Tuesday, December 30, 2008

ახალი წიგნები (დეკემბერი, 2008)

”ბაღდადელი ულისე"
ერიკ-ემანუელ შმიტი
"Ulysse from Bagdad"
Schmitt Eric-Emmanuel
300გვ. Albin Michel


ერაყის გაუთავებელი ომების, გამუდმებული ქაოსისა და ქვეყანაში გამეფებული განუკითხაობის, სიღატაკის გამო ახალგაზრდა საად საადი სამშობლოს დატოვებას გადაწყვეტს. იგი ბრიტანეთში მიემგზავრება, იმედი აქვს, რომ ევროპაში ნორმალურ სამუშაოს იშოვის და თავის ოჯახს მატერიალურად მაინც დაეხმარება. მართალია, მისი სახელი - საად საადი არაბულ თარგმანში "იმედის იმედს" ნიშნავს, მაგრამ რამდენად გაუმართლებს თავგადასავლებისა და უკეთესი მომავლის საძიებლად მიმავალ ახალგაზრდა ერაყელს თავისი იმედები - ამის გადაწყვეტა მხოლოდ ერიკ-ემანუელ შმიტის ხელშია. ფრანგი მწერლისთვის "ბაღდადელი ულისე" მეექვსე რომანია. ქართველი მკითხველი კი ავტორს უკვე ქართულ თარგმანშიც იცნობს ( "ოსკარი და ვარდისფერი ქალბატონი", "ბატონი იბრაჰიმი და ყურანის ყვავილები").



“ამას ჩემი ბებიაც ფლობს”
ფილიპ დელერმი
“Ma grand-mère avait les mêmes “
Philippe Delerm
93 გვ, Points


მარტივი ფრაზები, რომლებიც ერთი შეხედვით არაფერ გასაკუთრებულს არ გვეუბნებიან, თუმცა კი სადღაც მიმალულ ქვეცნობიერს მაინც გვიფორიაქებენ; სიტყვები, რომლებიც ცალ-ცალკე თითქოს უმნიშვნელო საგნებსა და მოვლენებს ასახავენ, მათი ერთობლიობა კი სიამოვნების მიღების ჩვენში დაფარულ უნარებს აღვიძებს - ფილიპ დელერმის ახალი წიგნი სწორედ ასეთი სიტყვებისა და ფრაზების კრებულია, სადაც ავტორის უკიდურესი ეგოცენტრიზმი, პირველ პირში გადაწყვეტილი წინადადებები მათი მარტივი ფორმებისა თუ შინაარსის გამო მკითხველს თანაავტორობის საშუალებას აძლევს და საბოლოოდ კი ნიღაბს ხსნის ფარულ ადამიანურ ზრახვებს. იუმორი, თვითირონია, სიმარტივე და თხრობის სილაღე - აშკარაა, ფრანგი ავტორი ჩვეულ სტილს არ ღალატობს.



“გულმოწყალება”
ტონი მორისონი
“A Mercy”
Toni Morrison
167 გვ. Alfred A. Knopf.



ნობელის პრემიის ლაურეატი ახალ რომანში ისევ უბრუნდება მონათმფლობელობის მტკივნეულ თემას. ამჯერად მოქმედების დროდ მეჩვიდმეტე საუკუნეა მონიშნული, ამერიკული ქვეყნების ფორმირების ხანა. მერილენდის ერთ-ერთ პლანტაციაში მომუშავე მონა თავის პატრონს, იაკობს, გასასტუმრებელი ვალების ალტერნატივად საკუთარ ქალიშვილს სთავაზობს, მაშინ, როცა იაკობის მეუღლის, რებეკას, ჯანმრთელობა დღითიღე უარესდება - იგი ერთი-მეორის მიყოლებით კარგავს ბავშვის ნაყოფს. ეპოქის სისასტიკე, ცხოვრებისეული დრამები, ადამინების პირადი ტრაგედია და ბიბლიური ალუზიები - ასეთია ტონი მორისონის ახალი წიგნი. “გულმოწყალება” ნობელიანტი მწერლის მეცხრე რომანია.


“ბარდ ბიდლის ზღაპრები”
ჯოან როულინგი
“The Tales of Beedle the Bard “
JK Rowling
109 გვ. Bloomsbury


ჰარი პოტერის ჯადოსნური თავგადასავლების მოყვარულებს სიურპრიზი ელით - ჯოან როულინგის ახალი წიგნი უკვე გაყიდვაში გამოვიდა. “ბარდ ბიდლის ზღაპრები” თავდაპირველად მხოლოდ 7 ეგზემპლარად გამოიცა, რომელთაგანაც ავტორმა ექვსი წიგნი თავის ახლო მეგობრებს დაურიგა, მეშვიდე კი აუქციონზე 800 ათას ფუნტ სტერლინგად გაიყიდა. “ბარდ ბიდლის ზღაპრები” ხუთი ჯადოსნური ამბისგან შედგება, სწორედ ეს წიგნი დაეხმარა ჰარის და მის მეგობრებს მათი დაუძინებელი მტრის - ვოლდემორის დამარცხებაში და, შესაბამისად, ზღაპრების შინაარსიც თემატურად ჰარი პოტერის მეშვიდე წიგნს - “სიკვდილის საჩუქრებს” უკავშირდება.


“ჯერარდ მენლი ჰოპკინსი. ცხოვრების გზა”
პოლ მერიენი
“Gerard Manley Hopkins. A Life.”
Paul Mariani
496 გვ. Viking



1898 წელს, 23 წლის ასაკში ჯერარდ მენლი ჰოპკინსმა თავისი ლექსების დაწვა გადაწყვიტა. გადაწყვეტილების შესახებ კი შემდეგი ჩანაწერი გააკეთა: "მსხვერპლის სისხლი დაიღვარა". შემდეგში კი ასეთი საქციელი იმ უსიამოვნო შეგრძნებით ახსნა, რომელიც თავისი და უოლტ უიტმენის პოეზიას შორის აღმოჩენილმა მსგავსებამ გამოიწვია მასში. ბრიტანელი პოეტის ცხოვრებისა და შემოქმედების კიდევ არაერთ საინტერესო ფაქტს წაიკითხავთ პოლ მერიენის წიგნში, რომელიც თითქმის დეტალურად აღგვიწერს ჰოპკინსის ცხოვრების გზას. რელიგიური წინააღმდეგობები, კულტურული დაპირისპირებები, პოეტური ძიებები და ახალი ფორმა-შინაარსები - ეს ყველაფერი ჯერარდ მენლი ჰოპკინსის შემოქმედებას უკავშირდება.



„ენი ლეიბოვიცი მუშაობის პროცესში“
ენი ლეიბოვიცი
„Annie Leibovitz At Work“
Annie Leibovitz
237 გვ. Random House.

ფოტოხელოვნების შესახებ ერთ-ერთ მედიტაციაში სიუზან ზონტაგი წერდა, რომ ყველა ფოტოგრაფი მხოლოდ იმისკენ მიისწრაფვის, მისი ნამუშევარი ყველას დაამახსოვრდეს და ამით დაუვიწყარი დარჩეს. თითქოს, ასეთ დროს სულ ერთია, ვინ დგას ობიექტივის წინ, ვის გამომეტყველებასა და სხეულის მოყვანილობას აფიქსირებს ფირი, მაგრამ ჭირვეული ესეისტის საყვარელი თავის ახალ წიგნში სხვა ბევრ საინტერესო ფაქტთან ერთად ამ სადუმლოსაც გვიმხელს - თურმე, ენი ლეიბოვიცის ფოტოკამერას ფავორიტებიც ჰყოლია, და მაგალითად, გრძელფეხება ნიკოლ კიდმანის გადაღებას შუბლშეკრული, ბრაზიანი გრიმასის მქონე უილიამ ბეროუზის გადაღება ერჩივნა. წიგნში ასევე შესულია ლეიბოვიცის ფოტონამუშევრების რეპროდუქციები, სხვადასხვა ფოტო-ესეებთან ერთად აქ ფოტოგრაფის დედის, მერილინ ლეიბოვიცის ფოტოებსაც ნახავთ.


© “ცხელი შოკოლადი”

Saturday, December 27, 2008

ახალი წიგნები (დეკემბერი, 2008)

აკა მორჩილაძე, “მესაიდუმლის ქამარი” (რომანი). თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა” 2008.


თუ ჯერ კიდევ არ გაგნელებიათ ინტერესი სანტა-ესპერანსას კუნძულების, მისი მაცხოვრებლების, ინსპექტორ დიქსლისა თუ სხვა აქამდე კარგად ნაცნობი პერსონაჟების ბედ-იღბლის მიმართ, მაშინ “სანტა სიტი მეილის” საკვირაო სვეტი გაცნობებთ, რომ ჯერ არც იოანური ამბები დამთავრებულა, არც სენტ ჯონ სიტადელში დამცხრალა ვნებათაღელვები და შესაბამისად, აქაურობის მთავარ ინსპექტორსაც საქმეები არ შემოლევია. ახალი წიგნი ძველი პერსონაჟებით, ძველი პერსონაჟები ახალი საიდუმლოებებით - “მესაიდუმლის ქამარი” აკა მორჩილაძის მოყვარულებისათვის კიდევ ერთი სიურპრიზია.



გიგი სულაკაური, “თამაში რევოლვერით” (მოთხრობები, ესე). თბ. “ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა” 2008.


მცირე პროზის მოყვარულებისათვის წიგნის მაღაზიის თაროებზე მოთხრობების ახალი კრებული გამოჩნდა - თუ თქვენ მსუბუქი, ლაღი, იუმორითა და სევდით, ხალასი ემოციებით გაჯერებული პროზის წაკითხვა გინდათ, გიგი სულაკაურის მოთხრობების კრებული სწორედ ასეთი წიგნია. “თამაში რევოლვერით”, “ღვინო და ყვავილები”, “სამი პატარა სიზმარი”, “მე და ჩემი ლიზა”, “ბელადების მარში” და ა.შ. ადამიანების ყოველდღიურ ცხოვრებაზე, მოულოდნელობებზე, სიხარულსა და წუხილზე გვიამბობენ. წიგნში ასევე წაიკითხავთ მცირე ესეს (“ჯადოსნური თარო”) იმის შესახებ, თუ როგორ იწერება წიგნები ბავშვებისთვის და რამდენად რთულია შექმნა ლიტერატურა, რომელიც პატარებს დააინტერესებს.



მოლიერი, “დონ ჟუანი ანუ ქვის სტუმარი” (კომედია ხუთ მოქმედებად). მთარგმნელი გიორგი ეკიზაშვილი. თბ. “აგორა” 2008.


ცნობილმა ლეგენდამ მექალთანე კაცზე დღემდე ხელოვნების არაერთ სფეროში სხვადასხვა ვარიაციებით დაიმკვიდრა თავი - დონ-ჟუანის სახელი უკვე საზოგადო ეპითეტად იქცა. ერთ-ერთი პირველი კი, ვინც ლეგენდარული გმირი ლიტერატურულ პერსონაჟად აქცია, მეჩვიდმეტე საუკუნის ფრანგი დრამატურგი და მსახიობი - მოლიერი (ჟან ბატისტ პოკლენი) გახლავთ, “დონ ჟუანი ანუ ქვის სტუმარი” კი მისი შემოქმედების ადრეულ პერიოდს ეკუთვნის. ამჯერად გიორგი ეკიზაშვილის თარგმანი გააცნობს ქართველ მკითხველს მოლიერის კომედიას, რომელიც მსოფლიო ლიტერატურაში ჟანრის კლასიკადაა აღიარებული.


“წერილები ზურაზე”. მოამზადა რემა ჟვანიამ. რედაქტორი ცისანა ნიკოლეიშვლი. თბ. “სიესტა” 2008.


2005 წლის თებერვალში ზურაბ ჟვანიას დაღუპვამ საყოველთაო შოკი გამოიწვია. დღეს კი, როდესაც პოლიტიკოსის გარდაცვალებიდან თითქმის ოთხი წელია გასული, მისი სახელმწიფო მოღვაწეობისა და ცხოვრების კიდევ ერთხელ გასახსენებლად ავტორთა ჯგუფმა “წერილები ზურაზე” მოგვიმზადა. “ზურაბ ჟვანიას სიკვდილით ქართულმა პოლიტიკამ დაკარგა სიმწვავე, და რაც მთავარია, დაკარგა სიმაღლე. ასე ვთქვათ, სხვა მნიშვნელობისა გახდა. ჟვანია ყველა თვალსაზრისით იყო ძალიან მაღალი დონის პოლიტიკოსი”, - წერს ლევან ბერძენიშვილი. წიგნში წაიკითხავთ ასევე გია ყანჩელის, ელდერ შენგელაიას, ლევან ვასაძის, ვახუშტი კოტეტიშვილისა და კულტურის სხვა სფეროთა წარმომადგენლების მოგონებებს ზურაბ ჟვანიას შესახებ.


თენგიზ პაპუაშვილი, “საინგილოს ისტორიის ნარკვევები”. რედაქტორი ალექსანდრე ბენდიანიშვილი. თბ. “არტანუჯი” 2008.



თენგიზ პაპუაშვილის მონოგრაფიაში საინგილოს (კაკ-ელისენის) სოციალურ-ეკონომიკური და პოლიტიკური განვითარების მეცნიერული განხილვაა მოცემული, წიგნი საინგილოს აღმოცენების დროიდან 1921 წლამდე - Aზერბაიჯანის რესპუბლიკის შემადგენლობაში შესვლამდე პერიოდს მოიცავს, და აღნიშნული მხარის ისტორიული თავისებურებებიც საქართველოს პოლიტიკური ცხოვრების ფონზეა გააზრებული. თენგიზ პაპუაშვილი დღემდე ექვსი მონოგრაფიის ავტორია (“ჰერეტიც ისტორიის საკითხები”, “ჭარ-ბელაქანი”, “რანთა და კახთა სამეფო - VIII-XI სს”, “ქართული კულტურის კერები საზღვარგარეთ”, “წუქეთის სიძველენი”). საინგილოს შესახებ მისი მონოგრაფია და ზოგადად წიგნში განხილული პრობლემები არა მხოლოდ სპეციალისტებისთვისაა გათვალისწინებული, არამედ მკითხველთა ფართო აუდიტორიისათვის.



დიანა ანფიმიადი, “შოკოლადი” (ლექსები). თბ. “სიესტა” 2008.



ფოლგის ვერცხლისფერ ქაღალდში შეხვეული ჯაზ-იმპროვიზაციები, სიტყვები, ადამიანები, ნივთები და ემოციები: სიმშვდე, სიხარული, მონატრება, სევდა - სწორედ ასეთია დიანა ანფიმიადის პოეტური კრებული, წიგნის სახელიც - “შოკოლადი”, ზუსტად რომ თემატურია - ტკბილი და მწარე, თეთრი და შავი, მძიმე და ჰაეროვანი ტექსტები სწორედ იმ დოზებითა და რეცეპტებითაა ერთმანეთთან შეზავებული, რომ საბოლოოდ მკითხველი გემრიელ, გემოვნებით მომზადებულ საკითხავს იღებს. “შოკოლადი” დიანა ანფიმიადისათვის სადებიუტო წიგნია და პოეზიის მოყვარულებს კიდევ ერთ საინტერესო ავტორს აღმოაჩენინებს ქართულ ლიტერატურულ სივრცეში.


© “ცხელი შოკოლადი”

Friday, December 26, 2008

ახალი ამბები (დეკემბერი, 2008)





















ჯონ აპდაიკი - ეროტიკული სცენების ყველაზე ცუდი ავტორი


ბრიტანულმა ჟურნალმა The Literary Review-მ ამერიკელი მწერალი, ჯონ აპდაიკი მხატვრულ ლიტერატურაში ეროტიკული სცენების ყველაზე ცუდი აღწერისათვის სიმბოლური პრემიით დააჯილდოვა. პრემია 1993 წელს ჟურნალის ყოფილმა რედაქტორმა, ობერონ ვომ დააარსა, მის მფლობელს ჯილდოდ თაბაშირის აბსტრაქტული ობიექტი გადაცემა - სექსის სიმბოლურ-მატრიალური გამოხატულება. აპდაიკი აქამდე ოთხჯერ იყო ნომინირებული პრემიაზე, 2008 წელს ფინალისტთა სიაშიც მოხვდა, მაგრამ საბოლოოდ კლიშეებისა და ევფემიზმების შეჯიბრში მას რეიჩელ ჯონსონმა აჯობა. ჯონსონმა სიამოვნებით მიიღო პრიზი და განაცხადა, რომ მისთვის დიდი პატივია ამ პრემიის ლაურეატობა, მით უმეტეს, ისეთი ავტორების გვერდით, როგორებიც ნორმან მეილერი, სებასტიან ფოლკსი და ტუმ ვულფი არიან. ჯონ აპდაიკი კი, როგორც ჩანს, იმდენად გაანაწყენა ჯილდომ, რომ წინა ლაურეატების ავტორიტეტულობამაც ვერ მოხიბლა და დაჯილდოების ცერემონიალზე არც კი გამოცხადდა.

ოსკარ უაილდის ხელნაწერები მორგანის ბიბლიოთეკაში

ნიუ-იორკის მორგანის ბიბლიოთეკას ოსკარ უალდის ცხრა სხვადასხვა შინაარსის ხელნაწერი და ოთხი პირადი წერილი შეემატა. ხელნაწერები ბიბლიოთეკის დირექციას ბრაზილიელმა ლუისია მორეირა სალასმა გადასცა, რომელსაც, თავისმხრივ, კოლექციონერი მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ შემორჩა ეს ექსპონატები. უაილდის ხელნაწერებისა და წერილების აღნიშნული კოლექცია 50 წლის მანძილზე დაკარგულად ითვლებოდა. მათს შორისაა ლორდ ალფრედ დუგლასისადმი მიწერილი ტექსტი - უაილდის წერილების დიდი ნაწილი კი ლორდის მიმართ თავად დუგლასმა გაანადგურა. სწორედ დუგლასის მამის, მარკიზ ქუინსბერგის წყალობით გაატარა ჰომოსექსუალიზმში ბრალდებულმა მწერალმა საპყრობილეში ორი წელი. ხელნაწერების კოლექციას, რომელიც 50 გვერდზე მეტს მოიცავს, მორგანის ბიბლიოთეკა ფართო აუდიტორიისათვის ხელმისაწვდომს 2009 წლის აპრილში გახდის.

კუტზეე და მურაკამი Australia-Asia Literary Award-ის გარეშე დარჩნენ

პირველი ავსტრალიურ-აზიური ლიტერატურული პრემიის (Australia-Asia Literary Award) მფლობელი ავსტრალიელი მწერალი, დევიდ მალუფი, გახდა. მალუფის მოთხრობების კრებულმა ("The Complete Stories") პრემიის გარეშე დატოვა ისეთი კონკურენტები, როგორებიც არიან ნობელის პრემიის ლაურეატი ჯონ მაქსველ კუტზეე და იაპონელი მწერალი ჰარუკი მურაკამი. დაჯლდოების ცერემონიალზე ავსტრალიის მერმა, ჯონ დეიმ, განაცხადა, რომ მგავსი პრემიები ადგილობრივი მწერლების მსოფლიო პოპულარობას დიდად შეუწყობს ხელს. ავსტრალიურ-აზიური ლიტერატურული პრემია 2008 წელს დააარსა დასავლეთ ავსტრალიის შტატის მმართველობამ და იგი გადაეცემა ავტორებს, რომლებიც ავსტრალიასა ან აზიაში ცხოვრობენ. ასევე მწერლებს, რომელთა წიგნებშიც მოქმედბა ამ რეგიონებში ხდება. საპრიზო ფონდი 68 ათას ამერიკულ დოლარს შეადგენს.


მარკ ტვენი ისევ იბეჭდება

მარკ ტვენის ესე “საფლავის უპირატესობანი” მისი შექმნიდან ასი წლის შემდეგ ჟურნალ The New Yorker-ში პირველად გამოქვეყნდება. მცირე მოცულობის სატირა იმის შესახებ, თუ როგორ დადებითად მოქმედებს თვითგამოხატვის თავისუფლებაზე სიკვდილი, 1905 წელსაა დაწერილი, თუმცა კი მწერლის სიცოცხლეში მისი დაბეჭდვა არავინ აიღო საკუთარ თავზე. The New Yorker-ის რედაქციამ სტატია მარკ ტვენის არქივში აღმოაჩინა, რომელიც კალიფორნიაში, ბერკლის უნივერსიტეტში ინახებოდა. პუბლიკაცია ჟურნალის დეკემბრის ნომერში დაიბეჭდება. “ცხოვრების განმავლობაში მხოლოდ რამდენიმე ჩვენგანია მზად იმისთვის, რომ სრული სიმართლე ილაპარაკოს საკუთარ თავზე, აი სიკვდილის შემდეგ გულახდილობისგან მიღებული სიამოვნების განცდის სურვილი კი საკმაოდ ბევრს აქვს”, - წერს მარკ ტვენი. ასევე მწერალი საუბრობს ადამიანებს შორის გამეფებულ სინდრომზე - მეტი პატივისცემა და სიყვარული გამოავლინონ გარდაცვლილი შემოქმედის მიმართ, ვიდრე - მისავე სიცოცხლეში.


















ნობელის პრემიის ლაუ
რეატი ციფრულ ტექნოლოგიებს არ აღიარებს

2008 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატმა ლიტერატურის დარგში, ჟან-მარი გუსტავ ლე კლეზიომ, ნობელის პრემიის გადაცემის ცერემონიალზე წარმოთქმულ სიტყვაში წიგნების კითხვის ჩვევასა და განათლების გავრცელების მსოფლიო პრობლემებზე ისაუბრა. მისი თქმით, აუცილებელია ყველანაირი ძალებისა და რესურსების კონცენტრირება თარგმანებზე, რომლებიც მცირე ერების ენაზე უნდა შესრულდეს და ბიბლიოთეკებიც ახალი წიგნებით მომარაგდეს. მწერალი ასევე შეეხო ინტერნეტისა და ციფრული ტექნოლოგიების განვითარებისგან მოსალოდნელ კულტურულ საფრთხეს, და აღნიშნა, რომ საზოგადოების ყოველი ფენის უზრუნველყოფა თხევადკრისტალური პლასტიკური მონიტორით - ეს უტოპიაა. ციფრულ ტექნოლოგიებზე დაყრდნობით და მასზე დამყარებული იმედებით მხოლოდ ახალი ტიპის ელიტას შევქმნით, სოციალურ ჯგუფს, რომლის ძირითადი დამახასიათებელი ნიშანიც მხოლოდ ის იქნება, რომ მას ხელი მიუწვდება ახალი დროის სხვადასხვა ფუფუნებაზე. ლე კლეზიომ თავისი სიტყვა ინდოელ მეზღაპრე ქალს, სახელად ელვირას, მიუძღვნა, რომელიც მწერალმა ცენტრალური ამერიკის ჯუნგლებში გაიცნო.

ბერნსის 250 წლის იუბილე აუქციონით აღინიშნება

შოტლანდიელი პოეტის, რობერტ ბერნსის წერილები მისი მეგობრის, ადვოკატ ეინსლისადმი 2009 წლის იანვარში აუქციონზე გაიყიდება. წერილებს შორის ასევე ნაპოვნია ბერნსის ორი ადრეული ლექსი. ხელნაწერი ტექსტების 25 გვერდი, რომლებსაც ბერნსი 1787-1789 წლებში სწერდა მეგობარს, ერთ-ერთმა ბრიტანელმა სახლის სხვენში ათი წლის წინ აღმოაჩინა, მაგრამ გადაწყვიტა, მათი გატანა აუქციონზე პოეტის 250 წლის იუბილემდე გადაედო - რობერტ ბერნსის იუბილე კი სწორედ 2009 წლის იანვარში აღინიშნება. ბერნსის შემოქმედების მკვლევარები მაინცდამაინც სასიხარულოდ არ თვლიან იმ ფაქტს, რომ აუქციონი პოეტის დაბადების თარიღს ემთხვევა - მათი აზრით, წერილების ავტორსა და მათს ადრესატს შორის დაძაბული ურთიერთობის გამო, რაც გავლენას მოახდენდა წერილების შინაარსზეც, უმჯობესი იყო, ხელნაწერების განხილვა და მათს ირგვლივ მსჯელობა სხვა დროისთვის გადაედოთ.

სილვია პლათი თეატრის სცენაზე

ამერიკელი მწერლის, სილვია პლათის ერთადერთი პიესა “სამი ქალი” თეატრის სცენაზე პირველად დაიდგმება. პიესა პლათმა 1962 წელს რადიო-დადგმისთვის დაწერა, ტექსტში წინა პლანზე ქალის, როგორც დედის, პრობლემებია გამოტანილია, რაც სწორედ მისი იმდროინდელი პირადი ცხოვრების გამოძახილია. “სამი ქალის” დადგმასთან დაკავშირებით საავტორო უფლებებზე მოლაპარაკებები უკვე ორი წელია მიმდინარეობს მწერლის გამომცემელსა და რეჟისორ რობერტ შოუს შორის. პრემიერა კი 2009 წლის 5 იანვარს, ლონდონის Jermyn Street Theatre-ში შედგება.
























ხუან მარსე - სერვანტესის სახლობის პრემიის ლაურეატი


ესპანელი მწერალი ხუან მარსე სერვანტესის სახელობის ლიტერატურული პრემიის მფლობელი გახდა. პრემია ესპანურენოვან ლიტერატურულ სამყაროში ყველაზე პრესტიჟულ ჯილდოს წარმოადგენს, დაჯილდოების ცერემონიალი კი 23 აპრილს, სერვანტესის დაბადების დღეს, იმართება. მარსეს გარდა სერვანტესის პრემიაზე ნომინირებულნი იყვნენ ანა მარია მატუტე, ხავიერ მარიასი, ფრანსისკო ნიევა, ხოსე მარია კაბალერო ბონალდი და მარიო ბენედიტი. ხუან მარსემ განაცხადა, რომ ლიტერატურულ ჯილდოებს, როგორც წესი, არაფერი საერთო არ გააჩნიათ თავად ლიტერატურასთან, თუმცა კი იგი ძალიან გაახარა ამ წარმატებამ და ფულად ჯილდოსაც, 125 ათას ევროს, ღვინოსა და ქალებში დახარჯავს. მწერალი 1933 წელს ბარსელონაში დაიბადა და დღემდე იგი არაერთი რომანის ავტორია.

ჯეკ კერუაკი ქაღალდის გრაგნილზე

ბირმინგემში, ბარბერის სამხატვრო ინსტიტუტში, ჯეკ კერუაკის რომანის “On the Road”-ის ავტორისეული ბეჭდური ვერსია გამოფენაზე გაიტანეს. ტექსტი 3,6 მეტრი სიგრძის ქაღალდის რვა გრაგნილზეა დაბეჭდილი და ამ სამუშაოს შესასულებლად მწერლი სამი კვირის განმავლობაში მუშაობდა საბეჭდ მანქანასთან. გრაგნილები ერთმანეთთან შეერთებულია და ტექსტი ერთ მთლიანობას წარმოადგენს. ფართო აუდიტორიისათვის დასათვალიერებლად საგამოფენო ექსპონატის მხოლოდ ექვსი მეტრია ნებადართული. რომანის გამოქვეყნებულ ვერსიაში ტექსტი თავებადაა დაყოფილი - ბეჭდური ვარიანტისგან განსხვავებით, რაც იმით აიხსნება, რომ კერუაკს სურდა, წერისას ცნობიერების ნაკადის ტექნიკისათვის მიემართა. გამოფენის კურატორი, დიკ ელისი, აღნიშნავს, რომ მწერალი საბეჭდ მანქანას როგორც ჯაზ-ინსტრუმენტს იყენებდა. იგი ძალიან სწრაფად ბეჭდავდა, რაც იმითაც იყო განპირობებული, რომ მისი მოგზაურობა და გადაადგილება ერთი ადგილიდან მეორეზე საკმაოდ სწრაფად ხდებოდა. გრაგნილი 2001 წელს საფეხბურთო გუნდის, Indianapolis Colts-ის მფლობელმა, ჯეიმს აირესმა იყიდა 2,4 მილიონ დოლარად და მხოლოდ ახლა განაცხადა თანხმობა ფართო აუდიტორიის წინაშე მის წარდგენაზე. გამოფენა ბარბერის სამხატვრო ინსტიტუტში 2009 წლის 28 იანვრამდე გაგრძელდება.


© “ცხელი შოკოლადი”

ნოდარ ებრალიძე

თბი­ლი­სუ­რი შე­ძა­ხი­ლე­ბი

ხო­ზო­გე­პეუ!

