Wednesday, April 8, 2009

PEN მარათონი - 2002


იასე ესაძე


მეორე გაკვეთილი


ამჯერად ღია ზღვაში


PEN მარათონი - 2002. ლიტერატურული კრებული. თბ., "დიოგენე" 2002.


რამდენიმე გაკვეთილი კი არა, ერთიც საკმარისი აღმოჩნდა იმისათვის, რომ გვეთქვა - PEN მარათონმა გაამართლა!
შარშან, 15 თებერვლიდან 25 აპრილამდე პირველად საქართველოში გამომცემლობა "დიოგენემ" ჩაატარა უჩვეულო ფორმატის ერთდღიანი ლიტერატურული კონკურსი "PENმარათონი" - 2002. საიდან შემოიჭრა ამგვარი ასპარეზობის გამართვის იდეა - არ ვიცი, მაგრამ ვიცი იმ 660 კალამშემართული ადამიანის სურვილი, რომელთაც თავს იდვეს ალტერნატიული იდეის ხორცშესხმა და დათანხმდნენ, 12 საათის განმავლობაში შეექმნათ ორიგინალური პროზაული ნაწარმოები; მაგრამ სურვილებისა და შესაძლებლობების ამწონმა და შემფასებელმა ჟიურიმ იმ 660-დან (კიდე კაი, რომელიღაცა "ექვსმა" თავი შეიკავა!) ოცდაექვსი ფინალისტი შეარჩია და ბრძოლაც გაიმართა. როგორ გგონიათ, ეს შერკინება რით ჩამოუვარდებოდა იმ ჰეროიზმს, ჩვ.წ.აღ-მდე 490 წელს რომ გამოიჩინეს ელინებმა და დაბა მარათონთან სპარსელები უკუაქციეს? მე თუ მკითხავთ, ყოველგვარი მოიარების გარეშე გეტყვით, რომ - არაფრით! ნამეტან ხუმრობამოჭარბებად თუ ჩამითვლით ამ ნათქვამს, არც იმის თქმას დავიზარებ, რომ "100% KOTTEN"-კლუბის პირობებში, და თანაც გარკვეულ დროით ჩარჩოში, არცთუ ადვილი იყო მხატვრული ფანტაზიის აფრათა აშვება. ეტყობა იმ "ერთი საკლასო ოთახის" ვითარებამაც უკარნახა კონკურსის ორგანიზატორებს, რომ ყოველი ნაწარმოები დაწყებულიყო ფრაზით: "რამდენიმე გაკვეთილი სრულიად საკმარისი აღმოჩნდა..." აი, ამ სასტარტო სიტყვებით დაიწყო და სცადა - ვინ მწერალმა და ვინ სკრიპტორმა - კონკურენცია გაეწია ... რეალობისთვის, რადგან ნებისმიერი ლიტერატურის ამოცანა სწორედ რომ რეალობასთან გაჯიბრებაცაა. "მწერალ-სკრიპტორობაზე" კი იმიტომ მოგახსენეთ, რომ ყველა კონკურსანტის თხზულება, რასაკვირველია, ვერ აღმოჩნდა მხატვრულად ღირებული და ამიტომაც არ მოხვდა "დიოგენეს" მიერ გამოცემულ კრებულში, რომელიც შარშანდელ 25 აპრილს გამართულ პრეზენტაციაზე გაიყიდა. კრებული ათი მოთხრობისგან შედგა. ათივე მწერალი მეტ-ნაკლებად ცნობილია, ან, ყოველ შემთხვევაში, დღეს მაინცაა ცნობილი ჩვენი ლიტერატურული სივრცისათვის, მაგრამ აღმოჩენად მაინც გელა ჩქვანავა იქცა. მე პირადად, მანამდე მისი არაფერი წამეკითხა. ასეც ხდება და საკმაოდ ხშირადაც, ხომ შეიძლება კაცი თხზავდეს და წერდეს თავისთვის და გამოქვეყნებას კი ვერ ბედავდეს. ტრადიციულად, საქართველოში კალმოსან კაცს ისეთი ფუნქცია ეკისრებოდა (ღმერთთან ლაპარაკზე რომ აღარა ვთქვათ), რომ, ჩანს, ერთგვარ ტვირთადაც კი აწვა საწერ მაგიდასთან ღამენათევ კაცს და ხალხთან დალაპარაკებას კი ვერ ბედავდა. ამ კონკურსის ერთი მნიშვნელოვანი ფუნქციათაგანი ესეცა მგონია. რომ ვიღაცა წაათამამა და ასპარეზზე გამოიყვანა. აკი ვთქვი, პირველმა გაკვეთილმა გაამართლა-მეთქი. ეს რომ ასეა, გელა ჩქვანავას შემდგომმა მოღვაწეობამაც დაადასტურა, როდესაც