ნაჯიბ მაჰფუზი

"ყო­ველ ნიჭს თა­ვი­სი ას­ა­კი აქვს"

(ინ­ტერ­ვიუ)

არ­ა­ბუ­ლი­დან თარ­გ­მ­ნა და­რე­ჯან გარ­და­ვა­ძემ


რო­დე­საც ნა­ჯიბ მაჰ­ფუზ­თან ამ შეხ­ვედ­რის ნე­ბარ­თ­ვა ვითხო­ვე, უარს ვე­ლო­დი მი­სი ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის ამ­ჟა­მინ­დე­ლი მდგო­მა­რე­ო­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მაგ­რამ ის, ჩვე­უ­ლე­ბი­სა­მებრ, დამ­თან­ხ­მ­და, უწ­ინ­დე­ლი კე­თილ­გან­წყო­ბით მი­მი­ღო და ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი დროც და­მით­მო, მი­უ­ხე­და­ვად მტან­ჯ­ვე­ლი ტკი­ვი­ლე­ბი­სა; სხვა­თა შო­რის, მას არც ჩვე­უ­ლი ხა­ლი­სი და­უ­კარ­გავს. ჯან­მ­რ­თე­ლო­ბის თა­ო­ბა­ზე რომ ვკითხე, მი­პა­სუ­ხა: "მტკი­ვან ხელს ახ­ლაც ვმკურ­ნა­ლო­ბო", შემ­დეგ კი სი­ცი­ლით და­ა­ყო­ლა: "მაგ­რამ სმე­ნა და მხედ­ვე­ლო­ბა ისე და­მიქ­ვე­ით­და, მკურ­ნა­ლო­ბა ვე­ღა­რას უშ­ვე­ლი­სო". მან მწერ­ლო­ბა­სა და ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში გან­ვ­ლილ გზა­ზე, იმ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს ქმნი­ლე­ბებ­ზე ის­ა­უბ­რა, რომ­ლებ­შიც სა­კუ­თარ თავს ხე­დავს, ცენ­ზუ­რა­ზე და იმ­ა­ზეც, თრგუ­ნავს თუ არა იგი მხატ­ვ­რულ შე­მოქ­მე­დე­ბას.

- რო­გო­რია თქვე­ნი დღის გან­რი­გი, უწ­ინ­დე­ბუ­რად დათ­ქ­მუ­ლი შეხ­ვედ­რე­ბით არ­ის შეზ­ღუ­დუ­ლი?
- ჩე­მი დღე იწ­ყე­ბა ჩემს მე­გო­ბარ მუ­ჰა­მედ საბ­რის­თან ერ­თად. ის გა­ზეთ "ალ-აჰ­რა­მის" თა­ნამ­შ­რო­მე­ლია და პრე­სას მი­კითხავს ხოლ­მე. ამ­ის შემ­დეგ ვე­ლო­დე­ბი მკურ­ნალ ექ­იმს, შუ­ად­ღი­სას ვსა­დი­ლობ და ცო­ტა ხნით ვი­ძი­ნებ. ძა­ლი­ან ხში­რად მო­დი­ან ჩემ­თან მე­გობ­რე­ბი, რო­მელ­თა მეშ­ვე­ო­ბი­თაც ვეც­ნო­ბი პო­ლი­ტი­კი­სა და ლი­ტე­რა­ტუ­რის სი­ახ­ლე­ებს, რად­გან მე ვერ ვკითხუ­ლობ, ვერ ვუ­ყუ­რებ ტე­ლე­ვი­ზორს და ვერ ვუს­მენ რა­დი­ოს.
- თქვენ­ზე მოწყო­ბი­ლი თავ­დას­ხ­მი­სა და ამ ამ­ბის შე­დე­გებ­ზე მინ­და გკითხოთ...
- (ირ­ო­ნი­უ­ლად იღ­ი­მე­ბა) ამ უბ­ე­დუ­რე­ბის შე­დე­გად, უკ­ვე ორი წე­ლია, ვე­ღარ ვწერ. ჯე­რაც ვმკურ­ნა­ლობ და კა­ლამს ხელ­ში მხო­ლოდ სა­ვარ­ჯი­შოდ ვი­ღებ. ვი­მე­დოვ­ნებ, წე­რას ის­ევ შევ­ძ­ლებ.