Nomina sunt mutabilia, res autem immobiles (ლათ. სა­ხე­ლე­ბი ცვა­ლე­ბა­დია, მაგ­რამ თვით საგ­ნე­ბი არ იცვ­ლე­ბა)

ასე ეძ­ახ­დ­ნენ მსუ­ქანს; სულ ერ­თი იყო - ვინ­გინ­და­ვინ: ბავ­შ­ვი - გო­გო თუ ბი­ჭი, დი­დი - ქა­ლი თუ კა­ცი. არც მო­ხუცს ინ­დობ­დ­ნენ, თუ­კი გა­დაც­დე­ნი­ლი იყო სიმ­სუქ­ნის ზღვარს. ეს შე­ძა­ხი­ლი ყვე­ლამ იც­ო­და, არც შედ­გე­ნი­ლო­ბა ეშ­ლე­ბო­და ვინ­მეს. "გე­პეუ" რა­ღაც ზე­ვი­დან წა­მო­სულს, მოს­კო­ვურს, რუ­სულს, იმ­ა­ვე "ჩე­კას" - ძერ­ჟინ­ს­კის, ეგ­ო­როვს, ეჟ­ოვს, ბე­რი­ას უკ­ავ­შირ­დე­ბო­და. სიმ­სუქ­ნეს "ხო­ზო" გა­მო­ხა­ტავ­და. არ­ა­ვინ უწ­ყო­და, სა­და­უ­რი სიტყ­ვა იყო. ზოგ ჭრელ უბ­ან­ში ქარ­თ­ვე­ლებს, სომ­ხებს, ქურ­თებს ერთ­ნა­ი­რად ემ­შობ­ლი­უ­რე­ბო­და. რუ­სებს უფ­რო ეუც­ხო­ვე­ბო­დათ, თუმც თა­ვის სა­ა­ლერ­სო ბო­ლო­სარ­თებს არ იშ­უ­რებ­დ­ნენ. გე­პე­უს და­მა­ტე­ბას ასე ერ­ჩივ­ნათ. ალ­ბათ, მათ­თ­ვის ეს გე-პე-უ უფ­რო გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე იყო. იმ­დე­ნად გავ­რ­ცელ­და ქა­ლაქ­ში, რომ სკო­ლა­ში, კლა­სებ­ში, ამ თი­კუ­ნის მა­ტა­რე­ბე­ლი, სამ გა­მორ­ჩე­უ­ლად ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბულ ქა­რაქ­ტე­რო­ლო­გი­ურ და სო­ცი­ა­ლურ ტიპს ლა­მის გვერ­დით ამ­ოს­დ­გო­მო­და, რო­გორც მე­ოთხე ამპ­ლუა. ეს სა­მი ძი­რი­თა­დი საკ­ლა­სო ხა­სი­ა­თი და მდგო­მა­რე­ო­ბა კი შემ­დე­გი იყო: "ცელ­ქი", "ყო­ჩი", "სა­მა­გა­ლი­თო" (ანუ ვუნ­დერ­კინ­დი; მაგ­რამ ამ სიტყ­ვას მას­წავ­ლებ­ლე­ბი ერ­ი­დე­ბოდ­ნენ, მშო­ბელ­თა უმ­რავ­ლე­სო­ბამ, ალ­ბათ, ან არ იც­ო­და, ან­და ის­იც გა­ურ­ბო­და). ნორ­მა­ლურ კლას­ში ერ­თი ხო­ზო მა­ინც გა­მო­ე­რე­ო­და, სხვა ამპ­ლუ­ას კი იშ­ვი­ა­თად თუ შე­ი­თავ­სებ­და. "ცელ­ქი" ყო­ველ­თ­ვის იყო (ოღ­ონდ არა ხუ­ლი­გა­ნი, უზრ­დე­ლი, ამ­რე­ვი). ას­ე­თე­ბი მა­ღალ კლა­სებ­ში ყა­ლიბ­დე­ბოდ­ნენ და რა­ღაც უფ­რო მა­ღალ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­საც იძ­ენ­დ­ნენ ცხოვ­რე­ბის კი­ბე­ზე. უყ­ო­ჩო და უვ­უნ­დერ­კინ­დო კლა­სი არ ვარ­გო­და. ში­ნა­არ­სით ხომ მწი­რი იყო და თა­ნაც მა­ძი­ებ­ლე­ბი ჩნდე­ბოდ­ნენ, შფო­თი სად­გურ­დე­ბო­და. ყო­ჩო­ბას თუ მა­ინც თვი­თონ ბი­ჭე­ბი იჩ­ე­მებ­დ­ნენ და ერთ­მა­ნეთ­ში არკ­ვევ­დ­ნენ, სა­მა­გა­ლი­თოს მშობ­ლე­ბი ად­გენ­დ­ნენ - ყვე­ლა არა, მაგ­რამ რა­ღაც ნა­წი­ლი მა­ინც მო­ნა­წი­ლე­ობ­და ამ ფა­რულ ბრძო­ლა­ში, მაგ­რამ ბო­ლოს მა­ინც მას­წავ­ლე­ბე­ლი და კლა­სი უს­ვამ­და ბე­ჭედს. მარ­ტო მშობ­ლე­ბის მონ­დო­მე­ბა და ჭი­დი­ლი მა­ინც ვერ ამ­ბობ­და გა­დამ­წყ­ვეტ სიტყ­ვას ამ ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლურ კონ­კურ­ს­ში. თუ მარ­თ­ლა ღვთით მო­მად­ლე­ბუ­ლი ვინ­მე მო­ევ­ლი­ნე­ბო­და კლასს, მა­შინ ხომ გან­გე­ბას ვე­რა­ვინ უმ­ხედ­რ­დე­ბო­და - ამაო შე­ზი­ა­რე­ბა გა­მო­რიცხუ­ლი იყო. ხო­ზო­ე­ბი, რო­გორც მო­გახ­სე­ნეთ, ამ ტრი­უმ­ვი­რატ­ში არც შე­დი­ოდ­ნენ (ათ­ას­ში ერთხელ თუ სხვა ამპ­ლუ­აც არ ექ­ნე­ბო­დათ მორ­გე­ბუ­ლი). ის­ი­ნი უფ­რო ცელ­ქის და მის ამ­ქარ-კლა­სე­ლე­ბის სა­მიზ­ნე ხდე­ბოდ­ნენ. ეს უკ­ვე ხო­ზოს სხვა მო­ნა­ცე­მებ­ზეც იქ­ნე­ბო­და და­მო­კი­დე­ბუ­ლი და თვი­თონ ცელ­ქის სუ­ლი­ერ მიდ­რე­კი­ლე­ბებ­ზე.
ჩვე­ნი ცელ­ქი მთელ სკო­ლა­ში გა­მო­ჩე­უ­ლი ბი­ჭი იყო - კე­თილ­შო­ბი­ლი, სი­ა­ვის ნა­ტა­მა­ლი არ ჰქონ­და, გულ­კე­თი­ლი, დამ­თ­მო­ბი. ან­ცო­ბა­ში კი - დი­დი ფან­ტა­ზი­ო­რი, გა­მომ­გო­ნე­ბე­ლი. ოთ­ხი კლა­სის მე­რე თავ­გა­და­დე­ბულ სპორ­ტ­ს­მე­ნად ჩა­მო­ყა­ლიბ­და. უნ­ი­ვერ­სი­ტეტ­შიც ერთ­დ­რო­უ­ლად ვსწავ­ლობ­დით. მე­რე ჩე­მი, ამ­ხა­ნა­გე­ბის საყ­ვა­რე­ლი ერ­თი რი­გი­თი პა­ტი­ო­სა­ნი სპე­ცი­ა­ლის­ტი იყო. ნელ-ნე­ლა მემ­თ­ვ­რა­ლე­ო­ბას შე­ეჩ­ვია. მოტყ­და, და­ინ­ვა­ლიდ­და კი­დეც, მაგ­რამ ყმაწ­ვი­ლუ­რი სი­კოხ­ტა­ვე მა­ინც შერ­ჩა. აქ­აც კე­თილ­შო­ბი­ლად დარ­ჩა; არ მახ­სოვს, ვინ­მე გა­ე­ბეზ­რე­ბი­ნოს, თუნ­დაც მთვრალს - სიტყ­ვამ­რავ­ლო­ბი­თა და წარ­სუ­ლი სპორ­ტუ­ლი სიქ­ვე­ლის, თუნ­დაც ან­ცო­ბის მო­გო­ნე­ბე­ბით. ჩვე­ნი კლა­სის ხო­ზოს­თა­ნაც (გო­გო იყო, ეს იმ დროს ნამ­დ­ვი­ლად იშ­ვი­ა­თო­ბა გახ­ლ­დათ) ძმუ­რი ურ­თი­ერ­თო­ბა ჰქონ­და, მფარ­ვე­ლობ­და. ხო­ზოს და­ძა­ხე­ბა­საც მა­ინ­ც­და­მა­ინც არ უჭ­ერ­და მხარს. გე­პე­უს და­ყო­ლე­ბას კი უბ­რა­ლოდ არ გვირ­ჩევ­და. "შა­რის თა­ვი გაქვთ?" - გვეტყო­და ჩუ­მად, და­ღო­ნე­ბით. მა­შინ უკ­ვე ვი­ცო­დი, მი­სი კარ­გი გვა­რიშ­ვი­ლო­ბა და ჩე­მი იმდ­რო­ინ­დე­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბით ვუ­კავ­ში­რებ­დი კი­დეც გე­პე­უს მი­მართ გა­მო­ჩე­ნილ რიდს (გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 38-39 თუ 40 წე­ლი იყო).
ისე სულ მიკ­ვირ­და, ეს ხო­ზო­ო­ბა რა­ტომ უნ­და გა­დაბ­მო­და მა­ინ­ც­და­მა­ინც ამ გე­პე­უს? მა­შინ, მგო­ნი, გე­პეუ აღ­არც ერქ­ვა ამ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბას. მა­ინც ჩე­კა­სა და გე­პე­უს სა­ხე­ლით იხ­სე­ნი­ე­ბო­და და თით­ქოს არც მი­სი წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი გა­მო­ირ­ჩე­ოდ­ნენ სიმ­სუქ­ნით. პი­რი­ქით - წიგ­ნებ­ში თუ გა­ზე­თებ­ში, კი­ნო­ფილ­მებ­ში, თუნ­დაც ქუ­ჩა­ში ნა­ნა­ხი დი­დი თუ პა­ტა­რა ჩი­ნის მუ­შა­კე­ბი უფ­რო ფიზ­კულ­ტუ­რულ-სპორ­ტუ­ლი აღ­ნა­გო­ბის ჩან­დ­ნენ. რა­ღა შორს წა­ვი­დეთ. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მა­შინ­დე­ლი მა­თი შე­ფი (იმ დროს, ჩე­მი მო­გო­ნე­ბა რომ ეხ­ე­ბა, უშ­უ­ა­ლოდ "ცე­კას უფ­ო­რო­სი" იყო) მოს­კოვ­ში რომ წა­იყ­ვა­ნეს, მე­რე გა­სუქ­და, და­უშ­ნოვ­და, თო­რემ ჩვენ­თან ყველ­გან, სას­წავ­ლო რვე­უ­ლე­ბის ყდა­ზე გა­მო­ხა­ტუ­ლი პენ­ს­ნე­ი­ა­ნი პრო­ფი­ლი­თაც კი, ცქვიტ, მოხ­დე­ნილ მა­მა­კა­ცად ჩან­და. თა­ნაც ჩვე­ნი სკო­ლა ჩი­ტა­ძის ქუ­ჩის თავ­ში იდ­გა. იქ­ვე, ცო­ტა ქვე­მოთ, ძერ­ჟინ­ს­კის ქუ­ჩის გა­დაკ­ვე­თა­ზე ცე­კას შე­ნო­ბა იყო. ყვე­ლა ჩვენ­ს­კო­ლე­ლი დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი იყო, რომ ერთხელ მა­ინც ჰყავ­და სა­კუ­თა­რი თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი ლ.პ.ბ., უშ­უ­ა­ლოდ ძერ­ჟინ­ს­კის ქუ­ჩი­დან და­ტა­ნე­ბუ­ლი კა­რე­ბი­დან შე­ნო­ბა­ში შეს­ვ­ლის ან გა­მოს­ვ­ლის დროს. ეს თუ ლე­გენ­დას გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბო­და, რი­გი­თი გე­პე­უ­ე­ლე­ბის სი­კის­კა­სის ჩვე­ნე­ბა ერთხელ მთე­ლი სკო­ლის (ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში პირ­ვე­ლი ცვლის) თვალ­წინ მოხ­და.
რამ­დე­ნი­მე წლით ჩვენ­ზე მა­ღალ კლასს ჰყავ­და მთე­ლი სკო­ლის მას­შ­ტა­ბით ცნო­ბი­ლი ცელ­ქი. ის­იც ტან­მორ­ჩი­ლი ბი­ჭი იყო, მაგ­რამ, ჩვე­ნი ღი­ა­ცეს­ფერ­თ­ვა­ლე­ბა ონ­ავ­რის­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით, შა­ვი, გა­რუ­ჯუ­ლი, ავ­სიტყ­ვა, ავ­ბეწ­ვა, უფ­რო მაბ­ნე­ვა­რი, ვიდ­რე უწ­ყი­ნა­რი და უან­გა­რო ამკ­ლე­ბი. გაკ­ვე­თი­ლე­ბი რომ გა­მო­ვი­დო­და, მთე­ლი ჩი­ტა­ძის ქუ­ჩა მოს­წავ­ლე­ე­ბით ივ­სე­ბო­და. სკო­ლის ზე­მოთ მო­სახ­ლე­ო­ბა თით­ქ­მის აღ­არც იყო, ქვე­მოთ­კენ კი, ძერ­ჟინ­ს­კის ქუ­ჩამ­დე მა­ინც ტალ­ღად მი­ვე­დი­ნე­ბო­დით. აქ, იმ ცე­კას შე­ნო­ბა­ში (კარ­გა ხანს ემ­სა­ხუ­რა პარ­ტი­ას, ვიდ­რე "ქა­ჯე­თის ცი­ხე" არ აშ­ენ­და) პირ­ველ სარ­თულ­ზე მი­სა­ღე­ბი, რე­გის­ტ­რა­ტუ­რა თუ რა­ღაც ამგ­ვა­რი ჰქონ­დათ გა­მარ­თუ­ლი, მგო­ნი, ნა­ხე­ვარ­სარ­და­ფის დო­ნე­ზე, ფან­ჯ­რე­ბი მეტ­წი­ლად ღია იყო, ტრო­ტუ­ა­რებ­ზე მი­მა­ვალ­ნი ვხე­დავ­დით იქ მყოფ დაც­ვის მუ­შა­კებს და მო­ფუს­ფუ­სე მო­ქა­ლა­ქე­ებს. და აი, ერთხე­ლაც გა­ზაფხუ­ლის ჩახ­ჩა­ხა დღეს სკო­ლის პირ­ვე­ლი ცელ­ქი გა­მო­ე­ყო ამ­ხა­ნა­გებს, ღია ფან­ჯა­რას­თან და­ბა­რე­ბუ­ლი­ვით მი­ვი­და, მთე­ლი თა­ვი­სი მომ­ც­რო ტა­ნით გა­დაწ­ვა რა­ფა­ზე და კრი­ა­ლა, გამ­ყი­ვა­ნი ხმით ჩას­ძა­ხა: "ყიყ­ლი­ყოოო!" ეს ყი­ვი­ლი და­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი ჰქონ­და. სკო­ლა­შიც, უფ­რო დიდ ეზ­ო­ში გაგ­ვე­გო­ნა, დე­რე­ფან­ში არ­ა­ვინ და­ა­ყივ­ლებ­და. რა­ტომ­ღა ჰქონ­და ამ­ო­ჩე­მე­ბუ­ლი? შე­იძ­ლე­ბა იმ­ხა­ნად ეკ­რან­ზე გა­მო­სუ­ლი ქარ­თუ­ლი ფილ­მის "არ­სე­ნას" ბაძ­ვით. იმ კი­ნო­სუ­რათ­ში არ­სე­ნა ოძ­ე­ლაშ­ვი­ლი რა­ტომ­ღაც ასე ყი­ვი­ლით მო­უხ­მობ­და ცა­რიზ­მი­სა და ბა­ტონ­ყ­მო­ბის უღ­ლის წი­ნა­აღ­მ­დეგ საბ­რ­ძოლ­ვე­ლად თა­ნა­სოფ­ლე­ლებს. რამ­დე­ნა­დაც მახ­სოვს, იქ ასე გა­მოკ­ვე­თი­ლი მამ­ლის ყი­ვი­ლი არც ის­მო­და. არც ყ-ბგე­რა ხმი­ა­ნობ­და. ას­ეთ სე­რი­ო­ზულ იდ­ე­ას, თა­ნაც სა­კავ­ში­რო ეკ­რან­ზე, ცხა­დია, სულ ქარ­თუ­ლი "ყიყ­ლი­ყო" არ მო­უხ­დე­ბო­და.
მაგ­რამ ჩი­ტა­ძის ქუ­ჩა მა­რაბ­და არ გა­მოდ­გა, ყიყ­ლი­ყოს ბო­ლო აკ­ორ­დი არც მიმ­წყ­და­რი­ყო, რომ ბი­ჭი დამ­დუღ­რუ­ლი­ვით მოს­წყ­და ფან­ჯა­რას. რა მო­ე­ფე­თა იქ ის­ე­თი ამ ეშ­მა­კის ფე­ხის მკვნე­ტელს, რომ შეშ­ლი­ლი­ვით და­ეშ­ვა ქვე­ით­კენ? მას, რო­გორც მწევ­რე­ბი კურ­დ­ღელს, მიჰ­ყ­ვ­ნენ კა­რე­ბი­დან გა­მო­ვარ­დ­ნი­ლი "გე­პეუ-ჩე­კის­ტე­ბი" (ზუს­ტად ვინ იყვ­ნენ, ამ­ას ახ­ლა ვინ­ღა გვეტყ­ვის), ახ­ალ­გაზ­რ­და, ულ­ვაშ­კო­კო­ბა ბი­ჭე­ბი. ისე ვი­ყა­ვით დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი ჩვე­ნის­კო­ლე­ლის სი­ჩა­უ­ქე­ში, რომ ვი­ფიქ­რეთ, რას და­ე­წე­ვი­ან, თა­ნაც რუს­თა­ვე­ლამ­დე თავ­ქ­ვეა და მე­რე სად­ღაც თავს შე­ა­ფა­რებს-თქო. მაგ­რამ პი­ო­ნერ­თა სა­სახ­ლის ბა­ღის მო­ა­ჯირს არც გას­წო­რე­ბოდ­ნენ, რომ მოგ­ვეს­მა გან­წი­რუ­ლი კი­ვი­ლი, ჭყა­ვი­ლი, ბღა­ვი­ლი და და­ვი­ნა­ხეთ, რომ სამ თუ ოთხ ფორ­მი­ანს ხელ­ში ატ­ა­ტე­ბუ­ლი მოჰ­ყავ­დათ მთე­ლი სკო­ლის ცელ­ქე­ბის ყო­ჩი. უგ­ო­ნო შიშს მო­ეც­ვა მი­სი თვა­ლე­ბი, სა­ხე; და­საკ­ლა­ვი გო­ჭი­ვით მოჰ­ყავ­დათ, რად­გა­ნაც თვი­თონ, ალ­ბათ, ხელ-ფე­ხი წა­ერ­თ­ვა, თო­რემ რა­ი­მე სა­პა­სუ­ხო ქმე­დე­ბის თა­ვი აშ­კა­რად არ ჰქონ­და. მხო­ლოდ კი­ვი­ლი ამ­ოს­დი­ო­და პი­რი­დან (ცოდ­ვას ვერ და­ვი­დებ, ერ­თიც არ წა­უ­თა­ქე­ბი­ათ). ეგ­რე­ვე შე­იყ­ვა­ნეს იმ ოთ­ახ­ში, სა­ცა ორ­ი­ოდ წუ­თის წინ არ­სე­ნა­სა­ვით ჩაჰ­კივ­ლა...
მე­ო­რე დღეს თუ ვნა­ხავ­დი, აღ­არც მე­გო­ნა. დიდ შეს­ვე­ნე­ბა­ზე ეზ­ო­ში ჩა­ვე­დი. თა­ვის ჩვე­ულ ად­გი­ლას, სპორ­ტ­დარ­ბა­ზად გა­და­კე­თე­ბუ­ლი ეკ­ლე­სი­ის შე­სას­ვ­ლელ­თან ჩა­ცუც­ქუ­ლი­ყო. ოღ­ონდ კრინტს არ ძრავ­და. აღ­არც თა­ვი­სი ამპ­ლუა ახ­სოვ­და და არც მი­სი ან­ცო­ბის მომ­ლო­დი­ნე­ნი. გა­ყუ­ჩე­ბუ­ლი იჯ­და, ის­ე­დაც ფერ­მ­კ­რ­თა­ლი სა­ხე სულ ჩას­ტეტ­კო­და. ჩვე­ნი ცის­ფერ­თ­ვა­ლე­ბა ცელ­ქი თურ­მე ტყუ­ი­ლად არ გვაფ­რ­თხი­ლებ­და "შა­რი არ აიტ­ე­ხო­თო". ეს­ეც შე­ნი ხო­ზო­გე­პე­უ­ე­ბი! ხო­ზო­ე­ბი კი არა, დი­დუ­ბის იპ­ოდ­რო­მის მუ­ცე­ლა­წუ­რუ­ლი ბე­და­უ­რე­ბი ყო­ფი­ლან-მეთ­ქი.
გე­პეუ თან­და­თან მი­ნავ­ლ­და ხალ­ხის მეტყ­ვე­ლე­ბა­ში (სხვა სიტყ­ვა-აბ­რე­ვი­ა­ტუ­რებ­მა შეც­ვა­ლა). ხო­ზო დარ­ჩა; მაგ­რამ მა­საც მო­აკ­ლ­და ძა­ლა, ფე­რი. ან ვის რა ხე­ლი აქვს სხვის სიმ­სუქ­ნეს­თან, რა ხო­ზო, რის ხო­ზო აუტყ­დათ, გა­ი­ფიქ­რებ­და კა­ცი მის გა­გო­ნე­ბა­ზე. თით­ქოს ამ სიტყ­ვას რა­ღაც სხვა დატ­ვირ­თ­ვა ჰქონ­და, და ის რომ გა­მო­ე­ცა­ლა, დრო­თა დი­ნე­ბის გა­მო, თვი­თონ თქმა­საც მო­აკ­ლ­და სიმ­წ­ვა­ვე, უბ­რა­ლოდ გარ­კ­ვე­უ­ლი ფი­ზი­კუ­რი მდგო­მა­რე­ო­ბის აღმ­ნიშ­ვ­ნე­ლი გახ­და.
მაგ­რამ რა­ტომ და­უ­კავ­შირ­და ეს ხო­ზო მა­ინ­ც­და­მა­ინც გე­პე­უს? ვთქვი კი­დეც - არ უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო ეს "მა­თი" გა­რე­გა­ნი იერ­ის გა­მომ­ხატ­ვე­ლი. მარ­თა­ლია, "ხოზ" სომ­ხუ­რად ღორს ნიშ­ნავს, მაგ­რამ, ჯერ ერ­თი, თბი­ლი­სის ქუ­ჩე­ბის მეტყ­ვე­ლე­ბა­სა თუ ზე­პირ­სიტყ­ვი­ე­რე­ბა­ში, თვით XIX ს. შუა წლებ­შიც კი ქარ­თუ­ლი იყო გა­ბა­ტო­ნე­ბუ­ლი (სწო­რედ იმდ­რო­ინ­დე­ლი არ­ა­ქარ­თ­ვე­ლი მე­მუ­ა­რის­ტე­ბის და­მოწ­მე­ბით). თა­ნაც ამ "ხო­ზოს" გან­ზო­გა­დე­ბუ­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბით ხმა­რე­ბა ახ­ალ დრო­ე­ბას­თან ჩან­და და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. (არც ერთ ქარ­თულ ლექ­სი­კონ­ში არაა, ეს­ეც ხომ სა­გუ­ლის­ხ­მოა). ახ­ლა­ღა ვფიქ­რობ, რომ ჩემ­ზე უფ­როს­მა ხალ­ხ­მა ეს, ალ­ბათ კარ­გად იც­ო­და, მაგ­რამ მე მათ­თ­ვის თა­ვის დრო­ზე არ მი­კითხავს, არც არ­ა­ვის დას­ც­დე­ნია ჩემ­თან და შევ­რ­ჩი მარ­ტო ამ გა­მო­ცა­ნას. არც ესაა დი­დი ბე­დე­ნა. ყვე­ლას რჩე­ბა ამქ­ვეყ­ნად უპ­ა­სუ­ხოდ დარ­ჩე­ნი­ლი რა­ღაც კითხ­ვე­ბი...
..................................................
პა­სუ­ხი კი სულ მარ­ტი­ვი ყო­ფი­ლა: ის­ევ ცხე­ნებ­მა მიშ­ვე­ლეს. თბი­ლი­სუ­რი ცხე­ნოს­ნო­ბის, დი­დუ­ბის იპ­ოდ­რო­მის ამ­ბა­ვი კარ­გა ხა­ნია მა­ინ­ტე­რე­სებს. ერ­თი იმდ­რო­ინ­დე­ლი (30-იანი წლე­ბის) ჟო­კე­ის სა­ხე­ლის ინ­ი­ცი­ა­ლის და­ზუს­ტე­ბა მჭირ­დე­ბო­და. ახ­ლო­ბელ­მა გუ­ლი­თად­მა კაც­მა 34-ში და­ბეჭ­დი­ლი ცნო­ბა­რი მი­შო­ვა (33 წლის შე­დე­გე­ბი. ხარ­ბად და­ვე­წა­ფე. მოყ­ვა­რუ­ლი კა­ცის­თ­ვის ძვე­ლი ბე­და­უ­რე­ბის სა­ხე­ლე­ბიც კი სა­სი­ხა­რუ­ლო აღ­მო­ჩე­ნაა). ჩა­ვი­კითხე მო­ნა­წი­ლე­ე­ბი, პრი­ზე­ბი, შე­დე­გე­ბი - მან­ძი­ლი, წუ­თე­ბი. ვხე­დავ, ცხე­ნე­ბის მე­პატ­რო­ნე ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბიც ყო­ფი­ლა და­სა­ხე­ლე­ბუ­ლი (სოფ­ლის მე­ურ­ნე­ო­ბის და სა­ხალ­ხო კო­მი­სა­რი­ა­ტი, არ­მი­ის საცხე­ნოს­ნო სამ­მარ­თ­ვე­ლო­ე­ბი და სხვა). და აი, ვკითხუ­ლობ 33 წლის, 2000-მეტ­რი­ა­ნი დო­ღის ამ­ბავს. ცხე­ნის სა­ხე­ლი - "ტა­მა­რა", 3 წლის ქუ­რა­ნა ფა­შა­ტი.
და უც­ებ მე­პატ­რო­ნე: Хозо ГЕПЕУ! აგ­ერ სხვა ცხე­ნის ამ­ბა­ვიც: "ბახ­ტ­რი­ო­ნი", თაფ­ლა ულ­ა­ყი... ამ­ი­სი პატ­რო­ნიც - Хозо ГЕПЕУ (დი­ახ, ნამ­დ­ვი­ლად რომ ხო­ზო­გე­პეუა!) ესე იგი ეს ჩვე­ნი თბი­ლი­სუ­რი ხო­ზო, არც მე­ტი, არც ნაკ­ლე­ბი, რუ­სუ­ლი აბ­რე­ვი­ა­ტუ­რა ყო­ფი­ლა - ალ­ბათ, хозяйственный отдел (სა­მე­ურ­ნეო გან­ყო­ფი­ლე­ბა). მოკ­ლედ, ხო­ზო გე­პეუ ქარ­თუ­ლი სინ­ტაქ­სით გე­პე­უს ხო­ზო გა­მო­დის. და­ნარ­ჩე­ნი ზე­ვი­თაც ვთქვი.
და რა­ხან ეს ხო­ზო სა­მე­ურ­ნეო გან­ყო­ფი­ლე­ბა იყო, ნა­ტან­ჯი, ნა­შიმ­ში­ლა­რი ხალ­ხი მას კუ­ჭის გაძღო­მას, სიმ­სუქ­ნეს უკ­ავ­ში­რებ­და (თა­ნაც არ­მად ნა­შოვ­ნი ლუკ­მით), რა თქმა უნ­და, მის გავ­რ­ცე­ლე­ბას მე­რე უკ­ვე ად­გი­ლობ­რი­ვი ომ­ო­ნი­მიც შე­უწყობ­და ხელს, რო­მე­ლიც, ად­ვი­ლი შე­საძ­ლე­ბე­ლია, ქარ­თუ­ლი სა­ხე­ლე­ბის მი­მარ­თ­ვი­თი ფორ­მის ან­ა­ლო­გი­უ­რად, ალ­აგ-ალ­აგ იხ­მა­რე­ბო­და კი­დეც; ხო­ლო კუთ­ვ­ნი­ლე­ბი­თი მსაზ­ღ­ვ­რე­ლი გე­პეუ სავ­სე­ბით გა­სა­გებ ემ­ო­ცი­ურ ელ­ფერს სძენ­და ამ რა­ღაც აზ­ი­უ­რად მჟღერ და თით­ქოს ად­ა­მი­ა­ნის მეტ­სა­ხე­ლის აღმ­ნიშ­ვ­ნელ სიტყ­ვას. ამ­ი­ტო­მაც ის­მო­და ქა­ლაქ­ში ხო­ზო! ხო­ზო­გე­პეუ! ვინ­მე გულ­მოკ­ლუ­ლი მა­მუ­ლიშ­ვი­ლი ქარ­თ­ვე­ლი, წარ­სუ­ლი და მო­მა­ვა­ლი დღე­ე­ბის მნახ­ვე­ლი და მომ­ლო­დი­ნე, ეგ­ებ და­მაქ­ცე­ვარ მომ­ხ­ვე­ჭე­ლო­ბას და მე­ხუ­თე კო­ლო­ნა­საც ჭვრეტ­და, მაგ­რამ ვინ­ღა ეგ­უ­ლე­ბო­და ამ­ის გამ­გე­ბი.