მან "არილსა" და "24 საათის" ლიტერატურულ დამატებებში გამოაქვეყნა მოთხრობები: გულწრფელად გითხრათ, გელას პირველი ადგილი კინოთეატრ "ამირანში" გამართულ დაჯილდოების ცერემონიალზე ერთგვარ ხარკად და კონიუნქტურადაც კი მომეჩვენა, რადგან გელა აფხაზეთიდანაა და მივიჩნიე, რომ ეს ერთგვარი ჟესტი იყო ჟიურის მხრიდან, მაგრამ ვთქვი და ვიმეორებ, რომ ეს მხოლოდ ჩემი შთაბეჭდილება იყო და მეტი არაფერი. დაახლოებით იგივეს ვიტყვი მარინა ელბაქიძეზე... უფრო ზუსტად, იგივეს იმ ნაწილში, რასაც კონკურსშემდგომი შემოქმედებითი წარმატება ჰქვია და ამის ნიმუშად გასული წლის "არილის" მესამე ნომერში გამოქვეყნებულ მოთხრობას დავასახელებ, რომელსაც "გაცვლა" ერქვა და რომელმაც ისეთი გემოვნებიანი კრიტიკოსის ყურადღება დაიმსახურა, როგორიც ანდრო ბუაჩიძეა. ანდრომ ისიც კი აღნიშნა, რომ ეს მოთხრობა თავისი მიზანდასახულებით რომანის მასშტატებს უახლოვდებაო. მარინამ პირველ გაკვეთილზე მეორე ადგილი დაიმსახურა და დამსახურებულადაც. რაც შეეხება მესამე ადგილს და თამრი ფხაკაძეს, აქ გაცილებით უფრო ნათელი და ნაცნობია ყველაფერი, რადგან თამრიკო ჩემი მეგობარია და მის შემოქმედებასაც კარგა ხანია თვალს ვადევნებ. "ტვორჩესკი ნატურა" როა, მაშინ დავრწმუნდი, როცა ინტენსიურად ხატავდა ერთი პერიოდი. მერე საბავშვო ლექს-მოთხრობები შეუბერა და სრულიად ლოგიკურად მოვიდა შემდგომი წარმატებებიც. როცა ვინმეზე ვამბობ ხოლმე, - მწერალია-მეთქი, პირველ რიგში, იმას ვგულისხმობ, რომ ბევრსა წერს. ამ აზრით თამრიკო ნამდვილადაა მწერალი. ამ აზრითაც და იმ აზრითაც, რომ არა მხოლოდ პროდუქტიულია, არამედ კარგი მთხრობელია, დიალოგისტია, კარგად ეხვევა პერსონაჟის ტყავში - კარგად სწვდება ფსიქიკას, დამაჯერებლად ალაპარაკებს და, საბოლოო ჯამში, კარგად გველაპარაკება და გვიყვება მწერალი. ამიტომ მიხარია, რომ თამრიკომ თავისი ხმა იპოვა და შესაბამისი რეზონანსიცა აქვს ჩვენს სალიტერატურო ცხოვრებაში.
შარშანდელმა "PENმარათონმა" შესანიშნავი სამეულის გარდა, კიდევ ერთი ფაქტით აღნიშნა თავისი და მწერლის წარმატება და ეს მწერალი იყო ბესო ხვედელიძე, რომელსაც სპეციალური პრიზი გადაეცა. ბესოზე სიტყვას აღარ გავაგრძელებ, რადგან მას წელს საბას პრემიაც გადაეცა, რაც უკვე ბევრისმთქმელია და დასტურია მისი მწერლური შესაძლებლობებისა. რამდენადაც ვიცი, თანამედროვე ლიტერატურული ცხოვრებით დაინტერესებული მკითხველი უახლოეს ხანში ბესო ხვედელიძის რომანებსაც იხილავს და მეც იმედს ვიტოვებ, რომ უფრო მეტის თქმის საშუალება მოგვიანებით მომეცემა.
სიამოვნებით ვისაუბრებდი კრებულში შემავალ სხვა მწერლებზეც, მაგრამ ამჯერად მხოლოდ ჩამოვთვლი მათ გვარებს, რადგან მკითხველი საკმაოდ კარგად იცნობს მათ შემოქმედებას: ბასა ჯანიკაშვილი, ზურაბ ლეჟავა, ბესო სოლომანაშვილი, ზურაბ ლავრელაშვილი, მაკა მიქელაძე და ნინო გუგეშაშვილი... აი, რაც შეეხება ნინო გუგეშაშვილს, მისთვის რამდენიმე გაკვეთილი სრულიად საკმარისი ყოფილა, რომ "ნისლების მატარებელში ჩაჯდომა" ესწავლა და მინდა ვუსურვო, რომ თავისი მწერლური უნარები უხვად მოეფინოს ლიტერატურული პრესისათვის.
