ბიჟან ჯალალი – ლექსები

უახლესი ირანული პოეზიის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წარმომადგენელი ბიჟან ჯალალი ორი წლის წინათ გარდაიცვალა. მისმა შემოქმედებამ დიდი გავლენა იქონია ბოლო წლების სპარსული სალიტერატურო პროცესების განვითარებაზე. ირანელი კრიტიკოსები ბიჟან ჯალალის სოჰრაბ სეფეჰრის პოეტური გეზის გამგრძელებლად და სრულმყოფად მიიჩნევენ. თუმცა აქ არ იგულისხმება ამ ორი პოეტის ფორმალური ან გარეგნული მსგავსება ერთმანეთთან. თუ ვინმეს არ ჰგავს ბიჟან ჯალალი, არ ჰგავს სოჰრაბ სეფეჰრის, რომელთანაც სინამდვილე ფანტასმაგორიულ მხატვრულ რეალობად გადატყდება და ეს რეალობა თან უამრავ ქვეტექსტს მოიყოლებს. ჯალალისთან, პირიქით, ფანტასმაგორიული რეალობა ეძებს ცხოვრებისეულ სინამდვილეს, სიზმარი ეძებს ცხადს, რათა ახდეს და საკუთარი ყველაზე ღრმად დაფარული მნიშვნელობა გაამჟღავნოს. ბიჟან ჯალალი მინიმალისტია და ამითაც მკვეთრად განსხვავდება სეფეჰრისაგან. სეფეჰრის ლექსი მორევივითაა, უამრავ თემას, სახეს, განწყობილებას ატრიალებს თავისთავში და ამიტომაც ზოგჯერ კოშკიდან სატრფოს მიერ ჩამოშლილი ნაწნავივით გრძელდება და იტალღება. ჯალალის ლექსი კი სინამდვილის ნაფლეთია, სადაც პოეტის ოცნებამ, ცხოვრებისეულმა სიბრძნემ და საფიქრალმა თავისთავი უნდა მოიხელთოს. ამდენად ეს ლექსები მცირე ზომისაა, როგორც სარკიდან უცაბედად, ერთი წამით ამსხლტარი ათინათი.
ბიჟან ჯალალი ქართულ ენაზე პირველად იბეჭდება.

მთარგმნელი

* * *
სინამდვილე რა ძვირფასია:
გინდ მაშინ, როცა ფოთლის ჩრდილია - კედელზე
და გინდ მაშინ, როცა მზეა - ზეცაში.

* * *
ვიცი ჩემი დასასრული:
უიმედობის წყლით გამბანენ,
უნატვრებო მიწაში ჩამაწვენენ,
მარტოსულობის ცას მიმაბარებენ.

* * *
ლექსი
ჩემი ღეროთი და ფესვით
დავარწყულე,
ხედ იქცა და
ჩემს სიკვდილს
ჩრდილი დააფინა.

* * *
ყველაფერი მიედინება, როგორც ცრემლი
და უკან არ ბრუნდება.
ჩვენ ვრჩებით და
დანარჩენი ცრემლები და
დანარჩენი მარტოობანი.

* * *
ყველაფერი ლექსმა წარეცხა:
შენი ნაფეხურიც,
კედელზე დარჩენილი შენი ღიმილიცა
და ჩემი ხმაც წაიღო -
სიტყვათა უფსკრულამდე.


* * *
თითქოს ქაღალდი სარკე იყოს
და უკან მიბრუნებდეს
იმას,
რაც დამიკარგავს.

* * *
ლექსი
იქ იწყება,
სადაც
მთავრდება
ყველაფერი.

* * *
მე ჩემი ბედისწერა
ქაღალდზე ვითამაშე
და ცხოვრება
რამდენიმე ლექსში
წავაგე.

* * *
მე მსოფლიოდან უკან დავიხიე
ირანის საზღვრებში,
ირანიდან უკან დავიხიე
თეირანის საზღვრებში,
თეირანიდან უკან დავიხიე
დარუსის საზღვრებში
და ჩემს სახლშიც
უკან დავიხიე
საკუთარ ლოგინამდე.

* * *
ჩვენს ზრახვათა მიღმა
დაფარულია დიადი ზრახვა.
ხეთა ფოთლებში
ლურჯი ცა მოჩანს.

* * *
სადაც კი
ფეხი დავაბიჯე,
ყველგან ლექსია.
განა ლექსი
მინდვრად იქცა
და მე, ვით ქარი,
ველზე მივქრივარ.

* * *
სიკვდილს ვერ გავასწრებთ.
მაშ, სად გვეჩქარება?

