ვი­ტოლდ გომ­ბ­რო­ვი­ჩი

­­"დღიური­დან"

თარგმნა თამარ ლომიძემ

ხურ­ლინ­გე­მი­დან მან­ქა­ნით ვბრუნ­დე­ბო­დი. შე­ღამ­და. მგზავ­რო­ბა უს­ას­რუ­ლოდ გაგ­რ­ძელ­და. ავ­ტო­მან­ქა­ნა­თა ფა­რე­ბი წინ გვის­წ­რებ­დ­ნენ, თვა­ლის­მომ­ჭ­რე­ლად კაშ­კა­შებ­დ­ნენ, მიჰ­ქ­როდ­ნენ, ან­აზ­დად გვერ­დ­ში ამ­ოგ­ვიდ­გე­ბოდ­ნენ ხოლ­მე, ზოგ­ჯერ კი შე­ქუ­ჩე­ბულ შე­ნო­ბებ­სა და ქუ­ჩის ფარ­ნებს შორ­დე­ბოდ­ნენ და ტა­ა­ტით გვი­ახ­ლოვ­დე­ბოდ­ნენ. რა­დი­ო­ან­ძე­ბი და გან­მარ­ტო­ე­ბუ­ლი სახ­ლე­ბის სი­დი­ა­დე, მა­ტა­რებ­ლე­ბის გრუ­ხუ­ნი - სა­ყო­ველ­თაო, შე­უ­პო­ვა­რი, გა­აფ­თ­რე­ბუ­ლი მოძ­რა­ო­ბა. ავ­ტო­მან­ქა­ნის მყუდ­რო ორ­მო­ში წყნა­რად ვი­ჯე­ქი. მო­უ­ლოდ­ნე­ლად მან­ქა­ნამ სვლას უკ­ლო, გზის პი­რას გა­და­უხ­ვია და შე­ჩერ­და: რა მოხ­და? - ჩვე­ნი მძღო­ლი, ინ­ჟი­ნე­რი ორ­ლო­ვი ჩურ­ჩუ­ლებს, წუ­თით უნ­და შე­ვის­ვე­ნოო... და ბო­დი­შის მოხ­დის­თა­ნა­ვე იქ­ვე, სა­ჭეს­თან მჯდო­მი, იძ­ი­ნებს, დაბ­ნე­უ­ლო­ბა.

მან რამ­დე­ნი­მე წუთ­ში გა­მო­იღ­ვი­ძა და კვლავ გზას გა­ვუ­დე­ქით, მაგ­რამ უფ­რო ნე­ლა მივ­დი­ო­დით. "არ შე­წუხ­დეთ, გე­თაყ­ვა... არა მი­შავს რა... ყა­ვა უნ­და დავ­ლიო". შე­ვე­დით კუთხის ბარ­ში, რო­მე­ლიც ძი­ლის კვინ­ტე­სენ­ცი­ას წარ­მო­ად­გენ­და: თვლემ­დ­ლა "mocco", თვლემ­დ­ნენ კლი­ენ­ტე­ბი, ყა­ვით ან გრა­პით სავ­სე ჭი­ქე­ბი რომ ედ­გათ წინ, ეძ­ი­ნათ ცა­რი­ელ მა­გი­დებს, სკა­მებს, ფან­ჯ­რებს, კედ­ლებს და თვით ძილ­მო­რე­უ­ლი სივ­რ­ცეც თავს აკ­ან­ტუ­რებ­და - გა­რეთ კი ავ­ტო­მან­ქა­ნე­ბი დაქ­როდ­ნენ - და მო­ქან­ცუ­ლო­ბი­სა და ძი­ლის ეს ნა­ზა­ვი... ეს მძი­ნა­რე­თა რბო­ლაა თუ ოტ­ე­ბუ­ლი ძი­ლი?

შინ დაბ­რუ­ნე­ბა

ბი­ნა­ში ყვე­ლას ეძ­ი­ნა, რო­დე­საც ნა­შუ­ა­ღა­მევს, ლა-პლა­ტას ტალ­ღებ­ზე გე­მის ცეკ­ვის­გან რეტ­დას­ხ­მუ­ლი, ჩე­მოდ­ნით ხელ­ში გზას მი­ვიკ­ვ­ლევ­დი ჩე­მი ოთ­ა­ხის­კენ. ეძ­ი­ნათ რო­ბერ­ტოს, ჰერ კლი­უგს, დონ ეუხ­ე­ნი­ოს, ბა­ზი­ლი­ოს, არ­ა­ნას - მძი­ნა­რე­თა თა­ნა­ბარ სუნ­თ­ქ­ვას თავს დას­ტ­რი­ა­ლებ­და ოხვ­რი­სა და კვნე­სის აჩრ­დი­ლე­ბი. რა არ­ის რა­ო­დე­ნო­ბა ძილ­ში? მძი­ნა­რე რა­ო­დე­ნო­ბა? გძი­ნავს თუ არა, რა­ო­დე­ნო­ბავ? იქ­ნებ, რა­ო­დე­ნო­ბავ, არ­ა­სო­დეს გძი­ნავს?

არა, ჩვე­ნი რა­ო­დე­ნო­ბა არ­ა­სო­დეს იძ­ი­ნებს ჩვენ­თან ერ­თად. გა­ნა ძა­ლუძს ძილს, მო­ე­რი­ოს ჯა­მურ არ­სე­ბას?.. ის გა­ნუწყ­ვეტ­ლივ ტრი­ა­ლებს და ტრი­ა­ლებს... ჩემს ოთ­ახ­ში სა­წოლ­ზე მჯდა­რი, ვე­კითხე­ბო­დი თავს: უნ­და აგ­ვა­ღელ­ვოს თუ, პი­რი­ქით, დაგ­ვაწყ­ნა­როს იმ ფაქ­ტ­მა, რომ მძი­ნა­რე ად­ა­მი­ა­ნე­ბი ბევ­რ­ნი (ხუთ­ნი) არ­ი­ან? უფ­რო სა­ხი­ფა­თოა თუ არა ერ­თი ად­ა­მი­ა­ნის ძი­ლი, ვიდ­რე - რამ­დე­ნი­მე კა­ცის, ან თუნ­დაც ათ­ე­უ­ლო­ბით და ას­ე­უ­ლო­ბით ად­ა­მი­ა­ნი­სა? ეს კითხ­ვა, ალ­ბათ, პრე­ტენ­ზი­უ­ლად ჟღერს, მაგ­რამ მას იდ­უ­მა­ლი საზ­რი­სი გა­აჩ­ნია. ნე­ბა მო­მე­ცით, შევ­ნიშ­ნო, რომ რა­ო­დე­ნო­ბა ად­ა­მი­ან­თან მი­მარ­თე­ბა­ში გან­საც­ვიფ­რე­ბელ თვი­სე­ბებს ამჟ­ღავ­ნებს, რად­გან ერთ­დ­რო­უ­ლად ამ­რავ­ლებს და ჰყოფს კი­დეც. ვის შე­ე­პა­რე­ბა ეჭ­ვი, რომ ხუ­თი კა­ცი უფ­რო იოლ­ად გა­დას­წევს თოკს, ვიდ­რე - ერ­თი ად­ა­მი­ა­ნი? მაგ­რამ რაც შე­ე­ხე­ბა სიკ­ვ­დილს, აქ სა­პი­რის­პი­რო ვი­თა­რე­ბაა. სცა­დეთ ერთ­დ­რო­უ­ლად ათ­ა­სი კა­ცის მოკ­ვ­ლა და დარ­წ­მუნ­დე­ბით, რომ თი­თო­ე­უ­ლი მათ­გა­ნის სიკ­ვ­დი­ლი ათ­ას­ჯერ უფ­რო ნაკ­ლებ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია გან­მარ­ტო­ე­ბით მო­მაკ­ვ­და­ვი ად­ა­მი­ა­ნის აღს­რუ­ლე­ბას­თან შე­და­რე­ბით.