ეს ყველაფერი კარგი, მაგრამ ეს იყო შარშან; შარშანდელმა პენმატარებელმა უკვე ჩაგვიარა და მე მხოლოდ მისი ბოლო ვაგონის რიტმგაწყვეტილი ხმა შეგახსენეთ...
წელს, წელს რა ვქნათ? მარათონულ დისტანციებს (სპორტში ორმოცდახუთამდე კილომეტრიაო) შეჩვევა სცოდნია და წელსაც ხომ უნდა გავიაროთ?
შარშანდელ მონაწილეთა შთამბეჭდავი რაოდენობა, ალბათ, ენერგიული "რასკრუტკითაც" იყო გამოწვეული, წელს PEN-ის რეკლამა უფრო მოკრძალებულად გვახსენებს თავს. ამის მიზეზი ისიც უნდა იყოს, რომ "PENმარათონი" უკვე ერთი წლისაა, დაბრძენდა, გამოცდილება შეიძინა, თავდაჯერებულობაც იგრძნო, საქმესაც დინჯად მოეკიდა და ყველა ამ ღირსების შესაძენად ერთი გაკვეთილი სრულიად საკმარისი აღმოჩნდა.
მეორე გაკვეთილის მომზადება 2003 წლის 19 მაისიდან 30 მაისამდე მიმდინარეობდა გამომცემლობა "დიოგენეს" ოფისში. პლიუს-მინუს(+-) სამასი პროზაული ნაწარმოები (ან ნაწარმოების ფრაგმენტი - 5 გვერდამდე) წარადგინეს კონკურსანტებმა პირველ ეტაპზე. მეორე, ძირითადი ეტაპის მონაწილეთა რიცხვი წელს 23-ით განისაზღვრა და ჟიურიმ ფინალისტებს ორი დღით ადრე აცნობა ამის შესახებ. ყველაზე დიდი სიახლე და სიხალისე ის არის, რომ წელს "PENმარათონმა" 2003-მა თავისი მხატვრულ-შემოქმედებითი ფანტაზიის აფრები შავ ზღვაზე აუშვა. დღეს და ხვალ, ე.ი. 7 ივნისის დღის თორმეტი საათიდან 8 ივნისის დღის 12 საათამდე კონკურსანტები ფოთის საზღვაო ნავსადგურიდან გასულ გემზე "კაპიტანი ლორთქიფანიძე" შექმნიან ერთ ორიგინალურ პროზაულ ნაწარმოებს. კონკურსანტები იმუშავებენ გარკვეულ თემაზე, რომელიც უშუალოდ მარათონის დაწყების წინ დასრულდება. შემდეგ - ისევ ჟიური და შეფასების ყველაზე მნიშვნელოვანი კრიტერიუმი - მწერლის ოსტატობა. მერე უკვე მღელვარე მოლოდინი 27 ივნისისა, როდესაც კონკურსის დასკვნითი ღონისძიება, ანუ გამარჯვებულთა დაჯილდოება და ათი საუკეთესო საკონკურსო ნაწარმოებისაგან შემდგარი კრებულის პრეზენტაცია გაიმართება. შემდეგ... შემდეგ, ალბათ, პირველი და მეორე კრებულის შედარება და დარწმუნება ან ვერდარწმუნება იმაში, რომ გამეორება ცოდნის და წინსვლის დედა და საწინდარია; თუ "დარწმუნება", მაშინ უკვე მესამე გაკვეთილის მძაფრი მოლოდინი, რადგან ღმერთი სამობითაა; თუ ვერდარწმუნება, მაშინ, ალბათ, იმის აღნიშვნა რეცენზიაში, რომ "მეორე" ყოველთვის არ ნიშნავს "პირველს" მიმატებულს, რომ ხანდახან პირიქითაც ხდება. შემდეგ... შემდეგ, ალბათ, ის, რომ ლიტერატურული ცხოვრება პლიუს-მინუსებისაგან არ შედგება და რომ მთავარი ლიტერატურული მოძრაობა და ლიტერატურული ბიზნეს-პროექტებია, რასაც წარმატებით გეგმავს და ახორციელებს გამომცემლობა "დიოგენე" და ეს ყველაფერი, საბოლოო ჯამში, ამაღლებს და პრესტიჟს უქმნის ლიტერატურული საქმიანობით დაკავებულ ადამიანებს, რაც, თავის მხრივ, ჩვენს გახუნებულ სოციალურ და კულტურულ ცხოვრებას ელფერს სძენს.
მაშ ასე!
დაველოდოთ გაკვეთილს ზღვაში, ანუ (შემოქმედებით) უსაზღვროებაში!

© “წიგნები – 24 საათი”

No comments: