას უნდა მოვაქციოთ. არგუმენტი, თვითონაც მიხვდებით, აბსურდულია. ბუკინისტური წიგნების მყიდველისთვის წიგნების მაღაზიებში ან ბუკინისტების სტენდებთან "წანწალი" (ვერიდან თავისუფლების მოედნამდე ანდა აღმაშენებლის გამზირზე) "დროის და ენერგიის" უაზრო ხარჯვა კი არ არა, დროის სასიამოვნო გატარებაა.
"მოვაჭრე ხელოვნურად ზღუდავს არჩევანს და მას ფარგლავს მხოლოდ საუკეთესოდ გაყიდვადი წიგნებით, რაც ძალიან ცუდია მომხმარებლისთვის (ზოგმა არც კი იცის, რომ სხვა ქართული წიგნებიც არსებობს ამქვეყნად, გარდა ალიკას, ვაგანას და როინის მიერ "შერჩეული" ქართული გამოცემებისა)." - ვერ გეტყვით, რა გამოკვლევას ეფუძნება ბაკურის არგუმენტი, თითქოს "ზოგი" ქართულ გამოცემებზე არტურას შერჩეული ლიტერატურით მსჯელობდეს. ბაკურის არგუმენტი ამ შემთხვევაში მხოლოდ იმას გვიჩვენებს, რომ წიგნებით გარემოვაჭრე წიგნის მაღაზიის კონკურენტი ვერც არის და ვერც იქნება. ის ავსებს ნიშას, რომელსაც ვერ ავსებენ წიგნის მაღაზიები. "მომხმარებელმა" ყველაფერი შესანიშნავად იცის და ქუჩაში მოვაჭრესთან მაშინ მიდის, როდესაც ან ისეთი წიგნი უნდა, რომელიც წიგნის მაღაზიაში ან არ იყიდება, ან უფრო ძვირია, ვიდრე გარე მოვაჭრესთან.
უნდა დავეთანხმო ბაკურს იმაში, რომ "ბუკინისტურ წიგნებზე მოთხოვნა არის" და "ეს მოთხოვნა დღითიდღე იზრდება". ბაკური ფიქრობს, რომ ეს ადამიანები თავიანთ ორ ნიშას იოლად იპოვნიან ორგვარდ: ან გადავლენ დედა-ენის პარკში ან პატარა ბუკინისტურ მაღაზიებს გახსნიან. ეს კი გამოიწვევს ბუკინისტური წიგნების მაღაზიების რაოდენობის გაზრდას. არ ვიცი, რას ეფუძნება ბაკურის ვარაუდი, მაგრამ გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ბუკინისტური მაღაზეიების რაოდენობა უკანასკნელი წლების განმავლობაში შემცირდა. ვისაც უსაუბრია ბუკინისტური მაღაზიების მფლობელებთან (მაგ. ჭავჭავაძის გამზირზე იყო შესანიშნავი მაღაზია), ეცოდინება, რომ მათ ერთი სერიოზული პრობლემა აქვთ: ქალაქის ცენტრში ფართი ძვირია. ამიტომაც დაიხურა რამდენიმე ბუკინისტური მაღაზია (ბოლოს, მაგ. გაქრა ბუკინისტური მაღაზია ზემელზე). ბუკინისტისათვის ქალაქის ცენტრიდან წასვლას აზრი არ აქვს, იმიტომ რომ წიგნის (განსაკუთრებით კი ბუკინისტური წიგნის) მყიდველი ქალაქის ცენტრში ან ცხოვრობს ან მუშაობს. ამიტომ ტენდენცია ბაკურის მიერ აღწერილის საპირისპირო იქნება: ბუკინისტური მაღაზიები დაიხურება და ვაჭრობა გადაინაცვლებს ქუჩაში. ამიტომაც, ვისაც უნდა, რომ თბილისში ბუკინისტური წიგნები არ გაქრეს, არა მგონია, მათი ცენტრიდან მოშორებით უნდა იწყებდეს.
