ინა არჩუაშვილი – ორი ბაიყუში

მამები ორივეს ავარიით მოგვიკვდა. დათა ძიას ტრაქტორმა გადაუარა მთვრალს, ქვევითა უბანში, ჯვარედინასთან, თითქმის უკვე სახლთან მოსულს; მამაჩემს მანქანამ დაარტყა სისხამ დილით, ექვსსაათიანი ავტობუსიდან იმ წუთის ჩამოსულს, სახლიდან შორს, კახეთის ტრასაზე. ამათ შამხალამ მოუტანა ამბავი - თავიანთმა მაღალმა ნათესავმა კაცმა; ჩვენ გიგუშამ - ჩემი მათემატიკის მასწავლებლის ქმარმა.
"ვა-ი-მე, მა-მიიიიი..." - ზრიალით მოაწყდა იმ ღამით მისი გულისმომკვლელი ხმა ჩვენი სახლის ფანჯრებს და ახალი ჩაძინებული, ლოგინიდან წამომაგდო. დაახლოებით წელიწადნახევარში კი უკვე გამოცდილი, დიდი ადამიანივით მე მეჯდა გვერდით მამაჩემის პანაშვიდებზე. გაყინულ ხელებს თავისი ცხელი ორთქლით მითბობდა და ჩემთან ერთად აკანკალებდა მამიდაჩემის მოთქმაზე, - "ძმა-ვოოო, ჩემო მესამე მკვდარო ძმა-ვოოო..."
Mმამების სიკვდილზე ხმამაღლა არასოდეს ვლაპარაკობდით. მარტოები, ბავშვური სიჯიუტით ვცდილობდით ჩვენ-ჩვენი ტკივილის მორევას. შევიცვალეთ, გულგრილები გავხდით. სხვების მკვდარი მშობლები გვეცოდებოდა, მაგრამ აღარ გვეტირებოდა მათ დანახვაზე; თუ გვეტირებოდა, ისევ ჩვენები გვახსენდებოდა და იმიტომ. როდესაც ჩვენს უბანზე მიცვალებულს ამოატარებდნენ, შეთქმულებივით, მე აქეთ ვეცემოდი ჩემი ეზოს რკინის ცისფერ კარებს, ის იქით შევარდებოდა თავის მწვანე, დღე და ღამ გაღრიალებულ ქუჩის კარებში; ბრაგა-ბრუგით, თითქმის ერთდროულად ავირბენდით მეორე სართულის კიბეებს, გზისკენ გამავალი ფანჯრის შუშებზე მივაჭყლეტდით ცხვირებს და ცერებზე შემდგარები, მოღრეცილი კისრებით დიდხანს გავცქეროდით ჰაერში ატატებულ, რწევით მიმავალ კუბოს. პროცესია თვალს რომ მიეფარებოდა, მალევე ჩამოვიდოდით დაბლა. დაწითლებულ თვალებზე წყალს შევისხამდით, ჩვენზე ბევრად მაღალ ეზოს ცოცხებს მოვიმარჯვებდით და ქუჩაში დაყრილი, ფეხით გასრესილი ყვავილების ერთ ადგილზე მოგროვებას ვიწყებდით. ვგვიდით თავდახრილები, წყნარად, უსიტყვოდ; მე - ჩემს, ის - თავის მხარეს. თან ვფიქრობდით და ერთმანეთს ფიქრში ხელს არ ვუშლიდით. საქმეს რომ მოვრჩებოდით, ხელებს ქუჩაშივე, მუდმივად მოშვებულ წყაროს წყალზე გადავიბანდით; მერე წავიყვანდით მიტკლის ხილაბანდებში გამოკრულ თოჯინებს და ხან ჩვენს "საფარში" შეყუჟულები, ხანაც იმათ საჯინიბოში, პაპამისის დაყირავებული ურმის კოფოზე წამომსხდრები ვთამაშობდით "დედაშვილობანას". მეზობლის თანატოლ გოგოებს ადრინდელივით ხშირად აღარ ვეძახდით. ერთად უფრო კარგად ვიყავით. ერთმანეთი გვყოფნიდა. ისინიც ცხვირს გვიბზუებდნენ. მარტოებს მოგვიხელთებდნენ თუ არა, შიგ ყურში ჩაგვყვიროდნენ ბავშვური სიკაპასით: "ბაიყუშები... ორი ბაიყუში...", ენას გამოგვიყოფდნენ და ფლოსტების წკაპაწკუპით უკანმოუხედავად გარბოდნენ. ჩვენ არასოდეს მივდევდით უკან, მხოლოდ ადგილზე ვატყაპუნებდით ფეხებს, ვითომ, მოვდივართ და, თუ მაგრები ხართ, დაგვიდექითო. ხანაც, თითებითYმოვფხოჭნიდით მიწას და უცბათ მოფიქრებულ რაიმე გამოსაჯავრებელ სახელთან ერთად, ზურგში მივაყოლებდით ხოლმე გაქცეულებს. არ მახსოვს, ოდესმე პირველებს წამოგვეწყოს კინკლაობა; საბაბიც კი არასოდეს მიგვიცია გოგოებისთვის, მაგრამ, მიუხედავდ ამისა, მაინც ვცდილობდით მსგავს ამბებს ჩვენი დედებისა და ბებიების ყურამდე არ მიეღწია. სანერვიულო ისედაც არ აკლდათ; ერთიანად დათალხულები, ლანდებივით, ფეხაკრეფით დადიოდნენ ეზო-ყურეში, და ხან საგულდაგულოდ ჩაკეტილი მარნებიდან გვესმოდა მათი მოგუდული ტირილის ხმა, ხან ბაღჩების ბოლოდან, ხანაც, შუაღამისას, ჩაბნელებული საწოლი ოთახებიდან...


