გრა­ცია დე­ლე­და

გრა­ცია დე­ლე­და, რო­მელ­საც ხში­რად მი­ა­კუთ­ვ­ნე­ბენ ვე­რის­ტი მწერ­ლე­ბის უმც­როს თაობ­ას, 1871 წელს და­ი­ბა­და სარ­დი­ნი­ის ქა­ლაქ ნუ­ო­რო­ში, საკ­მა­ოდ შეძ­ლე­ბულ ოჯ­ახ­ში. მისი სამ­წერ­ლო დე­ბი­უ­ტი 17 წლის ას­აკ­ში შედ­გა, რო­დე­საც მან ერთ მო­დურ ჟურ­ნალ­ში გამ­ო­აქ­ვეყ­ნა თა­ვი­სი მოთხ­რო­ბე­ბი. კულ­ტუ­რუ­ლად ჩა­კე­ტი­ლი და ეკ­ო­ნო­მი­კუ­რად ჩამორ­ჩე­ნი­ლი კუნ­ძუ­ლის გა­რე­მო ბევრს ვე­რა­ფერს შეს­თა­ვა­ზებ­და ახ­ალ­გაზ­რ­და ქალს, ამ­ი­ტომ თვით­ნას­წავ­ლი დე­ლე­დას საწყი­სი გა­ნათ­ლე­ბა ერ­თობ შეზ­ღუ­დუ­ლი და ზე­დაპი­რუ­ლი იყო. და მა­ინც, მწე­რალ­მა მო­ნა­ხა თა­ვის თავ­ში ძა­ლე­ბი, ბრმად კი არ შეს­ძულე­ბო­და სამ­შობ­ლოს შეზ­ღუ­დუ­ლო­ბა, არ­ა­მედ შე­მოქ­მე­დე­ბი­თად და ნა­ყო­ფი­ე­რად გამოეყ­ე­ნე­ბი­ნა ეს თა­ვი­სი გა­მოც­დი­ლე­ბა. იგი წერ­და: "სარ­დი­ნია დუ­მი­ლი­სა და ვნების მი­წაა. უნ­და ჩას­წ­ვ­დე მას, რომ შე­იყ­ვა­რო".

1892 წელს გა­მო­ვი­და მი­სი პირ­ვე­ლი რო­მა­ნი "სარ­დი­ნი­ის ყვა­ვი­ლი". ეს მან­ძო­ნისა და ვალ­ტერ სკო­ტის შე­ზა­ვე­ბა იყო ჯო­ვა­ნი ვერ­გა­სა და ლუ­ი­ჯი კა­პუ­ა­ნას სა­უ­კეთესო გა­მოც­დი­ლე­ბას­თან. 1892 წელს გა­მო­სულ­მა მე­ო­რე ნა­წარ­მო­ებ­მა "ბო­რო­ტე­ბის გზე­ბი", რო­მელ­შიც და­ზუს­ტ­და მი­სი სამ­წერ­ლო სტი­ლი და ძი­რი­თა­დი მი­მარ­თუ­ლე­ბე­ბი, ლუ­ი­ჯი კა­პუ­ა­ნას და­დე­ბი­თი რე­ცენ­ზია და­იმ­სა­ხუ­რა.

მწერ­ლის მხატ­ვ­რუ­ლი სიმ­წი­ფე ახ­ა­ლი ძა­ლით გა­მომ­ჟ­ღავ­ნ­და 1895 წელს რო­მან­ში "პატ­ი­ო­სა­ნი სუ­ლე­ბი". აქ მო­ცე­მუ­ლია პატ­რი­არ­ქა­ლუ­რი ოჯ­ა­ხის ის­ტო­რია. პერ­სო­ნაჟე­ბი, რომ­ლე­ბიც უარს ამ­ბო­ბენ სა­უ­კუ­ნო ტრა­დი­ცი­ებ­ზე, სას­ტი­კად მარ­ცხ­დე­ბი­ან სინ­ამ­დ­ვი­ლეს­თან ბრძო­ლა­ში. მი­უ­ხე­და­ვად აშ­კა­რა სამ­წერ­ლო და­ოს­ტა­ტე­ბი­სა, რო­მანის ში­ნა­არ­სი ჯერ კი­დევ მთლი­ა­ნად სარ­დი­ნი­უ­ლი ყო­ფი­თაა გან­პი­რო­ბე­ბუ­ლი.

