"მათ, ვისაც რელიგია იზიდავს, პოეზიაზე უნდა იფიქრონ"
საუბარი ნატაშა პოლონისთან
- მას შემდეგ, რაც სურრეალისტებს დაშორდით, თქვენი პოეტური გზა, აი, უკვე სამოცი წელია, დაუსრულებელ დიალოგად იქცა ფერწერასთან და მუსიკასთან. ამასთან ერთად, ესეებსა და კრიტიკულ წერილებში იკვლევთ პოეზიისა და ლექსის სიღრმეებს. თქვენი მცდელობა კითხვების დასმისა და პასუხების ძიებისა, დაზუსტებისა და ახსნა-განმარტებისა ხომ არ არის გამოწვეული იმ კრისიზით, რომელიც პოეზიამ განიცადა მე-20 საუკუნეში?
- მიხარია, რომ ეს კითხვა დამისვით, რადგან ის თვით საკითხის არსს ეხება. აშკარაა, რომ კრიზისი, რომელსაც პოეზია განიცდის (ყოველ შემთხვევაში, საფრანგეთში) მას შემდეგ, რაც დაინგრა "დედაბოძი" ("principal pilier"), ესე იგი დაიკარგა წერის, განცდის და აზროვნების შესაძლებლობა, ისე, როგორც ამას ახერხებდა ჰიუგო უკანასკნელ ლექსებში, უკავშირდება იმ ერთობ მნიშვნელოვან მოვლენას, რომელიც დღესაც ესოდენ საცნაურია: პოეტური სიტყვა "გაეხსნა" მეცნიერების, ფერწერის, მუსიკის ექსპერიმენტებს და კრიტიკას. ახლა ისღა დაგვრჩენია, გავიაზროთ ამ ორმხრივი გაცვლის საჭიროების მიზეზი, რადგან მისი ამოცნობა აუცილებელია ჩვენი მომავლისთვის.
მიზეზი, ამჯერად, არა მხოლოდ დედაბოძის ნგრევაა, არამედ, იმ ჭერის ჩამოქცევა, რომელიც დედაბოძს ეყრდნობოდა: სიტყვა, რომელსაც სწამდა, რომ სინამდვილეს ასახავდა, თვით ქმნის მეტ წილს სინამდვილისას. ჰიუგომდე (მივმართავ ჰიუგოს, როგორც რეფერენტს, რადგან ის იყო უკანასკნელი წარმომადგენელი "ნათელმხილველთა" (voyants) რიგისა, რომლის სათავეში დგანან ვირგილიუსი და დანტე, ამ პოეტებს თვით ჰიუგო წინამორბედებად მიიჩნევდა) პოეტური სიტყვა წარმოიდგენდა, რომ მის წინაშე გადაშლილი სინამდვილე ფლობდა შინაგან სტრუქტურას და საკუთარ კანონებს, რომლებსაც ადამიანები ობიექტურ ფაქტებად მიიჩნევდნენ, თუმც კარგად უწყოდნენ, რომ სინამდვილე, თუ კი მის სიღრმეებს მოვიხილავთ, ბნელი უფსკრულია. დღეს ჩვენ აზრი ვიცვალეთ. თანამედროვე მეცნიერების მიერ გამოწვეული რევოლუცია იმდენად ცოდნის გზების სამყაროს ახალი ასპექტებისკენ გადაადგილება არ გახლავთ, რამდენადაც შეგრძნება იმისა, რომ არცერთ გზას აღარ მივყავართ თვით რეალობამდე (realite en soi-რეალობა თავისთავად): ჩვენ ვხვდებით, რომ აზროვნება, ამიერიდან, აღარ არის სინამდვილის გაშიფრვა, არამედ, სინამდვილის ჩვენს მიერვე შექმნილი მარტივი ხატების კვლევა და თუ საჭირო გახდა, დეკონსტრუქცია.