* * *
ამ ყველაფრის მიუხედავად, მაინც ორი ახტაჯანა, სიცოცხლით სავსე და არც ისეთი "ბაიყუში" გოგოები ვიყავით, როგორც ჩვენი თანატოლები ფიქრობდნენ; სხვა ბავშვებივით, მკვდრებზე მეტად ჩვენც საქორწინო ტანსაცმელში გამოწყობილი ნეფე-პატარძლის დანახვა უფრო გვახარებდა (ვინ მოთვლის, უფროსების უჩუმრად, რამდენჯერ გავყოლილვართ მანქანების სიგნალებისა და დოლ-გარმონის ხმას სხვა უბანზე მოყვანილი პატარძლის სანახავად); ჩვენც ვთამაშობდით ასკინკილას, მურაბაობას და ხეზეჩიტაობას, როცა ამის სურვილი და განწყობა გვქონდა; გაზაფხულობით, ჩვენც ვიტენიდით ჯიბეებს მწვანე, კაკრა ალუჩით და ძუძუვაშლათი და სადმე, მოფარებულ ადგილას, მარილში ჩაწობილს ხარბად ვჭამდით კბილების მოჭრამდე; არც ტუხტის ფოთლებისგან შეკრული ბუჩქის აკენწვლაში ვუდებდით სხვა ბავშვებს ტოლს, არც გამოკიდაობაში და არც თუთისა და ბლის ხეებზე კენწერ-კენწერ სიარულში... მაგრამ მათნაირები მაინც აღარ ვიყავით. ცასა და დედამიწასავით დიდი იყო სხვაობა ჩვენს მოღუღულ, თავდახრილ სიარულსა და იმათ მტკიცე, ხალისიან ნაბიჯებში... ჩვენს ნაღვლიან, ჩამუქებულ თვალებსა და იმათ კაშკაშა, მოციმციმე მზერაში... ჩვენს ჩუმ, მოკრძალებულ ღიმილში და იმათ თამამ კისკისსა და სიცილ-ხარხარში...
ხომ სულ გვიმწვიტინებდნენ და გვაღიზიანებდნენ, მაინც გამუდმებით ჩვენსკენ ილტვოდნენ, ჩვენს სიახლოვეს უნდოდათ ყოფნა. ის, რაც იცოდნენ და რასაც ხედავდნენ, ბავშვურ ცნობისმოყვარეობას ვერ აკმაყოფილებდა, - მეტის გაგება უნდოდათ; თანაც, ჩვენი მამების ამ უეცარი გარდაცვალებით, თითქოს მათაც იგრძნეს რაღაც საფრთხე, საშიშროება; ჩვენსავით ისინიც პირველად შეეჩეხნენ ასე პირისპირ, მართალია, სხვისი, მაგრამ მაინც მათი თანატოლების მამების სიკვდილს და თითქოს ახლა, ჩვენსკენ დაუოკებელი სწრაფვით, პასუხს გვთხოვდნენ ყველა იმ კითხვაზე, რომელმაც ასე აუბნია თავგზა მათ პატარა ტვინებს.