- არ გი­ფიქ­რი­ათ, უკ­არ­ნა­ხოთ ვინ­მეს და ჩა­ა­წე­რი­ნოთ, რა­თა თქვენს ნა­წე­რებ­თან შეხ­ვედ­რის სი­ხა­რუ­ლი არ მო­აკ­ლ­დეს კა­ლამს მო­ნატ­რე­ბულ მკითხ­ველს?
- მარ­თა­ლი გითხ­რათ, არ შე­მიძ­ლია. მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა აზ­როვ­ნე­ბას და სა­კუ­თა­რი ხე­ლით წე­რას ვარ შეჩ­ვე­უ­ლი, ახ­ლა ვე­ღარ გა­მო­ვიც­ვ­ლე­ბი. აი, ჩემს მე­მუ­ა­რებს კი უკ­ვე სა­მი წე­ლია ვკარ­ნა­ხობ ჟურ­ნა­ლისტს. ეს მე­მუ­ა­რე­ბი სა­და­ცაა დას­რულ­დე­ბა და მა­ლე ცალ­კე წიგ­ნა­დაც გა­მო­ვა.
- თქვე­ნი ბო­ლო ნა­წე­რე­ბი ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ხა­სი­ა­თი­საა. რო­გორ იქმ­ნე­ბო­და ის­ი­ნი და თქვით თუ არა მათ­ში სათ­ქ­მე­ლი?
- პირ­ველ რიგ­ში, უნ­და ითქ­ვას, რომ ეს ჩე­მი ბო­ლო ნა­წე­რე­ბი რო­დია. დავ­წე­რე ძა­ლი­ან მოკ­ლე ნო­ვე­ლე­ბი, რომ­ლე­ბიც იბ­ეჭ­დე­ბა ჟურ­ნალ­ში "ნა­ხე­ვა­რი დუ­ნია". ამ ნო­ვე­ლებ­მა მაგ­რ­ძ­ნო­ბი­ნა, რომ მე კვლავ ვმუ­შა­ობ. ავ­ტო­ბი­ოგ­რა­ფია უც­ნა­ურ ვი­თა­რე­ბა­ში და­ი­წე­რა; კუჭს ვუ­ჩი­ო­დი და ლონ­დონ­ში აღ­მოჩ­ნ­და, რომ ოპ­ე­რა­ცია მჭირ­დე­ბო­და. ლონ­დონ­ში წას­ვ­ლამ­დე, მე­რე კი იქ­ი­დან დაბ­რუ­ნე­ბი­სა და გა­მო­ჯან­მ­თე­ლე­ბის შემ­დე­გაც ვე­ძებ­დი რა­ი­მე თავ­შე­საქ­ცევს. ამ­ი­ტო­მაც ვი­წერ­დი ყვე­ლა­ფერს, რაც თავ­ში მომ­დი­ო­და. გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბა­ზე კი არ ვფიქ­რობ­დი. წე­რა რომ და­ვამ­თავ­რე, გა­და­ვი­კითხე და აღ­მო­ვა­ჩი­ნე, რომ ნა­წე­რი რე­დაქ­ტი­რე­ბას სა­ჭი­რო­ებ­და. ჩა­ვას­წო­რე. გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბა­ზე ის­ევ არ მი­ფიქ­რია, რად­გან ჟან­რი ვერ მო­ვუ­ძებ­ნე. ის არც ნო­ვე­ლა იყო, არც რო­მა­ნი და რა­საკ­ვირ­ვე­ლია, არც პო­ე­ზია... მაშ, რა სა­ხით შე­მე­თა­ვა­ზე­ბი­ნა იგი მკითხ­ვე­ლის­თ­ვის? ჩე­მი მე­გობ­რე­ბის ნა­წი­ლი მირ­ჩევ­და მის გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბას, ნა­წი­ლი წი­ნა­აღ­მ­დე­გი იყო. ცო­ტა არ იყ­ოს, მომ­წყინ­და ეს და­უმ­თავ­რე­ბე­ლი ურ­თი­ერ­თ­და­პი­რის­პი­რე­ბა და მის­თ­ვის რომ ბო­ლო მო­მე­ღო, ავ­დე­ქი და "ალ-აჰ­რამს" გა­ვუგ­ზავ­ნე. და­ი­ბეჭ­და და ჩემ­თ­ვის სრუ­ლი­ად მო­უ­ლოდ­ნე­ლად აღ­მოჩ­ნ­და, რომ იგი ბევრს მო­ე­წო­ნა.