აი, რა­ტომ მაწყ­ნა­რებ­და იმ­ა­ზე ფიქ­რი, რომ მათ, ხუ­თი­ვეს, ერ­თად ეძ­ი­ნათ და სიზ­მ­რებს ხე­დავ­დ­ნენ: ამ­ი­ტომ მეც შე­მეძ­ლო, მშვი­დად და­მე­დო თა­ვი ბა­ლიშ­ზე და მე­ექ­ვ­სე ნომ­რად შე­ვერ­თე­ბო­დი მათ მძი­მე, ფხი­ზელ, სივ­რ­ცე­ში მო­ლივ­ლი­ვე სუნ­თ­ქ­ვას. ღა­მი­სა და ძი­ლის ქა­დილს არ ვუფ­რ­თხო­დი, რად­გან მხსნე­ლი რა­ო­დე­ნო­ბა მი­ცავ­და და თა­ვის­თავ­ში გან­მა­ზა­ვებ­და. კე­თი­ლი ფე­რი­ას მსგავ­სად! მფარ­ვე­ლი ან­გე­ლო­ზის და­რად! ღა­მე მშვი­დო­ბი­სა! ღა­მე მშვი­დო­ბი­სა! დროა, შევ­წყ­ვი­ტო სუ­ლის ეს აღ­სა­რე­ბა, რო­მე­ლიც, ალ­ბათ, ბევ­რ­წი­ლად გა­უ­გე­ბა­რია. შე­იძ­ლე­ბა, უთ­ავ­ბო­ლოც. იქ­ნებ, ცო­ტა­თი გა­ბე­დუ­ლიც, გაზ­ვი­ა­დე­ბუ­ლი, გატყ­ლარ­ჭუ­ლი, გარ­ყ­ვ­ნი­ლი.. გა... გაწყა­ლე­ბუ­ლი. რა­შია საქ­მე, მე­გობ­რე­ბო? ჩემს აზ­რებ­ში რა­მე­ნა­ი­რი ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი გარ­ყ­ვ­ნი­ლე­ბა რომ იყ­ოს, რა­ო­დე­ნო­ბა მას თა­ვის­თავ­ში გა­ნა­ზა­ვებ­და, ის­ე­ვე, რო­გორც ექ­ცე­ვა ჩვენს ცოდ­ვებ­სა და სათ­ნო­ე­ბექს. ამ­ინ.

პი­რი­ა­პო­ლი­სი

ჩე­მი ჩა­ნა­წე­რე­ბი პენ-კლუ­ბის წევ­რ­თა ყრი­ლო­ბის შე­სა­ხებ... იუმ­ო­რის სი­ჭარ­ბე, ამ­ბო­ხის ნაკ­ლე­ბო­ბა, ვერ ვიტყ­ვი, რომ კმა­ყო­ფი­ლი დავ­რ­ჩი: შე­საძ­ლოა, მა­თი იმ­პო­ტენ­ცია გად­მო­მე­დო და ამ­ი­ტო­მაც ვერ შევ­ძე­ლი სა­კუ­თა­რი თე­მის პოვ­ნა?

იქ არც ისე თვალ­სა­ჩი­ნოდ იქ­ნა გა­მოვ­ლე­ნი­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის დე­კა­დენ­ცია - ის, რომ ლი­ტე­რა­ტუ­რის დო­ნე ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად სულ უფ­რო დაბ­ლა ეც­ე­მა, თუ ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბის პლან­ში არა, ლი­ტე­რა­ტორ­თა სა­ხით - უეჭ­ვე­ლად. მარ­თ­ლაც... თუ ერ­თი თა­ო­ბის კომ­პო­ზი­ტორ­თა შო­რის მთელ მსოფ­ლი­ო­ში ხუთ-ექვს ჭეშ­მა­რიტ შე­მოქ­მედს იპ­ო­ვით, სა­ვა­რა­უ­დოა, რომ ჭეშ­მა­რი­ტი მწერ­ლე­ბის რა­ო­დე­ნო­ბაც ას­ე­თი­ვე იქ­ნე­ბა. რაც შე­ე­ხე­ბა სხვებს, ესე იგი, თუ შე­იძ­ლე­ბა ასე ითქ­ვას, პირ­ვე­ლი თან­რი­გის ვაჟ­ბა­ტო­ნებს, რომ­ლებ­საც სუ­ლი­ე­რად არ მი­უღ­წე­ვი­ათ ამ­ო­ცა­ნის სი­მაღ­ლემ­დე, მაგ­რამ აღ­ი­ა­რე­ბა და სა­ხე­ლი მო­იხ­ვე­ჭეს, იმ­ათ, ვი­საც სიკ­ვ­დი­ლის შემ­დეგ ძეგლს და­უდ­გა­მენ, მო­ე­დანს ან ქუ­ჩას კი მათ სა­ხელს და­არ­ქ­მე­ვენ... ეს უკ­ვე პირ­ველ­ხა­რის­ხო­ვა­ნი ლი­ტე­რა­ტუ­რა რო­დია. ხვდე­ბით თუ არა, რა­ო­დენ შე­მაძ­რ­წუ­ნე­ბე­ლია ჩე­მი დას­კ­ვ­ნა? ხე­ლოვ­ნე­ბის კა­რა­ქი თუ ექს­ტ­რა, ე.ი. აბ­სო­ლუ­ტუ­რად უმ­აღ­ლე­სი ხა­რის­ხი­სა არაა, მა­შინ ის მარ­გა­რი­ნის სუ­ნით ყარს.

მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რის ელ­ი­ტა სულ უფ­რო მრავ­ლ­დე­ბა და სულ უფ­რო სა­ეჭ­ვო იერს იძ­ენს. ეს იმ­ი­ტომ ხდე­ბა, რომ ვი­თარ­დე­ბა ამ­აღ­ლე­ბუ­ლის მი­ბაძ­ვით ნა­ყალ­ბე­ვი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბის თხზვის ტექ­ნი­კა (ის­ე­ვე, რო­გორც ყო­ველ­გ­ვა­რი სხვა ტექ­ნი­კა). გა­მორ­ჩე­უ­ლო­ბა და სი­დი­ა­დეც კი, გარ­კ­ვე­უ­ლი გა­გე­ბით, ტექ­ნი­კით მი­იღ­წე­ვა და ამ­ჟა­მად მე­ო­რე­ხა­რის­ხო­ვან­მა ინ­ტე­ლი­გენ­ტ­მა მწე­რალ­მა მშვე­ნივ­რად იც­ის, რო­გორ უნ­და მო­იქ­ცეს, რომ პირ­ვე­ლი ხა­რის­ხის შე­მოქ­მე­დად იქ­ცეს. მა­გა­ლი­თად: სჯობს, არ ვი­ყო ძალ­ზე სუ­ლი­ე­რი, არ­ა­მედ - მგრძნო­ბე­ლო­ბის ელ­ე­მენ­ტე­ბიც გა­მო­ვი­ყე­ნო. და კი­დევ - კარ­გი იქ­ნე­ბა ან­ტი­ნო­მი­ე­ბის ხორ­ც­შეს­ხ­მა, სარ­გებ­ლო­ბას მო­მი­ტანს ბუნ­დო­ვა­ნე­ბის ბუ­რუ­სიც. გა­მო­მად­გე­ბა რემ­ბო­სე­უ­ლი უხ­ე­ში უშ­უ­ა­ლო­ბა, გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლია თა­ნა­მედ­რო­ვე ამ­ე­რი­კე­ლე­ბის ზო­გი­ერ­თი ხერ­ხი, არ უნ­და და­მა­ვიწყ­დეს "ობ­ი­ექ­ტუ­რი" სი­დი­ა­დის ზო­გი­ერ­თი რე­ცეპ­ტიც, რო­მელ­თა რე­ა­ლი­ზა­ცი­ა­საც უკ­ა­ნას­კ­ნელ ხა­ნებ­ში წარ­მა­ტე­ბით მი­მარ­თა­ვენ საფ­რან­გეთ­ში. უგ­უ­ნუ­რე­ბა იქ­ნე­ბა ამ ტექ­ნი­კუ­რი პრო­ცე­დუ­რე­ბის სრუ­ლი უგ­უ­ლე­ბელ­ყო­ფა... მარ­თ­ლაც, იმ­ათ, ვინც ღვთა­ებ­რი­ვი მად­ლით არაა ცხე­ბუ­ლი, რა­ტომ არ უნ­და ჩა­მო­ა­ყა­ლი­ბონ სა­კუ­თა­რი ხელ­წე­რა სხვე­ბის გა­მოც­დი­ლე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე? გა­ნა თით­ქ­მის ყვე­ლა ჭეშ­მა­რი­ტი გე­ნი­ო­სი თა­ვი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მოღ­ვა­წე­ო­ბის და­საწყის­ში არ ბა­ძავს სხვა გე­ნი­ოსს? და ზოგ­ჯერ ას­ე­თი ნა­ყალ­ბე­ვი გე­ნი­ა­ლუ­რო­ბის შე­სის­ხ­ლ­ხორ­ცე­ბაც ხდე­ბა.