1899 წელს ცო­ლად გაჰ­ყ­ვა პალ­მი­რო მა­დე­სა­ნის და რომ­ში გა­და­ვი­და საცხოვ­რებ­ლად. სამშობ­ლო­სა­გან და­შო­რე­ბამ და­დე­ბი­თად იმ­ოქ­მე­და მწე­რალ­ზე, შე­არ­ბი­ლა და ერთ­გ­ვარი ზღაპ­რუ­ლი იერი შეს­ძი­ნა მის აქ­ამ­დე თვალ­ში­სა­ცემ კუთხუ­რო­ბას. დე­ლე­დას თვალსაზ­რი­სით სარ­დი­ნი­უ­ლი ხა­სი­ა­თის ყვე­ლა­ზე ნი­შან­დობ­ლი­ვი თვი­სე­ბა ის არ­ის, რომ ბუ­ნე­ბას­თან ახ­ლო მყოფ ად­ა­მი­ან­ში ინ­ტუ­ი­ცია და ინს­ტინ­ქ­ტი ლო­გი­კურ აზ­როვ­ნება­ზე მე­ტა­დაა გან­ვი­თა­რე­ბუ­ლი. სწო­რედ ამ იდ­ე­ა­ზეა აგ­ე­ბუ­ლი დე­ლე­დას ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი რო­მა­ნი "ფერ­ფ­ლი" (1903). აშ­კა­რა ხდე­ბა მო­რა­ლის, რო­გორც ას­ე­თის, ორ­აზ­როვ­ნე­ბა და არ­ა­სა­ი­მე­დო­ო­ბა: ან­ა­ნია ატ­ონ­ცუ სარ­დი­ნი­ი­დან რომს მი­ემ­გ­ზავრე­ბა და იქ დი­დი ქა­ლა­ქის ეგ­ო­იზ­მ­სა და გარ­ყ­ვ­ნი­ლე­ბა­ში ეფ­ლო­ბა. შინ დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ იგი გა­რე­მო­ე­ბა­თა გა­მო უბ­რუნ­დე­ბა თა­ვის წი­ნან­დელ ზნე­ობ­რივ შე­ხე­დულე­ბებს, რომ­ლე­ბიც ეგ­ო­იზ­მი­სა და სი­სას­ტი­კის წი­ნა­აღ­მ­დეგ ვერ შვე­ლი­ან.

დე­ლე­და პა­ტა­რა მოთხ­რო­ბე­ბის კრე­ბუ­ლებ­თან ერ­თად თით­ქ­მის ყო­ველ წელს ახ­ალ რომანს სთა­ვა­ზობ­და მკითხ­ველს. შემ­დე­გი საპ­როგ­რა­მო რო­მა­ნია "ელ­ი­ას პორ­ტო­ლუ" (1903). ეს მთა­ვა­რი გმი­რის სა­ხე­ლი და გვა­რია, რო­მელ­საც თა­ვი­სი რძა­ლი, ძმის ცოლი შე­უყ­ვარ­დე­ბა. პერ­სო­ნა­ჟის სუ­ლი­ე­რი ბრძო­ლა სარ­დი­ნი­ე­ლი მწყემ­სე­ბის ნა­ხევრად წარ­მარ­თულ მენ­ტა­ლო­ბა­სა და კა­თო­ლი­კურ მო­რალს შო­რის მიმ­დი­ნა­რე­ობს. უმ­ანკო მსხვერ­პ­ლი, მაზ­ლი­სა და რძლის მკვდა­რი შვი­ლი, რომ­ლის საფ­ლავ­თა­ნაც ელ­ი­ა­სი შინ­ა­გან სიმ­შ­ვი­დეს პო­უ­ლობს ან­ა­თე­სა­ვებს რო­მანს იტ­ა­ლი­უ­რი დე­კა­დენ­ტიზ­მის ტრად­ი­ცი­ებ­თან.