ამ ვითარებაში, ღრმა სიტყვა, ის, რომელიც იკვლევს და წარმოაჩენს ადამიანურის, როგორც ასეთის, კავშირს არსებულთან, მიემართება საკუთარი სათავისკენ, რომელიც ჩვენშია და შეიცნობს რა თავისი არსის ქმნის პროცესს, ხვდება, რომ იგი უფრო ვრცელი და რთულია, ვინემ აქამდე წარმოედგინა და რომ მის მიერ აღნიშნული (signifiants) სურვილი უფროა, ვიდრე სამყაროს ყოფიერების ანარეკლი. გადალახავს თუ არა საკუთრივ ვერბალურ სივრცეს, სიტყვა მხატვრის ან, თუ გნებავთ, მუსიკოსის შემოქმედებაში დაივანებს. ახალი ცოდნა უნდა იყოს ნაკლებად მეცნიერული, რომელიც ადგენს კანონებს, ვინემ პოეზია, რომელიც არღვევს ამ კანონებს, რათა შეგვახსენოს, რომ არსებობს "მიღმა ფონი", ის "გარეთ", რომელიც ავსებს ჩვენს არსებას ამწუთიერ ყოფიერებაში. ხელოვნებანიც იქცევიან პოეზიად, თუკი შესძლებენ კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენონ აზრის ჩამოყალიბების საკუთარი მანერა. სწორედ აქედან გამომდინარეობს დღევანდელი პოეზიისთვის დამახასიათებელი სრულიად ბუნებრივი აუცილებლობა მიუბრუნდეს, უპირველეს ყოვლისა, ფერწერას, რომელიც საშუალებას მისცემს გაიაზროს საკუთარი თავი, რაც თავის მხრივ, უფრო ღრმა განსჯისკენ უბიძგებს და საბოლოო ჯამში, დაეხმარება აქციოს საკუთარი თავი კრიტიკულ აზრად, რომელიც მრავალ სხვა სფეროს გადაწვდება.
გეგმის იდენტურობამ, პოეზიისა და ხელოვნებათა საშუალებების ნათესაობამ ჯერ კიდევ აღორძინების ეპოქაში იჩინა თავი ფლორენციაში, განსაკუთრებით კი ვენეციაში. შემდეგ კი, კრისიზი, რომელზედაც ახლა ვსაუბრობთ, ბოდლერისთვის იქცა ყოფიერების ფაქტად, რომლის პირველი შედეგების წარმოჩენა ესოდენ აფრთხობდა პოეტს დელაკრუას შემოქმედებაში. იქნებ დელაკრუა იყო მეორე, ეჭვმიუტანლად მყარი "დედაბოძი", რომელიც იცავდა ტრადიციის მარადიულობის პრიციპს, რომლის მემკვიდრედ დელაკრუა საკუთარ თავს რაცხდა? ან იქნებ, შინაგანი წინააღმდეგობებით, პესიმიზმით და გასაოცარი უნაყოფობით, რომელიც საკუთარ შესაძლებლობათა უკიდურეს ზღვარზე გაცხადდა, დელაკრუა წარმოგვიჩენს სწორედ იმ სირთულეს, რომელმაც ესოდენ დიდი გავლენა მოახდინა მომავლის პოეზიაზე?
ეს კითხვა მეტ სიმწვავეს იძენს, თუკი გავითვალისწინებთ, რომ მხატვრები მხოლოდ იმ შემთხვევაში აღმოაჩენენ საუკუნიდან საუკუნემდე, სხვათა მიერ ნაკარნახევი და მათ მიერ ხმამაღლა გაცხადებული ყალბი ჭეშმარიტებების ილუზიურ ხასიათს, თუ კი ნდობას გამოუცხადებენ და "მოიხიბლებიან" იმით, რაც ხელოვანს საკუთარი აზრის გამოთქმის საშუალებას აძლევს: ენას. მანე (გავიხსენოთ ბოდლერის წუხილი და საყვედური) თავის ტილოებში ნებას რთავს ენას გამოამზეუროს ადამიანური ურთიერთობები და მისთვის დამახასიათებელი ხიბლი, ნაცვლად იმისა, რომ გაიხსენოს საკუთარი როლი და მიზანი, რომელიც მდგომარეობს იმაში, რომ დაგვეხმაროს მოვაწესრიგოთ ჩვენი ურთიერთობა იმასთან, რაც არ არის ენა, მისგან განსხვავებულია და რამდენადაც ხელეწიფება, შესძინოს აზრი სიცოცხლეს.
