ნოდარ ებრალიძე

ჩე­ლა


"... ღმერ­თო, ას­ე­თი ხალ­ხი­ცაა ქვეყ­ნად, ის­ი­ნიც ჩვენ­სა­ვით ად­ა­მი­ა­ნე­ბი არ­ი­ან, არ­ა­და შვიდ სა­ა­თამ­დე ლო­გინ­ში წვა­ნან; მე­რე სად? თა­ვის სახ­ლ­ში, ბი­ნა­ში. სამ­სა­ხურ­შიც და­დი­ან რვა სა­ა­თის­თ­ვის, იქ­აც სხე­დან, ან­და ოთ­ა­ხებ­სა და დარ­ბა­ზებს ჰგვი­ან, სა­ღა­მო­თი შინ ბრუნ­დე­ბი­ან, სა­მუ­შა­ოს­თან საქ­მე აღ­ა­რა აქვთ. მე­ო­რე დღე­საც, კარ­გა გა­თე­ნე­ბამ­დე, სა­წოლ­ში კოტ­რი­ა­ლო­ბენ. ად­გე­ბი­ან, ჩა­ის მი­ირ­თ­მე­ვენ, უბ­ა­ტო­ნოდ ხმას არ­ა­ვინ გას­ცემს, ჩა­იც­ვა­მენ და გას­წე­ვენ სა­მუ­შა­ო­ზე... მე და ჩე­მის­თა­ნებ­მა რა­ღა და­ვა­შა­ვეთ? ღმერ­თო, მთე­ლი ღა­მე ამ ალ­ქა­ჯებს უნ­და ვა­ყუ­რა­დოთ, რა­მე არ მო­ი­წი­ონ. ოთ­ხი სა­ა­თის­თ­ვის უკ­ვე ზე­ზე უნ­და ვი­ყო. და­ვარ­წყუ­ლო, ბა­გა­ში შვრია ჩა­ვუ­ყა­რო, გავ­წ­მინ­დო, დავ­ვარ­ცხ­ნო, შე­საბ­მე­ლად გა­ვამ­ზა­დო. მე­რე ბაშ­ტე­ებს მივ­დ­გე და­სა­სუფ­თა­ვებ­ლად. იპ­ოდ­რო­მი­დან მობ­რუ­ნე­ბუ­ლი გა­მოვ­ხ­ს­ნა და, სა­ნამ არ და­უწყ­ნარ­დე­ბა გულ-მუ­ცე­ლი, ვა­ტა­რო, გა­მო­ვა­ნა­ბი­ჯო; ოფ­ლის შეშ­რო­ბას ვინ და­ე­ძებს, ფერ­დი არ უნ­და უფ­ეთ­ქავ­დეს, თით­ქოს ახ­ლა გა­მო­ვიყ­ვა­ნე თავ­ლი­და­ნო. თუ შე­ჯიბ­რის დღეა, კი­დევ უარ­ე­სი, თი­თო სა­ა­თი უნ­და ამ­ათ ჩაწყ­ნა­რე­ბას..."
თე­დომ გაკ­ვირ­ვე­ბით აიხ­ე­და. ეგ­ო­ნა, სხვას ელ­ა­პა­რა­კე­ბო­და ეს მე­ჯი­ნი­ბე დე­და­კა­ცი, შე­უ­ხე­და­ვი, კი­სერ­ჩა­ვარ­დ­ნი­ლი, სარ­ბო­ლო თავ­ლის ახ­ალ­გაზ­რ­და, ტა­ნად, ღო­ნი­ერ ქა­ლებს - მე­ჯი­ნი­ბე­ებ­საც, მით უმ­ე­ტეს, ენ­ი­ო­ტე­ბის - მარ­ბო­ლა­რი ცხე­ნე­ბის, ჩორ­თ­მავ­ლე­ბის, მხედ­ნე­ლე­ბის დამ­ხ­მა­რე­ებ­საც არ­აფ­რით ჰგავ­და. არც ჩაც­მუ­ლო­ბით - ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი მუ­შა, გლე­ხი ქა­ლის სა­ნი­ა­და­გო კა­ბა ეც­ვა. ფეხ­ზე - სოფ­ლუ­რი ჩუს­ტე­ბი, თავ­ზეც გლე­ხუ­რი მან­დი­ლი ჰქონ­და წაკ­რუ­ლი.
კვი­რა დღე იყო. სა­დო­ღე და ჩორ­თ­მა­ვა­ლი ცხე­ნე­ბის რი­გი­თი ას­პა­რე­ზო­ბა მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და. თე­დო არც ტრი­ბუ­ნა­ზე გა­სუ­ლა და არც მინ­დ­ვ­რის­კენ მი­ახ­ლო­ე­ბია დო­ღებ­სა და რბო­ლებს. თავ­ლე­ბის ბო­ლო­ში პა­ტა­რა მდე­ლო­ზე თა­ვი­სი თეთ­რი იაბო ჰყავ­და სა­ბა­ლა­ხოდ გა­მოყ­ვა­ნი­ლი (მა­ი­სი იწ­უ­რე­ბო­და), აქ­ვე უამ­ებ­დ­ნენ ონ­კა­ნებ­ზე წა­მოც­მუ­ლი რე­ზი­ნის მი­ლე­ბით ფე­ხებს ნა­ჭე­ნებ ცხე­ნებს. სა­დო­ღე ბე­და­უ­რე­ბი თავ­ლის ბი­ჭებს ქვე­მოთ, ფიჭ­ვის კო­რო­მის სიგ­რი­ლე­ში ჩაჰ­ყავ­დათ; მარ­ბო­ლა­რებს თავ­ლე­ბის წინ ატ­ა­რებ­დ­ნენ მე­ჯი­ნი­ბე ქა­ლე­ბი. სარ­ბო­ლო წრი­დან ამ­ო­სულ ენ­ი­ოტს და მის ნარ­ბენ ბე­და­ურს თავ­ლის წინ­კარ­ში, მა­ნეჟ­ში, მი­ე­გე­ბე­ბოდ­ნენ, გა­მოხ­ს­ნიდ­ნენ ორთ­ვა­ლა სარ­ბო­ლო სა­კორ­წი­ა­ნო­დან, თა­ნა­შემ­წე აღ­კაზ­მულ ახ­ალ ცხენს გა­მო­უყ­ვან­და შე­საბ­მე­ლად. მე­ჯი­ნი­ბე კი ჯი­ლაგ­ში ჩა­ავ­ლებ­და ხელს გა­ქა­ფულ და მფრთხვი­ნავ ნაბ­რ­ძოლ პი­რუტყვს და მყუდ­რო ად­გილს შე­ურ­ჩევ­და გა­სა­ტა­რებ­ლად.