ყველაზე მეტად გაზაფხულობით არ გვინდოდა თანატოლებთან ურთიერთობა; მაშინ, როცა შავი, ფრთებგაფარჩხული ნამგალები მოფრინდებოდნენ და ბუდეებიდან აძევებდნენ საწყალ ბეღურებს. სკოლიდან შინ დაბრუნებულებს, მეზობლის სახლის ყრუ კედლის გაყოლებაზე ბუდიდან გადმოვარდნილი უამრავი მკვდარი ან ფრთამოტეხილი ბარტყი გვხვდებოდა. ამ საცოდაობის მნახველებს გული ყელში გვებჯინებოდა, უარესად ვიჩაგრებოდით და ვნადგურდებოდით. ახლოს არავის ვიკარებდით. თამაშის გაგონებაზე ხომ ზედმეტი იყო ლაპარაკი. თანაც... საქმე გვქონდა. ჯერ დასახიჩრებულებისთვის უნდა მიგვეხედა, ჭრილობები შეგვეხვია, უსაფრთხო ადგილას დაგვესვა. მერე კი მკვდრები დაგვესაფლავებინა. ხშირად, ტანსაცმელსაც არ ვიცვლიდით. მხოლოდ თეთრ წინსაფრებს შევიხსნიდით და პირდაპირ ფორმისკაბებით ვიწყებდით შრომას. დამშრალი რუდან ამოკრეფილ სალა ქვებზე ციმციმ ვაწვენდით ჯერ კიდევ შეუბუმბლავ, ვარდისფერ ბარტყებს და ხან ჩვენს, ხან იმათ ბაღჩაში, თხილებქვეშ ამოთხრილ პატარა ორმოებში ვასაფლავებდით; მერე ბორცვებს წვრილ კენჭებს შემოვულაგებდით გარშემო და ზედ აყვავებული ჩიტის წიწმატის კონებს ვაწყობდით. ყველაფერს რომ მოვრჩებოდით, იქვე, საფლავებთან ჩავიკუნტებოდით. კაბის უკანა კალთას, მიწაზე რომ არ მოგვთრეოდა, უკნიდან მოხერხებულად ამოვიკეცავდით, წინას - მუხლებზე გადავიჭიმავდით, ზედ ნიკაპს დავაყრდნობდით, ხელებს შემოვხვევდით და ზოგჯერ საათობით გარინდულები, ფეხების დაბუჟებამდე ვრჩებოდით ამ მდგომარეობაში. ვერ გეტყვით, გარდა სიტყვებისა, "სიკვდილი", "დასაფლავება", რა საერთო ჰქონდათ მკვდარ ბარტყებს ჩვენს გარდაცვლილ მამებთან, მაგრამ ამ საქმიანობით, თითქოს ერთგვარ შვებას ვგრძნობდით; თითქოს, რაღაც უხილავი ძაფებით მათთან კონტაქტს ვამყარებდით. იქნებ ეს სულაც წიგნში ამოკითხული ლეგენდის ბრალი იყო, რომლის მიხედვითაც, სიკვდილის შემდეგ ადამიანის სული ჩიტებში სახლდება. ვინ იცის... მაგრამ ახლა, ამდენი წლის შემდეგ ამის გარკვევა აღარ მინდა, არ მინდა რადგან მეშინია, უნებურად შეურაცხყოფა არ მივაყენო იმ გულწრფელ განცდებს, რომლის გახსენებაზეც წარსულში გატყორცნილი მზერა ზოგჯერ წამიერად გადაკვეთს პაწია საფლავებთან ჩაცუცქული ორი პატარა, ფორმისკაბიანი გოგოს ნაღვლიან მზერას, და გულს მართლა ჩიტივით შემიფრთხიალებს ხოლმე.

* * *
ჩემთან შედარებით, ბუნებით მაინც უფრო ლაღი და თამამი იყო ("თავისნათქვამაც", - როგორც დედაჩემი ამბობდა, და ძლიერიც). ზოგჯერ მგონია, რომ მე არ მიმატოვა და ჩემს გამო გაიხანგრძლივა ის მძიმე წლებიც. თუმცა, ხასიათმა და ჩვენს შორის ორწლიანმა ასაკობრივმა სხვაობამ თავისი საქმე გააკეთა. დაახლოებით თერთმეტი წლის ასაკში, იმ ჩაკეტილი ცხოვრების შემდეგ, მოულოდნელად შეიცვალა. ჩემთან ხშირი თამაში და ყოველწუთიერი ურთიერთობა შეწყვიტა და "ახალი ცხოვრება" დაიწყო. ამას თითქმის მთელი დღე მარტო, ნებაზე მიშვებულმა ყოფნამ და თავისუფლების გემოს საკმაოდ ადრეულ ასაკში შეგრძნებამაც შეუწყო ხელი (დედამისი დილით რომ გავიდოდა სამსახურში, გვიან ღამით ბრუნდებოდა, მოხუცი პაპა-ბებია კი იქით იყვნენ მისახედები). პირველი, რაც გააკეთა, ის იყო, რომ შუბლზე საკუთარი ხელით შეიჭრა თმა. ბაფთა ერთხელ და სამუდამოდ მოიხსნა და ულამაზესი ოქროსფერი, გაწეწილი თმით დაიწყო შინ და გარეთ სიარული. მეცადინეობას უკლო; მთელ დღეს ქუჩაში ზევით-ქვევით წანწალში ატარებდა. ხშირად ჭამითაც კი ქუჩაში ჭამდა; სკოლიდან დაბრუნებული, დემონსტრაციულად გამოიტანდა საჭმლით სავსე თეფშს და სახლის წინ მდგარ ხის გრძელ სკამზე ბიჭივით გადალაჯებული, გამოტენილი პირით არხეინად ათვალიერებდა ამვლელ-ჩამვლელებს; თოთხმეტი-თხუთმეტი წლის ასაკში ქცევა უფრო გამომწვევი გაუხდა, სიტყვა-პასუხი - თავხედური; ქუსლებზე შედგა, თვალების შეღებვა და პომადის წასმა დაიწყო (დღემდე მიკვირს, რატომ აძლევდა დედამისი ამის უფლებას. იქნებ იმიტომ, რომ ძალიან ყოჩაღი იყო? - სახლის დალაგებაში მართლაც არ ჰყავდა ბადალი; ჯამ-ჭურჭელი და ეზოც თითქმის ყოველთვის ერთნაირად ჰქონდა დაკრიალებული; თეთრეულსაც საკმაოდ პატარა ასაკიდან რეცხავდა და სამსახურიდან მოსულ დედას ცხელ სადილსაც ახვედრებდა. მასაც, მაშინ ალბათ სწორედ ეს სჭირდებოდა, - დამხმარე ხელი, გვერდში ამომდგომი; ალბათ, კრებაზე სასწავლო წლის ბოლოს გამოცხადებული "ნაჩუქარი" სამიანებიც ამიტომ აკმაყოფილებდა და ყველაფერ დანარჩენზე თვალებს ახუჭვინებდა).