- მო­გე­ნატ­რე­ბათ ხოლ­მე თქვე­ნი რო­მე­ლი­მე ნა­წარ­მო­ე­ბის წა­კითხ­ვა?
- მარ­თა­ლი გითხ­რათ, არ­ა­სო­დეს მიყ­ვარ­და ჩე­მი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბის კითხ­ვა მა­თი და­წე­რის შემ­დეგ, მაგ­რამ ვუ­ყუ­რებ­დი კი მათ ტე­ლე­ვი­ზი­ით ან კი­ნო­ში; თუმ­ცა, ამ­ჟა­მად, ორ­ი­ვე ერთ­ნა­ი­რად მი­ჭირს. აქ­ვე მინ­და აღვ­ნიშ­ნო, რომ ფილ­მე­ბად ან სე­რი­ა­ლე­ბად ეკ­რა­ნი­ზე­ბუ­ლი ჩე­მი ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბის უმ­რავ­ლე­სო­ბა სავ­სე­ბით მი­სა­ღე­ბი მგო­ნია, მცი­რე გა­მო­ნაკ­ლის­თა გარ­და.
- ხომ არ ფიქ­რობთ, რომ თქვენს რო­მა­ნებს ეკ­რა­ნი­ზე­ბამ პო­პუ­ლა­რო­ბა შეჰ­მა­ტა?
- შე­და­რე­ბაც არ არ­ის ნა­ბეჭდ ჩარ­ჩო­ში მომ­წყ­ვ­დე­ულ ნაშ­რომ­სა და მის ეკ­რა­ნი­ზე­ბულ ვა­რი­ანტს შო­რის, იქ­ნე­ბა ეს სა­ტე­ლე­ვი­ზიო თუ კი­ნე­მა­ტოგ­რა­ფი­უ­ლი ვა­რი­ან­ტი. ჩე­მი ტექ­ს­ტე­ბი ზე­პი­რად იც­ის მი­ლი­ონ­მა მა­ყუ­რე­ბელ­მა მა­შინ, რო­ცა მა­თი მკითხ­ვე­ლი რამ­დე­ნი­მე ათ­ასს არ აღ­ე­მა­ტე­ბა. ეკ­რა­ნი­ზე­ბა ლი­ტე­რა­ტუ­რის­თ­ვის სა­სარ­გებ­ლოა, რად­გან იგი ავრ­ცე­ლებს მას იმ ხალ­ხ­შიც, რო­მე­ლიც არ კითხუ­ლობს.
- თქვე­ნი რო­მა­ნე­ბის ეკ­რა­ნი­ზე­ბუ­ლი ვა­რი­ან­ტე­ბი ნა­ჯიბ მაჰ­ფუ­ზის პი­როვ­ნე­ბის ამ­სახ­ვე­ლია თუ რე­ჟი­სო­რის?
- კი­ნე­მა­ტოგ­რა­ფი­ულ ფილ­მებ­ში რე­ჟი­სო­რი ნო­მერ პირ­ვე­ლი ფი­გუ­რაა, რად­გან ის ას­რუ­ლებს მთა­ვარ სა­მუ­შა­ოს. იგი მწერ­ლის ნა­წარ­მო­ებს მი­სე­უ­ლი თვალ­თა­ხედ­ვით გვთა­ვა­ზობს. ას­ე­ვე ხდე­ბა ტე­ლე­ვი­ზი­ა­შიც. ნა­წე­რი, რო­მე­ლიც ხი­ლულ მხატ­ვ­რულ ნა­წარ­მო­ე­ბად იქ­ცე­ვა, უკ­ვე რე­ჟი­სორს ემ­ორ­ჩი­ლე­ბა. არ­ა­სო­დეს მიც­დია სა­კუ­თა­რი აზ­რი მო­მეხ­ვია თავ­ზე რო­მე­ლი­მე რე­ჟი­სო­რის­თ­ვის. მათ თა­ვი­ან­თი შე­ხე­დუ­ლე­ბი­სა­მებრ მოქ­მე­დე­ბის სრულ თა­ვი­სუფ­ლე­ბას ვუ­ტო­ვებ­დი.