ცო­ტა ხნის წინ ორი წლის ორ­ლო­ვუ­რი ჩორ­თ­მავ­ლე­ბის ერთ-ერ­თი რბო­ლა დამ­თავ­რ­და და ამ ლურ­ჯა კვიცს ტუს­ტუ­სით მიჰ­ყ­ვე­ბო­და აი ის შუა ხნის ქა­ლი, ფეხს უწ­ყობ­და, ოხ­ში­ვა­რა­ვარ­დ­ნილ მკერდს უს­წორ­დე­ბო­და. ულ­აყს ვე­რა­ფე­რი მო­ე­გო, მაგ­რამ კარ­გი კი იყო: ხას­ხა­სა ფო­რა­ჯე­ბი ასხ­და ბარ­კ­ლებ­ზე, ბე­ჭებ­ზე, ძუა-ფა­ფა­რი მუ­ქი ჰქონ­და, წვი­ვე­ბი, სა­ო­ლა­ვე­ბი, ფლოქ­ვე­ბიც - შა­ვი; ლა­მის თე­დომ­დე აწვ­დენ­და ნეს­ტო­ე­ბი­დან მო­ბე­რილ მხურ­ვა­ლე ნა­სუნთქს; კვი­ცო­ბა მარ­ტო თავ-ყბის ჯერ გა­უმ­კაც­რე­ბელ კონ­ტუ­რებ­სა და ცეტ თვა­ლებ­ზე ეჩ­ნე­ო­და. ეტ­ყო­ბო­და, რომ ახ­ლა­ხან გა­და­ტა­ნი­ლი რბო­ლა აბ­ო­დებ­და, გას­ხ­ლ­ტო­მას და კა­მა­რის შეკ­ვ­რას ლა­მობ­და. "მოკ­ლავს ამ ბე­ჩავ დე­და­კაცს", - გა­ი­ფიქ­რებ­და თე­დო, მაგ­რამ ამ გა­ლე­ულ ქალს მტკი­ცე ხე­ლი ჰქონ­და, დრო­ზე შეხ­მა­უ­რე­ბაც და გაწყ­რო­მაც იც­ო­და და ცხე­ნიც უმ­ალ შოშ­მინ­დე­ბო­და; და­ბა­რე­ბუ­ლი­ვით, ჩქა­რი ნა­ბი­ჯით გაჰ­ყ­ვე­ბო­და ერთხელ უკ­ვე შე­მოვ­ლილ წრეს. მე­ჯი­ნი­ბე თუმც დან­დო­ბი­ლად იკ­ა­ვებ­და, მი­ყო­ლა ნამ­დ­ვი­ლად უჭ­ირ­და, ქო­შინ­საც ურ­ევ­და თე­დოს­თ­ვის ასე მო­უ­ლოდ­ნე­ლად წა­მოწყე­ბულ აღ­სა­რე­ბა­ში.
"...მე­რე გა­ნა ცო­ტა ხა­ნია? რა რო ომი დამ­თავ­რ­და. გერ­მა­ნე­ლე­ბი რო შე­მო­ვიდ­ნენ სო­ფელ­ში, არ გა­მარ­თ­ლ­და ძვე­ლი ოჯ­ა­ხიშ­ვი­ლე­ბის ნატ­ვ­რა - კოლ­მე­ურ­ნე­ო­ბებს მი­უ­ხუ­რა­ვე­ნო პარ­ტი­ე­ლებს. პი­რი­ქით... კლი­ტე­ე­ბი და ლუ­ქე­ბი და­ა­დეს საწყო­ბებს და ბეღ­ლებს. ბრი­გა­დე­ბიც და­ტო­ვეს. ეგ იყო, რო ბრი­გა­დე­ლე­ბი აღ­არ ჩან­დ­ნენ, ფრონ­ტ­ზე იყვ­ნენ გა­რე­კი­ლე­ბი, სულ ახ­ა­ლუ­ხა­ლი გო­გო-ბი­ჭე­ბი და­ნიშ­ნეს, ბევ­რიც, ვინც ჩემ­სა­ვით ავთ­ვა­ლი არ იყო, გერ­მა­ნი­ა­ში წა­ას­ხეს, თვი­თონ და­ი­ყე­ნეს მო­ჯა­მა­გი­რე­ე­ბად, ჩვენ­ზე მაძღ­რი­სად იყვ­ნენ ის­ი­ნი. მე­რე მობ­რუნ­დ­ნენ ჩვე­ნე­ბი, წით­ლე­ბი ესე იგი. ფრონ­ტი­და­ნაც იწ­ყეს ჩა­მოს­ვ­ლა ხე­იბ­რებ­მა. მა­მა­ჩე­მის და­ღუპ­ვის ამ­ბა­ვი ად­რე­ვე მოგ­ვი­ვი­და. მა­ლე უფ­რო­სი ძმაც გა­მოჩ­ნ­და - ხე­ლი მო­ეგ­ლი­ჯა ნაღმს. სად არ ეთ­რია ომს, ნა­წილ­ში ერ­თი-ორი კა­ცი გა­დარ­ჩე­ნი­ლი­ყო. ხელს ვინ და­ე­ძებს, ძლივს და­ღო­ღავ­და. ფილ­ტ­ვე­ბი ჰქონ­და შეჭ­მუ­ლი. ტყვე­დაც ჰყო­ლო­დათ, პარ­ტი­ზა­ნებ­შიც ევ­ლო, არ­ა­ფე­რი სა­ბუ­თი არ მოჰ­ყო­ლია; ერ­თი-ორ­ჯერ სამ­ხედ­რო კო­მი­სა­რი­ა­ტამ­დე მი­იყ­ვა­ნა კე­თილ­მა ხალ­ხ­მა - ეგ­ებ, რო­გორც ომ­ის ინ­ვა­ლიდს, პენ­სია მოგ­ცე­ნო. ვე­რა­ფე­რი გა­აწყო. აკი ვთქვი, ფა­რა­ტი­ნა ქა­ღალ­დიც არ მოჰ­ყ­ვა-მეთ­ქი. ის­იც კი ურ­ჩი­ეს, აქ­ეთ აღ­არ გა­მოჩ­ნ­დე, ნატყ­ვე­ვა­რი კა­ცი, პენ­სია კი არა, ციმ­ბი­რის გზას არ გა­გი­ყე­ნო­ნო. ის­იც