მალე მისი ახალი მეგობრებიც გამოჩნდნენ, - თამამი და მხიარული გოგო-ბიჭები, რომელთა უმეტესობას მე საერთოდ არ ვიცნობდი. დამამთავრებელ კლასებში უკვე ბევრად უფროსი ბიჭებიც აკითხავდნენ სახლში მანქანებით, რომელთაც ხან საათობით ელაპარაკებოდა შუა გზაზე მანქანის ფანჯარაში თავშეყოფილი, ხან კი საგანგებოდ გამოპრანჭული, დაქალებთან ერთად სასეირნოდ მიჰყვებოდა.
გაკვეთილების ნაცვლად დიდი მონდომებით კითხულობდა სქელ, საერთო რვეულებში ხელით გადაწერილ უცნაურ სასიყვარულო რომანებს, რომელთა სახელწოდებებიც ძალიან ჩამოჰგავდა ახლანდელი საპნის ოპერების სათაურებს; სიუჟეტებიც დაახლოებით ერთნაირი ჰქონდა. ერთხელ მეც შემომთავაზა მათი წაკითხვა. უარი არ მითქვამს, მაინტერესებდა რა ეწერა შიგ, მაგრამ ჩემი დაუდევრობის გამო, დედაჩემმა ბალიშის ქვეშ მიპოვა; კინაღამ გული გაუსკდა. იტირა, ინერვიულა და მაშინ, პირველად და უკანასკნელად, კატეგორიულად მომთხოვა, რომ მისგანაც და მისი ამხანაგებისგანაც თავი შორს დამეჭირა. თუმცა, ჩვენ უკვე ისედაც ჩვეულებრივი მეზობლები ვიყავით, რომელთაც ბავშვობის რამდენიმე სათუთი და იშვიათი სიახლოვით გაჟღენთილი წლის გარდა, ბევრი აღარაფერი აკავშირებდა ერთმანეთთან.

* * *
სკოლა მშვიდობით დაამთავრა. მაშინვე თბილისში რომელიღაც ქარხანაში მოეწყო სამუშაოდ. სოფელში იშვიათად ჩამოდიოდა. მოულოდნელად დაადგებოდა დედამისს თავზე და უკან მალევე ბრუნდებოდა. ორი წლის შემდეგ მეც წავედი. უნივერსიტეტში ჩავაბარე. წლები ისე გადიოდა, რომ საერთოდ ვეღარ ვხვდებოდით ერთმანეთს. მის შესახებ მხოლოდ ის ვიცოდი, რომ ორჯერ გათხოვდა, ორივე ქმრისგან წამოვიდა და არ ვიცი, სირცხვილისა თუ სოფელში დაყრილი ათასნაირი ჭორის გამო (სასტიკია ასეთ დროს სოფელი. არ დაგინდობს, ხელს არ წაგაშველებს; პირიქით, ერთ ჭორს ათასს დაუმატებს და ტყუილ-მართლის ერთმანეთში არევით ცოტა ხნით გულს მოიფხანს, დუნედ მიმავალ ყოფას გაიხალისებს) საბოლოოდ ამოიკვეთა ფეხი საკუთარი სახლიდან. არავინ იცოდა სად იყო, როგორ იყო, რას საქმიანობდა...
თავიდან ძალიან განვიცდიდი მის ამბავს; მეცოდებოდა, მაგრამ უნდა ვაღიარო, რომ ნელ-ნელა მეც ჩემს ცხოვრებაზე, სწავლაზე, ახალ მეგობრებზე გადავიტანე მთელი ყურადღება და მისი არსებობა თითქმის გადამავიწყდა. ასე გრძელდებოდა მანამდე, სანამ წლების შემდეგ ერთი სიზმარი არ ამეკვიატა. კვირაში რამდენჯერმე მაინც ვხედავდი ამ სიზმარს: ვითომ, ისევ პატარა იყო. სოფელში, ჩემი ქუჩის კარებთან, მამაჩემის დარგული ცაცხვის ძირში იდგა; ხელში, როგორც მაშინ, მიტკლის თავსაფარში გამოკრული თოჯინა ეჭირა და მეძახდა; მეძახდა ჩუმი, გაუბედავი ხმით, მანამდე, სანამ არ გამომეღვიძებოდა.