© “არილი”

Thursday, December 25, 2008

თემურ კობახიძე
















მო­დერ­ნის­ტუ­ლი კარ­ნა­ვა­ლი ტო­მას ელ­ი­ო­ტის ვე­ნე­ცი­ა­ში




"რა დახ­ვე­წი­ლია ეს სტრი­ქო­ნე­ბი! მათ რომ
კითხუ­ლობ, ასე გგო­ნია, შა­ვი გონ­დო­ლა
მი­გა­ცუ­რებს ვარ­დის­ფერ-სა­და­ფის­ფე­რი
ქა­ლა­ქის მწვა­ნე არ­ხებ­ში…"

ოს­კარ უაილ­დი,
"დო­რი­ან გრე­ის პორ­ტ­რე­ტი"



ტო­მას ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზი­ის შე­სა­ხებ და­წე­რილ ნაშ­რომ­თა კითხ­ვი­სას ყუ­რად­ღე­ბას იპყრობს ის, რომ მა­თი დი­დი უმ­რავ­ლე­სო­ბა ძი­რი­თად პო­ე­მებს: – "უნ­ა­ყო­ფო მი­წას", "ნაც­რის­ყ­რის ოთხ­შა­ბათ­სა" და "ოთხ კვარ­ტეტს" ეძღ­ვ­ნე­ბა. ეს ნაშ­რო­მე­ბი დე­ტა­ლუ­რად აც­ნო­ბენ მკითხ­ველს ელ­ი­ო­ტის პო­ე­მე­ბის ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ წყა­რო­ებს, სა­გულ­და­გუ­ლოდ აან­ა­ლი­ზე­ბენ მათ აზ­რობ­რივ ქარ­გას და ძალ­ზე შთამ­ბეჭ­და­ვად წარ­მო­ა­ჩე­ნენ ამ მოდ­ერ­ნის­ტი პო­ე­ტის მარ­თ­ლაც გან­საც­ვიფ­რე­ბელ ერ­უ­დი­ცი­ას. მთე­ლი ამ ლი­ტე­რა­ტურულ-კრი­ტი­კუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კის კი­დევ ერ­თი, სხვა ნა­წი­ლი შე­ის­წავ­ლის ძი­რი­თად პოემებ­ში გა­მო­ხა­ტულ მსოფ­ლ­მ­ხედ­ვე­ლობ­რივ პრობ­ლე­მას - ელ­ი­ო­ტის რე­ლი­გი­ურ მრწამსს, მის "თე­ო­ლო­გი­ა­სა" და იმ­ას, თუ რო­გორ გა­და­იქ­ცა ეს ოდ­ეს­ღაც სამ­ღ­ვ­დე­ლო­ე­ბას­თან ირ­ო­ნი­უ­ლად და­პი­რის­პი­რე­ბუ­ლი პო­ე­ტი იმ ეკ­ლე­სი­ის ერთ­გულ ად­ეპ­ტად, რო­მე­ლიც კატთო­ლი­ციზ­მის­კენ იხ­რე­ბა, მაგ­რამ სუ­ლი­ერ მა­მად და წი­ნამ­ძღ­ვ­რად კენ­ტერ­ბე­რის არ­ქი­ე­პის­კო­პოსს აღ­ი­ა­რებს. კი­დევ სხვა, და ალ­ბათ ყვე­ლა­ზე სა­ინ­ტე­რე­სო ნაშ­რომთა ავ­ტო­რე­ბი გა­ნი­ხი­ლა­ვენ არა იმ­ას, თუ სა­კუთ­რივ რ ა ს წერ­და ელ­ი­ო­ტი, "რას გუ­ლისხმობ­და" თი­თო­ე­უ­ლი მი­სი დი­დი პო­ე­მა, ან თუნ­დაც რო­მე­ლი­მე ძი­რი­თა­დი სა­ხე, არ­ამედ იმ­ას, თუ რ ო გ ო რ წერ­და "უნ­ა­ყო­ფო მი­წის" ავ­ტო­რი, რა იყო მი­სი მხატ­ვ­რუ­ლი მე­თოდის არ­სი და რა გზით, რა სა­შუ­ა­ლე­ბე­ბით აღ­წევ­და ის დახ­ვე­წილ პო­ე­ტურ ეფ­ექტს. ყველა ამ პრობ­ლე­მურ­სა თუ მი­მო­ხილ­ვით, ვრცელ­სა თუ მომ­ც­რო ზო­მის, ზე­და­პი­რულ­სა თუ ზედ­მი­წევ­ნით კომ­პე­ტენ­ტურ ნაშ­რომ­ში შე­და­რე­ბით იშ­ვი­ა­თია მცი­რე ფორ­მის ნაწარ­მო­ებ­თა სპე­ცი­ა­ლუ­რი კვლე­ვა – ის­ე­თე­ბის, მა­გა­ლი­თად, რო­გო­რი­ცაა ლექ­სი "ბერბან­ქი ბე­დე­კე­რით: ბლა­ის­ტა­ი­ნი სი­გა­რით."
"ბერ­ბან­ქი" ელ­ი­ო­ტის მთე­ლი პო­ე­ზი­ის ერთ-ერ­თი ყველაზე რთუ­ლი ლექ­სია. მრა­ვა­ლი წლის მან­ძილ­ზე ის ურ­თი­ერ­თ­სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო კო­მენტარ­ებს იწ­ვევ­და და ელ­ი­ო­ტის­ტი­კა­ში დღე­საც არ არ­სე­ბობს ერ­თი­ა­ნი აზ­რი იმ­ის თაობა­ზე, თუ ბო­ლოს და ბო­ლოს რას წარ­მო­ადგნს ეს სა­შუ­ა­ლო ზო­მის, რვას­ტ­რო­ფი­ა­ნი ნაწარ­მო­ე­ბი. ამ­ა­ვე დროს, "ბერ­ბან­ქის" უჩ­ვე­უ­ლო აზ­რობ­რივ ტე­ვა­დო­ბა­სა და ას­ო­ცი­ა­ციურ სირ­თუ­ლეს უკ­ვე ად­რე­უ­ლი კრი­ტი­კა სა­გან­გე­ბოდ წარ­მო­ა­ჩენ­და, რო­გორც ელ­ი­ო­ტის მთე­ლი პო­ე­ზი­ი­სათ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბელ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან თვი­სე­ბას, რო­მე­ლიც კონცენ­ტ­რი­რე­ბუ­ლი სა­ხით სწო­რედ ამ ლექ­ს­ში გა­მოვ­ლინ­და. ცალ­კე­უ­ლი დე­ბუ­ლე­ბე­ბი "ბერ­ბან­ქის" შე­სა­ხებ გაბ­ნე­უ­ლია რამ­დე­ნი­მე უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს კრი­ტი­კულ ნაშ­რომში, რო­გორც წე­სი - შემ­დ­გომ აზ­რობ­რივ გან­ვი­თა­რე­ბას მოკ­ლე­ბულ, ლა­კო­ნურ დე­ბუ­ლება­თა სა­ხით. ჯერ კი­დევ აიზ­ეკ ეივ­ორ რი­ჩარ­დ­ზი თა­ვის ფუნ­და­მენ­ტურ "ლი­ტე­რა­ტუ­რული კრი­ტი­კის პრინ­ცი­პებ­ში" (1924) სწო­რედ "ბერ­ბენ­ქ­თან" და­კავ­ში­რე­ბით აღ­ნიშ­ნავ­და, რომ "მკითხ­ვე­ლი, რო­მე­ლიც ერთ პა­ტა­რა ლექ­ს­ში აღ­მო­ა­ჩენს მი­ნიშ­ნე­ბებს "ას­პერ­ნის წე­რი­ლებ­ზე", "ოტ­ე­ლო­ზე", "გა­ლუ­პის ტო­კა­ტა­ზე", მარ­ს­ტონ­ზე, "ფას­კუნ­ჯ­სა და გვრიტ­ზე", "ან­ტო­ნი­ოს და კლე­ო­პატ­რა­ზე" (ორ­ჯერ), "ექს­ტაზ­ზე", "მაკ­ბეთ­ზე", "ვე­ნე­ცი­ელ ვა­ჭარ­სა" და რას­კინ­ზე, უეჭ­ვე­ლად იგრ­ძ­ნობს, რომ მი­სი ტვი­ნი უჩ­ვე­უ­ლოდ და ძალ­ზე და­ძა­ბულად მუ­შა­ობს."
"ბერ­ბან­ქი" ელ­ი­ოტ­მა 1919 წელს გა­მო­აქ­ვეყ­ნა ლონ­დო­ნის ალ­მა­ნახ Arts and Letters-ში, სა­თაურით "ბლა­ის­ტა­ი­ნი სი­გა­რით", თუმ­ცა სულ მა­ლე ეს სა­თა­უ­რი მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად შე­უც­ვალა (და­უ­მა­ტა "ბერ­ბან­ქი ბე­დე­კე­რით") და სა­ბო­ლო­ოდ, ამ­ე­რი­კა­ში გა­მო­სულ თა­ვის გახმა­უ­რე­ბულ კრე­ბულ­ში, "1920 წლის ლექ­სებ­ში" გა­მო­აქ­ვეყ­ნა. ამ კრე­ბულ­შია მო­თავ­სე­ბული სხვა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბიც - "ჯე­რონ­შე­ნი", "სუ­ი­ნი ერ­ექ­ტუ­სი", "სუ­ი­ნი ბულ­ბულ­თა შო­რის", "ჰი­პო­პო­ტა­მი", "ბ-ნი ელ­ი­ო­ტის საკ­ვი­რაო წირ­ვა", "უკვ­და­ვე­ბის ჩურჩუ­ლი" და რამ­დე­ნი­მე ფრან­გუ­ლად და­წე­რი­ლი ლექ­სი.
1920 წელს ძმი­სად­მი მი­წე­რილ წე­რილ­ში ელ­ი­ო­ტი სა­გან­გე­ბოდ აქ­ებს "ბერ­ბანქს" და "სუ­ი­ნის ბულ­ბულ­თა შო­რის" - რო­გორც ჩანს, მო­მა­ვალ კრი­ტი­კოს­თა გა­სა­გო­ნა­დაც, რო­მელ­თაც, შე­საძ­ლოა, ის­ი­ნი უბ­რა­ლო "ექს­ცენ­ტ­რი­კად" მი­ეჩ­ნი­ათ: "ლექ­სე­ბი ზედ­მიწევ­ნით სე­რი­ო­ზუ­ლია და ალ­ბათ სა­უ­კე­თე­სოა იმ­ათ შო­რის, რაც კი ოდ­ეს­მე და­მი­წე­რია. აქ­აც კი (ლონ­დონ­ში – თ.კ.) ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი სა­გა­ზე­თო კრი­ტი­კა ხან "ხუ­მა­რად", ხან კი "სა­ტი­რი­კო­სად" მნათ­ლავს, და ამ­ე­რი­კა­ში ხომ სა­ერ­თოდ აღ­მაშ­ფო­თე­ბელ ვინ­მედ ჩამთ­ვ­ლი­ან...". ერ­თი სიტყ­ვით, ელ­ი­ო­ტი იმ­თა­ვით­ვე არ­ა­ო­რაზ­როვ­ნად მი­ა­ნიშ­ნებ­და "1920 წლის ლექ­სე­ბის" სირ­თუ­ლე­ზე, ის თით­ქოს მზად იყო იმ­ი­სათ­ვის, რომ "ბერ­ბანქს" ის­ე­ვე, რო­გორც კრე­ბულ­ში შე­მა­ვალ სხვა ლექ­სებს კრი­ტი­კა და მკითხ­ვე­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა ვერც ინგ­ლის­ში და ვერც ამ­ე­რი­კა­ში უბ­რა­ლოდ, ვერ გა­ი­გებ­და. მი­სი პე­სი­მის­ტუ­რი პროგ­ნო­ზი სუ­ლაც არ იყო სა­ფუძ­ველს მოკ­ლე­ბუ­ლი: დღე­საც კი, რო­დე­საც ელ­ი­ო­ტის პოეზ­ი­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ვნე­ბა­თა­ღელ­ვა კარ­გა ხა­ნია მი­ნელ­და, რო­დე­საც მი­სი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ეს­თე­ტი­კა რა­დი­კა­ლურ სი­ახ­ლედ აღ­არ აღ­იქ­მე­ბა და თვით ელ­ი­ო­ტი ინგლი­სუ­რე­ნო­ვა­ნი ლი­ტე­რა­ტუ­რის კლა­სი­კო­სა­დაა შე­რაცხუ­ლი, "ბერ­ბან­ქ­თან" და­კავში­რე­ბით აზრ­თა ძვე­ლე­ბუ­რი სხვა­დას­ხ­ვა­ო­ბა სუ­ფევს. შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა ის­ე­თია, თითქოს "1920 წლის ლექ­სე­ბის" შექ­მ­ნის შემ­დეგ თა­ნა­მედ­რო­ვე ლი­ტე­რა­ტუ­რათ­მ­ცოდ­ნე­ო­ბას მთე­ლი მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის უს­ას­რუ­ლოდ მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი ეპ­ო­ქა არც კი გა­მო­უვ­ლია.
"ბერ­ბან­ქი" ყვე­ლა თვალ­საზ­რი­სით მკვეთ­რად გან­ს­ხ­ვავ­დე­ბა რო­გორც ელ­ი­ო­ტამდე არ­სე­ბუ­ლი, ისე მი­სი თა­ნა­მედ­რო­ვე ინგ­ლი­სუ­რი პო­ე­ზი­ი­სა­გან. ის თვით ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზი­ა­შიც გან­ცალ­კე­ვე­ბით დგას, რო­გორც უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ად­რე­უ­ლი ნა­წარმოები და შემ­დ­გო­მი დი­დი პო­ე­მე­ბის წი­ნა­მორ­ბე­დი, რო­მე­ლიც ჩა­ნა­სა­ხობ­რი­ვად უკვე შე­ი­ცავს მი­თო­პო­ე­ტი­კურ ექს­პე­რი­მენ­ტ­სა და ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ მრა­ვალ­ნიშ­ნა­დო­ბას - ელ­ი­ო­ტის მო­წი­ფუ­ლო­ბის ხა­ნის პო­ე­ზი­ის ძი­რი­თად ნი­შან­თ­ვი­სე­ბებს. ლექ­სის მთავარი სირ­თუ­ლე ის სუ­ლაც არ არ­ის, რომ სრუ­ლი­ად გა­ურ­კ­ვე­ვე­ლია, თუ "რის შე­სა­ხე­ბაა" ის და­წე­რი­ლი, ან "რას გუ­ლის­ხ­მობს" მი­სი ავ­ტო­რი: უკ­ვე იმ­ჟა­მინ­დელ ანგ­ლო-ამ­ე­რიკულ ლი­ტე­რა­ტუ­რათ­მ­ცოდ­ნე­ო­ბას მშვე­ნივ­რად ჰქონ­და გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი, რომ ნამ­დ­ვილი ლექ­სი "კი არ გუ­ლის­ხ­მობს რა­მეს, არ­ა­მედ ის უბ­რა­ლოდ, არ­ის" (არ­ჩი­ბალდ მაკ­ლიში, "Ars Poetica", 1924).
მე­ო­რე მხრივ, დღე­საც არ არ­ის სა­ბო­ლო­ოდ გარ­კ­ვე­უ­ლი, თუ რას წარ­მო­ად­გენს "ბერ­ბან­ქის" ფრაგ­მენ­ტა­ლურ, არ­ა­ერ­თ­გ­ვა­რო­ვან სა­ხე­თა ერ­თი შე­ხედ­ვით სრუ­ლი­ად ქაოტ­უ­რი გრო­ვა; არ არ­ის სა­ბო­ლო­ოდ გა­შიფ­რუ­ლი მი­სი აზ­რობ­რი­ვი სტრუქ­ტუ­რა და ის, თუ რა გზით, რა მე­თო­დი­თაა შე­კავ­ში­რე­ბუ­ლი ამ რვას­ტ­რო­ფი­ან ლექ­ს­ში ის რთუ­ლი ასოც­ი­ა­ცი­უ­რი სა­ხე­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც ერთ­დ­რო­უ­ლად რამ­დე­ნი­მე წყა­რო­ზე მი­ა­ნიშ­ნე­ბენ მკითხ­ველს; არ არ­ის გარ­კ­ვე­უ­ლი, თუ რა მხატ­ვ­რუ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა, ან რა აზ­რობ­რივ-ემ­ო­ცი­უ­რი დატ­ვირ­თ­ვა აქვს ლექ­ს­ში მოყ­ვა­ნილ ოც­და­ა­თამ­დე ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ პა­რა­ლელს, რო­მელ­თა დი­დი ნა­წი­ლი ინგ­ლი­სუ­რი ლი­ტე­რა­ტუ­რის აღ­ი­ა­რე­ბულ შე­დევ­რებს უკ­ავშირ­დე­ბა. და­ბო­ლოს, და­უდ­გე­ნე­ლია, თუ ვინ არ­ი­ან ლექ­სის "მოქ­მე­დი პირ­ნი" - ვის, ან რას გა­ნა­სა­ხი­ე­რე­ბენ ეს­ო­დენ მჭიდ­როდ და­სახ­ლე­ბულ მცი­რე ფორ­მის მხატ­ვ­რულ სივრცე­ში პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პი­ნი და სერ ფერ­დი­ნანდ კლა­ი­ნი; "ჩი­კა­გო­ე­ლი სე­მი­ტი ვე­ნი­დან" და ხვედ­რიღ­ბალს მინ­დო­ბი­ლი, "სა­ძირ­კ­ველ­ში ჩა­ტა­ნე­ბუ­ლი ებ­რა­ე­ლი"; რა­ტო­მაა ნახსე­ნე­ბი რო­მა­უ­ლი "ღმერ­თი ჰერ­კუ­ლე­სი" ან რა სა­ჭი­როა ძვე­ლი ეგ­ვიპ­ტის დე­დო­ფალ კლე­ო­პატ­რას გახ­სე­ნე­ბა. რა კავ­შირ­შია ყვე­ლა ამ­ათ­თან ვე­ნე­ცი­ე­ლი ფერ­მ­წე­რი კანა­ლე­ტო, ან რა და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა აქვს ელ­ი­ო­ტის ლექ­ს­ში მი­სი "პერ­ს­პექ­ტი­ვის" ხსე­ნებას; ვი­ნაა გზამ­კ­ვ­ლე­ვით ("ბე­დე­კე­რით") აღ­ჭურ­ვი­ლი ბერ­ბან­ქი და რა­ტომ მა­ინ­ც­და­მაინც სი­გა­რი­თაა წარ­მო­სა­ხუ­ლი ბლა­ის­ტა­ი­ნი? ერ­თი სიტყ­ვით, "ბერ­ბან­ქის" სირ­თუ­ლე სწო­რედ ის არ­ის, თუ რას წარ­მო­ად­გენს მი­სი მხატ­ვ­რუ­ლი სტრუქ­ტუ­რა, ანუ ის, თუ სახელ­დობრ "რა არ­ის" ეს ლექ­სი.
"ბერ­ბან­ქი" სავ­სე­ბით გა­მოდ­გე­ბა იმ­ის მა­გა­ლი­თად, რომ ელ­ი­ო­ტი არ­ა­სო­დეს ყო­ფი­ლა "ხა­ლა­სი" შე­მოქ­მე­დი, რო­მე­ლიც "ნა­ი­ვუ­რად" წერს იმას, რა­საც მას მუ­ზა შთა­ა­გო­ნებს. "რო­დე­საც მწე­რა­ლი ნა­წარ­მო­ებს ჰქმნის, მი­სი შრომის დი­დი ნა­წი­ლი კრი­ტი­კუ­ლი ხა­სი­ა­თი­საა", - წერ­და პო­ე­ტი და­ახ­ლო­ე­ბით იმ დროს, როდე­საც იქმ­ნე­ბო­და "ბერ­ბან­ქი". ეს კი სხვა არ­ა­ფე­რია, თუ არა "გაც­რა, შერ­წყ­მა, კომბინ­ი­რე­ბა, აგ­ე­ბა, წაშ­ლა, ჩას­წო­რე­ბა, გა­და­მოწ­მე­ბა და მთე­ლი ეს სა­შინ­ლად მძი­მე შრო­მა იმ­დე­ნად­ვეა კრი­ტი­კუ­ლი, რამ­დე­ნა­დაც შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი ხა­სი­ა­თი­სა." შე­სა­ბამი­სად, ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ტუ­რი მეტყ­ვე­ლე­ბა ზედ­მი­წევ­ნით "რა­ცი­ო­ნა­ლუ­რია", უკ­ი­დუ­რე­სად "გათ­ვ­ლი­ლია", ყვე­ლა მი­სი ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი სა­ხე მრა­ვალ­გ­ზის გა­და­მოწ­მე­ბუ­ლი, დეტალ­უ­რად "შეს­წავ­ლი­ლი" და ავ­ტო­რი­სე­ულ ჩა­ნა­ფიქ­რ­თან ზუსტ შე­სა­ბა­მი­სო­ბა­შია მოყვა­ნი­ლი. ელ­ი­ოტს თით­ქოს წი­ნას­წარ აქვს გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბუ­ლი ყვე­ლა ის ინ­ტერ­პ­რეტა­ცია, რაც თუნ­დაც უკ­ი­დუ­რე­სად გა­ნათ­ლე­ბულ­მა და სა­გან­გე­ბოდ გან­ს­წავ­ლულ­მა მკითხ­ველ­მა შე­საძ­ლოა მის ლექსს მის­ცეს. იქმ­ნე­ბა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა, რომ ელ­ი­ოტს ლექსს "მუ­ზა" კი არ აწ­ე­რი­ნებს, არ­ა­მედ უს­აზ­ღ­ვ­როდ დახ­ვე­წი­ლი ცი­ვი გო­ნე­ბა, რო­მე­ლიც მის პო­ე­ზი­ა­ში დრო­დად­რო მუ­ზის ნი­ღაბს ატ­ა­რებს და ზეშ­თა­გო­ნე­ბად წარ­მოგ­ვიდგე­ბა.

ამგ­ვარ "რა­ცი­ო­ნა­ლიზ­მ­ში", შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი პრო­ცე­სის ეს­ო­დენ შეგ­ნე­ბუ­ლად და მიზან­და­სა­ხუ­ლად წარ­მარ­თ­ვა­ში თით­ქოს იკ­არ­გე­ბა ძი­რი­თა­დი – თვით ამ პრო­ცე­სის შემ­ოქ­მე­დე­ბი­თი ხა­სი­ა­თი. მაგ­რამ მწერ­ლუ­რი რა­ცი­ო­ნა­ლიზ­მი ელ­ი­ოტ­თან ის­ეთ იშ­ვიათ მხატ­ვ­რულ დო­ნეს ერწყ­მის, ურ­თუ­ლე­სი ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი სა­ხე­ე­ბი იმ­დე­ნად ორ­გა­ნულა­დაა შე­კავ­ში­რე­ბუ­ლი და ეს კავ­ში­რი იმგ­ვარ მწერ­ლურ ოს­ტა­ტო­ბას გუ­ლის­ხ­მობს, რომ აქ გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი, რა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი საწყი­სი თა­ვად გვევ­ლი­ნე­ბა შე­მოქ­მე­დებით საწყი­სად; ის სა­კუ­თარ თავს, სა­კუ­თარ მკაცრ ან­ტი­რო­მან­ტი­კულ "რა­ცი­ო­ნა­ლიზმს" გა­და­ლა­ხავს და ერ­თი შე­ხედ­ვით სა­წი­ნა­აღ­მ­დე­გო თვი­სე­ბა­ში, ჭეშ­მა­რიტ შე­მოქმედ­ე­ბა­ში, მძაფ­რი და დახ­ვე­წი­ლი ემ­ო­ცი­ით გა­ჯე­რე­ბულ პო­ე­ზი­ა­ში გა­და­იზ­რ­დე­ბა. სუბი­ექ­ტუ­რი, გა­უც­ნო­ბი­ე­რე­ბე­ლი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მო­ენ­ტი ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზი­ა­ში შეგ­ნებუ­ლად რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ლია ფსევ­დო­ა­ნა­ლი­ტი­კუ­რი გან­ს­ჯის წინ წა­მო­წე­ვი­სა და მი­სი მაქ­სი­მა­ლუ­რად გან­ზო­გა­დე­ბის, "გა­ო­ბი­ექ­ტუ­რე­ბის" ხარ­ჯ­ზე. "ჩვე­ნი ინს­ტინ­ქ­ტე­ბი და­ბე­ჯი­თე­ბით მო­ითხო­ვენ ჩვენ­გან, რომ არ მი­ვან­დოთ არ­აც­ნო­ბი­ე­რის შემ­თხ­ვე­ვითო­ბას ის, რი­სი გა­კე­თე­ბაც გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლად ძალ­გ­ვიძს.. იმ­ას, რაც გა­უც­ნო­ბი­ერებ­ლად ხდე­ბა, ჩვენ შეგ­ვიძ­ლია მი­მარ­თუ­ლე­ბა შე­ვუც­ვა­ლოთ და შეგ­ნე­ბულ მიზ­ნად ჩამ­ო­ვი­ყა­ლი­ბოთ", - წერ­და პო­ე­ტი ეს­ე­ში "კრი­ტი­კის და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა". პი­რად­სა და სუ­ბიექტურ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ელ­ი­ო­ტი, რო­გორც წე­სი, სავ­სე­ბით გაც­ნო­ბი­ე­რე­ბუ­ლი პო­ე­ტიკური სის­ტე­მის ელ­ე­მენ­ტად გარ­და­სა­ხავს და მი­თო­ლო­გი­უ­რი სა­ყო­ველ­თა­ო­ბის პლანში გა­ნა­ზო­გა­დებს. რო­გორც ის უილ­ი­ამ ბატ­ლერ იეიტ­სის შე­სა­ხებ წერ­და, "პო­ეტ­მა უნდა შეძ­ლოს მძაფ­რი პი­რა­დი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბის გარ­დაქ­მ­ნა ზო­გად ჭეშ­მა­რი­ტე­ბად, შეინ­არ­ჩუ­ნოს ამ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბის გა­ნუ­მე­ო­რებ­ლ­ბა და ამ­ას­თან ერ­თად, ის უზ­ო­გა­დეს სიმ­ბო­ლოდ გარ­და­სა­ხოს."



* * *

.
ლექსს წამ­ძღ­ვა­რე­ბუ­ლი აქვს ეპ­იგ­რა­ფი, რო­მე­ლიც ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზი­ის სხვა ეპ­იგ­რაფებ­თან შე­და­რე­ბით მო­ცუ­ლო­ბით ყვე­ლა­ზე დი­დია (თუ არ ჩავ­თ­ვ­ლით "ჰი­პო­პო­ტა­მი­სას") და ინ­ფორ­მა­ცი­უ­ლად ყვე­ლა­ზე ტე­ვა­დი. ინ­ფორ­მა­ცი­ულ ტე­ვა­დო­ბა­ში ვგუ­ლის­ხ­მობ იმას, რომ ის შე­ი­ცავს ნაწყ­ვე­ტებს ექვ­სი სხვა­დას­ხ­ვა წყა­რო­დან, რო­მელ­თა­გან ერ­თი ვე­ნე­ცი­ის ერთ-ერთ პა­ლა­ცო­ში და­ცულ ფერ­წე­რულ ტი­ლო­ზე არ­სე­ბულ წარ­წე­რას წარ­მოად­გენს, ერ­თიც – სას­ცე­ნო "რე­მარ­კას", ანუ ავ­ტო­რი­სე­ულ მი­ნიშ­ნე­ბას იმ­ის შე­სახებ, თუ რო­გორ უნ­და წა­რი­მარ­თოს სას­ცე­ნო მოქ­მე­დე­ბა დრა­მა­ტურ­გი­ულ ნა­წარ­მო­ებში. და­ნარ­ჩე­ნი ოთ­ხი ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი წყა­რო ან უშ­უ­ა­ლოდ ვე­ნე­ცი­ის შე­სა­ხებ არ­ის დაწე­რი­ლი, ან ამა თუ იმ გზით ვე­ნე­ცი­ის თე­მას უკ­ავ­შირ­დე­ბა:

Tra-la-la-la-la-la-laire… Nil nisi divinum stabile est; caetera fumus... გონ­დო­ლა შე­ჩერ­და, ძვე­ლი სა­სახ­ლე ჯე­რაც იქ იყო, რა მიმ­ზიდ­ვე­ლია მი­სი სა­და­ფის­ფერ-ვარ­დის­ფე­რი… თხები და
მა­ი­მუ­ნე­ბი, თა­ნაც რა თმე­ბით! კონ­ტე­სა გა­ნაგრ- ძობს სვლას, სა­ნამ პა­ტა­რა ბაღ­ში შე­ვა, სა­დაც
ნი­ო­ბე მას ზარ­დახ­შას აჩ­უ­ქებს და­გა­უ­ჩი­ნარ­დე­ბა.*

* პო­ე­ტუ­რი თარ­გ­მა­ნი აქ და ქვე­მოთ ეკ­უთ­ვ­ნის ქ-ნ მე­დეა ზაალ­იშ­ვილს.