მე­თო­დის, რო­გორც ას­ე­თის, სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო არ­ა­ფე­რი მაქვს, მაგ­რამ სწო­რედ მის გა­მო ევ­რო­პუ­ლი ელ­ი­ტა ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად სულ უფ­რო მე­ტად მო­ი­კოჭ­ლებს. ამ ამ­აღ­ლე­ბულ­მა ად­ა­მი­ა­ნებ­მა ჭარ­ბი ძა­ლის­ხ­მე­ვა შე­ა­ლი­ეს თა­ვი­ან­თი მა­ნე­რის "შექ­მ­ნას". მა­თი (არ­ას­პონ­ტა­ნუ­რად აღ­მო­ცე­ნე­ბუ­ლი) სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ლო­ბა სხვა არ­ა­ფე­რია, თუ არა მო­ცე­მულ თე­მა­ზე და­წე­რი­ლი თხზუ­ლე­ბა. თა­ნა­მედ­რო­ვე ფრან­გუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის ოთხ­მოც­და­ათ პრო­ცენტს (და გა­ნა მხო­ლოდ ოთხ­მოც­და­ათს?) შე­ად­გე­ნენ ის­ი­ნი, ვინც გა­ი­თა­ვი­სა გარ­კ­ვე­უ­ლი სტი­ლი, გარ­კ­ვე­უ­ლი ჟან­რი, გარ­კ­ვე­უ­ლი დო­ნე, რაც საფ­რან­გე­თის ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი არ­ტის­ტუ­ლი ატ­მოს­ფე­როს სა­კუთ­რე­ბას წარ­მო­ად­გენს. მა­თი პი­რა­დი დამ­სა­ხუ­რე­ბა ძალ­ზე ხში­რად მდგო­მა­რე­ობს მა­ღა­ზი­ა­ში ნა­ყი­დი (ვი­თომ­და შეკ­ვე­თით შე­კე­რი­ლი) კოს­ტი­უ­მის მოხ­დე­ნა­ში... მაგ­რამ პას­კა­ლის საფ­რან­გეთ­სა და მო­რი­ა­კის საფ­რან­გეთს შო­რის ის­ე­თი­ვე არ­სე­ბი­თი გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბაა, რო­გორც - შიშ­ველ მა­ხა­სა და ჩაც­მულ მა­ხას შო­რის. შე­ა­და­რეთ ვერ­ლე­ნის­დ­რო­ინ­დე­ლი ად­ა­მი­ა­ნე­ბის გა­ნუ­მე­ო­რებ­ლო­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე გა­რე­მოს, სა­დაც პრაქ­ტი­კუ­ლად ყვე­ლა მწე­რა­ლი ურ­თი­ერ­თ­შე­ნაც­ვ­ლე­ბა­დია. იგ­ი­ვე ხდე­ბა სხვა ლი­ტე­რა­ტუ­რებ­შიც. იყო დრო ევ­რო­პის ცხოვ­რე­ბა­ში, რო­დე­საც შე­იძ­ლე­ბო­და სა­უზ­მე­ზე ნიც­შეს, რემ­ბოს, დოს­ტო­ევ­ს­კის, ტოლ­ს­ტო­ის, იბ­სე­ნის მიწ­ვე­ვა. ის­ი­ნი იმ­დე­ნად არ ჰგავ­დ­ნენ ერთ­მა­ნეთს, თით­ქოს სხვა­დას­ხ­ვა პლა­ნე­ტა­თა მცხოვ­რებ­ნი გახ­ლ­დ­ნენ, - და რო­მე­ლი სა­უზ­მე არ აფ­ეთ­ქ­დე­ბო­და მა­თი კომ­პა­ნი­ის­გან? დღეს კი შე­იძ­ლე­ბა მო­აწყო გა­ლა-ბან­კე­ტი მთე­ლი ევ­რო­პუ­ლი ელ­ი­ტის­თ­ვის და ის ისე უშ­ფოთ­ვე­ლად ჩა­ივ­ლის, მოწ­ვე­ულ­თა შო­რის ნა­პერ­წ­კა­ლიც კი არ გა­ირ­ბენს.

ამგ­ვარ და­ბალ ფუნ­და­მენ­ტ­ზე სულ უფ­რო იზრ­დე­ბა და აშ­კა­რავ­დე­ბა იმპ­რე­სა­რი­ოს და­მამ­ცი­რე­ბე­ლი რო­ლი... ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი სუ­ლის­კ­ვე­თე­ბის უგ­უ­ლე­ბელ­მ­ყო­ფე­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა ხელ­ში ჩა­იგ­დეს სუ­ლი­ე­რე­ბის­გან გან­ძარ­ცულ­მა მოღ­ვა­წე­ებ­მა, სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ­მა მუ­შა­კებ­მა. პრე­მი­ე­ბი. კონ­კურ­სე­ბი. ზე­ი­მე­ბი. პროფ­კავ­ში­რე­ბი. გა­მომ­ცემ­ლე­ბი. პრე­სა. პო­ლი­ტი­კა. კულ­ტუ­რა. სა­ელ­ჩო­ე­ბი. ყრი­ლო­ბე­ბი. თა­ნაც, სა­ჭი­როა ყო­ვე­ლი­ვე ამ­ის ორ­გა­ნი­ზე­ბა და ამ­ოქ­მე­დე­ბა - ასე გა­და­იქ­ც­ნენ ფუნ­ქ­ცია და ორ­გა­ნი­ზა­ცია წურ­ბე­ლე­ბად, რომ­ლე­ბიც წო­ვენ ის­ე­დაც ან­ე­მი­ურ სისხლს. მე მგო­ნი, და­ცე­მა ეგ­ზომ ზვა­ვი­სებ­რი არ იქ­ნე­ბო­და მხო­ლოდ გა­რე­გა­ნი ზე­წო­ლის შემ­თხ­ვე­ვა­ში; ხე­ლო­ვა­ნი, ჩვე­უ­ლებ­რივ, თავს არ­ი­დებს სა­ზო­გა­დო­ე­ბას და ინს­ტინ­ქ­ტუ­რად თავს იც­ავს პრო­ფან­თა ხრი­კე­ბის­გან. ცნო­ბი­ლია: სა­ზო­გა­დო­ე­ბა ჩვენ­გან ყო­ველ­თ­ვის მო­ითხოვს იმ­ას, რი­სი მი­ცე­მაც არ ძალ­გ­ვიძს. მაგ­რამ, რო­გორც უკ­ვე ითქ­ვა, კი­დევ უფ­რო უარ­ე­სია, რომ ლი­ტე­რა­ტუ­რა სულ უფ­რო უს­უ­სურ­დე­ბა, რის შე­დე­გა­დაც კარ­გავს წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ბის გა­წე­ვის უნ­არს. ამ­ი­ტომ შე­იძ­ლე­ბა მოგ­ვეჩ­ვე­ნოს, რომ მას­ში მიმ­დი­ნა­რე შერ­ჩე­ვის პრო­ცე­სი გა­უ­კუღ­მარ­თე­ბუ­ლია, ეს კი თვით­მ­კ­ვ­ლე­ლო­ბას უდ­რის. არა მარ­ტო იმ­ის გა­მო, რომ ყვე­ლა­ზე მდა­რე მწე­რა­ლი იწ­ყებს სა­უ­კე­თე­სო­თა ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბას და ჩაგ­რავს მათ ამ ბი­უ­როკ­რა­ტი­ის ჩარ­ჩო­ებ­ში (რაც უფ­რო უკ­ე­თე­სია ხე­ლო­ვა­ნი, მით ნაკ­ლე­ბი დრო რჩე­ბა მას "ფუნ­ქ­ცი­ო­ნე­რო­ბის­თ­ვის"), არ­ა­მედ - იმ­ი­ტო­მაც, რომ სა­უ­კე­თე­სო­თა სულ­ში მდა­ბა­ლი ელ­ე­მენ­ტი ჯაბ­ნის სუ­ლის ამ­აყ შე­უ­პოვ­რო­ბას. გამ­ბე­და­ო­ბა არ ჰყოფ­ნით. ნე­ბის­ყო­ფა ღა­ლა­ტობთ. სუს­ტ­დე­ბა იმ თა­მა­მი, მკა­ფიო გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბე­ბის მი­ღე­ბის უნ­ა­რი, რომ­ლებ­მაც სამ­ყა­რო მხსნელ ზღვრამ­დე უნ­და გან­წ­მინ­დონ და სამ­ყა­რო იმღ­ვ­რე­ვა.