- თქვენთვის პოეზია "გამანადგურებელ ძალებთან ბრძოლაა", რომელთა შორის უპირველესია ფაშიზმი. მაგრამ XXI საუკუნის დასაწყისში, უფრო ბუნდოვან, ამიტომაც უფრო საშიშ საფრთხეს წინასწარმეტყველებთ. რას გულისხმობთ, რას უნდა ვუფრთხოდეთ?
- ნაციზმი იყო იდეოლოგია, რომელიც ტრაგიკულ ვითარებათა თანხვდომის წყალობით, საკუთარი ლოგიკის ზღვრამდე მივიდა, რაც, საბოლოო ჯამში, სხვათა მკვლელობასა და თვითგანადგურებაში გამოიხატა. ეს იყო საზარელი თავისუფლება, რომელმაც, ისტორიის გარკვეულ მონაკვეთზე, მსგავს საზარელ სიმთვრალესა უგუნურებას მისცა დასაბამი. მაგრამ საფრთხეს სხვა ცბიერი ფორმებიც გააჩნია. იდეოლოგია გარკვეული პრინციპების სისტემის აბსოლუტიზაციაა, რომელიც ყოველდღიურად, რუტინულ სიტუაციაში ხმარებულ სიტყვებში იჩენს თავს. ამასაც, ბოლოს და ბოლოს, მკვლელობამდე მივყავართ. ამრიგად, ეს საფრთხე, რომელიც ნებისმიერ აზრს განადგურებით ემუქრება, დღეს, ჩვენს თვალწინ, უფრო და უფრო იზრდება და ძალას იკრებს. ამ პროცესს სხვადასხვა მიზეზი განაპირობებს. მეცნიერება, თუმც კი საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ, კონცეპტუალურ დონეზე დაყვანილ აზრებს კონსერვის ქილებში ათავსებს და მზადაა, ჩვენი ცხოვრების ნებისმიერ წუთს, ერთადერთ საკვებად შემოგვთავაზოს. ერები გვერდიგვერდ ცხოვრობენ, ერთმანეთს ხედავენ და ეს თავისთავად კარგია, მაგრამ არაფრისმთქმელი სიტყვებით, უფრო ზუსტად, სტერეოტიპებით შორიდან ესაუბრებიან ერთმანეთს. რას წარმოადგენს ინგლისური ენა, რომელიც დღეს შუამავლის როლს კისრულობს, თვით პოლიტიკის დონეზე? იგი ნაკლებადაა ენა, უფრო მეტად, კონცეფციების სისტემა, რომელმაც მხოლოდ გაუგებრობის წყალობით მოიკიდა ფეხი ხელოვნებაში და რომელსაც თუნდაც სხვადასხვა ქვეყნის მომღერლების "ღრმა სიტყვასთან" არაფერი აკავშირებს.
- თუ კი პოეზია არის "რადიკალური უარყოფა ყოველივეს კონტროლის პრეტენზიისა, რის საფრთხეც კონცეპტუალურ აზროვნებაში იმალება", ხომ არ უნდა განვიხილოთ თანამედროვე ეპოქის მიერ ტექნიკის მიღწევათა გამოყენება გამოწვევად, მომენტად, როდესაც პოეზია იქნება აუცილებელი, მაგრამ ისეთი რთული, როგორც არასოდეს?