- თქვე­ნი რო­მა­ნე­ბი­დან რო­მე­ლია ყვე­ლა­ზე ახ­ლოს თქვენს გო­ნე­ბა­სა და გულ­თან?
- არ არ­სე­ბობს ას­ე­თი გან­საზ­ღ­ვ­რუ­ლი რო­მა­ნი. რო­გორც შვი­ლებს არ არ­ჩე­ვენ, ისე მათ ვერ გან­ვას­ხ­ვა­ვებ. თუმ­ცა ზოგ რო­მან­ზე მე­ტი ჯა­ფა მაქვს გა­წე­უ­ლი სხვებ­თან შე­და­რე­ბით, მა­გა­ლი­თად, ტრი­ლო­გი­ა­ში, ეპ­ო­პე­ა­ში "ალ-ხა­რა­ფი­ში", "ათ­ას ერთ ღა­მე­ში" და ზოგ ნო­ვე­ლა­ში.
- ნა­ჯიბ მაჰ­ფუ­ზი თუა მი­სი რო­მა­ნე­ბის გმირ­თა შო­რის?
- ზუს­ტად მი­სი მსგავ­სი არა, მაგ­რამ ბევ­რ­ჯერ მით­ქ­ვამს, რომ ქე­მა­ლი, ტრი­ლო­გი­ა­ში, წარ­მო­ად­გენს იმ ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლურ და სუ­ლი­ერ გა­ნათ­ლე­ბას, რო­მელ­ზეც გა­ი­ზარ­და მთე­ლი ჩე­მი თა­ო­ბა.
- დიდ­ტა­ნი­ა­ნი რო­მა­ნი კონ­ტ­რასტს ხომ არ ქმნის ჩვე­ნი ეპ­ო­ქის სწრაფ რიტ­მ­თან?
- ლო­გი­კა ამ­ას ად­ას­ტუ­რებს. სწრაფ ეპ­ო­ქას უფ­რო მსუ­ბუ­ქი ნაშ­რო­მე­ბი ეს­ა­და­გე­ბა, თუმ­ცა რო­მანს თა­ვი­სი მკითხ­ვე­ლი ჰყავს მთელ მსოფ­ლი­ო­ში. ისე კი, ღმერ­თ­მა­ნი, არ ვი­ცი, ამ ინ­ტერ­ნე­ტის ეპ­ო­ქა­ში ეყ­ო­ლე­ბა­ღა მკითხ­ვე­ლი 1000-გვერ­დი­ან რო­მანს?
- ნა­სეს­ხო­ბა თუ მი­გაჩ­ნი­ათ და­საშ­ვე­ბად ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში?
- ნა­წე­რი, პირ­ველ რიგ­ში, ავ­ტო­რის სუ­ლის გა­მო­ძა­ხი­ლი უნ­და იყ­ოს, სხვა მწერ­ლე­ბის რა გავ­ლე­ნის ქვე­შაც არ უნ­და იმ­ყო­ფე­ბო­დეს იგი. ნა­სეს­ხო­ბა ალ­ბათ უფ­რო კი­ნო­ში შე­იძ­ლე­ბა მოხ­დეს...
- აქვს თუ არა ტა­ლანტს გან­საზ­ღ­ვ­რუ­ლი ას­ა­კი?
- ვი­ღა­ცა დიდ­ხანს წერ­და ბევრს, ვი­ღა­ცა უფ­რო ნაკ­ლებს, ვი­ღაც კი მთე­ლი სი­ცოცხ­ლე ერთ რო­მანს წერს... ყო­ველ ნიჭს თა­ვი­სი ას­ა­კი აქვს. მე ვიც­ნობ ხალხს, რო­მელ­თაც ერ­თი ან ორი ნა­წარ­მო­ე­ბი შექ­მ­ნეს და ამ­ის შემ­დეგ აღ­ა­რა­ფე­რი.