მორ­ჩი­ლე­ბა! გა­ნა გა­კად­ნი­ერ­დე­ბი­ან მიწ­ვე­უ­ლი, და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ლი, პა­ტივ­ნა­ცე­მი, გაბ­რიყ­ვე­ბუ­ლი, სა­სა­ცი­ლოდ აგ­დე­ბუ­ლი სუ­ლე­ბი, რომ ამ­ბოხ­დ­ნენ, გა­კერ­პ­დ­ნენ და მო­ძებ­ნონ ამ სი­ტუ­ა­ცი­ის ას­ა­ფეთ­ქებ­ლად საკ­მა­რი­სი ას­ა­ფეთ­ქე­ბე­ლი ნივ­თი­ე­რე­ბა. ვა­ღი­ა­როთ: გე­ნია, ტა­ლან­ტი, სულ უფ­რო ნაკ­ლე­ბად გვევ­ლი­ნე­ბა დი­ნა­მი­ტის სა­ხით, რად­გან მას მცი­რედ თუ შე­მორ­ჩა ტყის ყვა­ვილ­თა, მთის ყვა­ვილ­თა წმინ­და უბ­ი­წო­ე­ბა. იმ­ის გა­მო, რომ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში ყვე­ლა­ფე­რი ფუნ­ქ­ცი­ო­ნა­ლუ­რია, სულ­ზე სო­ცი­ა­ლურ დაკ­ვე­თას შე­ე­სა­ბა­მე­ბა ამ­აღ­ლე­ბუ­ლის გარ­კ­ვე­უ­ლი წარ­მო­ე­ბა და წარ­მო­იქ­მ­ნე­ბა ფუნ­ქ­ცი­ო­ნერ­თა ახ­ა­ლი ჯი­ში - სუ­ლი­ე­რი ფუნ­ქ­ცი­ო­ნე­რი.

ორ­შა­ბა­თი

სა­ა­ვად­მ­ყო­ფო­ში ვი­ყა­ვი მ-სთან. უკ­ვე ერ­თი თვეა, კვდე­ბა და ექ­ი­მე­ბის თქმით, სიკ­ვ­დი­ლამ­დე ორი კვი­რა­ღა დარ­ჩე­ნია. ის უმ­ოძ­რა­ოდ იწ­ვა, თა­ვი ბა­ლიშ­ზე ედო, სიკ­ვ­დი­ლი ნა­წილ-ნა­წილ ნთქავ­და, ყო­ველ­დ­ღე სულ უფ­რო მე­ტად კვდე­ბო­და. იტ­ან­ჯე­ბა თუ არა? ძა­ლი­ან თუ იტ­ან­ჯე­ბა?

პა­ლა­ტა­ში იმ­ყო­ფე­ბო­და რამ­დე­ნი­მე ცოცხა­ლი, თუ შე­იძ­ლე­ბა ასე ითქ­ვას, მოწ­მე: ის­ი­ნი შე­წუ­ხე­ბუ­ლი გა­მო­მეტყ­ვე­ლე­ბით იმ­ზი­რე­ბოდ­ნენ. არ იც­ოდ­ნენ, რა ექ­ნათ. მო­მაკ­ვ­და­ვის­გან მათ მიჯ­ნავ­და იმ­ის შეგ­ნე­ბა, რომ აქ ვე­რა­ფერს გა­აწყობ და მხო­ლოდ უნ­და იც­ა­დო, სა­ნამ ავ­ად­მ­ყო­ფი ფე­ხებს გაფ­შეკს. "ად­ა­მი­ა­ნი მარ­ტო­ო­ბა­ში ცხოვ­რობს და მარ­ტო­ო­ბა­ში კვდე­ბა" - პას­კა­ლის აზ­რი. სრუ­ლი­ა­დაც არა. ად­ა­მი­ა­ნი ცხოვ­რობს კო­ლექ­ტივ­ში, რომ­ლის წევ­რე­ბიც ერთ­მა­ნეთს ეხ­მა­რე­ბი­ან და მხო­ლოდ სიკ­ვ­დი­ლის მო­ახ­ლო­ე­ბი­სას ამჩ­ნევს, რომ ის მარ­ტოა... მარ­ტოდ­მარ­ტოა სიკ­ვ­დი­ლის წი­ნა­შე... რო­გორც ის მო­მაკ­ვ­და­ვი ნა­დი­რი, ხრო­ვა რომ ტო­ვებს ზამ­თ­რის ღა­მით. რა­ტო­მაა, რომ ად­ა­მი­ა­ნის სიკ­ვ­დი­ლი ეგ­ზომ ძლი­ერ წა­ა­გავს ნა­დი­რის სიკ­ვ­დილს? რა­ტომ ხდე­ბა, რომ ჩვე­ნი აგ­ო­ნი­ე­ბი მარ­ტოდ­მარ­ტო და პრი­მი­ტი­უ­ლად მიმ­დი­ნა­რე­ობს? რა­ტომ ვერ მო­ვა­ხერ­ხეთ სიკ­ვ­დი­ლის ცი­ვი­ლი­ზე­ბა?

ეს შემ­ზა­რა­ვი რამ, აგ­ო­ნია, გა­ნუწყ­ვეტ­ლივ დაძ­რ­წის ჩვენს შო­რის და ის­ე­ვე ვე­ლუ­რია, რო­გორც - სამ­ყა­როს შექ­მ­ნის პირ­ველ დღე­ებ­ში. ათ­ას­წ­ლე­უ­ლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მას ვე­რა­ფე­რი მო­უ­ხერ­ხეს. ვე­რა­ვინ გა­ბე­და ამ უც­ნა­უ­რი ტა­ბუს ხელ­ყო­ფა. ტე­ლე­ვი­ზო­რებს ვუ­ყუ­რებთ და ელ­ექ­ტ­რო­საბ­ნე­ბი გვა­ხუ­რავს, მაგ­რამ ის­ევ ისე ბარ­ბა­რო­სუ­ლად ვკვდე­ბით. ზოგ­ჯერ მორ­ფი­ნის ჭარ­ბი დო­ზის მეშ­ვე­ო­ბით ექ­ი­მი მორ­ცხ­ვად გვიმ­სუ­ბუ­ქებს ტან­ჯ­ვას, მაგ­რამ თვით ეს პრო­ცე­დუ­რა, რო­მელ­საც სა­კუ­თა­რი თა­ვი­სა რცხვე­ნია, ძალ­ზე უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო რა­მაა სიკ­ვ­დი­ლის მას­შ­ტა­ბებ­თან შე­და­რე­ბით. გა­მუდ­მე­ბით ვცდი­ლობ, და­ვა­არ­სო სიკ­ვ­დი­ლის სახ­ლე­ბი, სა­დაც თი­თო­ე­უ­ლი ად­ა­მი­ა­ნის­თ­ვის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი იქ­ნე­ბა იოლი სიკ­ვ­დი­ლის თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბი. სა­დაც შე­იძ­ლე­ბა წყნა­რად და უშ­ფოთ­ვე­ლად მოკ­ვ­დე, ისე, რომ მა­ტა­რე­ბელს არ ჩა­უ­ვარ­დე და კა­რის სა­ხე­ლურ­ზე თა­ვი არ ჩა­მო­იხ­რ­ჩო. სა­დაც ცხოვ­რე­ბის­გან ქან­ც­გაწყ­ვე­ტი­ლი, გა­ნად­გუ­რე­ბუ­ლი, დას­რუ­ლე­ბუ­ლი ად­ა­მი­ა­ნი მი­ენ­დო­ბა იმ სპე­ცი­ა­ლის­ტის ალ­ერ­სი­ან ხე­ლებს, რო­მე­ლიც წა­მე­ბი­სა და დამ­ცი­რე­ბის გა­რე­შე სიკ­ვ­დი­ლის გა­რან­ტი­ას იძ­ლე­ვა.