დე­და­ჩემს და­აწ­ვა კი­სერ­ზე. შიმ­ში­ლი ჩა­მო­ვარ­და. მინ­დ­ვ­რად სა­მუ­შა­ოდ გა­სუ­ლებს თუ ურ­ი­გებ­დ­ნენ რა­ღაც ულ­უ­ფას. ჩემს ძმა­სა და მე ვინ რას მოგ­ვ­ცემ­და. მე­ზობ­ლის ყო­ჩა­ღი გო­გო გვყავ­და. ქვეყ­ნის ამ­ბებს ად­რე შე­იტყობ­და ხოლ­მე. ერთ დღე­საც მე­უბ­ნე­ბა, აქ რას უნ­და ვე­ლო­დო­თო? თურ­მე ხარ­კოვ­ში ბრი­გა­დე­ბი დგე­ბა. შუა აზ­ი­ა­ში მი­უ­დით ხალ­ხი. ჩვენც ვცა­დო­თო ბე­დი. ვუთხა­რი დე­და­ჩემს. ულ­უ­ფი­დან რა­ღაც ფქვი­ლი მორ­ჩე­ნო­და, ექვ­სი ხმი­ა­დი გა­მო­მიცხო, გზა­ში იმ­ყო­ფი­ნეო, მე­რე, რა­ხან ბრი­გა­და ჰქვია, იქ­აც მოგ­ცე­მე­ნო. გა­ვუ­დე­ქით მე და მე­ზობ­ლის გო­გო. სამ დღეს მო­ვუნ­დით ხარ­კო­ვამ­დე ფე­ხით ჩას­ვ­ლას. თი­თო ხმი­ადს ვჭამ­დით გზა­ში. ბა­ღებ­ში დაყ­რილ ხალხს ჩვენც მი­ვე­მა­ტეთ. გა­ვი­და სად­გურ­ზე - არაო, ტყუ­ი­ლი გა­მოდ­გა ის ხმა, არც არ­ა­ფე­რი ის­მი­სო. იმ ღა­მეს იქ ვე­ყა­რე­ნით, ნა­შუ­ა­ღა­მევს პარ­კის მერ­ხებ­ზე წა­მო­წო­ლაც აღ­არ და­უშ­ლი­ათ. დი­ლით ვე­უბ­ნე­ბი: აბა, ორ-ორი ხმი­ა­დი­ღა დაგ­ვ­რ­ჩა, სა­ნამ დროა, უკ­ან ვი­ა­როთ სოფ­ლის­კენ, ეგ­ებ ცოცხ­ლებ­მა მა­ინც მი­ვაღ­წი­ოთ-მეთ­ქი. არაო, - ასე მი­პა­სუ­ხა, - მე იქ მიმ­ბ­რუ­ნე­ბე­ლი აღ­ა­რა ვა­რო. ის­ევ გა­ვი­და სად­გურ­ზე. შენ რო­გორც გინ­დო­დეს, ისე მო­ი­ქე­ცი. ვა­გო­ნე­ბის სა­ხუ­რა­ვებ­ზე ად­ის ხალ­ხი და კავ­კა­სი­ის­კენ, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­კე­ნაც მიჰ­ყ­ვე­ბი­ა­ნო. მეც ასე გა­დავ­წყ­ვი­ტე, შენ რა­ღას იზ­ა­მო? არ გავ­ყე­ვი, შინ დაბ­რუ­ნე­ბა ვარ­ჩიე.
იმ­ათ კი ჩა­აღ­წი­ეს. ვინ სად მი­ე­კედ­ლა. ჩე­მი დო­ბი­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლომ­დე ჩა­სუ­ლი­ყო. წე­რი­ლიც კი მო­ი­წე­რა. არა გვი­შავ­სო, სა­მუ­შა­ოც ვი­შო­ვეთ, ქარ­თ­ვე­ლე­ბი ლუკ­მას არ გვა­მად­ლი­ა­ნო. მე­რე აღ­ა­რა­ფე­რი ვი­ცი. ისე, ზო­გი ბედ­საც ეწია იმ უც­ხო მხა­რე­ში, კუთხე-კუნ­ჭუ­ლი იშ­ო­ვეს. ზო­გი ოჯ­ახ­საც მო­ე­კი­და. აბა, ცო­ლა­დაც კი წა­იყ­ვა­ნეს იქ­ა­ურ­მა გლეხ­კა­ცებ­მა, ბერ­ბი­ჭებ­მა და ქა­ლა­ქის ავ­ა­რებ­მა"..
კვიცს ოფ­ლი შეშ­რო­ბო­და. ბალ­ღის ნა­ქა­შუ­რე­ბი­ვით ზო­ლე­ბად­ღა აჩნ­და შემ­ხ­მა­რი ქა­ფი ფერ­დებ­სა და იღ­ლი­ებ­ში. ხშირ-ხში­რად ჩე­ლა­საც გა­მო­ხე­დავ­და (ასე შეც­ვა­ლეს ცხენ­სა­შე­ნი­დან მო­ყო­ლი­ლი უკ­რა­ი­ნუ­ლი სა­ხე­ლი ში­ნა­უ­რო­ბა­ში თე­დომ და მის­მა მწვრთნელ­მა, ბრწყინ­ვა­ლე თა­ვა­დე­ბის შთა­მო­მა­ვალ­მა, ძველ­მა ცხე­ნენ­ჯ­მა(1). ბე­ბე­რი ჩე­ლა კვი­ცის­კენ არც იყ­უ­რე­ბო­და, ხან­და­ხან ახ­ე­დავ­და ხოლ­მე თე­დოს, რო­მელ­საც რა­ტომ­ღაც სა­კუ­თა­რი ცხე­ნის­თ­ვის ვე­ღარ მო­ე­ცა­ლა და ყუ­რი იმ ცე­ტი ლურ­ჯას მე­ჯი­ნი­ბის­კენ ჰქონ­და მიპყ­რო­ბი­ლი.