მოსვენება დავკარგე, მთელი დღეები მასზე ვფიქრობდი; იქნებ მართლა არსებობს რაღაც, იქნებ დახმარება სჭირდება და ჩემგან შველას ითხოვს-მეთქი?! - ვფიქრობდი და თან უკვე აქტიურ ქმედებაზეც გადავედი; ვცდილობდი, მომეძებნა და როგორმე მისამართი თუ არა, ტელეფონის ნომერი მაინც გამეგო. საცხოვრებელი ადგილის დადგენა გამიჭირდა, ტელეფონის ნომერი კი როგორღაც გავიგე დედაჩემის წყალობით, მაგრამ რად გინდა, სულ დაკავებული იყო. ის იყო საბოლოოდ გადავიწურე მისი პოვნის იმედი, რომ (ახლაც მიკვირს, როგორ მოხდა ასეთი დამთხვევა) ერთ მშვენიერ დღეს, სრულიად მოულოდნელად, თვითონ დამადგა სახლში თავზე.
კარი რომ გავაღე, კინაღამ გავგიჟდი, - ენა ჩამივარდა, ცალკე სიხარულისგან, რომ ჯანმრთელი და საღსალამათი დავინახე, ცალკე კიდევ - გაოცებისგან. იდგა და მიღიმოდა. სქელი, ბუნებრივზე ახლა უფრო ღიად შეღებილი თმა სუსტ, დაშვებულ მხრებზე ლამაზად ეყარა. ღრმად სუნთქავდა. მარჯვენა ხელი მოზრდილ, საკმაოდ მოშიშვლებულ მკერდზე მიეჭირა და ასე ცდილობდა ამოვარდნილი გულის დამშვიდებას. უხმოდ გადავეხვიეთ ერთმანეთს.
დაჯდა თუ არა, ჩანთიდან სიგარეტი ამოიღო და მოუკიდა. უამისოდ ერთი წუთიც აღარ შემიძლიაო, - ბოდიშივით მითხრა. მერე ჩემი ამბების გამოკითხვა დამიწყო. შიგადაშიგ მეც ვეკითხებოდი რაღაცებს, მაგრამ ძალიან ვფრთხილობდი. თვითონ ბევრად თავისუფლად გრძნობდა თავს, ლაქლაქებდა, ენას არ აჩერებდა. ისევ ის სოფლელი, გაუთლელი გოგო იყო კიდევ უფრო გაუხეშებული მანერებით, ვიდრე მე მახსოვდა; არც კილო ჰქონდა შეცვლილი, სიტყვებშიც უამრავ შეცდომას უშვებდა... ერთი ეგ იყო, რაღაც უცხო და ცოტა გამაღიზიანებელი აქცენტი დაჰკრავდა მის ლაპარაკს; სამაგიეროდ, ეცვა ძალიან თანამედროვედ და გემოვნებით, - ულამაზესი ღიასტაფილოსფერი კაბა შესაფერისი ფეხსაცმლით; ჩანთაც აშკარად ძვირადღირებული ეჭირა, რომელიც დაჯდომისთანავე იატაკზე დაიგდო ფეხებთან. თითქოს ჩემი ფიქრები წაიკითხაო, სიგარეტი საფერფლეში უხეშად, კაცივით ჩაასრისა, ახალს სასწრაფოდ მოუკიდა და მითხრა:
"რატო მიყურებ ეგრე? - ძონძის დედაც მოვ...ან... - სახტად დავრჩი მისი მიხვედრილობისა და თამამი, უცერემონიო გინების გაგონებაზე, - მაგრამ გამოფხიზლება არ მაცალა, ისე გააგრძელა, - იცი ცხოვრება რა ყოფილა?! - თურმე ამით გცემენ პატივს, - კაბა ორი თითით ზიზღით გამოწელა, - ამით და მაყუთით... მერე დაახლოებით ორწუთიანი პაუზა გააკეთა, სიგარეტი ღრმად მოქაჩა და მითხრა: მივდივარ ნინი, ამის სათქმელად მოვედი შენთან, ამისთვის და გამოსამშვიდობებლად; საერთოდ მივდივარ... იმდენი დამცირება ავიტანე, რომ მეტს ვეღარ გავუძლებ; ყველაფერი მეძახეს, რაც ვარ და არა ვარ... უნდა წავიდე, თუმცა, ისედაც წასული ვარ უკვე დიდი ხანია; უფრო სწორედ, აქამდე მივდიოდი და მოვდიოდი, ახლა უკვე საბოლოოდ უნდა წავიდე... ჩემს შესახებ იმდენი კი გეცოდინება, რომ მიხვდები სადაც... - მე უხერხულად შევიშმუშნე. რა თქმა უნდა, ჩემს პასუხს არ დაელოდა და სრულიად დარწმუნებულმა იმაში, რომ ორივემ ერთი და იგივე ვიგულისხმეთ, განაგრძო: - ჰო, თურქეთში, თურქეთში... აქამდე აქ ჩამომქონდა საქონელი, იაფად ვაბარებდი, ეგრევე, ოპტომ და მაშინვე ახალ პარტიაზე ვახვევდი. ზოგჯერ სხვას ვატანდი, მე არცა ვჩნდებოდი. რაღაცა თანხა დავაგროვე. ახლა იქვე ვივაჭრებ ერთი ქალაქიდან მეორეში. მოგება ბევრად მეტი რჩება. რამდენიმე კაი გოგოა იქ, ჩემნაირი ბოზები რა (ეს რომ თქვა, თვალი ჩამიკრა და ისე საწყლად გაიღიმა, გული მომიკვდა), და იმათთან ერთად ავაწყვე პატარა ბიზმესი... დედაჩემმა ჯერ არ მინდა გაიგოს, მე თითონ ვეტყვი, როცა საჭირო იქნება. თუ არადა, კაის დალევს, კაის შეჭამს, სიბერეში არაფერს მოვაკლებ და იმასაც მეტი რაღა უნდა, არა? - კარგი, მოვრჩეთ ამაზე, გვეყოფა. უკვე გითხარი, რისი თქმაც მინდოდა...