რა­ტო­მაც არა - გე­კითხე­ბით, - რა­ტო­მაც არა? ვინ აკრ­ძა­ლა სიკ­ვ­დი­ლის ცი­ვი­ლი­ზე­ბა? რე­ლი­გი­ამ? ოჰ, ეს რე­ლი­გია. დღეს ის კრძა­ლავს თვით­მ­კ­ვ­ლე­ლო­ბას, გუ­შინ კი არ­ა­ნაკ­ლებ რი­ხი­ა­ნად კრძა­ლავ­და ან­ეს­თე­ტი­კებს... ხო­ლო გუ­შინ­წინ ლო­ცავ­და მო­ნე­ბით ვაჭ­რო­ბას, გმობ­და კო­პერ­ნიკ­სა და გა­ლი­ლე­ის... თავ­და­პირ­ვე­ლად ეკ­ლე­სია ად­ა­ნა­შა­უ­ლებს და წყევ­ლის, შემ­დეგ კი უჩ­უმ­რად, დე­ლი­კა­ტუ­რად უკ­ან იხ­ევს... სა­დაა გა­რან­ტია, რომ ორ­ი­ოდ ათ­ე­უ­ლი წლის შემ­დეგ თვით­მ­კ­ვ­ლე­ლის წი­ნა­აღ­მ­დეგ მი­მარ­თუ­ლი გუ­ლის­წყ­რო­მა არ ჩაცხ­რე­ბა და არ გა­უქ­მ­დე­ბა? ჯერ­ჯე­რო­ბით კი ძაღ­ლე­ბი­ვით უნ­და მოვ­კ­ვ­დეთ - კრუნ­ჩხ­ვი­თა და ხრი­ა­ლით - ის­ღა დაგ­ვ­რ­ჩე­ნია, მოთ­მი­ნე­ბით ვი­ცა­დოთ და ეს გრძე­ლი გზა გავ­კ­ვა­ლოთ მი­ლი­ო­ნო­ბით შემ­ზა­რა­ვი სიკ­ვ­დი­ლით, რო­მელ­თა შე­სა­ხე­ბაც შემ­დეგ ნეკ­რო­ლო­გებ­ში წე­რენ ("ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი ავ­ად­მ­ყო­ფო­ბის შემ­დეგ..."). ო, არა, წმინ­და წიგ­ნე­ბის ამ "ინ­ტერ­პ­რე­ტა­ცი­ა­თა" ფა­სი ძალ­ზე მა­ღა­ლი და სის­ხ­ლი­ა­ნია. ამ­ი­ტომ უმ­ჯო­ბე­სია, ეკ­ლე­სი­ამ უარ­ყოს სქო­ლას­ტი­კა, რო­მე­ლიც მე­ტის­მე­ტად თვით­ნე­ბუ­რად ერ­ე­ვა ცხოვ­რე­ბა­ში. ბო­ლოს და ბო­ლოს, თუ მორ­წ­მუ­ნე კა­თო­ლი­კე­ებს სურთ, ტან­ჯ­ვით მოკ­ვ­დ­ნენ, ეს მა­თი საქ­მეა. მაგ­რამ რა­ტო­მაა, რომ ათ­ე­ის­ტე­ბი ან ის­ი­ნი, ვი­საც ეკ­ლე­სი­ას­თან კავ­ში­რი არა აქვთ, ვერ ბე­და­ვენ ის­ე­თი მარ­ტი­ვი ღო­ნის­ძი­ე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბას, რო­გო­რი­ცაა სა­კუ­თა­რი სიკ­ვ­დი­ლის ორ­გა­ნი­ზე­ბა? თქვენ რა­ღა გიშ­ლით ხელს? ხომ ყვე­ლა­ფე­რი იღ­ო­ნეთ იმ­ის­თ­ვის, რა­თა გა­ი­ად­ვი­ლოთ ერ­თი ად­გი­ლი­დან მე­ო­რე­ზე გა­და­სახ­ლე­ბა, რო­დე­საც ბი­ნად­რო­ბის ად­გილს იცვ­ლით, მაგ­რამ რო­დე­საც საქ­მე ეხ­ე­ბა სა­ი­ქი­ო­ში გა­დას­ვ­ლას, გსურთ, რომ ეს ძვე­ლე­ბუ­რად მოხ­დეს, ჩა­ძაღ­ლე­ბის ოდ­ინ­დე­ლი წე­სით.

რა­ო­დენ პირ­ქუ­შია ეს თქვე­ნი უძ­ლუ­რე­ბა! თი­თო­ე­ულ­მა თქვენ­გან­მა ხომ მშე­ე­ნივ­რად იც­ის, რომ არც ერთ თქვენს ნა­თე­სავ­სა და ახ­ლო­ბელს არ ასც­დე­ბა ნე­ლი კვდო­მა, თუ არ ეწ­ე­ვა სწრა­ფი და მო­უ­ლოდ­ნე­ლი სიკ­ვ­დი­ლის ბედ­ნი­ე­რე­ბა. თი­თო­ე­უ­ლი ად­ა­მი­ა­ნი თან­და­თან ჩა­ი­ფერ­ფ­ლე­ბა, თა­ნაც მი­სი იერი ზოგ­ჯერ ძნე­ლად საც­ნო­ბი იქ­ნე­ბა, - ეს მშვე­ნივ­რად იც­ით, იც­ით, რომ ამ ხვედრს თავს ვერ აარ­ი­დებთ და თი­თის გან­ძ­რე­ვაც არ გსურთ, რომ ტან­ჯ­ვა შე­უმ­სუ­ბუ­ქოთ. რი­სი გე­ში­ნი­ათ? იმ­ი­სა, რომ მე­ტის­მე­ტად ბევ­რი ად­ა­მი­ა­ნი გა­იქ­ცე­ვა, თუ ფან­ჯა­რას ოდ­ნავ გა­მო­ა­ღებთ? ნე­ბა მი­ე­ცით მათ, ვინც სიკ­ვ­დი­ლი აირ­ჩია, მოკ­ვ­დეს. ნუ­რა­ვის გა­უ­ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვებთ კვდო­მის ჟამს - ეს უს­ინ­დი­სო­ბაა.

შან­ტა­ჟი, რო­მე­ლიც მდგო­მა­რე­ობს სი­ცოცხ­ლეს­თან გა­მოთხო­ვე­ბის გაძ­ნე­ლე­ბა­ში, ღო­რო­ბაა, რო­მე­ლიც არღ­ვევს ად­ა­ი­ი­ა­ნის ყვე­ლა­ზე სა­ნუკ­ვარ უფ­ლე­ბას. რად­გან ჩე­მი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი უფ­ლე­ბა ისაა, რომ ნე­ბის­მი­ერ მო­მენ­ტ­ში და­ვუს­ვა სა­კუ­თარ თავს ჰამ­ლე­ტი­სე­უ­ლი კითხ­ვა: "ყოფ­ნა? არ­ყოფ­ნა?" და თა­ვი­სუფ­ლად ვუ­პა­სუ­ხო მას­ზე. სი­ცოცხ­ლემ, რო­მე­ლიც მოს­ჯი­ლი მაქვს, შე­იძ­ლე­ბა გამ­თე­ლოს და ვე­ლუ­რი მხე­ცის სი­სას­ტი­კით ლაფ­ში ამ­ომ­ს­ვა­როს, მაგ­რამ ბუ­ნე­ბამ ერ­თი მშვე­ნი­ე­რი შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მი­ბო­ძა: თვი­თონ­ვე მო­ვუ­ღო ბო­ლო ჩემს სი­ცოცხ­ლეს. თუ მო­ვინ­დო­მებ, შე­მიძ­ლია აღ­არ ვი­ცოცხ­ლო. ჩე­მი გა­ჩე­ნა არ მითხო­ვია. ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, წას­ვ­ლის უფ­ლე­ბა ხომ მაქვს... და ეს ჩე­მი თა­ვი­სუფ­ლე­ბი­სა და ღირ­სე­ბის სა­ფუძ­ვე­ლია (რად­გან ღირ­სე­უ­ლად ცხოვ­რე­ბა - ნე­ბა­ყოფ­ლო­ბით ცხოვ­რე­ბას ნიშ­ნავს). ად­ა­მი­ა­ნის ფუნ­და­მენ­ტუ­რი უფ­ლე­ბა - სიკ­ვ­დი­ლის უფ­ლე­ბა, იმ უფ­ლე­ბებს გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბა, რომ­ლე­ბიც კონ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა­ში უნ­და იქ­ნას შე­ტა­ნი­ლი. გან­ხორ­ცი­ელ­და მი­სი შე­უმ­ჩ­ნე­ვე­ლი და თან­მიმ­დევ­რუ­ლი კონ­ფის­კა­ცია: თქვენ, ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, ყვე­ლა­ფე­რი მო­ი­მოქ­მე­დეთ, რომ მე­ტის­მე­ტად ძნე­ლი... და რაც შე­იძ­ლე­ბა უფ­რო სა­ზა­რე­ლი... რომ სიკ­ვ­დი­ლი უფ­რო ძნე­ლი და სა­ზა­რე­ლი ყო­ფი­ლი­ყო, ვიდ­რე ის უნ­და იყ­ოს ტექ­ნი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის თა­ნა­მედ­რო­ვე დო­ნე­ზე. ეს გა­მო­ხა­ტავს არა იმ­დე­ნად სი­ცოცხ­ლი­სად­მი თქვენს თით­ქ­მის ცხო­ვე­ლურ ლტოლ­ვას, რამ­დე­ნა­დაც ააშ­კა­რა­ვებს თქვენ­სა­ვე ამ­აზ­რ­ზენ უგრ­ძ­ნო­ბე­ლო­ბას, რო­დე­საც საქ­მე შე­ე­ხე­ბა ტკი­ვილს, რო­მე­ლიც ჯერ არ გან­გიც­დი­ათ, აგ­ო­ნი­ას, რო­მე­ლიც ჯერ არ დაგ­წყე­ბი­ათ, ქა­რაფ­შუ­ტულ სიბ­რიყ­ვეს, რომ­ლი­თაც ეკ­ი­დე­ბით სიკ­ვ­დილს, რო­მე­ლიც ჯერ თქვე­ნი არ გამ­ხ­და­რა - სხვის სიკ­ვ­დილს. ეს დი­დი და პა­ტა­რა - დოგ­მა­ტუ­რი, ნა­ცი­ო­ნა­ლის­ტუ­რი, ყო­ფი­თი - მო­საზ­რე­ბე­ბი, მთე­ლი ეს თე­ო­რია, მთე­ლი პრაქ­ტი­კა იფ­ურ­ჩ­ქ­ნე­ბა... სიკ­ვ­დი­ლის­გან ძალ­ზე შორს. ის­ეთ შო­რეთ­ში, რომ მე­ტი აღ­არ შე­იძ­ლე­ბა.