* * *
ვიღაც ფანჯრიდან მომესალმა და მომიკითხა.
ხურმის ხის ერთი ტოტი იყო -
ქარით რხეული,
ირწეოდა
და ფოთოლთა სიმწვანეში
მზეზე ბრწყინავდა.

* * *
დილის ხუთია
და ხეები ფერმოციაგე ცის სივრცეში
ჯერაც ისევ შავად მოჩანან.
ჩიტი მღერის ფოთლისა და ტოტის წყვდიადში,
ეგებ: ხეთა გასაღვიძებლად.

* * *
ლექსო, გული დაწყვეტილი მსურს,
ენა - მეტყველი...

* * *
მე მხოლოდ
სამყაროს ერთი ნაჭერი
მინდოდა
ხელისგულივით
ანდა ღრუბლის ფთილასავით.
მე მხოლოდ სამყაროს
ერთი კუთხე მსურდა,
რათა
მთელი სამყარო მქონოდა.


* * *
პოეტი ბრმაა.
სამყაროს გულის თვალებით ხედავს.

* * *
ყოველ წამს
ჩემი მარტოობიდან ვკრთივარ
ვარსკვლავივით.
და ყოველ
წამს ჩემს მარტოობაში
მზესავით ვიძირები.

* * *
ჩემი სხეული
მიწას შეერთვის,
სული კი
ყვავილივით
ცაში გაიშლება.

* * *
ჩემი ფიქრი
სამყაროს ფეხებთან
ყვავილივით იფურცლება
ანდა ქვემოთ ცვივა
შემოდგომის ფოთოლივით.

* * *
მარტოდმარტო ვარ:
არც ყვავილი მაქვს ხელში,
არც - ყავარჯენი,
არც გუშინდელი წარსულში
და არც მომავალში ხვალინდელი.

* * *
დავინაცროთ
საკუთარ ცეცხლში
და ნაცარი
ერთი ფრთის მოქნევით
ქარში მიმოვფანტოთ.

* * *
რა უბიწოდ ცვიოდა
წყალი
პატარა ჩანჩქერიდან
და რა კისრისტეხით მირბოდა
დასასვრელად.

* * *
ჩემი სიყვარული
ვერცერთ თარგს ვერ მოერგო
და სამუდამოდ
შიშველი დამირჩა.

* * *
რა ვრცელი იყო შენი მზერა,
რომ იქ ზღვა ღელავდა,
მე კი ამ ზღვაში
ვცეკვავდი და ვტივტივებდი
პატარა ნაფოტივით.




* * *
ლექსი
ყურძნის მტევანია,
ბროწეული მარცვალ-მარცვალი,
მზე მის ყოველ წიბოში ბრწყინავს.

* * *
ბედნიერების ვარდებმა
გამაბრუეს,
ხელები კი
ვარდის ეკლებმა
დამისისხლიანა.

* * *
ფესვმოკვეთილი ვარ
ღეროს კიდეზე.
გზა არც მიწისკენა მაქვს,
არც ზეცისაკენ.

* * *
სინამდვილეს რა მოვუხერო,
თან მწარე რომ არის,
თანაც ტკბილი...
სინამდვილეს რა მოვუხერხო,
რომელიც ისე მყავს,
ვით გველი უბეში
ან ყვავილი ღილ-კილოში.

* * *
ცხოველთა ქცევის
უბრალოებასა და პირდაპირობას შევეჩვიე
და ადამიანთა ქცევის
სირთულისა და ბუნდოვანებისა
მეშინია.

* * *
თქვენ გზა მიჩვენეთ,
ყვავილებთან რომ მიდიოდა,
მე კი ამ გზაზე
ნანგრევები გამოვიარე.

* * *
ნათელზე ვფიქრობ,
ჩრდილივით რომ უკან დამყვება.

* * *
ტყემლის ხის ტოტი
თითქოს უკან ჩემს ფიქრს მოჰყვება:
კედლის თავიდან გადახრილა
და ტოტ-ფოთოლი
ქუჩისაკენ გადაუყრია.

* * *
შესაძლებლობებმა
სახეში შემომცინეს და
გვერდი ამიარეს.
მხოლოდ შეუძლებლობებსღა
მოვეჭიდე.

* * *
მე, ჩაის ჭიქა და ლამბაქი -
სამივენი ერთადა ვართ
და... სამივე ჩვენგანი - მარტო.