თე­დომ იც­ო­და ამ ლურ­ჯა კვი­ცის თავ­ლა. ჩუ­მი, გამ­რ­ჯე, ამ საქ­მეს გა­დამ­კ­ვ­და­რი ხალ­ხი იყო; თავ­ხე­დე­ბი კი არა, უფ­რო მო­რი­დე­ბუ­ლე­ბი ეთქ­მო­დათ. ერთხელ სთხო­ვეს კი­დეც თე­დოს, ეს ჩვე­ნი ახ­ალ­გაზ­რ­და ცხე­ნე­ბი რომ გა­მოგ­ვ­ყავს სა­ბა­ნა­ოდ, მა­შინ ნუ ჩაგ­ვივ­ლით თქვე­ნი თეთ­რი ჩორ­თ­მავ­ლი­თო. ხამ ცხე­ნებს ყო­ველ­თ­ვის აფ­ე­თებს თეთ­რი თა­ნა­მოძ­მეო, უკ­ვირთ უჩ­ვე­უ­ლო ფე­რი, რა იც­ი­ან ამ ლურ­ჯა კვი­ცებ­მა, თვი­თო­ნაც რომ ასე შე­ეც­ვ­ლე­ბათ ბა­ლა­ნი და მა­გა­თი ჩა­ვაშ­ლე­ბუ­ლი ფო­რა­ჯე­ბის­გან არ­ა­ფე­რი შერ­ჩე­ბა­თო. ჩე­ლას საგ­ვარ­ტო­მოც და­უ­დას­ტუ­რეს. ჰო, ჩვე­ნი ცხენ­სა­შე­ნის ყო­ფი­ლა, მაგ­რამ აშ­კა­რად ეტ­ყო­ბა, სტრელ­ცოვ­კუ­რი ჯი­ლა­გის სის­ხ­ლი რომ გა­მოჰ­ყო­ლია. სა­გან­გე­ბო წაფ­ვით შე­ძე­ნი­ლი გე­გო­ნე­ბა მა­გი­სი ფე­ხის ამ­არ­თ­ვა, სა­ზე­ი­მო ჩორ­თით გავ­ლაო...
ლურ­ჯა კვიცს უკ­ვე ბაშ­ტე­ში შეყ­ვა­ნა ეკ­უთ­ვ­ნო­და. ახ­ლა იქ უფ­რო დამ­შ­ვიდ­დე­ბო­და, ყლუპ წყალ­საც და­ა­ლე­ვი­ნებ­დ­ნენ, თი­ვა­საც გა­ღე­ჭავ­და. მაგ­რამ ქალს, ეტ­ყო­ბო­და, კი­დევ დარ­ჩე­ნო­და სათ­ქ­მე­ლი, სულ სხა­პას­ხუ­პით გა­ნაგ­რ­ძო მო­ყო­ლა. ახ­ლა კი ნამ­დ­ვი­ლად მიხ­ვ­და თე­დო, თა­ვის­თავს კი არა, მე მე­ლა­პა­რა­კე­ბაო. ისე დად­გა, რომ თა­ნაგ­რ­ძ­ნო­ბა და ყუ­რად­ღე­ბა მა­ინც გა­მო­ე­ხა­ტა.
... "მე­რე მოკ­ვ­და ჩე­მი ძმა. აბა რა­ღა დარ­ჩე­ნო­და. აღ­არც კოლ­წევ­რი იყო, აღ­არც მუ­შა, არც ომ­ის ინ­ვა­ლი­დად ეწ­ე­რა, არც პენ­სი­ო­ნე­რად; სა­ა­ქაო ად­გი­ლი აღ­არ დარ­ჩე­ნო­და.
ხარ­კოვ­ში ცხენ­სა­შე­ნის აღდ­გე­ნა და­იწყეს. ჩე­მი სოფ­ლი­დან ორი გო­გო გა­ი­პა­რა კოლ­მე­ურ­ნე­ო­ბი­დან. იქ­აც ძა­ან სჭირ­დე­ბო­დათ მუ­შა ხალ­ხი. აბა, ქა­ლა­ქე­ლებ­მა ცხე­ნის ხე­ლი რა იც­ოდ­ნენ. მეც შე­მა­გუ­ლი­ა­ნეს; იქ­ა­ურ ბრი­გა­დელს უთხ­რეს, დაგ­ვა­ლუ­ლი კია, მაგ­რამ პი­რუტყ­ვი ეც­ო­დე­ბა და მუ­შა­ო­ბა არ ეზ­ა­რე­ბაო. შე­მი­ფა­რეს კი­დეც. ხან­და­ხან სოფ­ლი­დან, კო­ლექ­ტი­ვის გამ­გე­ო­ბი­დან დაგ­ვე­ცე­მო­და ვინ­მე. სა­თი­ვე­ზე გვმა­ლავ­დ­ნენ. "ასე გა­მო­ვი­და ხმა, ჩვე­ნი გომ­ბი­ო­ე­ბი ყო­ფი­ლა­ნო თქვენ­თან!" ჩვე­ნი ბრი­გა­დე­ლი მაგ­რა უხვ­დე­ბო­და: "ეგ თქვე­ნი კახ­პე­ბი სად­გურ­ზე და სა­ლუ­დე­ებ­ში მო­ი­კითხეთ. ჩვენ ას­ეთ დე­ზერ­ტი­რებს არ ვა­ჭა­ჭა­ნებთ. აქ რუ­სუ­ლი სა­ჩორ­თ­მავ­ლო მეცხე­ნე­ო­ბის დი­დე­ბა უნ­და აღ­ვად­გი­ნოთ!" - აბა, სიტყ­ვაც ძა­ან უჭ­რი­და. ნას­წავ­ლი კა­ცი იყო: ზო­ო­ვე­ტე­რი­ნა­რუ­ლი ტექ­ნი­კუ­მი თუ მუშ­ფა­კი ჰქონ­და დამ­თავ­რე­ბუ­ლი.