- შე­იძ­ლე­ბა მწე­რალ­მა დრო­ე­ბი­თი უნ­ა­ყო­ფო­ბის შემ­დეგ ის­ევ გა­ნაგ­რ­ძოს წე­რა?
- ეს მე შე­მემ­თხ­ვა. 5 წე­ლი (1952-57 წ.წ.) წე­რა შეწყ­ვე­ტი­ლი მქონ­და, მხო­ლოდ კი­ნოს­ცე­ნა­რებს ვწერ­დი, შემ­დეგ კვლავ და­ვუბ­რუნ­დი ლი­ტე­რა­ტუ­რას.
- თქვენ სა­ხელ­მ­წი­ფო მო­ხე­ლე იყ­ა­ვით და თან მწე­რა­ლი, მოქ­მე­დებს თუ არა თა­ნამ­დე­ბო­ბა მწე­რალ­ზე?
- მოქ­მე­დებს და ეს გავ­ლე­ნა პო­ზი­ტი­უ­რი­ცაა და ნე­გა­ტი­უ­რიც. ყვე­ლა­ზე უარ­ყო­ფი­თი თვი­სე­ბა, რაც ამ­ას თან ახ­ლავს, ეს მწერ­ლის აქ­ტი­ვო­ბის სამ­სა­ხუ­რის­თ­ვის ხარ­ჯ­ვაა, პო­ზი­ტი­უ­რი მხა­რე კი ცხოვ­რე­ბი­სე­უ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა და იმ პი­როვ­ნე­ბებ­თან ნაც­ნო­ბო­ბაა, რომ­ლებ­თა­ნაც მას სამ­სა­ხუ­რი აკ­ავ­ში­რებს.
- სიყ­ვა­რუ­ლი? უნ­და გა­მოს­ცა­დოს იგი მწე­რალ­მა, რომ წე­როს მას­ზე?
- მე ასე მგო­ნია, თუ კა­ცი შეყ­ვა­რე­ბუ­ლია, ის უკ­ეთ წერს. რო­ცა უყ­ვარს, მი­სი სუ­ლი უფ­რო სავ­სე და მდი­და­რია, რაც გა­ნაწყობს რო­გორც სიყ­ვა­რულ­ზე, ისე სხვა თე­მებ­ზე სა­წე­რად.
- შე­იძ­ლე­ბა წე­რა შე­მო­სავ­ლის მი­ღე­ბი­სა და კო­მერ­ცი­უ­ლი მიზ­ნით?
- ეს პი­როვ­ნე­ბა­სა და მის ზნე­ო­ბა­ზეა და­მო­კი­დე­ბუ­ლი. ზო­გი კარ­გად გა­მო­ი­ძი­ებს ხოლ­მე, ხალხს რა სჭირ­დე­ბა. წერს და აქ­ვეყ­ნებს მას და შე­მო­სა­ვალ­საც იღ­ებს, მაგ­რამ ეს არ არ­ის ნამ­დ­ვი­ლი მწერ­ლო­ბა, ეს წე­რის გარ­კ­ვე­უ­ლი სა­ხეა, იგი მწერ­ლის ში­ნა­გა­ნი "მე"-დან მო­დის, რო­მე­ლიც ამ თა­ვი­სი ექს­პე­რი­მენ­ტით სა­კუ­თარ კმა­ყო­ფი­ლე­ბას უფ­რო წინ აყ­ე­ნებს, ვიდ­რე ნა­წე­რის მკითხ­ვე­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის მი­სა­ღებ­ლო­ბა-მი­უ­ღებ­ლო­ბას.
- ნა­ჯიბ მაჰ­ფუ­ზის შე­მოქ­მე­დე­ბას რა გა­მო­არ­ჩევს სხვა­თა­გან?