ახლა შენ თქვი, სოფელში რა ამბებია, ჩადიხარ ხოლმე? რა ხდება ახალი, ვინ მოკვდა, ვინ დარჩა? საფლავზე თუ მიდიხარ ხოლმე? - დამაყარა კითხვები. ვგრძნობდი, პასუხები მაინცდამაინც არ აინტერესებდა; უბრალოდ, ლაპარაკი უნდოდა, წლობით ნაგროვები დარდის, ნაფიქრის გულიდან ამოღება. - ეჰ, ნეტავ ოდესმე მე თუ მეღირსება კიდევ მამაჩემის საფლავზე წასვლა? - გააგრძელა ისე, რომ ჩემს პასუხს არ დალოდებია. მეც ვიჯექი და ვუსმენდი. - გახსოვს, ნინი, ჩვენი ბავშვობა, როგო უაზროდ მოკვდნენ მამაჩვენები, როგო უაზროდ, გო... იქიდან დაიწყო ჩემი გაუბედურებაც, ნინი; ის რომ არ მომკვდარიყო... ეჰ, პროსტავ, შენ რა გითხარი მამი, - ახლა მამამისს მიმართა ისე, თითქოს ისიც აქვე ახლომახლო იყო სადმე, - თავი დაიღუპე სმით და მეც დამღუპე (პროსტა დათა ძიას ზედმეტსახელი იყო. ხშირად სვამდა და, სახლისკენ ბარბაცით მიმავალი, მუდამ ერთსა და იმავეს იმეორებდა: რას მერჩით, ერთი საწყალი, პროსტა კაცი ვარო... ამიტომაც შეარქვეს ეს სახელი). ...შენ რაღას გერჩოდი ნინი, როგორ მიგატოვე, როგორ ცუდად მოგექეცი... მაგრამ მაშინ სხვანაირად არ შემეძლო, შურისძიება მინდოდა და შენ შემრჩი ხელში... ყველაფერი მახსოვს, სუყველაფერი... გულ-მუცელი მიღმუის ჩვენი ბავშვობა რო მახსენდება; ხო მძიმე იყო, მაინც იმ მოგონებებით მიდგა სული დღემდე. გარედან რო ამჩემფეხება და გიჟქალა ვჩანვარ, მთლად ეგრეც არ არი. ჩემთვინ მოიცალა ყველა უბედურებამ, მაგრამ, ეეე, ჩემო კარგო, - ჰაერში თვალი გაადევნა პირიდან გამოსროლილი კვამლის გრძელ ხაზს, - ვის რა ფეხებად უნდა შენი ბავშვობა, შენი წარსული, შენი მოგონებები... აგე ცხოვრება სად წავიდა... (ეს სიტყვები უკვე სრულიად სხვა ადამიანმა თქვა) იცი როგო ცხოვრობს თურქეთში ხალხი - სტამბულში, იზმირში, ართვინში, კაბადუკიაში... სამოთხეა იქ; მაიცა, ფეხზე დავდგე და შენც გამოგიგზავნი რაც გინდა, იქ იაფია ყველაფერი. ცოტა დამაცადე...
არც ახლა შემიწყვეტინებია ლაპარაკი. სანამ მე მაგიდას ვშლიდი, როლში შესული კიდევ კარგა ხანს მესაუბრებოდა თურქულ სიკეთეებზე... მერე კი, უბრალო, შინაურული სადილის შემდეგ, ერთიც გააბოლა, გულიანად ჩამკოცნა და როგორ უცნაურადაც მოვიდა, ისე უცნაურად გაქრა.
- თავს გაუფრთხილდი, ფული ყველაფერი არ არის... ესღა მოვიფიქრე და მივაძახე კიბეებზე კაკუნით მიმავალს. შინ შემობრუნებული კი ტახტზე მივეგდე და გემრიელად მოვიოხე გული ტირილით.