სო­ფე­ლიც მო­ღო­ნივ­რ­და ამ­ა­სო­ბა­ში. დე­და­ჩემ­მაც ჩა­მო­მა­კითხა. ში­ნის­კენ მე­წე­ო­და. აღ­არ ვშიმ­ში­ლობ­თო. ეგ­ებ გა­გათხო­ვო კი­დე­ცო. ოჯ­ახს ეკ­ი­დე­ბა ნა­წან­წა­ლე­ბი ხალ­ხიო. აღ­არ ვი­კად­რე გა­ქა­ლა­ქე­ბულ­მა გო­გომ სოფ­ლის ტა­ლა­ხი..."
თე­დომ ჩე­ლას გა­ხე­და. იც­ო­და, გა­რეთ არ უყ­ვარ­და მარ­ტო­ო­ბა. რო­ცა ვინ­მეს ეს­ა­უბ­რე­ბო­და, ჩე­ლა კი­სერს გაწ­ვარ­თავ­და, თავს მათ შო­რის ჩარ­გავ­და; შემ­სიტყ­ვებ­ლად თუ არა, მსმე­ნე­ლად მა­ინც ჩად­გე­ბო­და ორ­თა შუა. ახ­ლა კი მშვი­დად ბა­ლა­ხობ­და. შუა დღის ხვატ­ში ტა­ნი მოშ­ვე­ბო­და; ფორ­ნი­დან გა­მოშ­ვე­ბუ­ლი უბ­ი­რი სოფ­ლის ცხე­ნი­ვით ძოვ­და მა­ი­სის წვი­მი­თა და მზით აყ­ვი­რე­ბულ ბა­ლახს. უც­ხო კა­ცი ვერც იფ­იქ­რებ­და, რომ იპ­ოდ­რო­მის გა­მორ­ჩე­ულ სა­აღ­ლუ­მო ბე­და­ურს უც­ქერ­და.
შარ­შან, შე­მოდ­გო­მა­ზე იყო, კრი­ა­ლა დი­ლით ჩვე­უ­ლად ად­რე რომ მი­ვი­და სა­ჯი­ნი­ბო­ში, მა­შინ­ვე შე­უ­ძა­ხა მა­ნე­ჟის უფ­როს­მა (ის მე­ჯი­ნი­ბე­ებ­საც ასწ­რებ­და მის­ვ­ლას): "სა­და ხარ, თე­დო, სწო­რედ შენ გახ­სე­ნებ­დი. ახ­ლა­ვე შე­კაზ­მე ჩე­ლა და ქვე­მოთ, მო­ე­დან­ზე ჩა­დი!" "მე­რე რა უნ­და გა­ვა­კე­თო იქ?" - გა­უკ­ვირ­და თე­დოს. იც­ო­და, რომ არ უყ­ვარ­და ძველ მხე­დარს უდ­როო დროს თავ­ლი­დან ცხე­ნის გაყ­ვა­ნა. "არ­ა­ფე­რი, შენ­თ­ვის აიარ-ჩა­ი­ა­რე, თა­ვი­სი ჩორ­თით გა­ა­ტა­რე, სარ­და­ლია მო­სუ­ლი, ყვე­ლა ზედ ახ­ვე­ვია, ნა­ხოს ჩვე­ნი ცხე­ნიც!"
თე­დოს გა­ე­ღი­მა. გა­ე­გო­ნა, სამ­ხედ­რო ოლ­ქის სარ­და­ლი ჯდე­ბო­და დილ­დი­ლა­ო­ბით ცხენ­ზე. ახ­ო­ვა­ნი, უფ­რო კა­ვა­ლერ­გარ­დის აღ­ნა­გო­ბის კა­ცი იყო, ხა­ლი­სი­ა­ნი, შუბ­ლ­გახ­ს­ნი­ლი. თა­ვი­სი მცი­რე ამ­ა­ლა დაჰ­ყ­ვე­ბო­და; ზო­გი ცხე­ნებ­თან ხა­მად არც იყო, ზოგ­საც, ეტ­ყო­ბო­და, სარ­დ­ლის გა­მო გა­და­ე­დო თა­ვი. ად­გილ­ზეც ხვდე­ბოდ­ნენ გა­მორ­ჩე­უ­ლი მწვრთნე­ლე­ბი. სარ­დალ­თან თუ ვე­რა, შა­ვულ­ვა­შა, "პო­ლი­ტი­კუ­რად და­ჭე­დილ", ცქაფ ოფ­ი­ცერ­თან იყვ­ნენ გა­ში­ნა­უ­რე­ბულ­ნი; ის შუ­ა­მავ­ლად დას­დ­გო­მო­და სტუ­მარ-დამ­ხ­ვ­დუ­რებს. თე­დომ და­ახ­ლო­ე­ბუ­ლი ახ­ალ­გაზ­რ­და მწვრთნე­ლიც შე­ნიშ­ნა. ის კი ნამ­დ­ვი­ლად მე­უ­ზან­გე-ჯი­ლავ­დ­რად ეყ­ო­ლე­ბო­დათ. გუ­ლი­ა­ნი, ნა­კითხი, გო­ნი­ე­რი ბი­ჭი იყო. სარ­და­ლი და მი­სი ოფ­იც­რო­ბა სჭირ­დე­ბო­დათ: ხან სპორ­ტ­ს­მენს ჰქონ­და ჯარ­ში გაწ­ვე­ვის ვა­და გა­და­სა­დე­ბი, ხან შეკ­რე­ბი­დან იქ­ნე­ბო­და ვინ­მე გა­სა­თა­ვი­სუფ­ლე­ბე­ლი(2). ამ­ი­ტო­მაც თავს ეხ­ვე­ოდ­ნენ. ზო­გი პო­ლი­ტი­კოს-ოფ­ი­ცერს მა­ნე­ჟის მწვრთნელ­ზეც ჩა­აწ­ვე­თებ­და ხოლ­მე სიტყ­ვას: "ძვე­ლი დრო­ის კა­ცია - ნა­თა­ვა­დარ-ნა­კა­დე­ტარ-ნა­ო­ფიც­რა­ლი, მა­ნეჟს არ გვით­მობს