- მე ვთქვი "ყველაფრის კონტროლი"? შეიძლება, მაგრამ "ყველაფერში" ვიგულისხმე არა ემპირიული სინამდვილის ცვალებადობა, რომლის ყოველმხრივი შესწავლის უფლება აქვს კონცეპტუალურ აზროვნებას, არამედ თვით უმცირესი ნივთის რეალობის განსხვავებული დონეები. ერთი გახლავთ ფორმა, რომელსაც ნივთი იღებს მეცნიერულ დისკურსში, მეორე, რაც შეეხება ცოცხალ არსებებს და მისთვის ძვირფას საგნებს, არის ფაქტი, რომ ეს უკანასკნელნი არსებობენ რაღაც დროით, სადღაც ამქვეყნად და სწორედ ამის გამო არ წარმოადგენენ იმ უბრალო ნივთებს, რომელთა ჩანაცვლება შეიძლება იდეით, რომელიც მათ შესახებ გაგვაჩნია. ისინი "აქ" და "ახლა" არსებულნი არიან და მიელტვიან სხვა "აქ" და "ახლა" არსებულთ. მათი გააზრება და შეგრძნება აზროვნების კატეგორიებით და განცდის ამა თუ იმ ყაიდით მხოლოდ მას ძალუძს, ვინც იცის, რას ნიშნავს საკუთარ თავთან ურთიერთობა, რასაც საკუთარი სასრულობის შეცნობა შეგვიძლია ვუწოდოთ. კონცეპტუალური აზროვნება სასრულობას მხოლოდ იმ შემთხვევაში ამჩნევს, როდესაც კითხვის ქვეშ დგება თვით მისი არსებობა. იოცნებო "აბსოლუტურ კონტროლზე", თუ გნებავთ "აბსოლუტურ Fფლობაზე", ნიშნავს უარი თქვა საკუთარ არსებობაში ეჭვის შეტანაზე. პოეზია, რომელიც არ იზიარებს ამ ოცნებას, ისეა აუცილებელი, როგორც არასდროს და იგი რთულია როგორც არასდროს.
ამასთანავე, ეს სირთულე ბედის საჩუქარია, რადგან ერთდროულად, ნათელჭვრეტისკენ მოწოდებაა, რომელიც საშური საქმეების მოგვარებისკენ გვიხმობს. XXI საუკუნემ, შეიძლება, პოეზიის სულთაბრძოლა და თვით სიკვდილიც იმ ნანგრევების ქვეშ იხილოს, რადაც საუკუნემ ბუნება და საზოგადეობა მოაქცია. თუმცა, ვინ უწყის, იქნებ, სწორედ ეს საუკუნე გახდეს ჭეშმარიტი პოეზიის მკვდრეთით აღდგომის მოწმე, რა თქმა უნდა, მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ კი პოეზია საკუთარ თავს შეიცნობს. ეს ის ცოდნაა, რომელიც აქამდე არ გამჟღავნებულა ექსპლიციტური ცნობიერების დონეზე, რომლის საფუზველზეც პოეზია შეძლებდა დიალოგი გაემართა "სამყაროში ყოფნის" სხვა ფორმებთან.
პოეზია აღარ იქნება წიგნის გვერდების ჩარჩოში მოქცეული ლექსი, მსგავსი, ვინ იცის, რომელი ტოტიდან ჩამოვარდნილი ვაშლისა. ლექსის მოძრაობა განივრცობა, გადავა წიგნიდან წიგნში, იქცევა ძიებად, განვითარდება არა როგორც ტექსტი, არამედ კითხვა, რომელიც მიემართება თვით ტექსტს. ეს იქნება მოძრაობა, ვიმეორებ, განვრცობა, რომელიც, ერთმანეთში გადახლართულ პროზად და პოეზიად, აქამდე უხილავ ჰორიზონტებს გადაწვდება.
- მახსოვს, თქვენი პირველი წიგნი ანბანს, ენის პირველქმნილ სახელმძღვანელოს შეადარეთ, რომელშიც სიტყვები "მარტივი სამყაროს ნივთებს" აღნიშნავენ. არის თუ არა ძირეული განსხვავება პოეტური სიტყვის უბრალოებასა და იმ "სიმარტივეს" შორის, რომელსაც ყოველდღიური ენა მიაწერს იმას, რასაც, "პოეტურს" და "განცდებით დატვირთულს" უწოდებს?
- ანბანი? წიგნებში, რომლითაც კითხვას სწავლობენ, ყოველდღიურად ხმარებულ სიტყვებს თან ახლავს მათ მიერ აღნიშნული ნივთების გულუბრყვილოდ არქეტიპული, გამარტივებული გამოსახულებანი. ისინი ანბანის რიგითობითაა წარმოდგენილი. სწორედ ამის გამო ხდება არა მხოლოდ ენის ფაქტის, სიტყვების და სიტყვებს შორის არსებული კავშირების, ესე იგი შინაგანი ლოგიკური მთლიანობის გაცნობიერება, არამედ, ერთდროულად, სამყაროს უწესრიგობის, ან თუ, ამ უწესრიგობის შესაძლებლობის აღმოჩენაც. ანბანი, გაგებული მხოლოდ იმ სახით, როგორც ის გვეძლევა, არის ხიდი, გადებული ენის მიერ "დამუშავებულ" სინამდვილესა და თვით ენას შორის, რაც ქმნის სინამდვილის და ენის განუყოფლობის ილუზიას, და ეს იმ დროს, როდესაც ენას ძალუძს დაშორდეს სინამდვილეს და თავისუფალი შემოქმედების საძირკვლად იქცეს.