სიტყ­ვე­ბი­სა და ფრა­ზე­ბის ეს ერ­თი შე­ხედ­ვით უაზ­რო ხლარ­თი შე­ი­ცავს ლექ­სის გააზრე­ბი­სათ­ვის აუც­ი­ლე­ბელ ინ­ფორ­მა­ცი­ას – არ­სე­ბი­თად, მთე­ლი ნა­წარ­მო­ე­ბის აზრობ­რივ, ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ და სიმ­ბო­ლურ სა­ფუძ­ველს. ფრა­ზა Nil nisi divinum stabile est; caetera fumus ("მხო­ლოდ ღვთაებრი­ვია მუდ­მი­ვი, ხვა ყვე­ლა­ფე­რი კვამ­ლია") წარ­მო­ად­გენს წარ­წე­რას კუ­ატ­რო­ჩენტოს პე­რი­ო­დის იტ­ა­ლი­ე­ლი ფერ­მ­წე­რის, ანდ­რეა მან­ტე­ნი­ას (1431-1506) ტი­ლო­ზე "წმ. სე­ბას­ტიანი", რო­მე­ლიც გა­მო­ფე­ნი­ლია ვე­ნე­ცი­ა­ში, კა დ’ორ­ოს ცნო­ბილ პა­ლა­ცო­ში.
sevdian და სა­ზე­ი­მო ლა­თი­ნურ სენ­ტენ­ცი­ას ვი­ზუ­ა­ლუ­რად აძ­ლი­ე­რებს ტი­ლოს ქვე­და მარჯვე­ნა კუთხე­ში, მუქ მო­შა­ვო ფონ­ზე გა­მო­სა­ხუ­ლი ან­თე­ბუ­ლი სან­თე­ლი - დრო­ის, ის­ტორიისა და სი­ცოცხ­ლის სიმ­ბო­ლო, რო­მე­ლიც იწ­ვის და იქ­ცე­ვა კვამ­ლად. სწო­რედ მას­ზეა "მი­მაგ­რე­ბუ­ლი" პა­ტა­რა დრო­შა ელ­ი­ო­ტის მი­ერ ნა­სეს­ხე­ბი წარ­წე­რით. "ბერ­ბან­ქ­ში" ის მძაფრ ემ­ო­ცი­ურ კონ­ტ­რასტს ჰქმნის თე­ო­ფილ გო­ტი­ეს ლექ­სის, "ვე­ნე­ცი­უ­რი კარ­ნავა­ლის" რე­მი­ნის­ცენ­ცი­ას­თან, რომ­ლი­თაც იწ­ყე­ბა ეპ­იგ­რა­ფი (Tra-la-la-la-la-la-laire……) და რომ­ლის "კარ­ნა­ვა­ლუ­რი" სუ­ლის­კ­ვე­თე­ბაც, ფაქ­ტი­უ­რად, მთელ ნა­წარ­მო­ებს მსჭვა­ლავს.
სა­ერ­თოდ, ელ­ი­ო­ტის ეპ­იგ­რა­ფე­ბი ორ­გა­ნუ­ლად ერწყ­მი­ან მის­სა­ვე პო­ე­ტურ ტექ­ს­ტებს, წარ­მო­ად­გე­ნენ ამ ტექ­ს­ტე­ბის გა­ნუ­ყო­ფელ ნა­წილს და არა მი­სი "დე­და­აზ­რის გა­მო­ხატ­ვა­სა" თუ "კო­მენ­ტარს", რო­გორც ეს ხში­რად ხდე­ბა ელიოტამ­დელ, ტრა­დი­ცი­ულ ინგ­ლი­სურ­სა და ამ­ე­რი­კულ პო­ე­ზი­ა­ში. ამ მხრივ არც "ბერ­ბანქის" ეპ­იგ­რა­ფია გა­მო­ნაკ­ლი­სი. წმ. სე­ბას­ტი­ა­ნი­სა და გო­ტი­ეს ას­ო­ცი­ა­ცი­ე­ბის მო­ტანით უკ­ვე ლექ­სის და­საწყის­ში წარ­მო­სა­ხუ­ლია ერ­თი მხრივ თვით "წარ­მა­ვა­ლო­ბა" და ამ­ა­ო­ე­ბა, – მხი­ა­რუ­ლე­ბის, ამქ­ვეყ­ნი­უ­რი ტკბო­ბი­სა და დროს­ტა­რე­ბის მო­ტი­ვი, ხოლო მე­ო­რე მხრივ – გვხვდე­ბა საკ­მა­ოდ პირ­ქუ­ში შეხ­სე­ნე­ბა იმ­ი­სა,რომ ყო­ვე­ლი­ვე ეს მარ­თ­ლაც წარ­მა­ვა­ლია და ად­რე თუ გვი­ან იქ­ცე­ვა "კვამ­ლად", ან, უფ­რო სწო­რად – რომ ყო­ვე­ლი­ვე უკ­ვე იმ­თა­ვით­ვე არ­ის "კვამ­ლი".
სა­გუ­ლის­ხ­მოა, რომ სხვა­დას­ხ­ვა ვა­რი­ა­ცი­ით, სან­თ­ლის ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი სა­ხის ლა­იტმოტ­ი­ვი ლექ­ს­ში რა­დენ­ჯერ­მე გვხვდე­ბა. ეპ­იგ­რაფ­ში "სან­თე­ლი" მხო­ლოდ იგ­უ­ლის­ხ­მება, სა­თა­ურ­ში კი ის უკ­ვე ბლა­ის­ტა­ი­ნის სი­გა­რად წარ­მოგ­ვიდ­გე­ბა. მე­ხუ­თე სტროფ­ში უშ­უ­ა­ლოდ არ­ის ნახ­სე­ნე­ბი "მბო­ლა­ვი სან­თე­ლი – დრო­ის და­სას­რუ­ლი", რო­მე­ლიც ლექსის ერ­თერთ უმ­თავ­რეს სიმ­ბო­ლურ ხატს წარ­მო­ად­გენს. სა­ერ­თოდ, "ბერ­ბან­ქის" ეპ­იგრაფს, სა­თა­ურ­სა და სა­კუთ­რივ ლექსს მკა­ფი­ოდ გა­მო­ხა­ტუ­ლი პა­რა­ლე­ლიზ­მი ახ­ა­სიათებს: ეპ­იგ­რაფ­ში მოყ­ვა­ნი­ლი ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი მო­ტი­ვე­ბი სა­თა­ურ­ში იგ­უ­ლის­ხ­მე­ბა და ვა­რი­ა­ცი­უ­ლი სა­ხით, პო­ლი­ფო­ნი­უ­რად "თა­ნა­არ­სე­ბობს" მთე­ლი "და­ნარ­ჩე­ნი" ლექ­სის სა­ხე­თა სის­ტე­მა­ში, ფაქ­ტი­უ­რად გან­საზ­ღ­ვ­რავს მას. მა­გა­ლი­თი­სათ­ვის, თუ "სან­თ­ლის" ას­ო­ცი­ა­ცი­ის სა­ხით, დრო­ი­სა და მა­რა­დი­სო­ბის მო­ტი­ვი წი­თელ ზო­ლად გას­დევს მთელ ლექსს, ეპ­იგ­რა­ფის პირ­ვე­ლი­ვე მი­ნიშ­ნე­ბა თე­ო­ფილ გო­ტი­ეს "ვე­ნე­ცი­ურ კარ­ნა­ვალზე" ახ­დენს "ბერ­ბან­ქის" მთე­ლი სი­ტუ­ა­ცი­ის "კარ­ნა­ვა­ლი­ზა­ცი­ას", ამ­ზა­დებს მკითხველს ლექ­სის "მოქ­მედ პირ­თა" ტრა­გი­კო­მი­კუ­რი ნიღ­ბე­ბის შე­სახ­ვედ­რად, შეჰ­ყავს იგი ლექ­სის კარ­ნა­ვა­ლურ სამ­ყა­რო­ში.
ა. ე. რი­ჩარ­დ­სი სა­მარ­თ­ლი­ა­ნად აღ­ნიშ­ნავ­და, რომ რე­მი­ნის­ცენ­ცია ელ­ი­ო­ტი­სათვის ინ­ფორ­მა­ცი­ის შე­კუმ­შ­ვის სა­შუ­ა­ლე­ბაა, თუმ­ცა აქ უფ­რო მნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნად ის გვე­სა­ხე­ბა, რომ ის ახ­ა­ლი ემ­ო­ცი­უ­რი და ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი მთლი­ა­ნო­ბის შექ­მ­ნის საშუ­ა­ლე­ბაც არ­ის. ყო­ველ ასოც­ი­ა­ცი­ურ სა­ხეს, ყო­ველ ექს­ტ­რა­ტექ­ს­ტუ­ა­ლურ სი­უ­ჟეტ­სა თუ დე­ტალს, ყო­ველ მი­ნიშ­ნე­ბას და, შე­სა­ბა­მი­სად, მკითხ­ვე­ლის მი­ერ ამ მი­ნიშ­ნე­ბის "მიგ­ნე­ბას" თან ახ­ლავს რო­გორც დედ­ნი­სე­უ­ლი გან­ც­დი­თი ში­ნა­არ­სი, ორიგ­ი­ნა­ლის ემ­ო­ცი­უ­რი შე­ფე­რი­ლო­ბა, ისე მკითხ­ვე­ლის მი­ერ კონ­კ­რე­ტულ ას­ო­ცი­ა­ციათა "აღ­მო­ჩე­ნის" მო­მენ­ტ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი სრუ­ლი­ად ბუ­ნებ­რი­ვი ტკბო­ბა. ას­ო­ციაცი­ურ დე­ტალ­თა დედ­ნი­სე­უ­ლი ემ­ო­ცი­უ­რი დატ­ვირ­თ­ვა ელ­ი­ო­ტის ლექ­ს­ში ახ­ალ მხატვრულ მთლი­ა­ნო­ბას, ცალ-ცალ­კე თე­მე­ბად გა­ერ­თი­ა­ნე­ბულ ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლურ ას­ო­ცი­ა­ციათა ერ­თი­ან პო­ლი­ფო­ნი­ურ ჟღე­რა­დო­ბას წარ­მოქ­მ­ნის. სა­ხე­ე­ბი აქ ისეა და­ლა­გე­ბუ­ლი (და, რა­ღა თქმა უნ­და, ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რად "ნა­გუ­ლის­ხ­მე­ვიც"), რომ ყო­ვე­ლი მათ­გა­ნი რამ­დენი­მე მე­ლო­დი­ურ ხაზს ავ­ი­თა­რებს და ეს პა­რა­ლე­ლუ­რად ჟღე­რა­დი მე­ლო­დი­ე­ბი თუ თემატ­უ­რი ხა­ზე­ბი მთე­ლი ლექ­სის მან­ძილ­ზე არ წყდე­ბა. ერ­თი­ან ჟღე­რა­დო­ბა­ში ის­ი­ნი სათ­ა­უ­რი­დან ბო­ლო სტრო­ფის ჩათ­ვ­ლით, ლექ­სის მთელ მხატ­ვ­რულ ქსო­ვილს გან­საზღვრავ­ენ.

ბერ­ბან­ქი, ამ­ე­რი­კე­ლი ტუ­რის­ტია, ან ბიზ­ნეს­მე­ნი, რომ­ე­ლიც საქ­მი­ა­ნი ვი­ზი­ტით, ან გა­სარ­თო­ბად ეს­ტუმ­რა ვე­ნე­ცი­ას. ცხა­დია, ეს ძი­რითა­დი პერ­სო­ნა­ჟი არ არ­ის ვე­ნე­ცი­ის მკვიდ­რი და მის იჩ­ა­მოს­ვ­ლი­სა თუ ჩ ა ს ვ ლ ი ს მო­ტივს (რო­მე­ლიც, ზ ე ა ღ ს ვ ლ ი ს სა­პი­რის­პი­როდ, პა­რო­დი­ულ ას­ო­ცი­ა­ცი­ა­თა დო­ნე­ზე, jო­ჯო­ხეთ­ში ჩას­ვ­ლა­საც მო­ას­წა­ვებს), ლექ­ს­ში სიმ­ბო­ლუ­რი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა ენ­ი­ჭე­ბა. ბერ­ბან­ქის "ტუ­რის­ტო­ბას" მი­სი გვა­რის ამ­ე­რი­კუ­ლი ჟღე­რა­დო­ბის გარ­და, მოწ­მობს ისიც, რომ მას ხელ­ში ბე­დე­კე­რი უჭ­ი­რავს. "ბე­დე­კე­რი" წარ­მო­ად­გენ­და გერ­მა­ნი­ა­ში გამ­ოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი ევ­რო­პუ­ლი ქვეყ­ნე­ბი­სა და ქა­ლა­ქე­ბის გზამ­კ­ვ­ლევ­თა სე­რი­ას, რომლის გა­მო­ცე­მაც ვინ­მე კარლ ბე­დე­კერ­მა 1850 წელს და­იწყო და რო­მე­ლიც მთე­ლი ასი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში სა­ო­ცა­რი პო­პუ­ლა­რო­ბით სარ­გებ­ლობ­და ევ­რო­პა­ში ჩა­მო­სულ ტურისტ­თა თუ ბიზ­ნეს­მენ­თა შო­რის. სა­ყუ­რად­ღე­ბოა, რომ მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის და­საწყის­ში ბე­დე­კე­რის პა­ტა­რა წი­თე­ლი წიგ­ნით ხელ­დამ­შ­ვე­ნე­ბუ­ლი მოგ­ზა­უ­რი ის­ეთ­სა­ვე ტი­პიურ სუ­რათს გა­ნა­სა­ხი­ე­რებ­და, რო­გორ­საც ჩვენს დრო­ში – რუ­კით, ფო­ტო­ა­პა­რა­ტით ან ვი­დე­ო­კა­მე­რით აღ­ჭურ­ვი­ლი ტუ­რის­ტი.
ამ­რი­გად, ვე­ნე­ცი­ა­ში ჩას­ვ­ლის მო­ტი­ვი – იგ­ი­ვე ზო­გად­მი­თო­ლო­გი­უ­რი "მოგ­ზა­უ­რობის" (ე. წ. the Quest) და­სას­რუ­ლის, ანუ მა­ძი­ე­ბე­ლი გმი­რის (the Quest Hero) კარ­ნა­ვა­ლი­ზე­ბულ სი­ტუ­ა­ციაში "ჩა­მოს­ვ­ლის" თე­მა, უკ­ვე ლექ­სის ეპ­იგ­რაფ­ში წარ­მო­ჩინ­დე­ბა. თა­ვის­თა­ვად, ეს მით­ო­ლო­გე­მა პრო­ტა­გო­ნის­ტის ჩა­მოს­ვ­ლი­სა შეკ­რულ, მჭიდ­როდ და­სახ­ლე­ბულ, დრა­მატურ­გი­უ­ლად და­ძა­ბულ­სა და დრო­თა თან­მიმ­დევ­რო­ბის თვალ­საზ­რი­სით აღ­რე­ულ მი­თო­სურ ტო­პოს­ში ("ვე­ნე­ცი­ა­ში") უამ­რა­ვი ლი­ტე­რა­ტუ­რულ-სი­უ­ჟე­ტუ­რი ას­ო­ცი­ა­ცი­ის აღმ­ძ­ვ­რელია. ლექ­სის ეპ­იგ­რაფ­ში ის სი­უ­ჟე­ტუ­რად არ­ის გა­ფორ­მე­ბუ­ლი ჰენ­რი ჯე­იმ­ზის რო­მანის, "ას­პერ­ნის წე­რი­ლე­ბის" ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი მოხ­მო­ბით. "გონ­დო­ლი­სა" და "ნაც­რის­ფერ-ვარ­დის­ფ­რად მო­პირ­კე­თე­ბუ­ლი ძვე­ლი სა­სახ­ლის" (პა­ლა­ცოს) ხსე­ნე­ბით ეპ­იგ­რაფ­ში ხდება ბერ­ბან­ქი­სა და ჰენ­რი ჯე­იმ­ზის გმი­რის – ვე­ნე­ცი­ა­ში ჩა­სუ­ლი ამ­ე­რი­კე­ლი გამომ­ცემ­ლის ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი გა­ი­გი­ვე­ბა. გა­მომ­ცე­მე­ლი იმ­ი­ტომ ჩა­დის ვე­ნე­ცი­ა­ში, რომ მი­აკ­ვ­ლი­ოს XIX ს. და­საწყი­სის ამ­ე­რი­კე­ლი რო­მან­ტი­კო­სი პო­ე­ტის, ჯეფ­რი ას­პერ­ნის (ჯე­იმ­ზის შეთხ­ზუ­ლი პერ­სო­ნა­ჟია) პი­რად წე­რი­ლებს, რომ­ლე­ბიც, მი­სი ინ­ფორ­მა­ციით, იქ მაცხოვ­რე­ბე­ლი ღრმად მო­ხუ­ცე­ბუ­ლი პო­ე­ტის ყო­ფილ სატ­რ­ფოს უნ­და ეკ­უთ­ვ­ნოდეს. მო­ხუ­ცი ქალ­ბა­ტო­ნი გან­მარ­ტო­ე­ბით ცხოვ­რობს ძველ პა­ლა­ცო­ში და სწო­რედ ამ პალა­ცოს­თან "შე­ჩერ­დე­ბა გონ­დო­ლა" მის სა­ნა­ხა­ვად ჩა­მო­სუ­ლი გა­მომ­ცემ­ლით. შეხ­ვედრი­სას ეს უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლი ქ-ნ ბორ­დე­როს თა­ვის ნამ­დ­ვილ ვი­ნა­ო­ბას არ უმ­ხელს – ანუ უმ­ა­ლავს მას სტუმ­რო­ბის რე­ა­ლურ მი­ზანს – ანუ, არ­სე­ბი­თად, სა­ხე­ზე ნი­ღაბს იფარ­ებს, რაც, რა­ღა თქმა უნ­და, ელ­ი­ო­ტის ლექ­ს­ში ის­ევ კარ­ნა­ვა­ლის სიმ­ბო­ლურ მო­ტივს უკ­ავ­შირ­დე­ბა.

ეპ­იგ­რაფ­ში­ვე ნახ­სე­ნე­ბი "თხე­ბი და მა­ი­მუ­ნე­ბი" შექს­პი­რუ­ლი ას­ო­ცი­ა­ციაა – ამ სიტყ­ვე­ბით გან­რის­ხე­ბუ­ლი ოტ­ე­ლო მი­მარ­თავს ლოდოვ­ი­კოს და მის მხლებ­ლებს, რომ­ლე­ბიც მას კვიპ­როს­ში ჩა­მო­უ­ტა­ნენ დო­ჟის ბრძა­ნებას იმ­ის შე­სა­ხებ, რომ ვე­ნე­ცი­ა­ში უნ­და დაბ­რუნ­დეს. ფრა­ზა ორ­მაგ აზ­რობ­რივ დატვირ­თ­ვას შე­ი­ცავს – ერ­თი მხრივ ესაა "ეშ­მაკ­მა და­ლახ­ვ­როს!" მსგავ­სი წა­მო­ძა­ხილი, ხო­ლო მე­ო­რე მხრივ ის ლო­დო­ვი­კო­სა და მის მხლებ­ლებს ეხ­ე­ბა, რად­გა­ნაც ის­ი­ნი უნ­ებ­ლი­ედ და უდ­როო დროს ესწ­რე­ბი­ან სცე­ნას, რო­მელ­შიც იაგო სა­ბო­ლო­ოდ არწ­მუ­ნებს ოტ­ე­ლოს, რომ დეზ­დე­მო­ნამ მას უღ­ა­ლა­ტა. ცხა­დია, აქ­აც ხაზ­გას­მუ­ლია ვე­ნე­ცი­აში ჩას­ვ­ლის მო­ტი­ვი და რად­გა­ნაც "ჩამ­ს­ვ­ლე­ლი" ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ოტ­ე­ლოა, ის ას­ო­ციაცი­უ­რად გა­ი­გი­ვე­ბუ­ლია ამ­ე­რი­კელ ტუ­რისტ ბერ­ბან­ქ­თან, რო­მე­ლიც აგ­რეთ­ვეე ვე­ნეცი­ა­ში ჩა­დის; ბერ­ბან­ქი, თა­ვის მხრივ, და­კავ­ში­რე­ბუ­ლია ჰენ­რი ჯე­იმ­ზის გა­მომ­ცემელ­თან, რო­მე­ლიც ვე­ნე­ცი­ას ას­პერ­ნის წე­რი­ლე­ბის სა­ძებ­ნე­ლად ეს­ტუმ­რე­ბა, ხო­ლო გა­მომ­ცე­მე­ლი - თვით ჰენ­რი ჟე­იმ­ზ­თან, რო­მე­ლიც ვე­ნე­ცი­ა­ში ნამ­ყო­ფი, ხო­ლო 1876 წლიდან ინგ­ლის­ში დამ­კ­ვიდ­რე­ბუ­ლი ამ­ე­რი­კე­ლი იყო. ლექ­სი იწ­ყე­ბა იმ­ით, რომ ბერ­ბან­ქი "გა­და­ივ­ლის პა­ტა­რა ხიდს" და "ციც­ქ­ნა ოტ­ელ­თან ჩა­მო­ვა":
ბერ­ბან­ქ­მა გა­დაკ­ვე­თა პა­ტა­რა ხი­დი,
ჩა­მოხ­ტა ციც­ქ­ნა სას­ტუმ­როს კარ­თან
პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პი­ნიც იქ­ვე ჩა­მობ­რ­ძან­და,
დაჰ­ყ­ვეს ერ­თად და ბერ­ბან­ქი წახ­და.