სა­ვარ­ჯი­შოდ. პა­ტა­რა შე­ხუ­რე­ბა მო­უხ­დე­ბა". იმ­ას ვე­ღარ გრძნობ­დ­ნენ, რომ ეს სიტყ­ვე­ბი არც­თუ უს­ი­ა­მოდ ჩა­ეს­მე­ბო­და აქ­სელ­ბანტ-პა­გო­ნებს უკ­ვე კარ­გად შეთ­ვი­სე­ბულ, ძვე­ლი სამ­ხედ­რო დი­დე­ბით ყურ­გა­ხედ­ნილ იარ­ა­ნალს. არც პო­ლი­ტი­კო­სი იმ­ე­ტებ­და. "ამ­ი­ტო­მაც ჩა­მომ­გ­ზავ­ნა ამ კა­ვა­ლე­რის­ტულ პლაც­ზე", - ფიქ­რობ­და თე­დო. ერ­თი-ორ­ჯერ დე­ზიც გა­უ­ცა­ცუ­ნა ჩე­ლას. მე­ტი არც უნ­დო­და 18 წლის ბერ­კ­ვიცს - ახ­ელ­ფეხ­და, უმ­ალ პა­სა­ჟით გა­ი­ა­რა, სა­და­ვე რომ მო­ე­ზი­და, პი­ა­ფე­საც და­ა­ბა­კუ­ნებ­და(3), ყალ­ყ­ზე შედ­გო­მას და კა­მა­რის შეკ­ვ­რას ხომ ძლივს გა­და­აჩ­ვია სა­თუ­თი ხე­ლით. ცა­ლი თვა­ლით და­ი­ნა­ხა, რომ მო­ედ­ნი­დან უკ­ვე გა­მო­დი­ოდ­ნენ და მათ­კენ იყ­უ­რე­ბოდ­ნენ. "აჰა, ეს უნ­და იყ­ოს, ალ­ბათ, ის ჩორ­თ­მა­ვა­ლი, თქვე­ნი ბე­ბე­რი თა­ვა­დი რომ მი­ქებ­და. მარ­თ­ლა ში­ხი­ა­ნი რა­მე ყო­ფი­ლა. მა­გა­ზე შეჯ­დო­მაც კი ღირს". ცქვი­ტად ჩა­მოხ­და თა­ვი­სი ზორ­ბა, ქუ­რა­ნი თრა­კე­ნუ­ლი ულ­ა­ყი­დან. თე­დოც უკ­ვე უზ­ან­გებს უგრ­ძე­ლებ­და ჩე­ლას. ეჯ­ავ­რე­ბო­და ცხენ-კაც­ზე მორ­გე­ბუ­ლი უნ­ა­გი­რის ხე­ლის ხლე­ბა და მო­სარ­თავ-უზ­ანგ-აღ­ვი­რის თას­მა-აბ­ზინ­დე­ბის გა­და­ად­გი­ლე­ბა. "და­ლოც­ვილს თვი­თონ­ვე მა­ინც არ ჰქონ­დეს კა­ნო­ნად და­დე­ბუ­ლი"; უყ­ვარ­და მო­ხუცს თა­ვი­სი დრო­ის ნორ­მე­ბის ახ­ლე­ბუ­რი შე­გო­ნე­ბე­ბის კი­ლო­ზე მი­წო­დე­ბა. "ხუ­თი რა­მის თხო­ვე­ბა არ შე­იძ­ლე­ბა: ცო­ლის, ცხე­ნის, უნ­ა­გი­რის, რე­ვოლ­ვე­რის და კბი­ლის ჯაგ­რი­სის". "ერ­თიც და­ვუ­მა­ტოთ, რა", - შე­ეხ­ვე­წა თე­დო და სა­გო­ნე­ბელ­ში ჩა­ვარ­დ­ნილ ჭა­ბუ­კებს და გო­გო­ებს თვა­ლი აარ­ი­და. "მა­ინც რა გინ­და? "ტე­ნი­სის ჩო­გა­ნი!" მწვრთნე­ლი ჩა­ფიქ­რ­და, "კი, ბა­ტო­ნო, და­უ­მა­ტე", - და მა­ნაც შე­ი­კა­ვა ღი­მი­ლი. მიჰ­გ­ვა­რა. სარ­დალ­მა სა­და­ვე­ე­ბი წა­მოჰ­კ­რი­ფა. იაბ­ომ კი­სე­რი მო­იშ­ვილ­და, მაგ­რამ ტა­ნი გვერ­დ­ზე წა­ი­ღო. "არ მი­ქა­როს რა­მე; ნა­ხეს, რა ამ­ა­თაც დრო!" - იჭ­ვით და ბღვე­რით გა­მოს­ც­რა შა­ვულ­ვა­შამ. ახ­ალ­გაზ­რ­და მე­ჯი­ლა­ვე მე­ო­რე მხრი­დან მი­უდ­გა, გა­ვა­ზე ხე­ლი წა­უ­თა­თუ­ნა. შეთ­ქ­მუ­ლი­ვით გა­ხე­და თე­დოს და სარ­და­ლიც უნ­ა­გირს მო­ევ­ლო. ღო­ნი­ე­რი ქუს­ლი ამ­ოჰ­კ­რა. ჩე­ლა კვლავ ახ­ელ­ფეხ­და, ას­ფალტს ნა­პერ­წ­კ­ლე­ბი გა­აყ­რე­ვი­ნა. ერ­თი-ორი კა­მა­რა კი არა, და­ოთხე­ბაც მო­ას­წ­რო. უმ­ალ იგრ­ძ­ნო თავ­მოყ­ვა­რე და გა­მოც­დი­ლი მხე­და­რი.
"ეს რა მა­ღა­ლი ჩორ­თი და ნა­ვარ­დი სცოდ­ნია! - გა­ი­ო­ცა უნ­ა­გირ­ზე შე­ბურ­თა­ვე­ბულ­მა მხე­დარ­მა. - მარ­თ­ლა მა­გა­რი ყო­ფი­ლა. ყო­ჩაღ, ბე­ბე­რო!" ეს, ალ­ბათ, ორ­ი­ვეს ეხ­ე­ბო­და - ჩე­ლა­საც და მწვრთნელ­საც.