4. ახლა კი ესთეტიკურ პრობლემასაც შევეხოთ: "რა თქმა უნდა, წიგნი ქალაქის იერსახეს ვერ დაააუშნოვებს, მაგრამ ჭუჭყიან ცელოფანში შეფუთული წიგნები, რომლებიც განთავსებულია დაუმუშავებელი ფიცრებისა და ფანერებისაგან კუსტარულად შეკრულ, ჟანგიანი ლურსმნებით შეჭედილ სტენდებზე, არაა მაინცადამაინც ლამაზი სანახავი." - რა არის უფრო ლამაზი სანახავი, ამაზე დავა დიდხანს შეიძლება. მე მაგ. "ფედერაციის" მიერ გამოცემული "შაჰ-ნამეს ქართული თარგმანები", ანდა "აკადემიის" შესანიშნავი გამოცემები, თუნდაც ჭუჭყიან ცელოფანში გახვეული, მირჩევნია ბევრ თანამედროვე გამოცემას. ბაკური გვეუბნება, რომ წიგნებით ცენტრალურ ქუჩებზე ვაჭრობა ჩვენი, ლოკალური ტრადიციაა და არსად სხვაგან ასე არ იქცევიან. "ევროპის ქალაქებში ცენტრალურ გამზირებზე არასოდეს თვალიც არ მომიკრავს წიგნებით გარევაჭრობისთვის." - გვეუბნება ბაკური. "თვალი არ მომიკრავს" და "არ არსებობს" ორი სხვადასხვა რამაა. მაგ. ბაკურმა ბერლინში, ფრიდრიხშტრასეზე რომ გაისეირნოს (ბერლინის ერთ-ერთი ცენტრალური გამზირია), ჰუმბოლდტის უნივერსიტეტის მთავარი კორპუსის წინ, შუა ქუჩაში აუცილებლად შეამჩნევს ათიოდე წიგნებით სავსე ფანერისაგან სახელდახელოდ შეკოწიწებულ მაგიდას. (ასეა, ბუკინისტები "სპეციალურად გამოყოფილ ადგილებში" კი არ ვაჭრობენ, არამედ იქ, სადაც წიგნის მოყვარულს და მყიდველს, მაგალითად სტუდენტს, ელოდებიან). არ ვიცი სინგაპურში როგორაა, მაგრამ ევროპის ყველა დედაქალაქში ასეა.
"ამ ღონისძიების შედეგად (გარევაჭრობის გადატანა დედაენის პარკში), წიგნი არ გახდება ნაკლებად ხელმისაწვდომი, მკითხველები არ დაზარალდებიან და საბოლოოდ წიგნის ბაზარიც გაცილებით სწრაფად განვითარდება." - ასკვნის ბაკური, თუმცა მისი დასკვნა არანაირად არ გამომდინარეობს მისი არგუმენტებიდან, პრიქით, მსჯელობა გამოდინარეობს დასკვნიდან. წიგნის მოყვარული იმით დაზარალდება, რომ სპეციალურ ადგილას მისასვლელად სპეციალური დროის გამონახვა დაჭირდება, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ბუკინისტებთან უფრო იშვიათად მივა. არ ვიცი, რამდენად გამოიწვევს ეს ბაზრის სწრაფად განვითარებას, უბრალოდ, შესაძლებელია, ბუკინისტური ბაზრის დაკნინების ხარჯზე ახალი გამოცემების გაყიდვა გაიზარდოს (ისიც არც თუ მნიშვნელოვნად).
ბუკინისტების პრობლემა საერთოდ არ არსებულა, ის ხელოვნურად გამოიგონეს. ბუკინისტები არც ქუჩაში მოძრაობას უშლიდნენ ხელს, არც ეკონომიკას აზარალებდნენ. თუკი ვინმე შემთხვევით ქუჩაში გამოსულ ჩინოვნიკს შეიძლებოდა წარმოდგენა შექმნოდა, რომ ბუკინისტები ტროტუარზე მოძრაობას აფერხებენ, ჯობდა ყურადღება მიექცია ტროტუარზე სრულიად უკანონოდ გაჩერებული მანქანებისათვის. მაგრამ ეს ხომ ნამდვილი პრობლემაა, გამოგონილ პრობლემასთან ბრძოლა კი ბევრად უფრო ადვილია, ვიდრე ნამდვილთან.
© andronikashvili.blogspot.com
.jpg)
No comments:
Post a Comment