- ერ­თი ნიშ­ნით მი­სი და­ხა­სი­ა­თე­ბა არ შე­მიძ­ლია, რად­გან ის ერთ­მა­ნეთს უთ­ავ­სებს ის­ტო­რი­ულ მწერ­ლო­ბას, რო­მან­ტიზმს, რე­ა­ლიზმს, სიმ­ბო­ლიზ­მ­სა და ექს­პ­რე­სი­ო­ნიზმს.
- თქვენ ხან­მოკ­ლე პე­რი­ო­დი (სულ 10 თვე) ხე­ლოვ­ნე­ბის ნა­წარ­მო­ებ­თა ცენ­ზუ­რას ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობ­დით. ცენ­ზუ­რა ეხ­მა­რე­ბა ხე­ლოვ­ნე­ბას?
- მი­მაჩ­ნია, რომ გო­ნივ­რუ­ლი ცენ­ზუ­რა თა­ვად შე­მოქ­მედ­თა სა­სი­კე­თოდ მუ­შა­ობს. იგი კა­ნო­ნის და ზნე­ობ­რი­ვი ეთ­ი­კის სა­ფუძ­ველ­ზე გან­საზ­ღ­ვ­რავს და­საშ­ვებ­სა და აკრ­ძა­ლულს. ცენ­ზუ­რა­ში მუ­შა­ო­ბის მან­ძილ­ზე ვი­ყა­ვი ხე­ლოვ­ნე­ბის ქო­მა­გი და ამ­ას­ვე ვითხოვ­დი ჩე­მი კო­ლე­გე­ბის­გან... ისე, მწე­რალს ბევ­რად მე­ტი თა­ვი­სუფ­ლე­ბის მი­ცე­მის სა­შუ­ა­ლე­ბა აქვს სა­კუ­თა­რი თა­ვის­თ­ვის, ვიდ­რე კი­ნე­მა­ტოგ­რა­ფისტს.
- რო­გორ გგო­ნი­ათ, თქვენს მი­ერ ნო­ბე­ლის პრე­მი­ის მი­ღე­ბით, არ­ა­ბუ­ლი რო­მა­ნი მსოფ­ლიო ლი­ტე­რა­ტუ­რის ორ­ბი­ტა­ზე გა­ვი­და?
- დარ­წ­მუ­ნე­ბუ­ლი ვარ, რომ ბევრ არ­აბ ლი­ტე­რა­ტორს შე­იძ­ლე­ბა ეწ­ო­დოს მსოფ­ლიო დო­ნის, რაც იმ­ას ნიშ­ნავს, რომ მა­თი წა­კითხ­ვა შე­საძ­ლე­ბე­ლია მშობ­ლი­უ­რი გა­რე­მოს ფარ­გ­ლებს გა­რე­თაც.
- ის­რა­ელ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბის ნორ­მა­ლი­ზა­ცი­ა­ზე რა აზ­რი­სა ხართ?
- ნორ­მა­ლი­ზა­ცია ზავ­სა და მშვი­დო­ბას გუ­ლის­ხ­მობს, მათ პა­რა­ლე­ლუ­რად მიმ­დი­ნა­რე­ობს. მშვი­დო­ბას კი ამ­ჟა­მად წინ დაბ­რ­კო­ლე­ბე­ბი ეღ­ო­ბე­ბა.
- მიმ­დი­ნა­რე ვი­თა­რე­ბა­ში, რო­ცა სამ­შ­ვი­დო­ბო პრო­ცე­სი კრი­ზისს გა­ნიც­დის, და­საშ­ვე­ბად მი­გაჩ­ნი­ათ ის­რა­ე­ლელ მწერ­ლებ­თან შეხ­ვედ­რა?
- ამ­ას­თან მა­გას რა კავ­ში­რი აქვს! თვით ომ­ის პი­რო­ბებ­შიც კი შე­უძ­ლი­ათ ჩემ­თან კონ­ტაქ­ტი. ხე­ლის შემ­შ­ლე­ლი რა უნ­და იყ­ოს? რა­ტომ ვეტყ­ვი უარს ვინ­მეს, თუ­კი იგი ჩემ­თან შეხ­ვედ­რას ით­ხოვს?! რი­სი უნ­და მე­ში­ნო­დეს?!

© “არილი”