"ეს ცხე­ნი სტრელ­ცოვ­კუ­რი ჯი­შის სისხლს უნ­და ატ­ა­რებ­დეს, - ახ­ლა თე­დომ იხ­ელ­თა დრო. XIX სა­უ­კუ­ნის რუ­სეთ­ში, მა­ლო­რო­სი­ა­ში, სტრელ­ცოვ­კის ცხენ­სა­შენ­ში გა­მო­იყ­ვა­ნეს ას­ე­თი ცხე­ნი - ორ­ლო­ვის ჩორ­თ­მავ­ლი­სა და არ­ა­ბუ­ლე­ბის, აგ­რეთ­ვე როს­ტოპ­ჩი­ნის ჯი­შის შეჯ­ვა­რე­ბით, სა­მე­ფო კა­რი­სა და გე­ნე­რა­ლი­ტე­ტის საჯ­დო­მად. მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, მა­ღა­ლი, ზორ­ბა ხალ­ხი იყო". სარ­დალ­მა ჩა­ი­ცი­ნა. შა­ვულ­ვა­შა მო­იჭ­მუხ­ნა. მი­სი იპ­ო­ლო­გი­უ­რი ცოდ­ნა "წმინ­და­სის­ხ­ლას" იქ­ით აღ­არ მი­დი­ო­და. მის მაბ­რ­ძა­ნე­ბელ­საც(4) აკ­მა­ყო­ფი­ლებ­და ეს. სა­ათ­ზე და­ი­ხე­და, - ულ­ვა­შამ, გვე­ლი­ა­ნო, - რი­დით მო­ახ­სე­ნა მხედ­რუ­ლი იერ­ის ჭა­ღა­რა ოფ­ი­ცერს. "მად­ლო­ბა გა­და­ე­ცით თქვენს მო­ხუცს, ამ­ა­ზე შეჯ­დო­მა ნამ­დ­ვი­ლად ღირს, ყვე­ლა ვერც შერ­ჩე­ბა უნ­ა­გირს", - თე­დოს მი­უბ­რუნ­და სარ­და­ლი, რო­ცა კვლავ მარ­დად ჩა­მოხ­და. კი­სერ­ზე ხე­ლიც და­უტყა­პუ­ნა. "ეგ ყვე­ლა­ფე­რი კარ­გი, მაგ­რამ ეს ფა­შის­ტუ­რი ჯვა­რი სა­ი­დან­ღა გაჩ­ნ­და?!" - უც­ებ გა­უმ­კაც­რ­და ხმა. თე­დო სპორ­ტულ უნ­ა­გირ­ზე სამ­კერ­დეს უკ­ე­თებ­და ჩე­ლას. თვი­თონ შე­კე­რა ძვე­ლი პალ­დუ­მის თას­მე­ბით. ბოლ­ნუ­რი ჯვა­რი კი თა­ვის უბ­ან­ში ძველ დამ­რ­ტყ­მელ­სა და ფეხ­ბურ­თელს, უმც­როს ძმა­კაცს სთხო­ვა და იმ­ან ამ­ო­უტ­ვიფ­რა სპი­ლენ­ძის მრგვალ ფირ­ფი­ტა­ზე. თუმც გა­ლო­თე­ბუ­ლი იყო, ას­ე­თი რამ ემ­არ­ჯ­ვე­ბო­და. თე­დომ ქა­ღალ­დ­ზე გა­მო­უ­ხა­ტა წრე­ში ჩას­მუ­ლი ჯვა­რი და იმ­ა­ნაც მშვე­ნივ­რად ამ­ო­უ­ჭე­დუ­რა. უხ­დე­ბო­და ჩე­ლას ქათ­ქა­თა მკერდს ჩა­ჟან­გე­ბუ­ლი სპი­ლენ­ძის ბოლ­ნუ­რი ჯვა­რი.
"ეგ ფა­შის­ტე­ბის არაა! ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ჯვა­რია! ხმელ­თა­შუ­აზ­ღ­ვე­თის სხვა ქვეყ­ნებ­შიც იყო გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი. ამ­ი­ტომ მალ­ტუ­რი ჯვრის სა­ხე­ლი­თაა ცნო­ბი­ლი. გერ­მა­ნე­ლებ­მაც იქ­ე­დან გად­მო­ი­ღეს", - გუ­ლი ამ­ო­უჯ­და თე­დოს.
"ვი­ცი, ვი­ცი!" - შე­აწყ­ვე­ტი­ნა სარ­დალ­მა. უკ­ვე მან­ქა­ნებს ამ­უ­შა­ვებ­დ­ნენ. ოფ­იც­რე­ბი წყნა­რად ელ­ოდ­ნენ. ცქა­ფი, და­ჭე­დი­ლი პო­ლი­ტი­კო­სი იღ­ი­მე­ბო­და. ზო­გი­ერ­თებს გა­მორ­ჩე­ვით ეპ­ა­ტი­ჟე­ბო­და ჩა­სას­ხ­დო­მად. თე­დოს ასე მო­ეჩ­ვე­ნა, რომ ჰა­ერ­ში ხინ­კ­ლის, ქა­ბა­ბის, ბას­ტურ­მის, ჭა­ჭა-კო­ნი­ა­კის სუ­ნი დატ­რი­ალ­და. ჩე­ლას და მას იქ აღ­ა­რა­ფე­რი ეს­აქ­მე­ბო­დათ. ნე­ლა და­უყ­ვ­ნენ თავ­ლის­კენ.