პა­რას­კე­ვი

ჩემს მო­წა­ფე­ებს ვე­უბ­ნე­ბი ხოლ­მე: გახ­სოვ­დეთ, რომ მე არ მი­ვე­კუთ­ვ­ნე­ბი თქვენს პა­ტივ­ცე­მულ, და­პა­ტენ­ტე­ბულ­სა და გა­რან­ტი­რე­ბულ პრო­ფე­სორ­თა რიცხვს... მზად იყ­ა­ვით ყო­ველ­გ­ვა­რი მო­უ­ლოდ­ნე­ლო­ბე­ბის­თ­ვის. ნე­ბის­მი­ერ მო­მენ­ტ­ში შე­მიძ­ლია სი­სუ­ლე­ლე წა­მოვ­რო­შო ან ვიც­რუო, ან კი­დევ, სა­ერ­თოდ, გა­გაბ­რიყ­ვოთ. არ­აფ­რის გა­რან­ტი­ას არ ვიძ­ლე­ვი. არ­ამ­ზა­და ვარ, გარ­თო­ბა მიყ­ვარს და ვი­ფურ­თხე­ბი - მი­მი­ფურ­თხე­ბია - მი­მი­ფურ­თხე­ბია... თქვენ­თ­ვის და ჩე­მი მას­წავ­ლებ­ლე­ბის­თ­ვის.

* * *

არ­გენ­ტი­ნა­ში გა­ტა­რე­ბუ­ლი 24 წლის შე­სა­ხებ ვფიქ­რობ­დი და შევ­ნიშ­ნე საკ­მა­ოდ მკა­ფიო არ­ქი­ტექ­ტუ­რა, სა­ყუ­რად­ღე­ბო სი­მეტ­რი­ე­ბი. ასე მა­გა­ლი­თად, ეს წლე­ბი იყ­ო­ფა სამ რვაწ­ლი­ან პე­რი­ო­დად; პირ­ვე­ლი პე­რი­ო­დი - სი­ღა­რი­ბე, ბო­ჰე­მა, უზ­რუნ­ვე­ლო­ბა; მე­ო­რე - შვიდ­ნა­ხე­ვა­რი წე­ლი ბან­კ­ში. კლერ­კის ცხოვ­რე­ბა; მე­სა­მე პე­რი­ო­დი - ღა­რი­ბუ­ლი, მაგ­რამ და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი არ­სე­ბო­ბა. ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი პრეს­ტი­ჟის ზრდა. შე­მიძ­ლია წარ­სუ­ლი და­ვა­ნა­წევ­რო ის­ე­თი კა­ტე­გო­რი­ე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით, რო­გო­რი­ცაა ფი­ნან­სე­ბი, ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბა, ლი­ტე­რა­ტუ­რა... ან ეს 24 წე­ლი და­ვა­ლა­გო სხვა ხერ­ხით, მა­გა­ლი­თად, ჩე­მი არ­სე­ბო­ბის პრობ­ლე­მა­თა დრო­ში ცვა­ლე­ბა­დი ში­ნა­არ­სის მი­ხედ­ვით. მაგ­რამ რო­გორ უნ­და ამ­ოვ­ხა­პო სი­ცოცხ­ლის წვნი­ა­ნი კერ­ძი ამ სტა­ტის­ტი­კის გახ­ვ­რე­ტი­ლი კოვ­ზით? რა­ზეა სა­უ­ბა­რი: ჩემს ერთ-ერთ ჩე­მო­დან­ში ინ­ა­ხე­ბო­და სა­ქა­ღალ­დე, იმ სა­ქა­ღალ­დე­ში კი ეწ­ყო გაყ­ვით­ლე­ბუ­ლი ფურ­ც­ლე­ბი, სა­დაც აღ­ნუს­ხუ­ლი მქონ­და ჩე­მი ცხოვ­რე­ბის ყო­ვე­ლი თვე... აბა, ვნა­ხოთ, რა ხდე­ბო­და 1953 წლის აპ­რილ­ში, ათი წლის წინ. "უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლი დღე­ე­ბი სალ­სი­პუ­ე­დეს­ში. ვწერ "სენ­კე­ვიჩს" (1). ოკ­ამ­პო (2) და გა­სე­ირ­ნე­ბა რიო-სე­ბა­ლო­სემ­დე. ღა­მით დაბ­რუ­ნე­ბა. ვკითხუ­ლობ "და­მო­ნე­ბულ ცნო­ბი­ე­რე­ბას" (3) და დოს­ტო­ევ­ს­კის. 12-ში მა­ტა­რებ­ლით დაბ­რუ­ნე­ბა ბუ­ე­ნოს-აირ­ეს­ში. ბან­კი, მოწყე­ნი­ლო­ბა, ზა­ვად­ზ­კაია (4), სა­ში­ნე­ლე­ბაა, ჰედ­რო­ი­ცის წე­რი­ლი (5) იმ­ის შე­სა­ხებ, რომ წიგ­ნი არ საღ­დე­ბა, მაგ­რამ მას კი­დევ რა­ღა­ცის გა­მო­ცე­მა სურს. გრო­ხოლ­ს­კე­ბი­სა და გრო­ძიც­კე­ბის ოჯ­ა­ხებ­ში. "ბან­კე­ტი" (6) "უწ­ყე­ბებ­ში"... და ა.შ. და ა.შ. აი, და­ვეხ­მა­რე ჩემს მეხ­სი­ე­რე­ბას, აქ­ეთ-იქ­ით გა­ე­სე­ირ­ნა წარ­სულ­ში - და მე­რე რა? გე­კითხე­ბით, რა უნ­და ვუ­ყო ჩა­მოთ­ვ­ლა­თა ამ ლი­ტა­ნი­ას, რო­გორ მო­ვი­ნე­ლო ეს ფაქ­ტე­ბი, თუ თი­თო­ე­უ­ლი მათ­გა­ნი იშ­ლე­ბა უმ­ცი­რეს მოვ­ლე­ნე­ბად, რომ­ლე­ბიც, თა­ვის მხრივ, სა­ბო­ლო­ოდ გარ­და­იქ­მ­ნე­ბი­ან მი­ლი­არ­დო­ბით წვე­თის­გან შედ­გე­ნილ ან­ა­ორთქლ, უწყ­ვე­ტო­ბა­ში გან­ზა­ვე­ბულ ნის­ლად, ბგე­რას რომ წა­ა­გავს... გა­ნა შე­იძ­ლე­ბა, აქ ფაქ­ტებ­ზე ილ­ა­პა­რა­კო? და, მი­უ­ხე­და­ვად ამ­ი­სა, რო­დე­საც ყვე­ლაფ­რის დას­რუ­ლე­ბის შემ­დეგ გე­მით ევ­რო­პა­ში მი­ვემ­გ­ზავ­რე­ბო­დი, მა­წა­მებ­და აზ­რი იმ­ის შე­სა­ხებ, რომ აუც­ი­ლებ­ლად უნ­და შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნო წარ­სუ­ლი, მო­ვას­წ­რო და ხე­ლი ვტა­ცო მას აქ, სა­დაც ზღვა ხმა­უ­რობს, ღე­ლავს, შფო­თავს, სა­დაც უკ­ი­დე­გა­ნო წყა­ლი ყრუდ დნე­ბა და იღვ­რე­ბა - მე, ატ­ლან­ტი­კის გა­და­ლახ­ვის წი­ნა­შე მარ­ტოდ­მარ­ტო დარ­ჩე­ნილ­მა - მარ­თ­ლაც, ხომ არ დავ­რ­ჩე­ბი მხო­ლოდ ქა­ო­სის უაზ­რო ბო­ბოქ­რო­ბად, ამ ტალ­ღებს რომ ემს­გავ­სე­ბა? სრუ­ლი­ად აშ­კა­რა იყო, რომ საქ­მე არ შე­ე­ხე­ბო­და ინ­ტე­ლექტს ან ცნო­ბი­ე­რე­ბას, არ­ა­მედ - მხო­ლოდ ვნე­ბას.