"პა­ტა­რა ხი­დი" და "ციც­ქ­ნა ოტ­ე­ლი" ვე­ნე­ცი­ა­ში უამ­რა­ვია, მაგ­რამ ელ­ი­ო­ტი გუ­ლის­ხ­მობს ლექ­ს­ში მოგ­ვი­ა­ნე­ბით უშ­უ­ა­ლოდ ნახ­სე­ნებ ვე­ნე­ციის ერთ-ერთ მშვე­ნე­ბას - რი­ალ­ტოს, რა­თა ლექ­სის სი­ტუ­ა­ცია ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რად "ვე­ნე­ციელ ვა­ჭარს" და­უ­კავ­ში­როს.
სა­ინ­ტე­რე­სო ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი ფუნ­ქ­ცია ეკ­ის­რე­ბა სიტყ­ვა "descending"-ს (ჩა­მოს­ვ­ლა, "დაშ­ვე­ბა", მოყ­ვა­ნილ თარ­გ­მან­ში – "ჩა­მოხ­ტა"), რო­მე­ლიც იმ­ჟა­მინ­დელ მეტყ­ვე­ლე­ბა­ში ეკ­ი­პაჟი­დან ჩა­მოს­ვ­ლას, ანუ მგზავ­რე­ბის "გად­მოს­ხ­მას" ნიშ­ნავ­და, რაც ვე­ნე­ცი­ა­ში, სადაც ეკ­ი­პა­ჟე­ბი არ­ა­სო­დეს არ და­დი­ოდ­ნენ, შე­უძ­ლე­ბე­ლი იქ­ნე­ბო­და. საქ­მეც ისაა, რომ ელ­ი­ო­ტის უზ­ო­მოდ "აწ­ო­ნილ" ტექ­ს­ტ­ში ამ სიტყ­ვას მე­ტად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სიმ­ბო­ლური დატ­ვირ­თ­ვა აქვს, რო­მელ­საც სრუ­ლი­ად შეგ­ნე­ბუ­ლად ეწ­ი­რე­ბა მი­სი თა­ვის­თა­ვადი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა. საქ­მე ისაა, რომ გონ­დო­ლი­დან ნა­პირ­ზე (ჩვე­უ­ლებ­რივ - კი­ბე­ზე) მხოლოდ ა ს ვ ლ ა ა შე­საძ­ლე­ბე­ლი, რაც ელ­ი­ოტს ნახ­სე­ნე­ბიც აქვს ლექ­სის მეშ­ვი­დე სტროფში, სა­დაც პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პი­ნი გონ­დო­ლი­დან გად­მო­დის და "წყლის" (რო­გორც ჩანს, სან­ა­ხევ­როდ წყალ­ში ჩა­ძი­რულ) კი­ბე­ზე ა დ ი ს:
გა­იწ­ვ­დის პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პინ გამ­ხ­მარ,
ლურ­ჯ­ფ­რ­ჩხი­ლე­ბი­ან ჭლე­ქი­ან ხელს,
რომ აჰყ­ვეს წყლის კი­ბეს…
გარ­და ამ­ი­სა, რი­ალ­ტოს­თან "ჩა­მოს­ვ­ლა" ის­ე­დაც შე­უძ­ლე­ბე­ლია, რად­გან თვით სიტყვა "რი­ალ­ტო" ეტ­ი­მო­ლო­გი­უ­რად rivo alto-ს,"მა­ღალ ნა­პირს" ნიშ­ნავს. ამგ­ვა­რად,ოტ­ელ­თან "ჩამოს­ლა" ("ჩა­მოხ­ტო­მა") და კი­ბე­ზე "ასვ­ლა" ის­ევ და ის­ევ "ზე­მოთ ასვ­ლი­სა" თუ "ქვე­მოთ ჩამოს­ვ­ლის" უზ­ო­გა­დეს იგ­ი­ვე­ო­ბა­ზე მეტყ­ვე­ლებს. სიტყ­ვა " descending" (ჩა­მოს­ვ­ლა, გად­მოსვლა) ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რად უკ­ავ­შირ­დე­ბა "ბერ­ბან­ქის" შექ­მ­ნამ­დე რამ­დე­ნი­მე კვი­რით ად­რე და­წე­რილ თვით ელ­ი­ო­ტის წე­რილს ჰენ­რი ად­ამ­სის შე­სა­ხებ, სა­დაც ის აღ­ნიშ­ნავს, რომ ამ­ე­რი­კი­დან ლი­ვერ­პულ­ში სხვა­დას­ხ­ვა წელს ჩა­მო­სუ­ლი ჰენ­რი ად­ამ­სი და ჰენრი ჯე­იმ­ზი "ერთ­სა და იმ­ა­ვე ოტ­ელ­თან გად­მოს­ხ­დ­ნენ", ანუ ერთ­სა და იმ­ა­ვე ოტ­ელ­ში დასახ­ლ­დ­ნენ. ("Henry Adams in 1858 and Henry James in 1870 land in Liverpool and… descend at the same hotel"). ამ­რი­გად, ბერ­ბან­ქი ჰენ­რი ჯე­იმ­ზის გარ­და კი­დევ ერ­თი ცნო­ბი­ლი ამ­ე­რი­კე­ლის –- მწერ­ლი­სა და ის­ტო­რი­კო­სის, ჰენ­რი ადამ­სის (1838-1918) პა­რო­დი­უ­ლი ან­ა­ლო­გიაა. თვით "ჩას­ვ­ლა" კი არა მხო­ლოდ ვე­ნე­ცი­ა­ში ან ლივერ­პულ­ში, არ­ა­მედ სა­ერ­თოდ ევ­რო­პა­ში ჩას­ვ­ლაა, ან კი­დევ უფ­რო ზო­გა­დად, არა რომელ­ი­მე კონ­კ­რე­ტულ გა­რე­მო­ში, არ­ა­მედ ზო­გად მი­თო­სურ სივ­რ­ცე-დრო­ში ("ვე­ნე­ცი­ა­ში") ჩაღ­წე­ვაა. სა­ბო­ლო­ოდ, მრა­ვალ­გ­ზის გა­შუ­ა­ლე­ბულ ას­ო­ცი­ა­ცი­ა­თა ხარ­ჯ­ზე, ეს რე­მი­ნისცენ­ცია გუ­ლის­ხ­მობს ევ­რო­პა­ში ამ­ე­რი­კი­დან ჩა­სულ თვით ტო­მას ელ­ი­ოტ­საც, რო­მელიც ერთ დროს, ბერ­ბან­ქის არ იყ­ოს, ბე­დე­კე­რით და­ი­ა­რე­ბო­და ევ­რო­პის ქა­ლა­ქებ­ში და მათ შო­რის ვე­ნე­ცი­ა­შიც. ფერ­წე­რუ­ლი ან­ა­ლო­გია კი­დევ ერთხელ რომ მო­ვიხ­მოთ, ტომ­ას ელ­ი­ო­ტიც, სხვა დიდ ევ­რო­პელ ხე­ლო­ვან­თა და­რად, თა­ვის რთულ მხატ­ვ­რულ ტი­ლოში ამ ას­ო­ცი­ა­ცი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბით თა­ვის სა­კუ­თარ შე­ნიღ­ბულ პორ­ტ­რეტ­საც წარ­მო­სახავს.
ახ­ალ­გაზ­რ­და ელ­ი­ო­ტის პირ­ქუ­ში და ირ­ო­ნი­უ­ლი მუ­ზის ევ­რო­პულ თავ­გა­და­სა­ვალ­თა ვრცე­ლი აღ­წე­რა ჩვე­ნი უშ­უ­ა­ლო სათ­ქ­მე­ლი­სა­გან საკ­მა­ოდ შორს დგას. ალ­ბათ ის უნ­და ითქ­ვას მხო­ლოდ, რომ თვი­თი­რო­ნია, რომ­ლი­თაც პო­ე­ტი "ბერ­ბან­ქ­ში" სა­კუ­თარ თავს ასოც­ი­ა­ცი­უ­რი სა­ხის კომ­პო­ნენ­ტად წარ­მო­სა­ხავს, მის იმ­ჟა­მინ­დელ ფიქ­რებ­სა და წარმოდ­გე­ნებ­ში იღ­ებს და­სა­ბამს: რა­ღა თქმა უნ­და, ელ­ი­ო­ტის, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ახალ­გაზ­რ­და ელ­ი­ო­ტის ევ­რო­პა კე­თილ­მო­სურ­ნე და, ამ­ა­ვე დროს, გან­ც­ვიფ­რე­ბუ­ლი ამ­ერიკ­ე­ლის თვა­ლით და­ნა­ხუ­ლი ევ­რო­პაა. ეს შე­უმ­ჩ­ნე­ვე­ლი არ დარ­ჩე­ნია მის თა­ნა­მედროვე კონ­სერ­ვა­ტი­ულ და მის­და­მი არც მა­ინ­ც­და­მა­ინც კე­თილ­გან­წყო­ბილ ინგ­ლი­სურ კრი­ტი­კას. "ელ­ი­ო­ტის ად­რე­ულ ლექ­ს­თა "გან­ს­წავ­ლუ­ლო­ბა" უნ­და აღ­ვიქ­ვათ, რო­გორც მისი ამ­ე­რი­კა­ნიზ­მის ერთ-ერ­თი ას­პექ­ტი", – წერ­და ოქს­ფორ­დის უნ­ი­ვერ­სი­ტე­ტის პროფე­სო­რი ფ. ვ. ბე­იტ­სო­ნი. "... ის სი­ა­მოვ­ნე­ბა, რო­მელ­საც ის და ეზ­რა პა­უნ­დი თა­ვი­ანთ ერუ­დი­ცი­ა­ში ჰპო­ვე­ბენ და რო­მელ­საც წარ­მა­ტე­ბით გა­დას­ცე­მენ მკითხ­ველს, თუმც ხარ­ის­ხობ­რი­ვად გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი, თვი­სებ­რი­ვად მა­ინც იგ­ი­ვეა, რა­საც ნე­ბის­მი­ერი ამ­ე­რი­კე­ლი ტუ­რის­ტი გა­ნიც­დის ჩვე­ნი ტაძ­რე­ბის, სამ­ხატ­ვ­რო გა­ლე­რე­ე­ბი­სა და მუზ­ე­უ­მე­ბის ხილ­ვი­სას. ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი "გან­ს­წავ­ლუ­ლო­ბა" ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში ტუ­რისტის მი­ერ ნა­უც­ბა­თე­ვად შე­ძე­ნი­ლი "კულ­ტუ­რის" ან­ა­ლო­გი­უ­რია …... ეს ტუ­რის­ტის ერ­უ­დიციაა."
ეს აზ­რი ალ­ბათ ბო­ლომ­დე მარ­თე­ბუ­ლი იქ­ნე­ბო­და, რომ არა ერ­თი გა­რე­მო­ე­ბა: ელი­ო­ტის "ხა­ლას­მა", "ტუ­რის­ტულ­მა" აღქ­მამ და "პრო­ვინ­ცი­ულ­მა" ამ­ე­რი­კა­ნიზ­მ­მა მძლავრი ბიძ­გი მის­ცა ინგ­ლი­სის ძველ­სა და ნა­ყო­ფი­ერ კულ­ტუ­რულ ნი­ა­დაგ­ზე ახ­ა­ლი მხატვრუ­ლი იდ­ე­ა­ლის შექ­მ­ნას და თვი­სებ­რი­ვად ახ­ა­ლი პო­ე­ტუ­რი თვალ­თა­ხედ­ვის დამკვიდ­რე­ბას. მე­ო­რეს მხრივ, ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის მარ­ც­ვალს ბე­იტ­სო­ნის მსჯე­ლო­ბა მა­ინც შე­ი­ცავს: ის კულ­ტუ­რუ­ლი გა­რე­მო, ის მენ­ტა­ლი­ტე­ტი, რო­მე­ლიც ევ­რო­პე­ლი ხე­ლო­ვა­ნისათ­ვის გე­ნე­ტი­კუ­რად ახ­ლო­ბე­ლი და გა­უც­ნო­ბი­ე­რებ­ლად ძვალ-რბილ­ში გამ­ჯ­და­რია, ელი­ო­ტი­სათ­ვის შეს­წავ­ლის, ან­ა­ლი­ზის, აღ­ტა­ცე­ბუ­ლი შე­ფა­სე­ბი­სა და მი­ზან­და­სა­ხული შეთ­ვი­სე­ბის შე­დეგს წარ­მო­ად­გენს. ელ­ი­ოტს მი­აჩ­ნ­და, რომ ევ­რო­პა­ში დამ­კ­ვიდრებ­უ­ლი ამ­ე­რი­კე­ლი ერთ­გ­ვა­რად "მომ­გე­ბი­ან" მდგო­მა­რე­ო­ბა­ში იმ­ყო­ფე­ბა - ის ყო­ველგვა­რი ევ­რო­პუ­ლი ერ­ოვ­ნუ­ლი სპე­ცი­ფი­კი­სა­გან თა­ვი­სუ­ფა­ლია, რაც სა­შუ­ა­ლე­ბას აძლევს მას უფ­რო ად­ვი­ლად ეზ­ი­ა­როს არა რო­მე­ლი­მე კონ­კ­რე­ტუ­ლი ევ­რო­პუ­ლი ერ­ის კულტურ­ას, არ­ა­მედ მთლი­ა­ნად ზო­გა­დევ­რო­პულ კულ­ტუ­რულ ტრა­დი­ცი­ას, მის ძი­რი­თად მა­ცოცხლე­ბელ ნა­კადს. ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, სრულ "გა­ინ­გ­ლი­სე­ლე­ბამ­დე" ცო­ტა ხნით ადრე, 30 წლის ევ­რო­პა­ში ახ­ლად­ჩა­მო­სულ ელ­ი­ოტს ჯერ კი­დევ მი­აჩ­ნ­და, რომ "ამ­ე­რი­კე­ლი­სათვის სა­ბო­ლოო სრულ­ყო­ფა და თვით­რე­ა­ლი­ზა­ცია ისაა, რო­დე­საც ის იქ­ცე­ვა არა ინგლის­ე­ლად, არ­ა­მედ ევ­რო­პე­ლად, ის­ეთ ვინ­მედ, ვერც ერ­თი ევ­რო­პა­ში და­ბა­დე­ბუ­ლი ევროპ­უ­ლი ერ­ის შვი­ლი ვე­რა­სო­დეს რომ ვერ გახ­დე­ბა." ("ჰენ­რი ჯე­იმ­ზის ხსოვ­ნას", 1918).
ალ­ბათ სწო­რედ ამგ­ვარ­მა ხედ­ვამ გა­ნა­პი­რო­ბა ელ­ი­ო­ტის ად­რე­ულ პო­ე­ზი­ა­ში ზოგა­დევ­რო­პულ სიმ­ბო­ლურ ტი­პაჟ­თა სიმ­რავ­ლე და მა­თი მე­ტად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ირ­ონიულ-პა­რო­დი­უ­ლი და­ნიშ­ნუ­ლე­ბა. ესაა ერთ­დ­რო­უ­ლად სხვა­დას­ხ­ვა ერ­ოვ­ნულ ნი­შან­თა მა­ტა­რე­ბე­ლი და ამ­ა­ვე დროს სა­კუ­თარ ფეს­ვებს მოწყ­ვე­ტი­ლი, სა­უ­კუ­ნის და­საწყისის სა­შუ­ა­ლო და ზე­და სო­ცი­ა­ლუ­რი ფე­ნის "ზო­გა­დევ­რო­პუ­ლი" წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი. სხვა "1920 წლის ლექ­სებ­ზე" რომ აღ­ა­რა­ფე­რი ვთქვათ, უკ­ვე "ბერ­ბან­ქ­ში" ვხვდე­ბით სერ ფერდინ­ანდ კლა­ინს, პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პინს და ევ­რო­ა­მე­რი­კელ ებ­რა­ელს, ბლა­ის­ტა­ინს – "ჩი­კა­გო­ელ სე­მიტს ვე­ნი­დან". კრე­ბუ­ლის სხვა ლექ­ს­ში - "ჯე­რონ­შენ­ში", რო­მე­ლიც თავდაპ­ირ­ვე­ლი ჩა­ნა­ფიქ­რით "უნ­ა­ყო­ფო მი­წის" შე­სა­ვალს წარ­მო­ად­გენ­და, ამგ­ვა­რი პერსონ­ა­ჟია ევ­რო­პულ მუ­ზე­უმ­ში შე­სუ­ლი "ჰა­კა­გა­ვა, ტი­ცი­ა­ნებს შო­რის თავს რომ ხრის". აქ­ვე გვხვდე­ბი­ან მა­დამ დე თორ­ნ­ქ­ვისტ, ფრო­ი­ლა­ინ ფონ კულპ, მის­ტერ სილ­ვე­რო, დე ბე­ილ­ჰა­ჩე, ფრეს­კა და მი­სის ქე­მე­ლი - სა­გან­გე­ბო დაკ­ვირ­ვე­ბის ღირ­სი უნ­და იყ­ოს მა­თი აშ­კა­რად პა­რო­დი­უ­ლი, ევ­რო­პულ რე­ა­ლო­ბა­ში არ­არ­სე­ბუ­ლი და მა­ინც ევ­რო­პულ ყაიდ­ა­ზე მოქ­ცე­უ­ლი გვა­რე­ბი. თვით "უნ­ა­ყო­ფო მი­წის" პირ­ველ­სა­ვე ეპ­ი­ზოდ­ში ავს­ტ­როუნგ­რე­თის კრონ­პ­რინ­ცის რე­ა­ლუ­რი (ის­ტო­რი­უ­ლი) ბი­ძაშ­ვი­ლის წარ­მო­სახ­ვი­თი პროტოტ­ი­პი, კონ­ტე­სა მა­რი ლა­რი­ში გერ­მა­ნუ­ლად ამც­ნობს მკითხ­ველს, რომ ის რუ­სი სულაც არ არ­ის, უფ­რო ლიტ­ვე­ლია, ერ­თი სიტყ­ვით – გერ­მა­ნე­ლი, სა­ბო­ლოო ჯამ­ში კი – ავსტრი­ე­ლი: "Bin gar keine Russin, stamm’ aus Luitauen, echt Deutsch…" მსგავ­სად ამ­ი­სა,პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პი­ნის უკა­ნას­კ­ნე­ლი "სატ­რ­ფო" – სერ ფერ­დი­ნანდ კლა­ი­ნიც ერთ-ერ­თი "ზო­გა­დევ­რო­პუ­ლი" სახეა. ის შე­ი­ცავს ავს­ტ­რო­უნ­გ­რე­თის ტახ­ტის მემ­კ­ვიდ­რის, ფრანც-ფერ­დი­ნანდ ფონ ჰაბსბურ­გის ფრი­ად გამ­ჭ­ვირ­ვა­ლე რე­მი­ნის­ცენ­ცი­ას, რო­მე­ლიც ცნო­ბი­ლი იყო, რო­გორც პატ­ა­რა ტა­ნის კა­ცი (გერმ. Klein – პა­ტა­რა, და­ბა­ლი); სა­რა­ე­ვო­ში მი­სი მკვლე­ლო­ბა პირველი მსოფ­ლიო ომ­ის სა­ბა­ბი გახ­და. ამ­ა­ვე დროს, ლექ­სის სიმ­ბო­ლურ ას­ო­ცი­ა­ცი­ა­თა პლან­ში ეს სა­ხე მთელ ევ­რო­პას, მის ერ­ოვ­ნულ­სა და კულ­ტუ­რულ სიჭ­რე­ლეს გა­ნა­სა­ხიერებს: ინგ­ლი­სუ­რი სა­რა­ინ­დო ტი­ტუ­ლი "სერ" უც­ნა­უ­რად ერწყ­მის ეს­პა­ნურ-პორ­ტუ­გა­ლიურ-ავს­ტ­რი­ულ ის­ტო­რი­ულ ტრა­დი­ცი­ა­ში ცნო­ბილ სა­ხელს "ფერ­დი­ნანდს" და მდა­ბი­ურ გერმა­ნულ, ან შე­საძ­ლოა თუნ­დაც ებ­რა­ულ გვარს "კლა­ინ".
სა­ხე­თა თუ ნი­ღაბ­თა მთე­ლი ეს კა­ლე­ი­დოს­კო­პი ის­ევ და ის­ევ ელ­ი­ო­ტის ად­რე­უ­ლი პოეზი­ის ერთ-ერთ ძი­რი­თად, ხო­ლო "ბერ­ბან­ქი­სათ­ვის" გან­მ­საზ­ღ­ვ­რე­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის მქო­ნე მი­თო­პო­ე­ტი­კურ ხერხს - ნა­წარ­მო­ე­ბის სი­ტუ­ა­ცი­ის კარ­ნა­ვა­ლი­ზა­ცი­ას ემ­სახურ­ე­ბა. თვით ოტ­ე­ლოს რე­მი­ნის­ცენ­ცი­ის მო­ტა­ნა ეპ­იგ­რაფ­ში მხო­ლოდ ვე­ნე­ცი­ა­ში დაბრუ­ნე­ბის, იქ ჩას­ვ­ლის მო­ტი­ვის ხაზ­გას­მას კი არ გუ­ლის­ხ­მობს, არ­ა­მედ იმ­ის მკვეთ­რად გა­მო­ხა­ტულ მი­ნიშ­ნე­ბა­საც შე­ი­ცავს, რომ ეს უპ­ირ­ვე­ლეს ყოვ­ლი­სა დრა­მა­ტურგი­უ­ლი, თე­ატ­რა­ლუ­რი ას­ო­ცი­ა­ციაა, რო­მე­ლიც იხ­მობს სა­ხი­ო­ბის, თა­მა­შის, ნიღ­ბის, და, მა­შა­სა­და­მე – კარ­ნა­ვა­ლი­ზა­ცი­ის მო­ტივს.
ვიქ­ტო­რი­ა­ნე­ლი პო­ე­ტი რო­ბერტ ბრა­უ­ნინ­გი, რომ­ლის ლექ­სის რე­მი­ნის­ცენ­ცი­ა­საც წარ­მო­ად­გენს ეპ­იგ­რაფ­ში მო­ტა­ნი­ლი ფრა­ზის ნაწყ­ვე­ტი "თა­ნაც რა თმე­ბით!" აგ­რეთ­ვე გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბა იმ შე­მოქ­მედ­თა რიცხვს, ვინც იტ­ა­ლი­ა­ში მოგ­ზა­უ­რობ­და და იქ ხანგრძლი­ვად ცხოვ­რობ­და. ის ვე­ნე­ცი­ა­ში ჩას­ვ­ლის შემ­დეგ, 1877 წელს გარ­და­იც­ვა­ლა და მისი ცნო­ბი­ლი ლექ­სი "გა­ლუ­პის ტო­კა­ტაც" ვე­ნე­ცი­ას ეძღ­ვ­ნე­ბა. სა­ყუ­რად­ღე­ბოა, რომ ლექ­სის გმი­რი, ბალ­თა­ზა­რო გა­ლუ­პი ვე­ნე­ცი­ე­ლი კომ­პო­ზი­ტო­რი იყო, რო­მე­ლიც პი­რი­ქით, 1740-იან წლებ­ში ვე­ნე­ცი­ი­დან ლონ­დონ­ში ჩა­ვი­და და იქ რამ­დე­ნი­მე წე­ლი დაჰ­ყო. "გალუპ­ის ტო­კა­ტას" ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი მოხ­მო­ბით "ბერ­ბან­ქ­ში" ხაზ­გას­მუ­ლია ის გა­რე­მო­ე­ბა, რომ მი­თო­სუ­რი ტო­პო­სი უნ­ი­ვერ­სა­ლუ­რია, რომ ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი გმი­რე­ბი სწო­რედ იმ პირ­ო­ბით­სა და მჭიდ­როდ და­სახ­ლე­ბულ სივ­რ­ცე­ში "ჩა­დი­ან", რო­მე­ლიც მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ელიოტ­ის პო­ე­ზი­ა­ში კი­დევ უფ­რო უნ­ი­ვერ­სა­ლურ, "ირ­რე­ა­ლურ ქა­ლა­ქად" – "უნ­ა­ყო­ფო მიწის" ლონ­დო­ნად, ანუ სა­კუთ­რივ უნ­ა­ყო­ფო მი­წის მი­თო­სად გან­სა­ხი­ერ­დე­ბა. რო­გორც ეს ხში­რად ხდე­ბა ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზი­ა­ში, არც "გა­ლუ­პის ტო­კა­ტას" რე­მი­ნის­ცენ­ცია არ მიან­იშ­ნებს მხო­ლოდ ერთ კონ­კ­რე­ტულ ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ სი­უ­ჟეტ­ზე – ვთქვათ, ბალ­თა­ზარო გა­ლუ­პის ლონ­დონ­ში "ჩას­ვ­ლა­ზე" (რო­მე­ლიც, ის­ე­ვე რო­გორც ელ­ი­ოტს, რო­ბერტ ბრა­უ­ნინგსაც თა­ვი­სი ლექ­სის ეპ­იგ­რაფ­ში აქვს ნახ­სე­ნე­ბი). ბრა­უ­ნინ­გის ლექ­ს­ში წარ­მოსახ­ვი­თი მო­სა­უბ­რე გა­ლუ­პის ვე­ნე­ცი­ის და­ცე­მა­სა და დაკ­ნი­ნე­ბა­ზე ეს­ა­უბ­რე­ბა, მაგრამ, ამ­ა­ვე დროს, ვრცლად აღ­წერს ვე­ნე­ცი­ას, სა­უბ­რობს ვე­ნე­ცი­ურ კარ­ნა­ვალ­ზე, ახსე­ნებს "შა­ი­ლო­კის ხიდს" და დას­ძენს, ეს ყვე­ლა­ფე­რი შე­ნი მუ­სი­კით შე­ვი­ცა­ნი, ვენე­ცი­ა­ში არ­ას­დ­როს არ ვყო­ფილ­ვარ, ინგ­ლი­სი სა­ერ­თოდ არ­ა­სო­დეს არ და­მი­ტო­ვე­ბიაო. აქ უკ­ვე "ჩას­ვ­ლის" მო­ტი­ვი იგ­ი­ვეა რაც "არ­ჩას­ვ­ლი­სა" და "იქ­ვე დარ­ჩე­ნის", რად­განაც თო­მას მა­ნის კა­ი­ერ­სა­შერ­ნის მსგავ­სად, ელ­ი­ო­ტი­სე­უ­ლი "ვე­ნე­ცი­ის" მი­თო­სუ­რი ტოპ­ო­სი უნ­ი­ვერ­სა­ლუ­რია - ის "ყველ­გა­ნაა და არ­სად არ არ­ის", მას­ში ჩას­ვ­ლა და არ ჩასვლა ერ­თი და იგ­ი­ვეა, რა­მე­თუ ის ად­ა­მი­ა­ნის არ­სე­ბო­ბის ყვე­ლა შე­საძ­ლე­ბელ ფორმას, ად­გილ­მ­დე­ბა­რე­ო­ბა­სა თუ დრო­სა და სივ­რ­ცე­ში გა­და­ნაც­ვ­ლე­ბას მო­ი­ცავს.
კარ­ნა­ვა­ლის ას­ო­ცი­ა­ცია "გა­ლუ­პის ტო­კა­ტი­დან" ელ­ი­ო­ტის ლექ­სის სა­ერ­თო კარ­ნა­ვალუ­რი ფო­ნის ორ­გა­ნულ ნა­წილს შე­ად­გენს, მაგ­რამ ყუ­რად­სა­ღე­ბია ბრა­უ­ნინ­გის ლექსში "შა­ი­ლო­კის ხი­დის" ხსე­ნე­ბაც - ამ ხი­დად შექ­ს­პი­რის ტრა­გე­დი­ა­ში რი­ალ­ტო მო­იხსე­ნი­ე­ბა. "ვე­ნე­ცი­ე­ლი ვაჭ­რის" ამ "მე­ო­რად" ას­ო­ცა­ცი­ას აგრ­ძე­ლებს და ამ­ძაფ­რებს "ბერ­ბან­ქის" მე­ექ­ვ­სე სტროფ­ში უკ­ვე უშ­უ­ა­ლოდ ნახ­სე­ნე­ბი რი­ალ­ტო, რომ­ლის და­სა­ხელებ­აც ვე­ნე­ცი­ელ­თა ცნო­ბი­ე­რე­ბა­ში დღე­საც მე­ვახ­შე­თა თავ­შე­საყ­რელ ად­გილს, "ბირჟას" უკ­ავ­შირ­დე­ბა. მე­ვახ­შე­ო­ბას შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ვე­ნე­ცი­ა­ში უმ­თავ­რე­სად ებრაელ­ე­ბი ეწ­ე­ოდ­ნენ და "ვე­ნე­ცი­ე­ლი ვაჭ­რის" ეს უშ­უ­ა­ლო მი­ნიშ­ნე­ბაც გა­მოჰ­კ­ვეთს კიდევ ერთ, მე­ტად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან აზ­რობ­რივ ფონს, რო­მე­ლიც შა­ი­ლო­კის ებ­რა­ე­ლო­ბას უკავ­შირ­დე­ბა - ეს მო­ტი­ვი სა­თა­ურ­ში­ვეა გა­მო­ტა­ნი­ლი სი­გა­რის მწე­ვე­ლი ბლა­ის­ტაინის ხსე­ნე­ბით.