* * *
წავიდა და წავიდა... ისევ სოფელში თუ გავიგებდი მის შესახებ რამე ახალს; ისიც, ძირითადად, გესლიანი და, როგორც ერთმა ჩემმა მასწავლებელმა ახალი გაკვეთილის ახსნისას იცოდა თქმა, ზედმეტად "ხორციანი" ჭორის სახით. დედამისს მხოლოდ ზრდილობის გამო ვეკითხებოდი მის ამბავს, რადგან წინასწარ ვიცოდი, რომ არც მან იცოდა ბევრი არაფერი. თუ იცოდა და არ ამბობდა კიდევ, დედა იყო და ამის უფლება ჰქონდა (ერთი, რაც დარწმუნებით შემიძლია ვთქვა, ის იყო, რომ ზოგჯერ, როცა რამე ძალიან შეაწუხებდა, დედაჩემთან იქარვებდა გულს ლაპარაკით, მაგრამ არასოდეს მიკადრია, ოდესმე რამე მეკითხა ან მეთქმევინებინა დედაჩემისთვის).
რას აღარ ამბობდნენ... ჯერ ვითომ, საბერძნეთშია და იქ უვლის ვიღაც მოხუცს, როგორც ბევრი აქედან წასულიო; მერე, საბერძნეთში კი არა, ისრაელშიაო; ბოლოს, რა საბერძნეთი და ისრაელი, თურქეთშია, ბორდელში მუშაობს, აქედან მოტყუებით ჩაჰყავს ქართველი გოგოები და ფულს ამ გზით შოულობსო. პარალელურად იყო სხვა, ცოტა უკეთესი ვერსიაც: თითქოს, ვიღაც მდიდარი თურქი საყვარლისგან ბავშვი გააჩინა და ის კაცი ხელის გულზე ატარებსო... მერე ახალი ჭორი გავრცელდა, ვითომ, ამ თურქს უღალატა, იმან კიდევ სასიკვდილოდ სცემა, მთელი წელი საავადმყოფოში იწვა და ძლივს გადარჩაო. ამ ჭორებიდან მხოლოდ რამდენიმე გამართლდა: ჩვენი ბოლო შეხვედრიდან, თუ არ ვცდები, დაახლოებით ცამეტი წლის შემდეგ პირველად ჩამოვიდა და შვილი მართლაც ჩამოიყვანა, - ოდნავ კუთხოვანი, თეთრი პირსახის მქონე, ჭორფლიანი (ბავშვობაში თვითონაც თეთრი და ჭორფლიანი იყო) ხუთი წლის ხატია, რომელიც დედის გვარს ატარებდა; მერე გოგონა აქ მონათლა და სკოლაშიც, გაუთხოვარი დეიდის იმედით, თბილისში აპირებდა მის მიყვანას. არავისთან დაუმალავს, რომ ბავშვს თურქი მამა ჰყავდა, რითაც საკმაოდ გაანაწყენა ჭორის მოყვარული მეზობლები; საავადმყოფოშიც მართლა წოლილა, ოღონდ სულ სხვა, - ხერხემლისა და თირკმელების მიზეზით (რომელიც მისი რთული ცხოვრების, ქალაქიდან ქალაქში მძიმე ტვირთის თრევის პირდაპირი შედეგი იყო), მაგრამ ამას მაინც აღარავინ დაუჯერებდა...


* * *
მაშინვე ვიცანი რომ დამირეკა. დედაჩემისთვის გამოურთმევია ჩემი მობილურის ნომერი. მასავით ხმამაღლა და გრძლად არავინ ამბობდა ჩემს სახელს. - ნინიიიიი.... მიცანი, გო, როგო მიცანი, როგორა ხარ... - ყვიროდა მთელი მონდომებით. - ჩამოვალ ორ დღეში ნინი მანდა, აქ რა გამაჩერებს, ამ გამოყრუებულ სოფელში (დარწმუნებული ვიყავი, რომ სოფელიც და საკუთარი სახლიც, მისთვის უკვე მართლა უცხო იქნებოდა), ისედაც მალე უნა დავბრუნდე უკან და უნა გნახო. მე თითონ დაგირეკავ; ისე, შენც იცოდე, ეს არის ჩემი ნომერი სანამ აქა ვარ. კაი აბა, ნინი, კარგად...
მეტრო რუსთაველთან დავთქვით შევხვედრა (სხვა ადგილები კარგად აღარ მახსოვსო). მეც მაწყობდა სამსახურთან ახლოს. ადრე მომივიდა მისვლა. უცნაურია, მაგრამ ცოტას ვნერვიულობდი, წინ და უკან დავდიოდი და აქეთ-იქით ვაცეცებდი თვალებს. ზედ ტროტუართან, ზუსტად ჩემს პირდაპირ, წითელი ტაქსი გაჩერდა. იქიდან სახეში უშნოდ მზეჩამკვდარი, დაბალი, მსუქანი ქალი მოუქნელად გადმოვიდა. შავი, ყელიანი უსახელო ზედა ეცვა და რამდენიმეგან ჩაკეცილ მუცელზე ძლივს შეკრული ჯინსები; დიდი, წითელი ჩანთა ეჭირა. ფეხსაცმელი არ უჩანდა შლაქსის ტოტებში. სამაგიეროდ, გულზე დემონსტრაციულად უბრჭყვინავდა სქელი, უფრო სწორად, ძალიან სქელი ოქროს ჯაჭვი, რომელიც, მომეჩვენა, რომ კისერს ქვევით უქაჩავდა და უფრო ადაბლებდა.