"აჰა, ჩე­მო ჩე­ლა, ნამ­დ­ვი­ლი ორ­ლო­ვის ტა­ნის გე­ნე­რა­ლიც ხომ შე­გაჯ­და. მარ­თ­ლა სა­მე­ფო ცხე­ნი ყო­ფილ­ხარ"... მაგ­რამ, თუმც კა­ცის ლა­პა­რა­კი უყ­ვარ­და, ჩე­ლა და­ნა­წევ­რე­ბულ ცნე­ბებს ვერ აღ­იქ­ვამ­და. მის­თ­ვის ად­ა­მი­ა­ნე­ბის ენა, ის­ე­ვე რო­გორც ხე­ლის შე­ხე­ბა, მთლი­ა­ნი გუ­ნე­ბა-გან­წყო­ბი­ლე­ბის წარ­მ­მარ­თ­ვე­ლი ძა­ლა იყო, თა­ვი­სი არ­სე­ბის ყო­ვე­ლი ნაკ­ვ­თის­თ­ვის ხა­ლი­სის, პატ­რო­ნის სამ­სა­ხუ­რის სურ­ვი­ლის მომ­ნი­ჭე­ბე­ლი. ხში­რად კი იგ­ი­ვე ხმი­ა­ნო­ბა გულს უმღ­ვ­რევ­და, ერთ­ბა­შად იგრ­ძ­ნობ­და უჟ­მუ­რის ჩა­ბუ­დე­ბას, მა­შინ კი თუ თე­დო ან მო­ხუ­ცი მწვრთნე­ლი გვერ­დით არ ეგ­უ­ლე­ბო­და, ბეწ­ვი ავ­ად ეშ­ლე­ბო­და, ყუ­რე­ბი ელ­ურ­სე­ბო­და; თუმ­ცა კე­თილ­შო­ბი­ლი სის­ხ­ლი წიხ­ლის კვრა­სა და ებ­ი­ლე­ბის გად­მოყ­რას არ ან­ე­ბებ­და. ახ­ლა კი, კი­სერ­მო­ღე­რე­ბუ­ლი, ნა­ლე­ბის წკა­რუ­ნით მიჰ­ყ­ვე­ბო­და თავ­ლის­კენ თე­დოს, გრძნობ­და, რომ ის რი­ო­ში ხმე­ბი, უც­ხო მძი­მე ტა­ნი და ქუს­ლის უდ­ი­ე­რი ამ­ოკ­ვ­რა ჩავ­ლი­ლი იყო, რო­გორც ბევ­რ­ჯერ გა­დახ­დე­ნო­და თავს, და კვლავ თა­ვის ჩვე­ულ გა­რე­მოს უბ­რუნ­დე­ბო­და.
კა­რებ­ში მწვრთნე­ლი შე­მოხ­ვ­დათ. ორ­ი­ვეს გა­უ­ღი­მა. ჩე­ლას ყუ­რებ­შუა კო­წო­ლი ჩა­მოჰ­ქა­ჩა და შუბ­ლ­ზე ჩა­მო­უ­ფოცხა ნა­ტი­ფი თი­თე­ბით. "ხომ ნა­ხა იმ ატ­ა­მან­მა, რა ბი­ჭე­ბიც ვყო­ფილ­ვართ მა­ნეჟ­ში!" - და მე­ჯი­ნი­ბე ყმაწ­ვილს შე­უწყ­რა, ბა­რემ ბაშ­ტეც გა­მო­გეხ­ვე­ტაო.
...ქა­ლი ისე მარ­დად ვე­ღარ მიჰ­ყ­ვე­ბო­და ქა­რა­მო­ღე­ბულ ცხენს. ყურ­საც უკ­ვე იპ­ოდ­რო­მის სარ­ბოლ წრეს აპყ­რობ­და. გუ­მა­ნით სცნობ­და სტარ­ტის აღ­ე­ბას, რბო­ლის სი­მუხ­თ­ლეს. ფე­ხის შეშ­ლას, ფი­ნი­შის ჟი­ვილ-ხი­ვილს. "ახ­ლა გე­ყო­ფა შენ. სხვე­ბიც არ­ი­ან. და­ის­ვე­ნა, თა­მა­ში მო­უნ­და. ერ­თი მეც მკითხოს. შენს თეთრ ცხენ­საც უბღ­ვერს. კი­დე კარ­გი, ვერ აიყ­ო­ლია. ბე­ბე­რია, ჭკუა უჭ­რის... არა, რო დავ­ფიქ­რ­დე­ბი ხოლ­მე და წარ­მო­ვიდ­გენ, რომ ის­ე­თი ცხოვ­რე­ბაც არ­ის, სა­ცა ხალ­ხი ექვს-შვიდ სა­ა­თამ­დე ლო­გინ­ში წევს, სძი­ნავს, გა­იღ­ვი­ძებს და კი­დევ შე­უძ­ლია, ერ­თი პი­რიც წა­ი­ძი­ნოს. დი­დე­ბა შენ­და, ღმერ­თო, ყვე­ლას თა­ვი­სი გზა ჰქო­ნია"...


(1) თე­დო ჯერ "თეთ­რონს" ეძ­ახ­და. არაო, - ურ­ჩია მწვრთნელ­მა, ხედ­ნა­ში "ჩე­ლა" აჯ­ო­ბებ­სო. ბა­რი­ე­რის წინ რო­მე­ლი უფ­რო ად­ვი­ლი შე­სა­ძა­ხე­ბე­ლიაო?!
(2) გუ­ლი­ა­ნე­ბი უფ­რო შორ­საც იყ­უ­რე­ბოდ­ნენ: "რა იცი, თე­დო ბა­ტო­ნო, რა მოხ­დე­ბა; ეგ­ებ რა­ღაც სი­კე­თე და­ა­მახ­სოვ­რ­დეს და ტან­კე­ბით მა­ინც არ გა­დაგ­ვი­ა­როს!"
(3) ეს ფრან­გუ­ლი წარ­მო­მავ­ლო­ბის ტერ­მი­ნე­ბი ცხე­ნის უმ­აღ­ლე­სი გაწ­ვ­რ­თ­ნი­ლო­ბის მოძ­რა­ო­ბებს გა­მო­ხა­ტა­ვენ. "პა­სა­ჟი" მაღ­ლა აკ­რე­ფი­ლი მუხ­ლე­ბით ჩორ­თის გავ­ლაა; "პი­ა­ფე" ას­ე­თი სვლის ად­გილ­ზე შეს­რუ­ლე­ბაა. "ახ­ელ­ფე­ხე­ბა" ქარ­თულ ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ში (თა­ნაც სწო­რედ თა­მაშ-თა­მა­შით სი­ა­რუ­ლის, ყალ­ყ­ზე შედ­გო­მის აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად) უკ­ე­თილ­შო­ბი­ლეს­მა მწე­რალ­მა ნი­კო ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძემ შე­მო­ი­ტა­ნა.
(4) ეს სიტყ­ვა ამ ფორ­მით თე­დოს მხო­ლოდ თა­ვი­სი მო­ხუ­ცი მას­წავ­ლებ­ლი­სა და მე­გობ­რის პი­რი­დან ჰქონ­და გა­გო­ნი­ლი.

(c) „არილი”