იყო ვნე­ბი­ა­ნი, იყო პო­ე­ტი არ­გენ­ტი­ნის მი­მართ... ეს ქვე­ყა­ნა იმ­დე­ნად მი­ზი­დავ­და, რომ (ახ­ლა ამ­ა­ში უკ­ვე დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი ვარ) ის ღრმად და სა­მუ­და­მოდ მიყ­ვარ­და (ჩემს ას­აკ­ში ას­ეთ სიტყ­ვებს ოკ­ე­ა­ნის ქარს არ ატ­ა­ნენ), და აი, კი­დევ რა: გინ­და მომ­კა­ლით, ვერ ვიტყ­ვი, რით მო­მა­ჯა­დო­ვა ამ მო­მა­ბეზ­რე­ბელ­მა პამ­პამ, ამ ჩვე­ულ­მა, მეშ­ჩა­ნურ­მა ქა­ლა­ქებ­მა. ქვეყ­ნის სი­ნორ­ჩით? მი­სი "და­ბა­ლით" (ოჰ, არ­გენ­ტი­ნა­ში რამ­დენ­ჯერ მწვე­ვია აზ­რი, ჩე­მი ერთ-ერ­თი მთა­ვა­რი და ამ­ა­ფო­რი­ა­ქე­ბე­ლი აზ­რი იმ­ის შე­სა­ხებ, რომ "მშვე­ნი­ე­რი - და­ბა­ლია")? და თუმ­ცა ამ და სხვა მოვ­ლე­ნებ­მა, რომ­ლე­ბიც გა­ნამ­ტ­კი­ცა მე­გობ­რულ-უმ­ან­კო მზე­რამ, სხივ­მო­სილ­მა ღი­მილ­მა და კი­ნოს იერ­ით აღ­ბეჭ­დილ­მა ფერ­მა, სიცხემ და ან­ა­ორ­თ­ქ­ლ­მა, მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი რო­ლი შე­ას­რუ­ლეს იმ­ა­ში, რომ მე არ­გენ­ტი­ნის ხიბ­ლ­მა და­მატყ­ვე­ვა, მაგ­რამ ქვე­ყა­ნა ას­ჯერ უფ­რო მდი­და­რი გახ­ლ­დათ. იყო თუ არა ის ძვე­ლი? დი­ახ. სამ­კუთხა? დი­ა­ხაც. და კი­დევ - კვად­რა­ტუ­ლი, ლურ­ჯი, სპი­რა­ლუ­რი და მჟა­ვე, მომ­წა­რო, რა თქმა უნ­და, მაგ­რამ ში­ნა­გა­ნიც, ფეხ­საც­მე­ლი­ვით მბზინ­ვა­რე, ჩლუნ­გი, რო­გორც ბო­ძი ან ჭიშ­კა­რი, აგ­რეთ­ვე - კუს­მაგ­ვა­რი, ქან­ც­მი­ლე­უ­ლი, სო­ფის­ტუ­რი, ღრუ, რო­გორც ფუ­ღუ­რო ან კა­ლა­პო­ტი, შიმ­პან­ზეს­ნა­ი­რი, შე­სან­ს­ლუ­ლი, წარ­ყ­ვ­ნი­ლი, მა­ი­მუ­ნი­სებ­რი, სენ­დ­ვიჩ­ზე წას­მუ­ლი, კბი­ლის პლომ­ბის მსგავ­სი, ანუ ყვე­ლა­ნა­ი­რი... ვაი, რა­სა ვწერ... ყვე­ლა­ფერს, რა­საც კი კა­ლა­მი და­წერს: რაც არ უნ­და ვთქვა, ყვე­ლა­ფე­რი მი­ე­სა­და­გე­ბა არ­გენ­ტი­ნას. Nec Hercules... ოცი მი­ლი­ო­ნი სი­ცოცხ­ლის ყვე­ლა­ნა­ი­რი კომ­ბი­ნა­ცია - ეს ბევ­რია, ძალ­ზე ბევ­რი ერ­თი ცალ­კე­უ­ლი სი­ცოცხ­ლის­თ­ვის. სა­ი­დან უნ­და მცოდ­ნო­და, ამ ურ­თი­ერ­თ­გა­დახ­ლარ­თულ სი­ცოცხ­ლე­თა­გან კონ­კ­რე­ტუ­ლად რამ უფ­რო იმ­ოქ­მე­და ჩემ­ზე? შე­იძ­ლე­ბა იმ­ან, რომ ფუ­ლი არ მქონ­და? რომ დავ­კარ­გე ის პრი­ვი­ლე­გი­ე­ბი, პო­ლო­ნეთ­ში რომ გა­მაჩ­ნ­და? რომ ამ ამ­ე­რი­კულ­მა ლა­თი­ნუ­რო­ბამ რო­გორ­ღაც შე­ავ­სო ჩე­მი პო­ლო­ნუ­რო­ბა? მაგ­რამ შე­იძ­ლე­ბა, ეს იყო სამ­ხ­რე­თუ­ლი მზე, ფორ­მის სი­ზან­ტე ან აქ­ა­უ­რი ბრუ­ტა­ლუ­რო­ბა, ჭუჭყი, სიმ­დაბ­ლე... არ ვი­ცი... უფ­რო მე­ტიც, სი­მარ­თ­ლეს არ შე­ე­სა­ბა­მე­ბა მტკი­ცე­ბა, თით­ქოს არ­გენ­ტი­ნა­ზე შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი. სუ­ლაც არა. უფ­რო ზუს­ტად, მხო­ლოდ მსურ­და, შეყ­ვა­რე­ბუ­ლი ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი მას­ზე.

Te quiero. არ­გენ­ტი­ნე­ლი ვა­ჟი, ნაც­ვ­ლად იმ­ი­სა, რომ თქვას, "მიყ­ვარ­ხარ", ამ­ბობს: "მსურ­ხარ". და აი, მეც (ჯერ კი­დევ ოკ­ე­ა­ნე­ში, ზვირ­თებ­ზე მო­ლაყ­ლა­ყე გემ­ზე) გა­მი­ტა­ცა მე­დი­ტა­ცი­ამ. ვფიქ­რობ­დი, რომ სიყ­ვა­რუ­ლი სხვა არ­ა­ფე­რია, თუ არა ნე­ბე­ლო­ბი­თი ძა­ლის­ხ­მე­ვა ანუ ცეცხ­ლი, რო­მელ­საც სა­კუ­თარ თავ­ში ვაღ­ვი­ვებთ, რად­გან გვინ­და, გვიყ­ვარ­დეს, რად­გან აუტ­ა­ნე­ლია უს­იყ­ვა­რუ­ლო­ბა (სიტყ­ვა­თა ამ კოშ­მა­რულ მეწყერს ბიძ­გი მის­ცა თვით სი­ტუ­ა­ცი­ის უხ­ერ­ხუ­ლო­ბამ)... არა, ის კი არ მიყ­ვარ­და, მხო­ლოდ მსურ­და, რომ მყვა­რე­ბო­და. და, ალ­ბათ, ევ­რო­პას­თან მი­ახ­ლო­ე­ბი­სას არ­გენ­ტი­ნის, ამ­ე­რი­კის ბან­გით უგ­ო­ნოდ მთვრა­ლი უნ­და ვყო­ფი­ლი­ყა­ვი. არ მსურ­და ევ­რო­პის წი­ნა­შე წარ­დ­გო­მა იმ სი­ლა­მა­ზის გა­რე­შე, რო­მელ­საც სიყ­ვა­რუ­ლი გვა­ნი­ჭებს და, შე­საძ­ლოა, მა­ში­ნებ­და იმ ქვეყ­ნის მი­ტო­ვე­ბა, ჩე­მით რომ გავ­ჟ­ღინ­თე. ვვა­რა­უ­დობ­დი, რომ ჩემ­გან გა­უმ­თ­ბარ, უც­ხო მხა­რე­ში გა­და­სახ­ლე­ბა გა­მომ­ფი­ტავ­და, გამ­თო­შავ­და, მომ­კ­ლავ­და - აი, რა­ტომ მსურ­და, ევ­რო­პას ვნე­ბით აღ­სავ­სე ვე­ხი­ლე, არ­გენ­ტი­ნის მი­მართ ვნე­ბით შეპყ­რო­ბი­ლი, და ვთრთო­დი იმ ერ­თა­დერ­თი შეხ­ვედ­რის მო­ლო­დინ­ში (ღია ოკ­ე­ა­ნე­ში, მწუხ­რ­ში, თუმ­ცა, შე­საძ­ლოა, დი­ლის რიჟ­რაჟ­ზე, და­ნის­ლულ, მა­რი­ლით გა­ჯე­რე­ბულ სივ­რ­ცე­ში) და არ­აფ­რის გუ­ლის­თ­ვის არ მინ­დო­და, ამ რან­დე­ვუ­ზე ხელ­ცა­რი­ე­ლი მივ­სუ­ლი­ყა­ვი. ხო­მალ­დი ჯი­უ­ტად წინ მი­ი­წევ­და. ქა­რი ქრო­და. უგ­უ­ნე­ბო­ბა და­მე­უფ­ლა, არ ვი­ცო­დი, რა მექ­ნა: მინ­დო­და, მყვა­რე­ბო­და არ­გენ­ტი­ნა და იქ გა­ტა­რე­ბუ­ლი ოც­და­ოთხი წე­ლი, მაგ­რამ არ ვი­ცო­დი, რო­გორ მო­მე­ხერ­ხე­ბი­ნა ეს...