და ისევ თქვენს კითხვას ვუბრუნდები. რით განსხვავდება ჭეშმარიტი პოეზიისთვის დამახასიათებელი უბრალოება, გრძნობების, განცდების და სიყვარულის გამოხატვის სიმარტივისგან? შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რომ ადამიანის არსებობის სასრულობის გათვალისწინებით, პოეზია სწორედ მსგავსი განწყობის და გრძნობების გამოხატვას უნდა ესწრაფოდეს, რადგან ისინი, ინტელექტუალური აქტებისგან განსხვავებით, ჭეშმარიტად ჩვენს მიერ განცდილი, "ნაცხოვრები" არიან.
მაგრამ ასე არ გახლავთ. განცდილი და გადატანილი, თუნდაც მღელვარე და შფოთით სავსე, არ უნდა ვიგულოთ აუცილებლად სასრულობის "ბინად". უფრო მეტიც, ისინი არაფერს გვასწავლიან სასრულობის შესახებ. სურვილები, მათი უმრავლესობა მაინც, და ემოციები, რომლებიც მათგან იბადება, კონცეპტუალური აზროვნების მიერაა სტრუქტურიზებული და მის კუთვნილ სიბრტყეშია გამოკეტილი. აქ იღებენ ისინი ჩვენი წარმოდგენების სახეს, რომლებიც, თუ კი მათ გარეგნულ სახეს არ მივენდობით, მხოლოდ აბსტრაქციებია, მიუხედავად იმისა, მათი მიზეზით ვიტანჯებით თუ ვკვდებით. რამდენი ასეთი ვითომდა განცდა, ვნება და უიმედობა ქცეულა, ზოგჯერ, დიდი ლიტერატურის საწყისად, თუმცა, უმეტეს შემთხვევაში, ისინი ამცირებენ იმას, რასაც ჩვენ "პოეტურს" ვუწოდებთ. პოეზიის წესის მიხედვით არსებობისთვის, განცდები უნდა მიემართონ საკუთარ რეალურ მიზანს და საგანს და არა იდეა-ქიმერას, რომელსაც მათგან და ადამიანებისგან ქმნიან. დიდი ლირიზმი საკუთარი თავის ძლევაა,-სიყვარული კერპის თაყვანისცემა არ გახლავთ, ის ილუზიურის, წარმოდგენილის ან წარმოსახულის აღმოჩენაა. ლირიზმში სწორედ ილუზიურის ფორმების წარმოჩენა მძაგს.
- თქვენ ერთმანეთისგან ანსხვავებთ პოეზიას და მისტიკას, თუმც კი ხაზს უსვამთ მათ სიახლოვეს, აცხადებთ, რომ პოეზია "რელიგიურის მიღმაა". დღეს, "რელიგიურის აღზევების" ჟამს, როგორ გესახებათ ეს განსხვავება?
- მე ვაახლოვებ პოეზიას და მისტიკას, რადგან ისინი ერთსა და იმავე ინტუიციას ეფუძნებიან. ეს ერთადერთის ინტუიციაა, იმ ერთის, რომლის არსებობას შევიგრძნობთ ყოველ ცოცხალ არსებაში, როდესაც მას ვხედავთ ისეთს, რიგორიც ის არის, რამეთუ სწორედ ეს არსებობა აქცევს მას მთლიან ანუ, რეალურ არსებად და არა იდეად, რადაც ჩვენ მას ხშირად წარმოვიდგენთ. მე ვაშორიშორებ პოეზიას და მისტიკას, რადგან მისტიკა იმისთვის, ვინც ეძიებს მის ერთობას პოეტიკასთან, არის ადამიანის არსებობის თვითმყობადობის დავიწყება, იმ დროს, როდესაც პოეზია ამას არასოდეს ივიწყებს და გამუდმებით უბრუნდება ადამიანს და მისი ყოფიერების განსაკუთრებულობას წარმოაჩენს.