"ბერ­ბან­ქის" მთე­ლი სი­ტუ­ა­ცია თით­ქოს­და იმპ­რო­ვი­ზი­რე­ბულ სცე­ნა­ზე "დად­გ­მუ­ლი", მარ­ი­ო­ნე­ტის­მაგ­ვა­რი პერ­სო­ნა­ჟე­ბის მი­ერ სა­გან­გე­ბოდ და მი­ზან­და­სა­ხუ­ლად განსახ­ი­ე­რე­ბუ­ლი პა­რო­დი­უ­ლი "წარ­მოდ­გე­ნაა." ეს გა­მო­ი­ხა­ტე­ბა რო­გორც მოქ­მე­დი პი­რების გრო­ტეს­კულ-პა­რო­დი­უ­ლი დე­კო­რა­ტი­უ­ლო­ბით, მა­თი კარ­ნა­ვა­ლუ­რი "ნიღ­ბოს­ნო­ბით", àსე­ვე პი­რო­ბი­თი ურ­ბა­ნის­ტუ­ლი გა­რე­მოს ხე­ლოვ­ნუ­რო­ბით ("პა­ტა­რა ბა­ღი, ციც­ქ­ნა ოტელი", "პა­ტა­რა ხი­დი", "პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პი­ნის დის­ტ­რო­ფი­უ­ლი ხე­ლი" და სხვა). სცე­ნი­უ­რი დეკ­ო­რა­ცი­ის გან­ც­დას ამ­ძაფ­რებს ეპ­იგ­რა­ფის ბო­ლო რე­მი­ნის­ცენ­ცია, რო­მე­ლიც წარმო­ად­გენს ცი­ტატს მე-16 - მე-17 სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მიჯ­ნის ინგ­ლი­სე­ლი დრა­მა­ტურ­გის, ჯონ მარს­ტო­ნის მას­კი­დან "მი­სი მოწყა­ლე­ბა ელ­ი­სის, დერ­ბის დაქ­ვ­რი­ვე­ბუ­ლი კონ­ტე­სას გა­სარ­თო­ბად". ძი­რი­თა­დად, "მას­კა" წარ­მო­ად­გენ­და სა­ლა­ღო­ბო ფსევ­დო­თე­ატ­რა­ლუ­რი ჟან­რის ერთ ან ორ­სუ­რა­თი­ან სა­ნა­ხა­ო­ბას, რო­მელ­საც იმ­ჟა­მინ­დე­ლი სა­მე­ფო ოჯ­ა­ხი და არ­ის­ტოკ­რა­ტია უკ­ვე­თავ­და დრა­მა­ტურ­გებს ნა­დი­მის, წვე­უ­ლე­ბის ან სხვა ზე­ი­მის დროს გა­სარ­თო­ბად. ის ჩვე­უ­ლებ­რივ შე­ი­ცავ­და დე­კო­რა­ცი­ულ-მი­თო­ლო­გი­ურ ან ალ­ეგორ­ი­ულ სცე­ნებს, რომ­ლებ­შიც ზოგ­ჯერ მოწ­ვე­ულ მსა­ხი­ო­ბებ­თან ერ­თად თვით დამ­კ­ვეთის ოჯ­ა­ხის წევ­რე­ბი იღ­ებ­დ­ნენ მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას. ეპ­იგ­რაფ­ში მოყ­ვა­ნი­ლი ფრაგ­მენტი წარ­მო­ად­გენს მას­კის ტექ­ს­ტ­ში ჩარ­თულ ავ­ტო­რი­სე­ულ რე­მარ­კას, მი­თი­თე­ბას მოქმე­დე­ბის წარ­მარ­თ­ვის შე­სა­ხებ თე­ატ­რა­ლუ­რი პა­უ­ზის მო­მენ­ტ­ში, რო­დე­საც "მის მოწყა­ლე­ბა კონ­ტე­სას" წარ­მო­სათ­ქ­მე­ლი ტექ­ს­ტი არა აქვს.
ამ ას­ო­ცი­ა­ცი­ის მო­ტა­ნით ელ­ი­ო­ტი ამ­ძაფ­რებს ლექ­სის სი­ტუ­ა­ცი­ი­სა და მას­ში აღ­წერი­ლი მოქ­მე­დე­ბის (თუ ლექ­ს­ში აღ­წე­რილს სა­ერ­თოდ შეძ­ლე­ბა "მოქ­მე­დე­ბა" ეწ­ო­დოს) დეკ­ო­რა­ცი­ულ, ხე­ლოვ­ნურ, სცე­ნა­ზე ნიღ­ბო­სან­თა მე­ქა­ნი­კუ­რი გა­და­ნაც­ვ­ლე­ბის მაგვარ ხა­სი­ათს. "ბერ­ბან­ქი" პა­რო­დი­უ­ლი მას­კის ნი­შან-თვი­სე­ბებ­საც იტ­ევს – "ღმერთი ჰერ­კუ­ლე­სიც," "პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პი­ნიც", "ებ­რა­ე­ლიც", "მე­ნა­ვეც" და "და­რა­ბე­ბი­ა­ნი კარჭა­პით" მო­ცუ­რა­ვე "კლე­ო­პატ­რაც" ("ან­ტო­ნი­ოს და კლე­ო­პატ­რა­ში" მი­სი მდიდ­რუ­ლი ხო­მალდის აღ­წე­რა შექ­ს­პი­რის პო­ე­ტუ­რი მეტყ­ვე­ლე­ბის ერთ-ერთ მწვერ­ვა­ლად არ­ის მიჩნეული) სხვა არ­ა­ფე­რია, თუ არა ნიღ­ბე­ბი. ნიღ­ბე­ბი არ­ი­ან თვით ბერ­ბან­ქიც, ბლა­ის­ტაინ­იც და, მათ­თან ერ­თად, – სერ ფერ­დი­ნანდ კლა­ი­ნიც. ეს უკ­ა­ნას­კ­ნელ­ნი ლექ­ს­ში რიგრი­გო­ბით ემ­იჯ­ნუ­რე­ბი­ან პრინ­ცე­სა ვო­ლუ­პინს, რაც მათ ში­ნა­გან ერთ­გ­ვა­როვ­ნებაზე მეტყ­ვე­ლებს - ის­ი­ნი თით­ქოს ერ­თი და იმ­ა­ვე არ­სის სხვა­დას­ხ­ვა ნიღ­ბებს განას­ა­ხი­ე­რე­ბენ, თუმ­ცა, ამ­ა­ვე დროს, ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი ნიშ­ნე­ბი­თაც გა­მო­ირ­ჩე­ვი­ან. საბ­ო­ლო­ოდ, ლექ­სის ყვე­ლა "მოქ­მე­დი პი­რი" პა­რო­დი­უ­ლი რე­ნე­სან­სუ­ლი "მას­კის" პერ­სონა­ჟია, სიმ­ბო­ლუ­რი დატ­ვირ­თ­ვის მა­ტა­რე­ბე­ლი ალ­ე­გო­რი­უ­ლი სა­ხე­ე­ბი. ცხა­დია, ელიოტის პა­რო­დი­ულ წარ­მო­სახ­ვა­ში "მას­კა "თუ "მას­კა­რა­დი" იგ­ი­ვე "კარ­ნა­ვა­ლია", იგ­ი­ვე რი­ტუ­ა­ლუ­რი საწყი­სის შემ­ც­ვე­ლი ქმე­დე­ბა, რო­მე­ლიც ამ­ჯე­რად პი­რო­ბი­თი "ვე­ნე­ციის" მი­თო­ლო­გი­ურ სივ­რ­ცე­ში ხორ­ცი­ელ­დე­ბა. მი­სი მოქ­მე­დი პი­რე­ბი ტრა­გი­კო­მი­კურ­სა და მე­ქა­ნი­კურ რი­ტუ­ა­ლურ ქმე­დე­ბა­ში არ­ი­ან ჩაბ­მულ­ნი, ფა­სე­უ­ლო­ბა­თა ნი­ვე­ლი­რების გამ­ძაფ­რე­ბულ გან­ც­დას გა­მო­ხა­ტა­ვენ.
ამ გან­ც­დას კი ლექ­ს­ში უშ­უ­ა­ლოდ გად­მოს­ცემს ერ­თა­დერ­თი სიტყ­ვა - declines ("კნინ­დება"), – რო­მე­ლიც აზ­რობ­რი­ვად თით­ქოს "მბო­ლავ სან­თელ­ზე" და "დრო­ის აღ­სას­რულ­ზეა" მიბ­მუ­ლი. ამ ფრა­ზით ("დრო­ის აღ­სას­რუ­ლი") მთავ­რ­დე­ბა მე­ხუ­თე სტრო­ფი, სიტყ­ვა "კნინდე­ბა" კი ახ­ალ, მე­ექ­ვ­სე სტროფს იწ­ყებს:
მბო­ლა­ვი სან­თე­ლი დრო­ის და­სას­რუ­ლი
კნინ­დე­ბა. ერთხე­ლაც იქ, რი­ალ­ტო­ზე…
ის­ე­თი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბა იქმ­ნე­ბა, რომ "კნინ­დე­ბა" აქ ცალ­კე არ­ის ნახ­მა­რი, ლექ­სის სახ­ე­თა წყო­ბი­დან ის აშ­კა­რად გა­მო­ყო­ფი­ლია. თა­ნაც, ამ­ა­ვე დროს, მას მე­ტად მნიშვნე­ლო­ვა­ნი აზ­რობ­რი­ვი დატ­ვირ­თ­ვა ენ­ი­ჭე­ბა და მი­სი სა­გან­გე­ბო სტი­ლის­ტუ­რი შეუსა­ბა­მო­ბა (რა "კნინ­დე­ბა" - სან­თე­ლი? დრო­ის და­სას­რუ­ლი? თუ დრო კნინ­დე­ბა ვე­ნე­ციის წარ­სუ­ლი დი­დე­ბის ნაშ­თებ­სა და ნან­გ­რე­ვებს შო­რის?) აქ აზ­რის ხაზ­გას­მას ემ­სახუ­რე­ბა, კი­დევ უფ­რო მკვეთ­რად გა­მო­ხა­ტავს ავ­ტო­რი­სე­ულ სათ­ქ­მელს. მე­ო­რე მხრივ, "ბერ­ბან­ქი" ისე არ უნ­და აღ­ვი­ქათ, თით­ქოს ელ­ი­ო­ტი პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომ­ის დრო­ინდელი ვე­ნე­ცი­ის "დაკ­ნი­ნე­ბას" გა­მო­ხა­ტავს, ან მის "გარ­და­სულ დღე­თა დი­დე­ბას" ნაღვლობს. "ბერ­ბან­ქის" კარ­ნა­ვა­ლუ­რი სუ­ლის­კ­ვე­თე­ბა, მი­სი ტრა­გი­კო­მი­კუ­რი პა­თო­სი ურთუ­ლეს აზ­რობ­რივ-ემ­ო­ცი­ურ კომ­პ­ლექსს შე­ი­ცავს; "დაკ­ნი­ნე­ბი­სა" თუ "დეგ­რა­და­ცი­ის" მარ­ტი­ვი კონ­ს­ტა­ტა­ცია ან იმ კონ­კ­რე­ტუ­ლი ის­ტო­რი­უ­ლი ვი­თა­რე­ბის შე­სა­ხებ სა­არქი­ვო დო­კუ­მენ­ტის შექ­მ­ნა ელ­ი­ო­ტის მი­ზანს ნამ­დ­ვი­ლად არ შე­ად­გენ­და. მე­ო­რე მხრივ, ცხა­დია ის­იც, რომ კრი­ზი­სუ­ლი თე­მა­ტი­კა წარ­მო­ად­გენს მე­ტად მო­სა­ხერ­ხე­ბელ "აზ­რობ­რივ სა­კიდს", რო­მელ­ზე­დაც პო­ე­ტი თა­ვი­სი ლექ­სის უაღ­რე­სად მრვალ­ფე­რო­ვან მხატ­ვ­რულ ტი­ლოს ჰკი­დებს. ამ თვალ­საზ­რი­სით "ბერ­ბან­ქი" ნამ­დ­ვი­ლად შე­ი­ცავს თავისი ეპ­ო­ქის რე­ა­ლი­ებს, დრო­ის მი­ერ ნა­კარ­ნა­ხევ "პო­ე­ტურ მა­სა­ლას"; რო­გორც თვით ელი­ო­ტი აღ­ნიშ­ნავ­და შექ­ს­პი­რის რე­ნე­სან­სულ მსოფ­ლაღ­ქ­მას­თან და­კავ­ში­რე­ბით, "ის იდ­ე­ა­თა და წარ­მოდ­გე­ნა­თა იმ კომ­პ­ლექსს ას­ა­ხავს, რომ­ლი­თაც მის ეპ­ო­ქას მო­უხდა აზ­როვ­ნე­ბა." ("შექ­ს­პი­რი და სე­ნე­კას სტო­ი­ციზ­მი", 1924).
ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი დატ­ვირ­თ­ვის თვალ­საზ­რი­სით უაღ­რე­სად მრავალ-ნიშ­ნა­დია ლექ­სის სა­თა­უ­რიც. ორი წერ­ტი­ლი, რო­მე­ლიც მას შუ­ა­ზე ჰყოფს, აღ­იქმება რო­გორც იგ­ი­ვე­ო­ბის ნი­შა­ნი, ანუ ის, რომ ბერ­ბან­ქი ბე­დე­კე­რით იგ­ი­ვეა, რაც ბლაის­ტა­ი­ნი სი­გა­რით. ერ­თი შე­ხედ­ვით სა­თა­ურ­ში ეს ორ­თოგ­რა­ფი­უ­ლი ნი­შა­ნი უად­გილოდ­აც მო­ჩანს; შე­იძ­ლე­ბა ვი­ვა­რა­უ­დოთ, რომ "ბლა­ის­ტა­ი­ნი სი­გა­რით" წარ­მო­ად­გენს "ბერ­ბან­ქი­სა და ბე­დე­კე­რის" ერთ­გ­ვარ კო­მენ­ტარს, მათ სა­ხეს­ხ­ვა­ო­ბას, ან მა­თი რომელ­ი­მე ნი­შან-თვი­სე­ბის და­მამ­ტ­კი­ცე­ბელ "სა­ბუთს". აზ­რის ბუნ­დო­ვა­ნე­ბას ამ შემთხვე­ვა­ში პო­ე­ტუ­რი მეტყ­ვე­ლე­ბის უკ­ი­დუ­რე­სი ლა­კო­ნიზ­მი, მი­სი კონ­დენ­სი­რე­ბა იწვევს – სათ­ქ­მე­ლი სა­გან­გე­ბოდ "შე­კუმ­შუ­ლია", სგუ­ლა­და­გუ­ლოდ "შე­ნიღ­ბუ­ლია" და "ფრჩხი­ლებს გა­რე­თაა" გა­ტა­ნი­ლი, მი­ზან­და­სა­ხუ­ლად ექს­ტ­რა­ტექ­ს­ტუ­ა­ლუ­რია. უკ­უღ­მა წაკითხ­ვით სა­თა­ურ­ში პრაქ­ტი­კუ­ლად არ­ა­ფე­რი არ იცვ­ლე­ბა: "ბლა­ის­ტა­ი­ნი სი­გა­რით" იგივეა, რაც "ბერ­ბან­ქი ბე­დე­კე­რით". მაგ­რამ დაკ­ვირ­ვე­ბუ­ლი აღქ­მი­სას ყუ­რად­ღე­ბას იპყ­რობს არა იმ­დე­ნად თვით ბერ­ბან­ქი­სა და ბლა­ის­ტა­ი­ნის სა­ხე­ე­ბი, რამ­დე­ნა­დაც მა­თი აქ­სე­სუ­ა­რე­ბი - "ბე­დე­კე­რი" და "სი­გა­რა". მათ­გან პირ­ვე­ლი არ­ის გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი გა­რე­მოს, ქა­ლა­ქის, "ვე­ნე­ცი­ის" და, მა­შა­სა­და­მე, ს ი ვ რ ც ი ს სიმ­ბო­ლო, ხო­ლო მე­ო­რე – სი­გა­რა, იგ­ი­ვე მბო­ლა­ვი სან­თე­ლი, წარ­მა­ვა­ლო­ბა და დი­ნე­ბა - დ რ ო ი ს აღმ­ნიშვნელი ხა­ტი. ორი წერ­ტი­ლით მი­ნიშ­ნე­ბუ­ლია სივ­რ­ცი­სა და დრო­ის იგ­ი­ვე­ო­ბა, – შე­მოტან­ი­ლია ის მი­თო­სუ­რი "ახ­ლა", რო­მე­ლიც ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზი­ა­ში დრო­თა აღ­რე­ვას, უს­ას­რულოდ ხან­გ­რ­ძ­ლივ აწმ­ყოს, მა­რა­დი­სო­ბა­სა და, სა­ბო­ლოო ჯამ­ში, ზედ­რო­უ­ლო­ბას გა­მო­ხატავს. ლექ­სის სა­თა­უ­რი თით­ქოს სიმ­ბო­ლუ­რად "ეპ­ა­ტი­ჟე­ბა" მკითხ­ველს მყი­სი­ერ­სა და მა­რა­დი­ულ მხატ­ვ­რულ სივ­რ­ცე-დრო­ში - იმ მი­თო­სურ ტო­პოს­ში "ჩა­მო­სას­ვ­ლე­ლად", რომელ­იც ზედ­რო­ულ "ვე­ნე­ცი­ას­თა­ნაა" გა­ი­გი­ვე­ბუ­ლი.
ვე­ნე­ცი­ა­ში "ჩამ­ს­ვ­ლელ" ორ პერ­სო­ნაჟ­თა­გან მე­ო­რის, – სიგა­რის მწე­ვე­ლი ბლა­ის­ტა­ი­ნის სა­ხე ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რად უკ­ავ­შირ­დე­ბა ოს­კარ უაილ­დის "დო­რი­ან გრე­ის პორ­ტ­რეტს". ამ რო­მა­ნის მთა­ვა­რი გმი­რი უყ­ვე­ბა თა­ვის მუდ­მივ თანამ­ო­სა­უბ­რეს, ლორდ ჰენ­რის, რომ მან თე­ატ­რ­ში გა­იც­ნო თა­ვი­სი სატ­რ­ფოს - შექ­ს­პი­რული რო­ლე­ბის შემ­ს­რუ­ლე­ბე­ლი მსა­ხი­ო­ბი ქა­ლის, სი­ბილ უეინ­ის იმპ­რე­სა­რიო: "აღ­მაშფოთ­ე­ბე­ლი ებ­რა­ე­ლი, ყვე­ლა­ზე გან­საც­ვიფ­რე­ბელ ჟი­ლეტ­ში გა­მოწყო­ბი­ლი, რაც კი ოდესმე მი­ნა­ხავს, იდ­გა შე­სას­ვ­ლელ­თან და სა­ზიზ­ღარ სი­გა­რას ეწ­ე­ო­და. ცხი­მი­ა­ნი, ხუჭუ­ჭა თმა ჰქონ­და და ჭუჭყი­ან პე­რან­გ­ზე უშ­ვე­ლე­ბე­ლი ბრი­ლი­ან­ტი უბრ­წყი­ნავ­და. ერთმა რა­მემ ნამ­დ­ვი­ლად გა­მარ­თო: ამ ურჩხულს... წრე­გა­და­სუ­ლად ჰყვა­რე­ბია შექსპირი. ის­იც გა­მან­დო, თა­ნაც სი­ა­მა­ყით, ხუთ­ჯერ გავ­კოტ­რ­დი და ხუთ­ჯერ­ვე "ბარ­დის" სიყვა­რულ­მა გა­მა­კოტ­რაო. – წამ­და­უ­წუმ "ბარდს" უწ­ო­დებ­და შექ­ს­პირს; ასე ეგ­ო­ნა, ამით უფ­რო გა­მო­არ­ჩევ­და."
უნ­და ითქ­ვას, რომ ზო­გი თა­ნა­მედ­რო­ვე კრი­ტი­კო­სი, უკ­ვე ჩვენს დრო­ში, სწო­რედ "ბერ­ბან­ქ­ზე" და ბლა­ის­ტა­ი­ნის სა­ხე­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით ელ­ი­ოტს ანტის­ე­მი­ტად მი­იჩ­ნევს. ამ დღეს­დ­ღე­ო­ბით "მო­დურ" თე­მა­ზე მრა­ვა­ლი ნაშ­რო­მი და­ი­წე­რა, მათ შო­რის – ენ­თო­ნი ჯუ­ლი­უ­სის ვრცე­ლი მო­ნოგ­რა­ფია.** მა­თი ავ­ტო­რე­ბი პა­სუხს ვერ სცე­მენ მარ­ტივ კითხ­ვას: რა და­აკ­ლ­დე­ბო­და ან რა შე­ე­მა­ტე­ბო­და ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ზიის მხატ­ვ­რულ ღირ­სე­ბას, მი­სი ავ­ტო­რი რომც ყო­ფი­ლი­ყო, ან პი­რი­ქით - რომ არ ყო­ფი­ლიყო ან­ტი­სე­მი­ტი. ეს­ეც არ იყ­ოს, სრუ­ლი­ად არ­ა­რე­ა­ლუ­რია, რომ ურ­თუ­ლე­სი ნარ­თა­უ­ლე­ბის, ირ­ი­ბი თქმი­სა და აზ­რის და­ფარ­ვის ცნო­ბილ დი­დოს­ტატს, ტო­მას ელ­ი­ოტს, ოდ­ეს­მე ისე უშ­უ­ა­ლოდ გა­მო­ეთ­ქ­ვას თა­ვი­სი "ან­ტი­სე­მი­ტუ­რი" პო­ზი­ცია, რო­გორც ეს იმ­ა­ვე ჯულიუსს წარ­მო­უდ­გე­ნია. ელ­ი­ო­ტის პო­ე­ტუ­რი ფრა­ზის სიტყ­ვა­სიტყ­ვით გა­გე­ბა მი­სი პოეზ­ი­ის ვერ­გა­გე­ბას ნიშ­ნავს და უმ­ალ მკითხ­ვე­ლის (ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში პრო­ფე­სი­ო­ნალი მკითხ­ვე­ლის, კრი­ტი­კო­სის) უმ­ეც­რე­ბა­ზე მეტყ­ვე­ლებს, ვიდ­რე ებ­რა­ელ­თა მი­მართ ელ­ი­ო­ტის უარ­ყო­ფით ან მტრულ და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბა­ზე. ბლა­ის­ტა­ი­ნი, ბერ­ბან­ქი, პრინცესა ვო­ლუ­პი­ნი და სერ ფერ­დი­ნანდ კლა­ი­ნი მთე­ლი გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის და დიდ­წი­ლად ჩვე­ნი სა­კუ­თა­რი დრო­ის უს­აზ­ღ­ვ­როდ გან­ზო­გა­დე­ბუ­ლი სიმ­ბო­ლო­ე­ბია, სწო­რედ იმ თვისე­ბა­თა გა­მომ­ხატ­ვე­ლი, რო­მელ­თაც შე­უ­და­რებ­ლად უფ­რო დი­დი მას­შ­ტა­ბუ­რო­ბით ასახი­ე­რებს მა­თი თა­ნა­მედ­რო­ვე დუბ­ლი­ნე­ლი მა­წან­წა­ლა – ჯე­იმზ ჯო­ი­სის ცნო­ბი­ლი ებრა­ე­ლი ლე­ო­პოლდ ბლუ­მი. ასე რომ, იმ­ა­ვე ლო­გი­კით ალ­ბათ ჯო­ი­სიც უნ­და ან­ტი­სე­მიტად გა­მოგ­ვეცხა­დე­ბი­ნა. ამ სრუ­ლი­ად აშ­კა­რა გა­რე­მო­ე­ბა­თა მი­უ­ხე­და­ვად, ზო­გი კრიტი­კო­სი გულ­მოდ­გი­ნედ ეძ­ი­ებს მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის დიდ ინგ­ლი­სუ­რე­ნო­ვან ლი­ტე­რა­ტურაში ებ­რა­ელ­თა შე­უ­რაცხ­ყო­ფის კვალს, იმ უახ­ლე­სი რუ­სუ­ლი კრი­ტი­კი­სა არ იყ­ოს, სრულ­ი­ად ნე­იტ­რა­ლურ ნა­წარ­მო­ე­ბებ­ში რომ "ამ­ხელს" ხოლ­მე შე­ნიღ­ბულ "ჟი­დო­მა­სო­ნურ" სიმ­ბო­ლი­კა­სა და ფა­რულ "სი­ო­ნის­ტურ მო­წო­დე­ბებს". ცხა­დია, სა­კუთ­რივ ლი­ტე­რა­ტუ­რასთან, ნა­წარ­მო­ე­ბის მხატ­ვ­რუ­ლი ღირ­სე­ბის შე­ფა­სე­ბას­თან ყო­ვე­ლი­ვე ამ­ას არ­ა­ფერი სა­ერ­თო არა აქვს, თუმ­ცა ახ­ალ­ბე­და ლი­ტე­რა­ტორ­თა ფარ­თო წრე­ში ელ­ი­ო­ტის ან­ტისემ­ი­ტად გა­მოცხა­დე­ბა აშ­კა­რად იწ­ვევს არ­ა­ჯან­საღ ენ­თუ­ზი­აზმს: ყვე­ლას იზ­ი­დავს მო­დერ­ნიზ­მის ცნო­ბი­ლი მეტ­რის დამ­კ­ვიდ­რე­ბულ შე­მოქ­მე­დე­ბით პორ­ტ­რეტ­ში ახ­ალი პი­კან­ტუ­რი დე­ტა­ლე­ბის "აღ­მო­ჩე­ნა". ჩვენს უშ­უ­ა­ლო სათ­ქ­მელს რომ და­ვუბ­რუნ­დეთ, შექ­ს­პი­რის მოტ­რ­ფი­ა­ლე და სი­გა­რის მწე­ვე­ლი თე­ატ­რა­ლუ­რი მე­ნე­ჯე­რი "ბერ­ბან­ქ­ში" წარ­მოგ­ვიდ­გე­ბა ბლა­ის­ტა­ი­ნად - სა­ერ­თა­შო­რი­სო მას­შ­ტა­ბის საქ­მოს­ნად (ან ბან­კირად), "ჩი­კა­გო­ელ სე­მი­ტად ვე­ნი­დან". ბლა­ის­ტა­ი­ნის გვა­რი ელ­ი­ოტ­მა ის­ეს­ხა ბეწ­ვეულის მდიდ­რუ­ლი მა­ღა­ზი­ის აბ­რი­დან, რო­მე­ლიც ლო­ი­დის ბან­კის სი­ახ­ლო­ვეს იყო განლაგ­ე­ბუ­ლი (იმ­ჟა­მად ელ­ი­ო­ტი სწო რედ ლო­ი­დის ბან­კ­ში მუ­შა­ობ­და) და რო­მე­ლიც ეკ­უთვნო­და ლონ­დო­ნელ ვა­ჭარს, გვა­რად ბლა­ის­ტა­ინს. სა­თა­ურ­ში­ვე მოყ­ვა­ნი­ლი ეს სა­ხე თითქოს მი­ა­ნიშ­ნებს მკითხ­ველს, რომ ნა­წარ­მო­ებ­ში უხ­ვა­დაა გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი შექსპირ­უ­ლი თე­მა­ტი­კა. ბლა­ის­ტა­ი­ნი შა­ი­ლოკ­თა­ნაა გა­ი­გი­ვე­ბუ­ლი, მაგ­რამ თა­ნა­მედ­როვე შა­ი­ლო­კი შექ­ს­პი­რის გმი­რის პა­რო­დი­უ­ლი ვა­რი­ან­ტი­ცაა და პა­რო­დი­უ­ლად სა­ხე­შეცვლი­ლი უაილ­დის პერ­სო­ნა­ჟიც. ის ახ­ლა "ბეწ­ვის ქურ­ქ­ში გახ­ვე­უ­ლი ფუ­ლია" და უბ­რალო მე­ვახ­შე კი არ არ­ის (არც თე­ატ­რის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო მე­ნე­ჯე­რია), არ­ა­მედ სა­ერ­თა­შორი­სო ბიზ­ნესს ატ­რი­ა­ლებს ჩი­კა­გო­სა და ვე­ნა­ში. სა­ინ­ტე­რე­სოა, რომ "ბლა­ის­ტა­ი­ნი და კომ­პა­ნია" დღეს, უკ­ვე ჩვენს დრო­ში, ბეწ­ვე­უ­ლის მარ­თ­ლაც საქ­ვეყ­ნოდ გან­თ­ქ­მული ფირ­მაა; დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში მათ ბიზ­ნე­სი ლონ­დო­ნი­დან ჰონ­კონ­გ­ში გა­და­ი­ტანეს და თა­ვი­ანთ ნა­წარმს უკ­ვე მთელ მსოფ­ლი­ო­ში ჰყი­დი­ან (ასე რომ ელ­ი­ო­ტის ლექსმა ბლა­ის­ტა­ი­ნებს ფაქ­ტი­უ­რად წარ­მა­ტე­ბა უწ­ი­ნას­წარ­მეტყ­ვე­ლა). მსგავ­სად იმ­ისა, რო­გორც უაილ­დის ტექ­ს­ტ­ში მე­ნე­ჯე­რი თე­ატ­რის შე­სას­ვ­ლელ­თან დგას, "ბერ­ბან­ქ­შიც" ბლა­ის­ტა­ი­ნი პირ­ვე­ლად სწო­რედ სა­თა­ურ­ში გვხდე­ბა და თით­ქოს "წინ უძღ­ვის" ლექსის შექ­ს­პი­რულ ას­ო­ცი­ა­ცი­ა­თა სიმ­რავ­ლეს, ელ­ი­ო­ტის "თე­ატ­რ­ში" ეპ­ა­ტი­ჟე­ბა მკითხველს. შექ­ს­პი­რუ­ლი თე­მა­ტი­კის მიმ­ნიშ­ნე­ბე­ლი გა­სა­ღე­ბია სი­ბილ ვე­ი­ნის ას­ო­ცი­აციური სა­ხეც, რო­მე­ლიც მოგ­ვი­ა­ნე­ბით, "უნ­ა­ყო­ფო მი­წა­ში", უკ­ვე ან­ტი­კუ­რი სამ­ყა­როს წი­ნას­წარ­მეტყ­ვე­ლად - კუ­მეს სი­ბი­ლად წარ­მოგ­ვიდ­გე­ბა, უაილ­დის რო­მან­ში კი, დორიან­ის თქმით, ის "ხან იმ­ო­ჯენს თა­მა­შობს, ხან რო­ზა­ლინდს, და ხა­ნაც დეზ­დე­მო­ნას."