სიყ­ვა­რუ­ლი ღირ­სე­ბაა. ჩე­მი ას­ა­კის ზე­გავ­ლე­ნით მეჩ­ვე­ნე­ბო­და, რომ რაც უფ­რო დი­დია ბი­ო­ლო­გი­უ­რი კა­ტას­ტ­რო­ფა, მით უფ­რო სა­ჭი­როა ვნე­ბის ყოვ­ლის­შ­თამ­ნ­თ­ქ­მე­ლი ცეცხ­ლი. სჯობს, ცოცხ­ლად და­იწ­ვა, ვიდ­რე თან­და­თან და­გაზ­როს სიკ­ვ­დი­ლის სი­ცი­ვემ. ვნე­ბა მო­ხუცს უფ­რო სჭირ­დე­ბა (ახ­ლა ეს უკ­ვე ვი­ცო­დი), ვიდ­რე ახ­ალ­გაზ­რ­დას. ღა­მე ეშ­ვე­ბა. და­ეშ­ვა. უკ­უ­ნი. გე­მის მარ­ცხე­ნა ქი­მი­დან სად­ღაც შორს, სიბ­ნე­ლე­ში ძლივს მო­ჩანს ბრა­ზი­ლი­ის სა­ნა­პი­როს შუ­ქუ­რა­თა სი­ნათ­ლე, აქ კი, გემ­ბან­ზე - მე წინ მი­ვის­წ­რა­ფი. წყლის უდ­აბ­ნო­ში იდ­უ­მა­ლი ძა­ლით გატყორ­ც­ნი­ლი, შე­უ­ჩე­რებ­ლივ მივ­ქ­რი­ვარ... ბო­ბო­ქა­რი, მგრგვი­ნა­ვი, უს­ას­რუ­ლო სი­ცა­რი­ე­ლე წვე­თე­ბად ფეთ­ქ­დე­ბა. მას ვერც და­ა­ნა­წევ­რებ და ვერც ჩა­ე­ჭი­დე­ბი... სი­ცა­რი­ე­ლე, რო­მე­ლიც გრი­გა­ლე­ბი­სა და მო­რე­ვე­ბის­გან შედ­გე­ბა და მო­ნო­ტო­ნუ­რია ხი­ლულ სივ­რ­ცე­ში: აქ­აც, იქ­აც, უფ­რო შორს და ძალ­ზე შორს. ამ­ა­ოდ ვძა­ბავ მხედ­ვე­ლო­ბას - არ­ა­ფე­რი არ ჩანს, ღა­მის კედ­ლის მიღ­მა ყვე­ლა­ფე­რი გა­ნუწყ­ვეტ­ლივ გა­და­ე­დი­ნე­ბა ერთ­მა­ნეთ­ში, ყვე­ლა­ფე­რი იძ­ი­რე­ბა და ლღვე­ბა; ვი­ცო­დი, რომ იქ, ქვე­მოთ, წყვდი­ად­ქ­ვეშ - მარ­ტო­ო­დენ უფ­ორ­მო­ბა და მოძ­რა­ო­ბა იყო, ჩემ წინ - მხო­ლოდ არ­ა­არ­სე­ბი­თი სივ­რ­ცე იშ­ლე­ბო­და, ზე­ვით კი ვარ­ს­კ­ვ­ლავ­თა გუნ­დე­ბით მო­ჭე­დი­ლი ცა გა­და­ჭი­მუ­ლი­ყო და ვე­რა­ფერს გა­მო­ა­ნა­წევ­რებ­დი, ვე­რა­ფერს ჩა­ე­ჭი­დე­ბო­დი... მა­ინც ვძა­ბავ­დი მხედ­ვე­ლო­ბას. ამ­ა­ოდ. გა­ნა მქონ­და ხედ­ვის უფ­ლე­ბა? მე ხომ ის­ე­თი­ვე მო­რე­ვი ვი­ყა­ვი ამ სა­ერ­თო მო­რევ­ში, ყვე­ლას­გან დი­დი ხნის წინ და­ვიწყე­ბუ­ლი, გა­და­კარ­გუ­ლი, იმგ­ვა­რი ვნე­ბე­ბი­თა და ტკი­ვი­ლე­ბით გა­ტან­ჯუ­ლი, წი­ნათ რომ არ გან­მიც­დია. რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა, ოც­ზე მე­ტი წლის შემ­დეგ იყო მხო­ლოდ მო­ლივ­ლი­ვე წყა­ლი, ცა­რი­ე­ლი სივ­რ­ცე, ბნე­ლი ღა­მე, უკ­ი­დე­გა­ნო ზე­ცა... იყო ბრმა სტი­ქია, ვე­რა­ფერს მი­აგ­ნო სა­კუ­თარ თავ­ში. ო, არ­გენ­ტი­ნა! რო­მე­ლი არ­გენ­ტი­ნა? არ­ა­ნა­ი­რი, ჩა­ვარ­დ­ნა. სურ­ვი­ლის უნ­ა­რიც კი არ შემ­წევს. სურ­ვი­ლის ყო­ველ­გ­ვარ შე­საძ­ლებ­ლო­ბას გა­მო­რიცხავ­და დამ­ბ­ლა­დამ­ცე­მი დე­ნა­დო­ბის სი­ჭარ­ბე, სიყ­ვა­რუ­ლი გა­და­ე­დი­ნე­ბო­და უს­იყ­ვა­რუ­ლო­ბა­ში, ყო­ვე­ლი­ვე ერწყ­მო­და ურ­თი­ერთს, ძი­ლის დროა, უკ­ვე გვი­ა­ნაა, სა­ი­დან გაჩ­ნ­და ად­ა­მი­ა­ნის თვა­ლი გემ­ბან­ზე?.. იქ­ნებ მო­მეჩ­ვე­ნა? ვინ იც­ის, ბო­ლოს და ბო­ლოს სულ ერ­თია, იყო თვა­ლი თუ არ იყო და რა­ტომ უნ­და ვი­თა­მა­შოთ ფორ­მა­ლო­ბა­ნა, გა­ნა ღირს, რომ მოვ­ლე­ნას პას­პორ­ტი მოვ­თხო­ვოთ, ეს ხომ პე­დან­ტო­ბაა... თუ ვე­რა­ფერს ხე­დავ, სჯობს, და­ი­ძი­ნო.

-----------------------------------------------

შე­ნიშ­ვ­ნე­ბი:

(1) გომ­ბ­რო­ვი­ჩის ესე, რო­მე­ლიც 1953 წელს გა­მოქ­ვეყ­ნ­და პა­რიზ­ში ყო­ველ­თ­ვი­ურ ჟურ­ნალ "კულ­ტუ­რა­ში".

(2) სილ­ვია ოკ­ამ­პო - არ­გენ­ტი­ნე­ლი მწე­რა­ლი და მე­ცე­ნა­ტი ქა­ლი, ვი­სი ფუ­ლი­თაც გა­მო­ი­ცა გომ­ბ­რო­ვი­ჩის "ჯვრის­წე­რის" ეს­პა­ნუ­რი თარ­გ­მა­ნი.

(3) ჩეს­ლავ მი­ლო­შის წიგ­ნის სა­ხელ­წო­დე­ბა.

(4) გომ­ბ­რო­ვი­ჩის თა­ნამ­შ­რო­მე­ლი ბუ­ე­ნოს აირ­ე­სის ბან­კ­ში, სა­დაც გომ­რო­ვი­ჩი 1947-1955 წლებ­ში მუ­შა­ობ­და.

(5) ეჟი ჰედ­რო­ი­ცი (დ.1906) - პო­ლო­ნე­ლი ემ­იგ­რან­ტი მწე­რა­ლი, "კულ­ტუ­რა"-ს რე­დაქ­ტო­რი.

(6) გომ­ბ­რო­ვი­ჩის მოთხ­რო­ბა, პირ­ვე­ლად 1953 წელს გა­მოქ­ვეყ­ნ­და ლონ­დო­ნის ერთ-ერთ პო­ლო­ნუ­რე­ნო­ვან გა­ზეთ­ში.

© “არილი”