სარ­დი­ნია არ კარ­გავს თა­ვის მწვა­ვე რე­ა­ლურ სა­ხეს, მაგ­რამ, ამ­ა­ვე დროს, მწერ­ლის მი­ერ გა­მო­გო­ნილ სამ­ყა­როდ იქ­ცე­ვა. ამ სამ­ყა­რო­ში უძ­ვე­ლე­სი ზნე-ჩვე­უ­ლე­ბე­ბი და შე­ძე­ნი­ლი შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბი თით­ქ­მის უპ­ი­როვ­ნო ძა­ლე­ბის თვი­სე­ბებს იძ­ენს. ამგვარი ნა­ხევ­რად მი­თი­უ­რი და ნა­წი­ლობ­რივ სიზ­მ­რი­სე­უ­ლი გან­წყო­ბი­თაა გამ­ს­ჭ­ვა­ლული დე­ლე­დას ალ­ბათ ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წარ­მო­ე­ბი "ლერ­წა­მი ქარ­ში" (1913).

სი­ცოცხ­ლის ბო­ლოს მწერ­ლის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში კი­დევ უფ­რო იჩ­ენს თავს იტ­ა­ლი­უ­რი დეკ­ა­დენ­ტიზ­მის გა­რეგ­ნუ­ლი თვი­სე­ბე­ბი: რო­მა­ნე­ბი უფ­რო მოკ­ლე ხდე­ბა და მოქ­მედ პირ­თა რიცხ­ვი ორ-სამ პერ­სო­ნა­ჟამ­დე მცირ­დე­ბა. ას­ე­ვე ორ ან სამ დღემ­დე მცირ­დება დრო­ი­თი ინ­ტერ­ვა­ლი, რო­მელ­საც მო­ი­ცავს ნა­წარ­მო­ე­ბი. ას­ე­თი რო­მა­ნე­ბია "მარტო­ხე­ლა კა­ცის სა­ი­დუმ­ლო" (1921), "ყელ­სა­ბა­მის ცეკ­ვა" (1924). 1936 წელს დე­ლე­დამ მიატო­ვა ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბის "კო­ზი­მას" წე­რა და შექ­მ­ნა თა­ვი­სი უკა­ნას­კ­ნე­ლი რო­მა­ნი "მარ­ტო­ო­ბის ეკ­ლე­სია".

1926 წელს მი­ე­ნი­ჭა ნო­ბე­ლის პრე­მია ლიტ­ე­რა­ტუ­რა­ში, გარ­და­იც­ვა­ლა რომ­ში 1936 წელს, დაკ­რ­ძა­ლუ­ლია მშობ­ლი­ურ ქა­ლაქ ნუ­ო­როში. გრა­ცია დე­ლე­დას მი­კუთ­ვ­ნე­ბა ვე­რის­ტე­ბის ან დე­კა­დენ­ტე­ბის მეტ-ნაკ­ლე­ბად მკვეთ­რად გა­ფორ­მე­ბულ ლი­ტე­რა­ტუ­რულ მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბებ­თან, ის­ე­ვე პი­რო­ბი­თო­ბად შეიძ­ლე­ბა მი­ვიჩ­ნი­ოთ, რო­გორც მის პრო­ზა­ში აღ­წე­რი­ლი სარ­დი­ნი­უ­ლი რე­ა­ლო­ბა.

© ”არილი”