** იხ.Anthony Julius. T.S. Eliot, Anti-Semitism, and Literary Form. Cambridge University Press, 1995


მთე­ლი ეს სა­ოც­რად ჭრე­ლი კა­ლე­ი­დოს­კო­პი, რო­გორც თვით ელ­ი­ო­ტის, ისე სხვა­დას­ხ­ვა ეპ­ო­ქის ლი­ტე­რა­ტუ­რულ ნა­წარ­მო­ებ­თა ას­ო­ცი­ა­ცი­უ­რი პერ­სო­ნა­ჟე­ბი­სა, ის­ევ და ისევ კარ­ნა­ვა­ლუ­რი ფერ­ხუ­ლის მძაფრ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას წარ­მოქ­მ­ნის და გო­ტი­ეს "ვე­ნეციური კარ­ნა­ვა­ლის" ძი­რი­თად რე­მი­ნის­ცენ­ცი­ას უკ­ავ­შირ­დე­ბა. საქ­მე ისაა, რომ გოტიეს ამ ლექსს ინ­ტენ­სი­უ­რად არ­ჩე­ვენ "დო­რი­ან გრე­ის პორ­ტ­რეტ­შიც" - თვით დო­რი­ა­ნი ხმა­მაღ­ლა კითხუ­ლობს "კარ­ნა­ვა­ლის" სწო­რედ იმ ნაწყ­ვეტს, სა­დაც ლი­რი­კუ­ლი გმი­რის გონ­დო­ლა "ვარ­დის­ფერ ფა­სადს მი­ად­გე­ბა" და ის "მარ­მა­რი­ლოს კი­ბე­ზე ად­ის":
…Devant une faთade rose
Sur le marbre d’un escalier…
სხვა­ნა­ი­რად რომ ვთქვათ, "ას­პერ­ნის წე­რი­ლებ­სა" და "ვე­ნეციური კარ­ნა­ვა­ლის" პირ­წ­მინ­დად "იმპ­რე­სი­ო­ნის­ტუ­ლი", ფერ­წე­რუ­ლი დამ­თხ­ვე­ვა (ან ურთი­ერ­თ­გავ­ლე­ნა) ელ­ი­ოტს ოს­ტა­ტუ­რად აქვს გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი იმ­ი­სათ­ვის, რა­თა მი­სი ლექ­სის ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ­მა სა­ხემ ერთ­დ­რო­უ­ლად ორ­ი­ვე წყა­რო­ზე მი­ა­ნიშ­ნოს მკითხ­ველს და თა­ნაც აღძ­რას "დო­რი­ან გრე­ის პორ­ტ­რე­ტის" მე­ტად მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ას­ო­ცი­ა­ცია. ვე­ნე­ცი­ის სა­და­ფის­ფე­რი ფა­სა­დე­ბი­სა და ვარ­დის­ფე­რი მარ­მა­რი­ლო­თი ნა­შე­ნე­ბი პალ­ა­ცო­ე­ბის ხსე­ნე­ბა მი­ა­ნიშ­ნებს ლექ­სის კი­დევ ერთ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან ას­ო­ცი­ა­ცი­ურ წყა­რო­ზე – ცნო­ბი­ლი ინგ­ლი­სე­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბათ­მ­ცოდ­ნი­სა და კრი­ტი­კო­სის, ვიქ­ტორიან­უ­ლი ეს­თე­ტი­კის კა­ნონ­მ­დებ­ლის, ჯონ რას­კი­ნის წიგ­ნებ­ზე "არ­ქი­ტექ­ტუ­რის შვიდი მა­ნა­თო­ბე­ლი"(1849) და "ვე­ნე­ცი­ის ქვე­ბი"(1851), რომ­ლის უშ­უ­ა­ლო და­მოწ­მე­ბაც "ბერ­ბან­ქის" უკ­ა­ნას­კ­ნელ სტროფ­ში გვხვდე­ბა. ყვე­ლა ამ რე­მი­ნის­ცენ­ცი­ა­თა რთუ­ლი გა­დახ­ლართვით ელ­ი­ო­ტი კი­დევ ერთხელ, კონ­ცენ­ტ­რი­რე­ბუ­ლი სა­ხით წარ­მო­ა­ჩენს ლექ­სის ორ უმნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს, მთე­ლი მი­სი პო­ე­ტუ­რი სტრუქ­ტუ­რი­სათ­ვის გან­მ­საზ­ღ­ვ­რელ ას­ო­ციაცი­ურ სიმ­ბო­ლურ ხატს - "ვე­ნე­ცი­ა­სა" და "კარ­ნა­ვალს".