ნამდვილად ის იყო. მხოლოდ თმა ჰქონდა ძველებურად ქარვისფერი და მბრწყინავი, უფრო გრძელიც, მაგრამ ახლა კუდად შეეკრა უკან. ადგილზე გავშეშდი, რომ დავინახე. ასეთს ნამდვილად არ ველოდი. თვითონაც მალევე შემამჩნია, ღიმილით მომიახლოვდა და თბილად და მჭიდროდ მომეხვია. უხერხულად ვიდექი, ფეხს ვეღარ ვიცვლიდი ადგილიდან.
- გაოცდი არა, ხო ხედავ რას ვგავარ, - მითხრა დარცხვენილმა. - არა, რას ამბობ, მშვენივრად ხარ, არაფერსაც არ გავხარ... როგორ ხარ? - დავიწყე ბლუყუნი. გამაჩერა. - არ გინდა, აქ ერთმანეთის მოსატყუებლად ხომ არ მოვედით, სახეზე გაწერია ყველაფერი, შეგიძლია პირდაპირ მითხრა, რასაც ფიქრობ, არ მეწყინება; სამაგიეროდ, - თვალი ჩამიკრა, - ახლა ფული მაქვს, ჩემი პირობა შევასრულე. ფულიც და ყველაფერი, რაც მინდოდა - სახლი, მანქანა... მოქალაქეობაც მივიღე და რომელ ქვეყანაშიც მინდა, თავისუფლად შევალ და გამოვალ, მაგრამ... - აქ უცებ სახე შეეცვალა, ახლა უკვე თვითონაც აღარ ვიცი კარგად, ვინა ვარ, რა ვარ, რისთვის ვარ... თუმცა, რა დროს ამაზე ლაპარაკია ახლა, - გამოხალისდა სასწრაფოდ იმ წამსვე, - ბევრი დრო არა მაქვს, დღეს მივდივარ, ერთი ახლობლის მანქანით ვბრუნდები უკან, ამიტომ პირდაპირ საქმეზე გადავალ. უნდა მენახე, ისე ვერ წავიდოდი. - ეს რომ თქვა, ოდნავ განზე გადგა, შარვლის წინა ჯიბეებში ხელები ჩაიყო და იქიდან მუჭებით ერთმანეთში არეული დაჭმუჭნული ლარები და დოლარები ამოიღო. ცოტა გაწითლდა და უფრო თავისთვის ჩაილაპარაკა: მინდა ეს ფული აიღო და ჩემ სახელზე რამე იყიდო, ან რაშიც დაგჭირდება, იმაში გამოიყენო. გთხოვ, უარი არ მითხრა. - გაგიჟდი, რა სისულელეა, - ამოვიდგი უცებ ენა; ვიგრძენი, რომ სახეზე მეც წამოვწითლდი და ავილეწე. მაჯებში ჩავაფრინდი; ვცდილობდი, ფულით სავსე ხელები მისთვის უკან, ჯიბეებშივე ჩამეტენა. რომ ვერაფერს გავხდი, ახლა ხვეწნა-მუდარაზე გადავედი, მაგრამ არაფერმა გაჭრა. - არ ვიცი კიდევ როდის გნახავ, შენთვის სხვა არაფრის გაკეთება არ შემიძლია, ამიტომ, გთხოვ, ჩვენი ბავშვობის გამო, იმ დღეების გამო, უარს ნუ მეტყვი... - ამ სიტყვებმა ფარ-ხმალი საბოლოოდ დამაყრევინა. - კარგი, კარგი, ვუთხარი მორჩილად; ჩანთა გავხსენი და თავისივე მუჭებით ჩავაყრევინე შიგ ფული (რატომღაც ხელში ვერ გამოვართვი). ხელები გაითავისუფლა თუ არა, მადლობის ნიშნად მაგრად მომეხვია; მერე ლოყაზე მაკოცა, მოულოდნელად მომწყდა და ნელ-ნელა ისევ ტროტუარისკენ წავიდა. უკან აღარ მოუხედავს. ვიღაცისთვის გაჩერებულ ტაქსიში მოულოდნელად შეხტა და ასე გაოგნებული დამტოვა.

* * *
ფეხით დავუყევი რუსთაველს; სამსახურში ვბრუნდებოდი. ოთხი-ხუთი წუთის წასული იქნებოდა, რომ მობილურზე შეტყობინება გამომიგზავნა: "მაპატიე. შენი ამბავი ვიცი. დედაშენმა ყველაფერი მიამბო. არ შემეძლო მაგ თემაზე დალაპარაკება. არც ვიცოდი რა მეთქვა. იცოცხლე, გთხოვ!"
ნათო ერქვა...
რაც შეეხება ჩემს ამბავს, ეს სულ სხვა თემაა (ნათოსი არ იყოს, ალბათ მისი ფესვებიც ბავშვობაში უნდა ვეძებო) და ოდესმე იქნებ მისი მოყოლაც შევძლო.

24.05.09

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“