* * *
დღეს,
სისხამ დილით,
სამყარო რომ ხელ-პირს იბანდა,
მეც იქ ვიყავი.
* * *
შენი ხელები
ზღვის ტალღებივით
ჩემი სხეულის ნაპირებზე
მელამუნება.

* * *
რატომ დასრულდა ყველაფერი.
მზე, რომელიც ჯერ არ წასულა...
და სიტყვებსაც ჯერ ისევ ღვიძავთ.

* * *
იმ დროს, როცა შევიმეცნებთ,
თუ როგორი უმეცარნი ვართ,
თითქოს ელვა კაშკაშებს ცაში.

* * *
ენა ტაძარია
და ყოველი კარგი ლექსი -
სარკმელი ტაძარში.

* * *
ქვეყანა მიდიოდა
და რა სწრაფად მიდიოდა,
მე კი ტკბილ სიზმარში
ზედ ვიყავი ამხედრებული.

* * *
ერთგვარი არსებობაა
სიტყვებში არსებობაც,
როგორც თევზები
ცოცხლობენ
მდინარეში.
* * *
ხე ვარ ზამთარში,
უფოთლებო,
მიუსაფარი,
გაზაფხული ჯერაც გზაშია,
მე კი ზამთრიდან ზამთრად დავდივარ.
გაგიშვი,
როგორც შველი ველზე,
პეპელა ქარში
და ვიცოდი,
რომ ჰაერისა და ქარის ხელი
თან წაგიყვანდა.

* * *
ყველაფერი შენი ტანის გარშემო ბრუნავს,
ყველაფრი შენი სიყვარულით ტრიალებს -
ხომალდები,
მორევში რომ ტივტივებენ
ხმელი ხეები,
ქარიშხალში რომ იმსხვრევიან.

* * *
სამყარო
დიდი გალიაა.
ჩიტები
ხეთა ტოტებზე ჩამომსხდარან.

* * *
ერთ დღესაც ღმერთები იტყვიან:
გახსოვთ,
რა დიდებული ხუმრობა იყო,
სამყარო
რომ არსებობდა
და როცა ჩვენ ღმერთები ვიყავითო...

* * *
სამყარო სიტყვათა ნანგრევებია
და ჩვენ, ამ ნანგრევებში მოყოლილნი,
ხელ-ფეხს ვასავსავებთ.

* * *
ვაი, ჯოჯოხეთს
რა ჩახჩახა სივრცეები აქვს,
რადგან უქრობი
ცეცხლის ალით განათებულა.

* * *
უქონელი ვარ,
როგორც კენჭი,
წყალი მედინი,
ან ვით ყვავილი
ველისპირას გადაშლილი,
ქარში რომ მიფრენს.

* * *
ჩვენ ყველანი სიმღერას ვმღერით:
ყველა ჩვენგანი თავისებურს, თავის ენაზე:
ფოთოლი თავის სიმწვანეთი,
პეპელა ფრენით,
ჩვენ ყველანი სიმღერას ვმღერით,
ყველა ჩვენგანი ჩვენ-ჩვენს ენაზე:
ბულბული სტვენით,
ვარდი სიცილით,
წყალი დინებით
ჩვენ ყველანი სიმღერას ვმღერით
ჩვენ-ჩვენს ენაზე:
სამყარო ბრუნვით,
ჩვენ - საფიქრალ-საწუხარით
სხვადასხვაფერ სიკვდილსა და ცხოვრებაში
ვიხოცებით და ვიბადებით.

* * *
კატის უსაზღვრო ცნობისწადილი
ძაფის გორგალისადმი
და გაკვირვება რაღაც უცხო თავბრუდამხვევით,
რომელთან შეთამაშებაც
უარეს თავბრუს გახვევს.

* * *
დღეებს ვფანტავ
ხორბლის მარცვალივით
და ბედისწერის ნაყოფს ვიმკი.

* * *
ჩვენ გვგონია, ყველაფერი
ჩვენთვის არისო,
მაგრამ, არა...
ყველაფერი თავისთვისაა.

* * *
მუდამ გამოუთქმელია
სიტყვა "სიყვარული",
ყველა ენაზე ვიმეორებ,
ის კი მაინც უთქმელი
რჩება.

* * *
მთელი
ჩემი არსებობა
პეპლად იქცა
და მიფრინავს
არარსებული
ყვავილისაკენ...

* * *
შიმშილისა და
წყურვილისათვის
პური და წყალი
არ მითხოვია,
მხოლოდ ჰაერს,
ჰაერს გთხოვდი
ყვირილისათვის.
სპარსულიდან თარგმნა
გიორგი ლობჟანიძემ


© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“