© “არილი”

Wednesday, December 24, 2008

ემილ მიშელ ჩორანი
















მირ­ჩა ელ­ი­ა­დე


თარ­გ­მ­ნა თა­მარ ლო­მი­ძემ


ელ­ი­ა­დე გა­ვი­ცა­ნი ბუ­ქა­რეს­ტ­ში 1932 წელს, ფი­ლო­სო­ფი­ის კურ­სის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ. ის კერ­პი გახ­ლ­დათ ახ­ა­ლი თა­ო­ბი­სა - მა­შინ ამ მა­გი­ურ ფორ­მუ­ლას ამ­ა­ყად ვი­მე­ო­რებ­დით. აბ­უ­ჩად ვიგ­დებ­დით "ბებ­რუ­ცუ­ნებს", "რა­მო­ლის" - ერ­თი სიტყ­ვით, იმ­ათ, ვინც ოც­და­ათ წელს იყო გა­და­ცი­ლე­ბუ­ლი. ჩვენ­მა სუ­ლი­ერ­მა მოძღ­ვარ­მა მათ წი­ნა­აღ­მ­დეგ ნამ­დ­ვი­ლი სა­ო­მა­რი კამ­პა­ნია წა­მო­იწყო, ერ­თი­მე­ო­რის მი­ყო­ლე­ბით ან­ად­გუ­რებ­და და მი­ზანს თით­ქ­მის არ­ა­სო­დეს აც­დენ­და. "თით­ქ­მის"-მეთ­ქი, ვამ­ბობ, რად­გან ის ზოგ­ჯერ შეც­დო­მებს უშ­ვებ­და. მხედ­ვე­ლო­ბა­ში მაქვს მი­სი გა­მოხ­დო­მე­ბი დი­დი პო­ე­ტის - არ­გე­ზის წი­ნა­აღ­მ­დეგ, ამ უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლის და­ნა­შა­უ­ლი კი მხო­ლოდ იმ­ა­ში მდგო­მა­რე­ობ­და, რომ ის აღ­ი­ა­რე­ბუ­ლი, ოფ­ი­ცი­ა­ლუ­რი მგო­სა­ნი იყო. თა­ო­ბა­თა შო­რის გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი ბრძო­ლა სხვა­დას­ხ­ვაგ­ვა­რი კონ­ფ­ლიქ­ტე­ბის წვდო­მი­სა და გან­მარ­ტე­ბის სა­ერ­თო პრინ­ცი­პად გვე­სა­ხე­ბო­და. ახ­ალ­გაზ­რ­დო­ბის ას­აკს ავ­ტო­მა­ტუ­რად გე­ნი­ა­ლუ­რო­ბის ას­ა­კად მი­ვიჩ­ნევ­დით. ალ­ბათ იტყ­ვით, რომ ამგ­ვა­რი თავ­და­ჯე­რე­ბა ჭა­ბუ­კებს ყო­ველ­თ­ვის სჩვე­ო­დათ. რა თქმა უნ­და, მაგ­რამ არა მგო­ნია, ვის­მე ჩვენ­სა­ვით შორს შე­ე­ტო­პა. ეს იყო ის­ტო­რი­ის და­მორ­ჩი­ლე­ბი­სად­მი მი­მარ­თუ­ლი ნე­ბის უკ­ი­დუ­რე­სი გა­მო­ხა­ტუ­ლე­ბა, ის­ტო­რი­ა­ში შეს­ვ­ლი­სად­მი, ნე­ბის­მი­ე­რი ძა­ლის­ხ­მე­ვის ფა­სად სი­ახ­ლის გა­მო­გო­ნე­ბი­სად­მი ლტოლ­ვა. სიშ­მა­გე ნორ­მას წარ­მო­ად­გენ­და და ის ხორ­ც­შეს­ხ­მუ­ლი იყო პერ­სო­ნაჟ­ში, რო­მე­ლიც ახ­ლა­ხან დაბ­რუნ­და ინ­დო­ე­თი­დან, ე.ი. სწო­რედ იმ ქვეყ­ნი­დან, რო­მე­ლიც ყო­ველ­თ­ვის უგ­უ­ლე­ბელ­ყოფ­და ის­ტო­რი­ას, ქრო­ნო­ლო­გი­ას, სა­ერ­თოდ, ნე­ბის­მი­ერ მოძ­რა­ო­ბა-გან­ვი­თა­რე­ბას. ამ პა­რა­დოქსს ხაზ­გას­მით არ აღვ­ნიშ­ნავ­დი, მაგ­რამ ის ააშ­კა­რა­ვებს ელ­ი­ა­დეს ხა­სი­ა­თის სიღ­რ­მი­სე­ულ დუ­ა­ლიზმს; მას­ში ურ­თი­ერთს უთ­ავ­ს­დე­ბი­ან არ­სი და მოვ­ლე­ნა, ზედ­რო­უ­ლო­ბა და ყო­ფა, მის­ტი­ციზ­მი და სიტყ­ვა­კაზ­მუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა. გა­მო­ნაკ­ლი­სის სა­ხით, ამგ­ვარ­მა დუ­ა­ლიზ­მ­მა არ გა­მო­იწ­ვია პი­როვ­ნე­ბის გახ­ლე­ჩა: სა­ბედ­ნი­ე­როდ, ელ­ი­ა­დეს ეხ­ერ­ხე­ბა (ერთ­დ­რო­უ­ლად ან მო­ნაც­ვ­ლე­ო­ბით) ურ­თი­ერ­თ­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ სუ­ლი­ერ დო­ნე­ებ­ზე ცხოვ­რე­ბა: ექს­ტა­ზის ტექ­ნი­კის და­უფ­ლე­ბი­სას ის ან­ეკ­დოტ­საც არ თა­კი­ლობს.
ჩვე­ნი ნაც­ნო­ბო­ბის და­საწყის­ში მაკ­ვირ­ვებ­და, რო­გორ შე­ეძ­ლო მას, ჩას­წ­ვ­დო­მო­და სან­კ­ჰი­ას (რომ­ლის შე­სა­ხებ მა­შინ ვრცე­ლი სტა­ტია გა­მო­აქ­ვეყ­ნა) და, იმ­ავ­დ­რო­უ­ლად, აღ­ტა­ცე­ბუ­ლი­ყო მო­დუ­რი რო­მა­ნით. იმ დრო­ი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი, ეს უჩ­ვე­უ­ლო, ყოვ­ლის­მომ­ც­ვე­ლი, წრე­გა­და­სუ­ლი ცნო­ბის­მოყ­ვა­რე­ო­ბა ნი­ა­დაგ მხიბ­ლავ­და; ამ­ას­თან, ელ­ი­ა­დეს სუ­ლაც არ ახ­ა­სი­ა­თებს ბნე­ლი, ავ­ად­მ­ყო­ფუ­რი და­ჟი­ნე­ბა მა­ნი­ა­კი­სა, რო­მე­ლიც ცოდ­ნის ერ­თი კუნ­ჭუ­ლით იფ­არ­გ­ლე­ბა, ხო­ლო სხვა ყვე­ლა­ფერს ფრი­ვო­ლუ­რო­ბად და ზედ­მეტ გო­ნებ­რივ ტვირ­თად მი­იჩ­ნევს. მის ერ­თა­დერთ მა­ნი­ას, რო­მე­ლიც ამ­ას­თან, ას­აკ­თან ერ­თად, შე­სუს­ტ­და, წარ­მო­ად­გენს ერთ­ნა­ი­რად ხარ­ბი ინ­ტე­რე­სი ცოდ­ნის გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი სფე­რო­ე­ბის მი­მართ; ეს კი იმ­ა­თი ნი­შან-თვი­სე­ბაა, ვინც ეწ­ა­ფე­ბა სხვა­დას­ხ­ვა სა­განს მხო­ლოდ შე­მეც­ნე­ბი­სად­მი და­უ­ო­კე­ბე­ლი წყურ­ვი­ლის კარ­ნა­ხით. იმ დროს ელ­ი­ა­დე ეთ­აყ­ვა­ნე­ბო­და იოგ­ას. რუ­მი­ნე­ლი ის­ტო­რი­კო­სი, არ­ა­ორ­დი­ნა­რუ­ლი, მიმ­ზიდ­ველ-მომ­ნუს­ხ­ვე­ლი პი­როვ­ნე­ბა ნი­კო­ლაე იორ­გა ავ­ტო­რია და­ახ­ლო­ე­ბით ათ­ა­სი ნაშ­რო­მი­სა, რო­მელ­თა ერ­თი ნა­წი­ლი უაღ­რე­სად შთამ­ბეჭ­და­ვია, მაგ­რამ ძი­რი­თა­დად - სიტყ­ვამ­რა­ვა­ლი, ულ­ა­ზა­თო და ბუნ­დო­ვა­ნი. იმ ქა­ოს­ში მხო­ლოდ იშ­ვი­ა­თად თუ გა­მოკ­რ­თე­ბა სი­ნათ­ლის სხი­ვე­ბი. ელ­ი­ა­დე აღ­ტა­ცე­ბუ­ლი იყო იორ­გა­თი, ის­ე­ვე, რო­გორც აღგ­ვაფ­რ­თო­ვა­ნებს ხოლ­მე ბუ­ნე­ბა - ტყე, ზღვა, ნახ­ნა­ვი მი­წა, ერ­თი სიტყ­ვით, ბა­რა­ქა, სი­ჭარ­ბე, ყო­ვე­ლი­ვე ის, რაც აღ­მო­ცენ­დე­ბა, იზრ­დე­ბა, ნა­ყოფს ის­ხამს და ამკ­ვიდ­რებს სა­კუ­თარ თავს. ელ­ი­ა­დეს არ­ა­სო­დეს უღ­ა­ლა­ტია სა­სი­ცოცხ­ლო ძა­ლი­სა და ნა­ყო­ფი­ე­რე­ბის კულ­ტის­თ­ვის - გან­სა­კუთ­რე­ბით, ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში. შე­იძ­ლე­ბა, ვაზ­ვი­ა­დებ, მაგ­რამ, ჩე­მი აზ­რით, ქვეც­ნო­ბი­ე­რად ის წიგ­ნებს ღმერ­თებ­ზე მაღ­ლა აყ­ე­ნებს და მე­ტი ხა­ლი­სით სცემს თაყ­ვანს. მე, ყო­ველ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, არ შემ­ხ­ვედ­რია წიგ­ნე­ბით მას­ზე მე­ტად მო­ჯა­დო­ე­ბუ­ლი ად­ა­მი­ა­ნი. ვე­რა­სო­დეს და­ვი­ვიწყებ, რო­გო­რი თრთო­ლი­თა და სი­ნა­ზით ეფ­ე­რე­ბო­და ის წიგ­ნე­ბის ყდებ­სა და გა­რე­კანს, რა სიყ­ვა­რუ­ლით ფურ­ც­ლავ­და მათ პა­რიზ­ში ჩა­მოს­ვ­ლი­სას (მე­ო­რე მსო­ფიო ომ­ის შემ­დეგ). წიგ­ნე­ბის მა­ღა­ზი­ებ­ში ელ­ი­ა­დე კერ­პ­თაყ­ვა­ნის­მ­ცე­მე­ლი­ვით ძრწო­და და თით­ქოს წმინ­და რი­ტუ­ალს ას­რუ­ლებ­და. ამგ­ვა­რი ენ­თუ­ზი­აზ­მი გუ­ლის­ხ­მობს სუ­ლი­ე­რი ძა­ლე­ბის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან მა­რაგს, რის გა­რე­შეც შე­უძ­ლე­ბე­ლია სი­უხ­ვის, სიმ­დიდ­რის, ხელ­გაშ­ლი­ლო­ბის, ანუ იმ თვი­სე­ბე­ბის შე­ფა­სე­ბა, რო­მელ­თა მეშ­ვე­ო­ბი­თაც სუ­ლი ბა­ძავს ბუ­ნე­ბას და აჭ­არ­ბებს კი­დეც მას. არ­ა­სო­დეს მი­ტა­ცებ­და ბალ­ზა­კი. სი­მარ­თ­ლე რომ ვთქვა, მის ნა­წარ­მო­ე­ბებ­ზე ჯერ კი­დევ სიყ­რ­მი­სას ავ­იც­რუე გუ­ლი. გზა ვერ გა­ვიკ­ვ­ლიე ბალ­ზა­კის სამ­ყა­როს­კენ, რო­მე­ლიც ჩემ­თ­ვის დახ­შუ­ლია. რომ იც­ო­დეთ, რამ­დენ­ჯერ სცა­და ელ­ი­ა­დემ ჩე­მი მოქ­ცე­ვა! ის კითხუ­ლობ­და "ად­ა­მი­ა­ნურ კო­მე­დი­ას" ბუ­ქა­რეს­ტ­ში; გა­და­ი­კითხა 1947 წელს პა­რიზ­ში; გა­მო­რიცხუ­ლი არაა, რომ ახ­ლაც კითხუ­ლობს მას ჩი­კა­გო­ში. ელ­ი­ა­დეს ყო­ველ­თ­ვის მოს­წონ­და სის­ხ­ლ­სავ­სე, ბო­ბო­ქა­რი სი­ცოცხ­ლით გა­ჯე­რე­ბუ­ლი რო­მა­ნი, რო­მე­ლიც მრა­ვალ პლან­ში ვი­თარ­დე­ბა და წარ­მოქ­მ­ნის "უს­ას­რუ­ლო მე­ლო­დი­ას"; სა­დაც თვალ­სა­ჩი­ნოდ შე­იგ­რ­ძ­ნო­ბა დრო­ის მდი­ნა­რე­ბა, გულ­მოდ­გი­ნე­დაა მო­ნიშ­ნუ­ლი დე­ტა­ლე­ბი და ხორ­ც­შეს­ხ­მუ­ლია რთუ­ლი, მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი თე­მე­ბი. ჩე­მი მე­გო­ბა­რი უფრ­თხო­და იმ­ას, რა­საც ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში ეგ­ზერ­სი­სი ეწ­ო­დე­ბა - ან­ე­მი­ურ­სა და რა­ფი­ნი­რე­ბულ, ეს­თე­ტე­ბის­თ­ვის ეს­ო­დენ სა­სი­ა­მოვ­ნო თა­მა­შებს, სი­დამ­პ­ლე­შე­პა­რულ, ოდ­ნავ მყრალ ქმნი­ლე­ბებს, რომ­ლე­ბიც გა­ძარ­ცუ­ლია ინს­ტინ­ქ­ტი­სა და ენ­ერ­გი­ის­გან. მაგ­რამ ბალ­ზა­კით მი­სი გა­ტა­ცე­ბა სხვაგ­ვა­რა­დაც შე­იძ­ლე­ბა აიხს­ნას. არ­სე­ბობს აზ­როვ­ნე­ბის ორი კა­ტე­გო­რია: პირ­ველ მათ­განს აინ­ტე­რე­სებს პრო­ცე­სი, მე­ო­რეს კი - შე­დე­გი; პირ­ვე­ლი აკ­ვირ­დე­ბა აზ­რი­სა და მოქ­მე­დე­ბის თან­მიმ­დევ­რულ გაშ­ლა-გან­ვი­თა­რე­ბას, მათ ეტ­ა­პებ­სა და ეტ­ა­პობ­რივ გა­მო­ხატ­ვას, ხო­ლო მე­ო­რე მი­ის­წ­რაფ­ვის უშ­უ­ა­ლოდ ფი­ნა­ლის­კენ, რე­ზი­უ­მეს­კენ, იმგ­ვა­რად, რომ არ ით­ვა­ლის­წი­ნებს ლო­გი­კურ შუ­ა­ლე­დებს. ჩე­მი ტემ­პე­რა­მენ­ტის ზე­გავ­ლე­ნით ყო­ველ­თ­ვის მი­ზი­დავ­და აზ­როვ­ნე­ბის მე­ო­რე ტი­პი. შე­სა­ბა­მი­სად, მი­ტა­ცებ­დ­ნენ შამ­ფო­რი, ჟუ­ბე­რი, ლიხ­ტენ­ბერ­გი - ის­ი­ნი, ვინც გვაწ­ვ­დი­ან ფორ­მუ­ლებს, მაგ­რამ არ ააშ­კა­რა­ვე­ბენ ამ ფორ­მუ­ლე­ბის­კენ მი­მა­ვალ მარ­შ­რუ­ტებს. მოკ­რ­ძა­ლე­ბუ­ლო­ბის თუ უუნ­ა­რო­ბის გა­მო ეს ად­ა­მი­ა­ნე­ბი ბრმად ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბენ ლა­კო­ნი­უ­რო­ბის პრინ­ცი­პით; მათ სურთ, სათ­ქ­მე­ლი ქა­ღალ­დის ერთ გვერ­დ­ზე, ერ­თი ფრა­ზის ან ერ­თი სიტყ­ვის მეშ­ვე­ო­ბით გა­მო­ხა­ტონ. დრო­დად­რო ეს ხერ­ხ­დე­ბა, მაგ­რამ უნ­და ვა­ღი­ა­როთ, რომ - ძალ­ზე იშ­ვი­ა­თად. ზოგ­ჯერ უმ­ჯო­ბე­სია ლა­კო­ნიზ­მის­გან თა­ვის შე­კა­ვე­ბა და გა­ჩუ­მე­ბა. წი­ნა­აღ­მ­დეგ შემ­თხ­ვე­ვა­ში, თავს იჩ­ენს მოჩ­ვე­ნე­ბი­თი იდ­უ­მა­ლე­ბით აღ­სავ­სე მრა­ვალ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლოვ­ნე­ბა. და თუ ად­ა­მი­ანს მოს­წონს გა­მო­ხატ­ვის ამგ­ვა­რი, უკ­ი­დუ­რე­სად პუ­რი­ტა­ნუ­ლი და, შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, უგ­ერ­გი­ლო ფორ­მა, მის­გან გა­დაჩ­ვე­ვა და სხვა ფორ­მის გა­თა­ვი­სე­ბა ძალ­ზე ძნე­ლი საქ­მეა. ის, ვი­საც ჩვე­ვად ექ­ცა ორ­ა­კუ­ლე­ბი­სად­მი მი­მარ­თ­ვა, ვერ ჩას­წ­ვ­დე­ბა ბალ­ზაკს. სა­მა­გი­ე­როდ, მას შე­უძ­ლია გან­საზ­ღ­ვ­როს, რა­ტო­მაა სხვა ად­ა­მი­ა­ნის­თ­ვის ძვირ­ფა­სი მწერ­ლის სამ­ყა­რო­ში ას­ა­ხუ­ლი ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბი, თვალ­სა­წი­ე­რის სი­ფარ­თო­ვე, თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, რი­საც არ­ა­ფე­რი გა­ე­გე­ბათ მაქ­სი­მე­ბის - იმ მცი­რე ჟან­რის მოყ­ვა­რულთ, რო­მელ­შიც სრულ­ყო­ფი­ლე­ბას ას­ფიქ­სია ახ­ლავს.
მოვ­ლე­ნა­თა ფარ­თო სინ­თე­ზი­სად­მი მტკი­ცე ერთ­გუ­ლე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ელ­ი­ა­დემ მა­ინც შეძ­ლო, თა­ვი გა­მო­ე­ჩი­ნა ერთ პა­საჟ­შიც, მოკ­ლე და ელ­ვი­სე­ბუ­რი სის­წ­რა­ფით და­წე­რილ ეს­ე­ი­ში. ამ­ას ად­ას­ტუ­რებს მი­სი პირ­ვე­ლი თხზუ­ლე­ბე­ბი, მრა­ვალ­რიცხო­ვა­ნი მი­ნი­ა­ტუ­რუ­ლი ტექ­ს­ტე­ბი, რო­მელ­თაც ის აქ­ვეყ­ნებ­და ინ­დო­ეთ­ში გამ­გ­ზავ­რე­ბამ­დეც და იქ­ი­დან ჩა­მოს­ვ­ლის შემ­დე­გაც. 1927 და 1928 წლებ­ში ელ­ი­ა­დე რე­გუ­ლა­რუ­ლად თა­ნამ­შ­რომ­ლობ­და ბუ­ქა­რეს­ტის ერთ ყო­ველ­კ­ვი­რე­ულ გა­ზეთ­ში. მა­შინ პრო­ვინ­ცი­ა­ში ვცხოვ­რობ­დი და გიმ­ნა­ზი­ის ბო­ლო კლა­სებ­ში ვსწავ­ლობ­დი. გა­ზე­თი ჩვე­ნამ­დე დი­ლის თერ­თ­მეტ სა­ათ­ზე აღ­წევ­და და სკო­ლი­დან ჯი­ხურ­ში ვი­პა­რე­ბო­დი ხოლ­მე მის მო­სა­ტა­ნად. ამგ­ვა­რად მო­მე­ცა შე­საძ­ლებ­ლო­ბა, გავ­ც­ნო­ბო­დი აშ­ვაგ­ხო­შის, კე­რე­ში ჩომ ბუ­ო­ნა­ი­უ­ტის, ეუხ­ე­ნიო დ'ორ­სი­სა და მრა­ვა­ლი სხვის მეტ-ნაკ­ლე­ბად გახ­მა­უ­რე­ბულ სა­ხე­ლებს. უპ­ი­რა­ტე­სო­ბას ვა­ნი­ჭებ­დი უც­ხო­ელ ავ­ტო­რებს. ჩემს პა­ტა­რა ქა­ლაქ­ში არ მო­ი­პო­ვე­ბო­და მა­თი წიგ­ნე­ბი, რო­მელ­თა მეშ­ვე­ო­ბი­თაც (ჩე­მი აზ­რით) შე­იძ­ლე­ბო­და იდ­უ­მა­ლე­ბი­სა და ჭეშ­მა­რი­ტე­ბის სამ­ყა­რო­ში შეღ­წე­ვა, ხო­ლო ბედ­ნი­ე­რე­ბა და­იყ­ვა­ნე­ბო­და ოდ­ეს­მე მა­თი წა­კითხ­ვის იმ­ედ­ზე. ამგ­ვა­რად, იმ­ე­დის გაც­რუ­ე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას სა­მო­მავ­ლოდ ვვა­რა­უ­დობ­დი, მა­შინ, რო­დე­საც რუ­მი­ნე­ლი ავ­ტო­რე­ბი ამ გრძნო­ბას იმ­თა­ვით­ვე აღ­მიძ­რავ­დ­ნენ. საკ­ვირ­ვე­ლი ერ­უ­დი­ცია, გზნე­ბა და ცხო­ველ­მ­ყო­ფე­ლი ძა­ლა იყო ჩაქ­სო­ვი­ლი ამ პა­ტა­რა სტა­ტი­ებ­ში, რომ­ლე­ბიც მხო­ლოდ ერთ დღეს ცოცხ­ლობ­დ­ნენ. მჯე­რა, რომ მათ ხიბ­ლ­სა და ღი­რე­ბუ­ლე­ბას არ აზ­ვი­ა­დებს მეხ­სი­ე­რე­ბის მრუ­დე სარ­კე. სტა­ტი­ებს გი­ჟი­ვით ვე­წა­ფე­ბო­დი, მაგ­რამ ჩემს სი­გი­ჟეს სა­ღი გო­ნე­ბა ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობ­და. ვა­ფა­სებ­დი, პირ­ველ ყოვ­ლი­სა, უნ­არს, რომ­ლის მეშ­ვე­ო­ბი­თაც ახ­ალ­გაზ­რ­და ელ­ი­ა­დეს ტექ­ს­ტებ­ში ვიბ­რი­რებ­და და ცოცხ­ლ­დე­ბო­და თით­ქ­მის ის­ტე­რი­უ­ლი მი­კერ­ძო­ე­ბით ხორ­ც­შეს­ხ­მუ­ლი ყო­ვე­ლი იდეა. ამ­ას­თან, ეს იყო პო­ზი­ტი­უ­რი, მას­ტი­მუ­ლი­რე­ბე­ლი, ჯან­სა­ღი ის­ტე­რია. რა თქmა უნ­და, ამგ­ვა­რი უნ­ა­რი ახ­ა­სი­ა­თებს მარ­ტო­ო­დენ გარ­კ­ვე­ულ ას­აკს, მოგ­ვი­ა­ნე­ბით კი ის იფ­ერ­ფ­ლე­ბა, ხო­ლო თუ მა­ინც გაჰ­ყ­ვე­ბა მო­წი­ფულ პი­როვ­ნე­ბას, რე­ლი­გი­ა­თა ის­ტო­რი­ის კვლე­ვი­სას მი­სი დე­მონ­ს­ტ­რი­რე­ბა სრუ­ლი­ად უად­გი­ლოა.
ელ­ი­ა­დეს ყვე­ლა­ზე ბრწყინ­ვა­ლე თხზუ­ლე­ბაა "წე­რი­ლე­ბი პრო­ვინ­ცი­ე­ლი­სად­მი", რო­მე­ლიც მან და­წე­რა ინ­დო­ე­თი­დან დაბ­რუ­ნე­ბის შედ­გომ და ნა­წილ-ნა­წილ გა­მო­აქ­ვეყ­ნა იმ­ა­ვე ყო­ველ­კ­ვი­რე­ულ გა­ზეთ­ში. ვფიქ­რობ, ელ­ი­ა­დეს არც ერ­თი პუბ­ლი­კა­ცია არ გა­მო­მი­ტო­ვე­ბია. თუმ­ცა, მათ ყვე­ლა­ნი ვკითხუ­ლობ­დით, რად­გან ის­ი­ნი სწო­რედ ჩვენ გვე­ხე­ბო­და, ჩვენ­თ­ვის იყო გა­მიზ­ნუ­ლი. ელ­ი­ა­დე ხში­რად გვკენ­წ­ლავ­და და თი­თო­ლე­უ­ლი ჩვენ­გა­ნი ელ­ო­დე­ბო­და თა­ვის ჯერს. ერთხელ მი­სი მათ­რა­ხი მეც მომ­ხ­ვ­და. ელ­ი­ა­დე მთა­ვა­ზობ­და, არც მე­ტი, არც ნაკ­ლე­ბი, გავ­თა­ვი­სუფ­ლე­ბუ­ლი­ყა­ვი აკ­ვი­ა­ტე­ბუ­ლი იდ­ე­ე­ბის­გან, აღ­არ და­მე­ბეჭ­და პე­რი­ო­დულ გა­მო­ცე­მებ­ში მიღ­მუ­რი მსჯე­ლო­ბე­ბი და შე­მეწყ­ვი­ტა გა­უ­თა­ვე­ბე­ლი ბჭო­ბა ჩემს საყ­ვა­რელ თე­მა­ზე - სიკ­ვ­დი­ლის პრობ­ლე­მა­ზე. მაგ­რამ გა­ნა ეს მოთხოვ­ნა გა­ვით­ვა­ლის­წი­ნე? სუ­ლაც არა! აზ­რა­დაც კი არ მომ­ს­ვ­ლია, სხვა პრობ­ლე­მე­ბით და­ვინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი­ყა­ვი. სწო­რედ იმ დროს გა­მოქ­ვეყ­ნ­და ჩე­მი ტექ­ს­ტი, რო­მე­ლიც ეხ­ე­ბო­და "ჩრდი­ლო­ელ ხალ­ხ­თა ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში ას­ა­ხულ წარ­მოდ­გე­ნებს სიკ­ვ­დი­ლის შე­სა­ხებ" და მტკი­ცედ გა­დავ­წყ­ვი­ტე, ამ კურ­სის­თ­ვის არ მე­ღა­ლა­ტა. გუ­ლის სიღ­რ­მე­ში ვსაყ­ვე­დუ­რობ­დი ჩემს მე­გო­ბარს, რომ ის თავ­და­ვიწყე­ბით არც ერთ საქ­მი­ა­ნო­ბას არ ეძ­кე­ო­და; რომ სურ­და, ყვე­ლა­ფე­რი ყო­ფი­ლი­ყო და არ ძა­ლუძ­და, კონ­კ­რე­ტუ­ლად რა­ი­მედ ქცე­უ­ლი­ყო; სხვა სიტყ­ვე­ბით რომ ვთქვათ, მას არ ხე­ლე­წი­ფე­ბო­და ფა­ნა­ტიზ­მი, ბოდ­ვა, "სიღ­რ­მე", ანუ - რო­მე­ლი­მე მა­ნი­ით ერ­თი­ა­ნად გა­ტა­ცე­ბა, მას­ში ჩა­ძირ­ვა. ვფიქ­რობ­დი, რომ რა­ი­მედ ყოფ­ნა ნიშ­ნავს სა­კუ­თარ პო­ზი­ცი­ა­ზე გა­ხე­ვე­ბას, თვა­ლის ცე­ცე­ბის, პი­რუ­ე­ტე­ბის, გა­ნახ­ლე­ბი­სად­მი მზა­ო­ბის აღკ­ვე­თას. გო­ნე­ბის ძი­რი­თად და­ნიშ­ნუ­ლე­ბად მი­მაჩ­ნ­და სა­კუ­თა­რი სამ­ყა­როს, გან­კერ­ძო­ე­ბუ­ლი აბ­სო­ლუ­ტის შექ­მ­ნა, სა­დაც, რა­დაც უნ­და დამ­ჯ­დო­მო­და, ჩა­ვი­კე­ტე­ბო­დი. ამ­ა­ში ვგუ­ლის­ხ­მობ­დი, თუ გნე­ბავთ, ან­გა­ჟი­რე­ბუ­ლო­ბას, მაგ­რამ ის­ეთს, რომ­ლის ერ­თა­დერ­თი მი­ზა­ნი იქ­ნე­ბო­და ში­ნა­გა­ნი სამ­ყა­როს შექ­მ­ნა, მხო­ლოდ სა­კუ­თა­რი თა­ვი­სად­მი მსა­ხუ­რე­ბა. ელ­ი­ა­დეს ბრა­ლად ვდებ­დი "მო­უ­ხელ­თებ­ლო­ბას", ჭარბ ღი­ა­ო­ბას, ზედ­მეტ დი­ნა­მი­უ­რო­ბას, იმ­ას, რომ მას­ში დუღ­და და გად­მო­დუღ­და ენ­თუ­ზი­აზ­მი. სხვა ყვე­ლა­ფერ­თან ერ­თად, იმ­ა­შიც ვა­და­ნა­შა­უ­ლებ­დი, რომ თა­ვი­სი საქ­მი­ა­ნო­ბა მთლი­ა­ნად არ მი­უძღ­ვ­ნა ინ­დო­ეთს. მე­გო­ნა, რომ ინ­დო­ე­თი ყვე­ლა­ფერს მო­ი­ცავ­და და ამ ქვეყ­ნი­სად­მი ინ­ტე­რე­სის ნაკ­ლე­ბო­ბა პი­როვ­ნე­ბის დეგ­რა­და­ცი­ის შე­სა­ხებ მეტყ­ვე­ლებ­და. ჩე­მი ბრალ­დე­ბე­ბი ჩა­მო­ვა­ყა­ლი­ბე სტა­ტი­ა­ში, რო­მელ­საც აგ­რე­სი­უ­ლი სა­თა­უ­რი ჰქონ­და - "ად­ა­მი­ა­ნი ბე­დის გა­რე­შე". საყ­ვა­რელ მო­აზ­როვ­ნეს მკაც­რად გა­ვუს­წორ­დი, გავ­კიცხე არ­ა­თან­მიმ­დევ­რუ­ლო­ბის გა­მო, რაც მას სა­შუ­ა­ლე­ბას არ აძ­ლევ­და, თა­ვი­სი მოღ­ვა­წე­ო­ბა ერ­თი იდ­ე­ი­სად­მი მი­ე­მარ­თა; შეძ­ლე­ბის­დაგ­ვა­რად, ყვე­ლა­ნა­ი­რად ვამ­ტყუ­ნებ­დი, ყვე­ლა­ფერ­ში უარ­ყო­ფით მხა­რე­ებს ვე­ძებ­დი (უს­ა­მარ­თ­ლო და არ­ა­ლო­ი­ა­ლუ­რი მიდ­გო­მის კლა­სი­კუ­რი ნი­მუ­ში!), ბრა­ლად ვდებ­დი იმ­ა­საც, რომ სა­კუ­თარ ალ­აგ­მულ ვნე­ბებ­სა და მის­წ­რა­ფე­ბებს ის სურ­ვი­ლი­სა­მებრ გა­ნა­გებ­და, თავს არ­ი­დებ­და ტრა­გიზმს და უგ­უ­ლე­ბელ­ყოფ­და "ფა­ტა­ლუ­რო­ბას". ამ ოს­ტა­ტუ­რად გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბულ თავ­დას­ხ­მას მხო­ლოდ ერ­თი ნაკ­ლი ჰქონ­და: მას იერ­ი­ში მიჰ­ქონ­და ყვე­ლა ფრონ­ტ­ზე, ე.ი. ფაქ­ტობ­რი­ვად, შე­ე­ხე­ბო­და ნე­ბის­მი­ე­რი ად­ა­მი­ა­ნის ნაკ­ლო­ვა­ნე­ბებს. ნე­ტავ, რა­ტო­მაა, რომ თე­ო­რი­უ­ლი აზ­როვ­ნე­ბი­სად­მი მიდ­რე­კილ, გარ­კ­ვე­უ­ლი პრობ­ლე­მე­ბით და­კა­ვე­ბულ ად­ა­მი­ანს ან გმი­რად მი­იჩ­ნე­ვენ, ან კი­დევ - მონ­ს­ტ­რად? იდეა და ტრა­გე­დია ღვიძ­ლი ძმე­ბი რო­დი არ­ი­ან, მაგ­რამ იმ დროს დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი ვი­ყა­ვი, რომ ყო­ვე­ლი იდეა ყვი­რილ­ში უნ­და გა­დაზ­რ­დი­ლი­ყო. უყ­ოყ­მა­ნოდ მჯე­რო­და, რომ პირ­ქუ­ში ხედ­ვა სა­ღი აზ­როვ­ნე­ბის მაჩ­ვე­ნე­ბე­ლია? ამ­ი­ტომ ჩემს მე­გო­ბარს ვაკ­რი­ტი­კებ­დი ზედ­მე­ტი ოპ­ტი­მიზ­მის, გა­ნურ­ჩევ­ლად ყვე­ლაფ­რით და­ინ­ტე­რე­სე­ბი­სა და ძა­ლე­ბის იმგ­ვა­რი ფლან­გ­ვის გა­მო, რაც ვერ უთ­ავ­ს­დე­ბა ჭეშ­მა­რი­ტი შე­მეც­ნე­ბის მოთხოვ­ნებს. უნ­ე­ბის­ყო­ფო­ბით გა­ტან­ჯუ­ლი, თავს, ელ­ი­ა­დეს­თან შე­და­რე­ბით, გა­ცი­ლე­ბით ემ­ან­სი­პი­რე­ბულ პი­როვ­ნე­ბად ვა­ღი­ა­რებ­დი, თით­ქოს ჩე­მი უნ­ე­ბის­ყო­ფო­ბა სუ­ლი­ე­რი მო­ნა­პო­ვა­რი ან სიბ­რ­ძ­ნის შე­დე­გი გახ­ლ­დათ. ერთხელ ვუთხა­რი, რომ წი­ნა­მორ­ბედ ცხოვ­რე­ბა­ში ის, უთ­უ­ოდ, მხო­ლოდ ბა­ლა­ხით იკ­ვე­ბე­ბო­და და სწო­რედ ამ­ის წყა­ლო­ბით შე­ი­ნარ­ჩუ­ნა ეგ­ზომ ნედ­ლი გრძნო­ბე­ბი, მიმ­ნ­დობ­ლო­ბა და გუ­ლუბ­რ­ყ­ვი­ლო­ბა. ვერ ვა­პა­ტიე, რომ მას­ზე უფ­რო­სად ვგრძნობ­დი თავს, რომ მას ვა­კის­რებ­დი პა­სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბას ჩე­მი მო­ჟა­მუ­ლი ხა­სი­ა­თი­სა და ხელ­მო­ცა­რუ­ლო­ბის გა­მო და მეჩ­ვე­ნე­ბო­და, რომ თა­ვი­სი იმ­ე­დე­ბი ჩე­მი იმ­ე­დე­ბის ხარ­ჯ­ზე მო­ი­პო­ვა. რო­გორ შეძ­ლო ელ­ი­ა­დემ, წარ­მა­ტე­ბის­თ­ვის მი­ეღ­წია რამ­დენ ურ­თი­ერ­თ­გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ სფე­რო­ში? უშ­რე­ტი ცნო­ბის­მოყ­ვა­რე­ო­ბა, რო­მელ­საც ეშ­მა­კე­უ­ლი წარ­მო­მავ­ლო­ბის ვნე­ბად ან, წმ.ავ­გუს­ტი­ნეს მსგავ­სად, "უჟ­მუ­რად" მი­ვიჩ­ნევ­დი, ჩე­მი ბრალ­დე­ბე­ბის ძი­რი­თად საყ­რ­დენს წარ­მო­ად­გენ­და, თუმ­ცა სი­ნამ­დ­ვი­ლე­ში ეს ცნო­ბის­მოყ­ვა­რე­ო­ბა ღა­ღა­დებ­და არა ავ­ად­მ­ყო­ფო­ბის, არ­ა­მედ, პი­რი­ქით, ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის შე­სა­ხებ. შუ­რით აღვ­სი­ლი, მას სწო­რედ ამ ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბას ვდებ­დი ბრა­ლად. მაგ­რამ ჩვენს ურ­თი­ერ­თო­ბა­ში დე­ლი­კა­ტუ­რი მო­ტი­ვე­ბიც მო­ნა­წი­ლე­ობ­და.
ალ­ბათ, ვერ გავ­კად­ნი­ერ­დე­ბო­დი, და­მე­წე­რა "ად­ა­მი­ა­ნი ბე­დის გა­რე­შე", რომ არა ერ­თი სა­გან­გე­ბო გა­რე­მო­ე­ბა. ჩვენ გვყავ­და სა­ერ­თო მე­გო­ბა­რი ქა­ლი, ძალ­ზე ნი­ჭი­ე­რი მსა­ხი­ო­ბი, რო­მე­ლიც, მის­და სა­უ­ბე­დუ­როდ, გა­ი­ტა­ცა მე­ტა­ფი­ზი­კურ­მა პრობ­ლე­მებ­მა. ამ გა­ტა­ცე­ბამ იმს­ხ­ვერ­პ­ლა მი­სი კა­რი­ე­რა­ცა და ნი­ჭიც. უშ­უ­ა­ლოდ სცე­ნა­ზე, ამა თუ იმ ტი­რა­დის ან დი­ა­ლო­გის წარ­მოთ­ქ­მი­სას ქალს უეც­რად "წა­მო­უვ­ლი­და" ხოლ­მე: გლო­ბა­ლუ­რი იდ­ე­ე­ბით შეპყ­რო­ბი­ლი მსა­ხი­ო­ბი ყო­ველ­გ­ვარ ინ­ტე­რესს ჰკარ­გავ­და იმ­ის მი­მართ, რაც უნ­და ეტ­ი­ტი­ნა მოქ­მე­დე­ბის მსვლე­ლო­ბის დროს. ეს მტკი­ცე ხა­სი­ა­თის მქო­ნე პი­როვ­ნე­ბა თა­ვის გან­ც­დებს არც მა­ლავ­და, რაც მის თა­მაშ­ზე ზე­მოქ­მე­დებ­და. ქა­ლი და­ტო­ვეს თე­ატ­რ­ში, მაგ­რამ მარ­ტო­ო­დენ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო, არც­თუ რთულ რო­ლებს აძ­ლევ­დ­ნენ. მან ის­არ­გებ­ლა შემ­თხ­ვე­ვით და მთლი­ა­ნად მი­ე­ცა თა­ვის მიდ­რე­კი­ლე­ბას მე­დი­ტა­ცი­ი­სად­მი, თან ეძ­ებ­და პა­სუ­ხებს იმ კითხ­ვებ­ზე, რომ­ლებ­შიც აქ­სოვ­და მის მარ­თ­ლაც რომ მგზნე­ბა­რე სულს. პა­სუ­ხე­ბის მი­სა­ღე­ბად ის ჯერ ელ­ი­ა­დეს­თან მი­დი­ო­და, შემ­დეგ კი, უკ­ვე ოდ­ნავ დამ­ცხ­რა­ლი, ჩემ­თან. ერთ მშვე­ნი­ერ დღეს ელ­ი­ა­დემ ვერ მო­ით­მი­ნა და ქა­ლი სახ­ლი­დან გა­აგ­დო. გაწ­ბი­ლე­ბუ­ლი მსა­ხი­ო­ბი ჩემ­თან მო­ვარ­და, რა­თა თა­ვი­სი გან­ც­დე­ბი გა­ე­ზი­ა­რე­ბი­ნა. ამ­ის შემ­დეგ ერთ­მა­ნეთს ხში­რად ვნა­ხუ­ლობ­დით; ყვე­ლაფ­რის თქმის სა­შუ­ა­ლე­ბას ვაძ­ლევ­დი და ვუს­მენ­დი. რაც მარ­თა­ლია, მარ­თა­ლია, გან­საც­ვიფ­რე­ბე­ლი პი­როვ­ნე­ბა გახ­ლ­დათ, მაგ­რამ ის­ე­თი მომ­თხოვ­ნი, ის­ე­თი აბ­ე­ზა­რი და ამ­ას­თან, ის­ე­თი ჯი­უ­ტი იყო, რომ ყო­ვე­ლი ჩვე­ნი შეხ­ვედ­რის შემ­დეგ, გა­ოგ­ნე­ბუ­ლი და სრუ­ლი­ად გა­და­ქან­ცუ­ლი, პირ­ველ­სა­ვე დუ­ქან­ში მივ­დი­ო­დი და ვთვრე­ბო­დი. მიყ­რუ­ე­ბუ­ლი სოფ­ლი­დან ჩა­მო­სუ­ლი ეს თვით­ნას­წავ­ლი გლე­ხი ქა­ლი არ­აჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი აღ­მაფ­რე­ნით, ბრწყინ­ვა­ლედ მსჯე­ლობ­და არ­ყოფ­ნის უფს­კ­რუ­ლის შე­სა­ხებ. ის და­ე­უფ­ლა რამ­დე­ნი­მე უც­ხო ენ­ას, გა­ტა­ცე­ბუ­ლი იყო თე­ო­სო­ფი­ით, კითხუ­ლობ­და გა­მო­ჩე­ნილ პო­ეტ­თა ქმნი­ლე­ბებს. მი­სი რამ­დე­ნი­მე თავ­გა­და­სა­ვა­ლი მარ­ცხით დამ­თავ­რ­და, მაგ­რამ არც ერ­თი მათ­გა­ნი არ გა­ნუც­დია ისე მძაფ­რად, რო­გორც - უკ­ა­ნას­კ­ნე­ლი. მსა­ხი­ო­ბის ღირ­სე­ბე­ბის, ის­ე­ვე, რო­გორც მი­სი ტრა­გი­კუ­ლი გან­ც­დე­ბის უჩ­ვე­უ­ლო მას­შ­ტა­ბუ­რო­ბის გა­მო ჩვე­ნი ნაც­ნო­ბო­ბის და­საწყის­ში ვე­რაფ­რით ვხსნი­დი ელ­ი­ა­დეს უტ­ი­ფარ საქ­ცი­ელს. სა­მა­გი­ე­როს გა­დახ­დის მიზ­ნით დავ­წე­რე "ად­ა­მი­ა­ნის ბე­დის გა­რე­შე". რო­დე­საც ეს სტა­ტია გა­ზე­თის პირ­ველ სვეტ­ში გა­მოქ­ვეყ­ნ­და, ქა­ლი აღფ­რ­თო­ვან­და, ხმა­მაღ­ლა წა­ი­კითხა თხზუ­ლე­ბა ჩე­მი თან­დას­წ­რე­ბით, თით­ქოს ის რო­მე­ლი­ღაც პი­ე­სის საკ­ვან­ძო მო­მენ­ტი ყო­ფი­ლი­ყო, და თი­თო­ე­უ­ლი პა­რაგ­რა­ფი გან­მარ­ტა: "ამ­ა­ზე უკ­ე­თე­სი არ­ა­ფე­რი და­გი­წე­რია", - მითხ­რა მან. ეს შე­უ­სა­ბა­მო ქე­ბა, ფაქ­ტობ­რი­ვად, მას შე­ე­ხე­ბო­და, რად­გან თვი­თონ წა­მა­ქე­ზა სა­ა­მი­სოდ და მა­სა­ლაც მო­მა­წო­და. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით ჩავ­წ­ვ­დი ელ­ი­ა­დეს დაღ­ლი­სა და გა­ღი­ზი­ა­ნე­ბის მი­ზეზს, აგ­რეთ­ვე მის წი­ნა­აღ­მ­დეგ ჩე­მი გა­მოხ­დო­მის შე­უ­სა­ბა­მო­ბას; აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია, რომ სტა­ტი­ამ მას გუ­ლი კი არ დას­წყ­ვი­ტა, არ­ა­მედ - გა­არ­თო. ელ­ი­ა­დეს ეს თვი­სე­ბა სა­გან­გე­ბოდ ხაზ­გა­სას­მე­ლია: სა­კუ­თა­რი გა­მოც­დი­ლე­ბით ვი­ცი, რომ მწერ­ლებს დიდ­ხანს ახ­სოვთ და სტან­ჯავთ ხოლ­მე მათ წი­ნა­აღ­მ­დეგ მარ­ჯ­ვედ გა­მიზ­ნუ­ლი შე­უ­რაცხ­ყო­ფა.
იმ­ა­ვე პე­რი­ოდ­ში ელ­ი­ა­დე შე­უდ­გა ლექ­ცი­ე­ბის კითხ­ვას ბუ­ქა­რეს­ტის უნ­ი­ვერ­სი­ტე­ტის ფი­ლო­ლო­გის ფა­კულ­ტეტ­ზე. რო­დე­საც კი შე­მეძ­ლო, ყო­ველ­თ­ვის ვეს­წ­რე­ბო­დი მათ. სუ­ლი­ერ­მა გზნე­ბამ, რომ­ლი­თაც მი­სი სტა­ტი­ე­ბი უხ­ვად იყო გა­ჯე­რე­ბუ­ლი, ამ­ჯე­რა­დაც იჩ­ი­ნა თა­ვი. ეს იყო სი­ცოცხ­ლის ვიბ­რა­ცი­ით ყვე­ლა­ზე მე­ტად გაჟ­ღენ­თი­ლი და ყვე­ლა­ზე შთა­გო­ნე­ბუ­ლი ლექ­ცი­ე­ბი, რაც კი ოდ­ეს­მე მო­მეს­მი­ნა. ყო­ველ­გ­ვა­რი ჩა­ნა­წე­რე­ბის გა­რე­შე, ლი­რი­კუ­ლი ერ­უ­დი­ცი­ის გრი­გა­ლით ატ­ა­ცე­ბუ­ლი ელ­ი­ა­დე დარ­ბაზ­ში ის­რო­და ბო­ბო­ქარ, მაგ­რამ ლო­გი­კუ­რად ურ­თი­ერ­თ­და­კავ­ში­რე­ბულ ფრა­ზებს და მათ ხე­ლის მკვეთრ მოძ­რა­ო­ბებს აყ­ო­ლებ­და. გა­დი­ო­და და­ძა­ბუ­ლი სა­ა­თი, რომ­ლის შემ­დეგ - მარ­თ­ლაც რომ საკ­ვირ­ვე­ლია, - მას დაღ­ლი­ლო­ბის ნი­შან-წყა­ლიც კი არ ეტ­ყო­ბო­და. ელ­ი­ა­დეს თით­ქოს შე­ეძ­ლო დაღ­ლი­ლო­ბის უს­ას­რუ­ლოდ გა­და­ვა­დე­ბა. ყვე­ლა­ფე­რი ნე­გა­ტი­უ­რი, ყო­ვე­ლი­ვე ის, რაც იწ­ვევს ფი­ზი­კურ­სა და სუ­ლი­ერ თვით­გა­ნად­გუ­რე­ბას, მის­თ­ვის უც­ხო იყო, და ახ­ლაც ასეა. აქ­ე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მას არ ახ­ა­სი­ა­თებს უდრ­ტ­ვინ­ვე­ლი მორ­ჩი­ლე­ბა, ლა­მენ­ტა­ცი­ე­ბი, თვით­გან­ქი­ქე­ბა, რომ­ლე­ბიც გუ­ლის­ხ­მობს ჩიხს, მა­რაზმს, მო­მავ­ლის არ­არ­სე­ბო­ბას. შე­იძ­ლე­ბა, ეს მსჯე­ლო­ბაც კად­ნი­ე­რი იყ­ოს, მაგ­რამ, ვფიქ­რობ, ელ­ი­ა­დეს, რო­მე­ლიც გო­ნე­ბით მშვე­ნივ­რად სწვდე­ბა ცოდ­ვის არსს, ცოდ­ვის გრძნო­ბა არ გა­აჩ­ნია, სა­ა­მი­სოდ ის ძალ­ზე ფიცხი, დი­ნა­მი­უ­რი, სულ­ს­წ­რა­ფია, ზედ­მე­ტად აღ­სავ­სეა სა­მო­მავ­ლო გეგ­მე­ბით და მი­ილ­ტ­ვის ახ­ა­ლი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ბის­კენ. ცოდ­ვის გრძნო­ბა უჩნ­დე­ბა მხო­ლოდ იმ­ას, ვინც უს­ას­რუ­ლოდ ღე­ჭავს წარ­სუ­ლის სა­ცოხ­ნელს, ვინც სა­მუ­და­მოდ გა­ეჩხი­რა ამ წარ­სულ­ში და თა­ვის დახ­ს­ნა არ შე­უძ­ლია, ვინც თხზავს ცოდ­ვებს ზნე­ობ­რი­ვი წა­მე­ბი­სად­მი მიდ­რე­კი­ლე­ბის კარ­ნა­ხით და სი­ა­მოვ­ნებს თი­თო­ე­უ­ლი იმ სა­მარ­ცხ­ვი­ნო ან გა­მო­უს­წო­რე­ბე­ლი საქ­ცი­ე­ლის გახ­სე­ნე­ბა, რო­მე­ლიც მან ჩა­ი­დი­ნა, ან კი­დევ - აპ­ი­რებ­და ჩა­დე­ნას. ყო­ვე­ლი ამგ­ვა­რი პი­როვ­ნე­ბა შეშ­ლი­ლია. მხო­ლოდ მას არ ენ­ა­ნე­ბა დრო სა­ი­მი­სოდ, რა­თა ჩა­აღ­წი­ოს თვით­გ­ვე­მის უფს­კ­რულ­ში - დამ­კ­ვიდ­რ­დეს იქ და ლაფ­ში იგ­ო­რა­ოს, - ის ხომ იმ­ა­ვე ყა­ლიბ­შია გა­მომ­ცხ­ვა­რი, რო­მელ­შიც ჭეშ­მა­რი­ტი ქრის­ტი­ა­ნის სუ­ლი ყა­ლიბ­დე­ბა, ქრის­ტი­ა­ნი­სა, რო­მე­ლიც გა­წა­მე­ბუ­ლი არ­სე­ბაა, შე­ლა­ხუ­ლი სუ­ლით. მი­სი არ­ა­ჯან­სა­ღი სურ­ვი­ლია, შეჩ­ვე­ნე­ბულ იქ­ნას. სა­ბო­ლო­ოდ ის იმ­არ­ჯ­ვებს ამ სურ­ვილ­ზე, მაგ­რამ ეს გა­მარ­ჯ­ვე­ბა (ე.წ. "რწმე­ნის მო­პო­ვე­ბა") სრუ­ლი რო­დია. პას­კა­ლი­სა და კირ­კე­გო­რის შემ­დეგ "ხსნას" ვე­ღარ წარ­მო­ვიდ­გენთ სხვა­დას­ხ­ვაგ­ვა­რი სა­ხიჩ­რო­ბე­ბი­სა და ში­ნა­გა­ნი დრა­მით ფა­რუ­ლი ტკბო­ბის გა­რე­შე. ამ­ჟა­მად, რო­დე­საც მო­და­ში შე­მო­ვი­და "შეჩ­ვე­ნე­ბუ­ლო­ბის და­ღი" - რა თქმა უნ­და, ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში, - გვინ­და, რომ მთე­ლი სამ­ყა­რო, შეჩ­ვე­ნე­ბუ­ლი­ვით, კა­ე­შან­მა მო­იც­ვას. მაგ­რამ გა­ნა შე­საძ­ლე­ბე­ლია მეც­ნი­ე­რის შეჩ­ვე­ნე­ბა? ან რა მი­ზე­ზით უნ­და მოხ­დეს ეს? ცნო­ბი­ლია რომ რაც უფ­რო ფარ­თოა ცოდ­ნა, მით უფ­რო ძნე­ლია ჯო­ჯო­ხე­თის წარ­მოდ­გე­ნა: მი­სი წრე­ე­ბი ძალ­ზე ვიწ­როვ­დე­ბა. ალ­ბათ, ახ­ლა ქრის­ტი­ა­ნო­ბის მარ­ტო­ო­დენ პირ­ქუ­ში ას­პექ­ტე­ბი თუ გაგ­ვიღ­ვი­ძებს გარ­კ­ვე­ულ გან­ც­დებს; სწო­რედ მი­სი ბნე­ლით მო­ცუ­ლი სიღ­რ­მე­ე­ბის ჭვრე­ტა ავ­ლენს ამ რე­ლი­გი­ის არსს. და თუ ჩვე­ნი წარ­მოდ­გე­ნე­ბი სი­მარ­თ­ლეს შე­ე­სა­ბა­მე­ბა, მა­შინ ელ­ი­ა­დე ნამ­დ­ვი­ლად გან­დ­გო­მი­ლია ქრის­ტი­ა­ნო­ბის­გან, რო­გორც მი­სი პრო­ფე­სი­ის, ას­ე­ვე - შე­ხე­დუ­ლე­ბე­ბის ძა­ლით. ხომ არაა ელ­ი­ა­დე ერთ-ერ­თი ყვე­ლა­ზე ბრწყინ­ვა­ლე წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი ახ­ა­ლი ალ­ექ­სან­დ­რიზ­მი­სა, რო­მე­ლიც, მი­სი ძვე­ლი ნა­ირ­სა­ხე­ო­ბის მსგავ­სად, ათ­ა­ნაბ­რებს ყვე­ლა რე­ლი­გი­ას და უპ­ი­რა­ტე­სო­ბას არ ან­ი­ჭებს არც ერთ მათ­განს? რო­მე­ლი რე­ლი­გია უნ­და ამ­ჯო­ბი­ნოთ, რო­მე­ლი და­იც­ვათ და რო­მელ ღვთა­ე­ბას უნ­და მო­უ­წო­დოთ, თუ არ გსურთ მა­თი იერ­არ­ქი­უ­ლად დაწყო­ბა? ძნე­ლად წარ­მო­სად­გე­ნია, რო­გორ ლო­ცუ­ლობს რე­ლი­გი­ა­თა ის­ტო­რი­ის სპე­ცი­ა­ლის­ტი. და თუ ის მარ­თ­ლაც ლო­ცუ­ლობს, ეს ნიშ­ნავს, რომ მეც­ნი­ე­რი გა­ნუდ­გა თა­ვის პრო­ფე­სი­ას, და­უ­პი­რის­პირ­და სა­კუ­თარ თავს, ან­ად­გუ­რებს თა­ვის­სა­ვე "ტრაქ­ტა­ტებს", სა­დაც არ ფი­გუ­რი­რებს არც ერ­თი ჭეშ­მა­რი­ტი ღმერ­თი და ყვე­ლა ღმერ­თი ტოლ­მ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია. უმ­ა­დუ­რი შრო­მაა სხვი­სი ღმერ­თე­ბის აღ­წე­რა. ნე­ბის­მი­ე­რი შე­სა­ნიშ­ნა­ვი კო­მენ­ტა­რი საქ­მეს ვერ უშ­ვე­ლის - ღმერ­თე­ბის­გან მხო­ლოდ გა­მო­ნა­წუ­რი დარ­ჩე­ბა, მათ გა­ცოცხ­ლე­ბას კი ვე­რა­ვინ შეძ­ლებს. ღმერ­თე­ბის ურ­თი­ერ­თ­შე­და­რე­ბი­სას ელ­ი­ა­დე მხო­ლოდ შუბ­ლით შე­ა­ჯა­ხებს მათ ერთ­მა­ნეთს, რაც სა­ერ­თო ზა­რალს გა­მო­იწ­ვევს, არა ღმერ­თე­ბის, არ­ა­მედ ან­ე­მი­უ­რი სიმ­ბო­ლო­ე­ბის, რომ­ლებ­თა­ნაც მორ­წ­მუ­ნეს არ­ა­ფე­რი ეს­აქ­მე­ბა - თუ ვი­გუ­ლის­ხ­მებთ, რომ ერ­უ­დი­ცი­ის, მი­უ­კერ­ძო­ებ­ლო­ბი­სა და ირ­ო­ნი­ის ეგ­ზომ მა­ღალ დო­ნე­ზე შე­იძ­ლე­ბა ფე­ხი მო­ი­კი­დოს ორ­თო­დოქ­სულ­მა რწმე­ნამ. ჩვენ ყვე­ლა­ნი, ელ­ი­ა­დეს მე­თა­უ­რო­ბით, - ყო­ფი­ლი მორ­წ­მუ­ნე­ე­ბი გახ­ლა­ვართ, ჩვენ ვართ მორ­წ­მუ­ნე­ე­ბი რე­ლი­გი­ის გა­რე­შე.

© “არილი”