რატომ იქცევა ასე პოეზია? იმიტომ, რომ საკუთარი სასრულობის გააზრება და მიღება, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ამ გამოცდილებით ცნობიერების გამდიდრება, შენს გვერდით, "აქ" და "ახლა" მყოფი მოყვასის არსებობის აღიარებას და აქედან გამომდინარე, ენის წიაღში დარჩენას ნიშნავს.
მე კარგად ვხედავ, რომ "რელიგიური" ცდილობს დაუბრუნდეს ადამიანების ენას, მაგრამ გზად, მხედველობის არედან უსხლტება საკუთარი მიზანი, რადგან "კონცეპტუალურად მოიხმარს" ენას, რომელსაც გადარჩენა სჭირდება. ეს ბადებს მეტყველებას, რომელიც ზებუნებრივის რწმენის აუცილებლობას ითხოვს და ეკლესიას, რომელიც ადამიანთა სულში იდეოლოგიად ქცეული ოცნების დანერგვას ისახავს მიზნად. ამ მავნე მცდელობამ თავისი დაღი დაასვა საუკუნეებს. მან, ვისაც რელიგია იზიდავს, პოეზიაზე უნდა იაზროვნოს.
- თქვენს შემოქმედებაში ხშირად მიმართავთ მოგონებებს, "პირველქმნილ სცენას" უბრუნდებით. რა განსხვავებაა პოეზიასა და დღეს ესოდენ დაფასებულ პროზას შორის?
- "პირველქმნილი სცენა"? ზოგჯერ გამართლებულია ფსიქოანალიზისგან ნასესხები ტერმინის ხმარება. ამ დროს "ღრმა რეაქცია" მჟღავნდება ბავშვის ქმედებაში, საკუთარი თავისთვის შიშის, გაოცების და დამნაშავეობის შეგრძნების აკრძალვაში, ერთი სიტყვით, ბავშვის მხრიდან ეს არის ნდობის გამოცხადება.
ხშირად, პოეზიაზე საუბრისას, იხსენებენ პირველსაწყის გამოცდილებას, რაც პოეზიის გამქიქებელთ თითქოსდა ნებას რთავს პოეზიას პასეიზმში (წარსულის განდიდება-გ. ე.), საკუთარ არსებაში ჩაძირვასა და საზოგადოების ამწუთიერი პრობლემების უგულველყოფაში დასდონ ბრალი. მაგრამ საქმე ის გახლავთ, რომ ლექსებში, თუკი ისინი ჭეშმარიტ პოეზიას მიეკუთვნება, პირველი გამოცდილების წარმოჩენა ნდობის გაცხადებაა. საწყისებისკენ მიბრუნების სურვილი პოეტში მუდამ ცოცხლობს. ეს არ არის აროდეს არსებული, მითიური "ოქროს ხანის" სინანული და თუ კი მითი მაინც იჩენს თავს ენაში, მხოლოდ იმიტომ, რომ მისი გამოხმობით, პოეტი ნდობას უცხადებს მეორეს, ვიღაც სხვას, რომელიც მისგან ორ ნაბიჯზეა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ სხვას შეიძლება ხელთ ეპყრას ნაჯახი ან მახვილი. პოეტი ცივ გონებას სიტყვათა მაგიას უპირისპირებს.
რაც შეეხება რომანს, მე მისი მტერი არ გახლავართ. პირიქით, ბევრ რომანს ადამიანის გონების მცდელობის და თვით პოეზიის უმაღლეს გამოხატულებად მივიჩნევ, რადგან აქაც იმ ნდობის გაცხადებას ვპოულობ, რომლის შესახებ მაღლა ვისაუბრე და რომელიც ენის სათავეებისკენ მიგვახედებს. პოეზია ერთის გახსენება და ამასთან ერთად, მისტიკისგან განსხვავებით, საზოგადოებისკენ მიბრუნებაა.
განა საკუთარი დანიშნულების ერთგული რომანისტიც ასე არ იქცევა, როდესაც პირისპირ წარუდგება მათ, ვის შესახებ წერს, პოეტად ქცეული ბავშვის მსგავსად, გაოცების და შიშის გარეშე.
დიდი რომანი ფანტავს ბოროტ ზმანებებს და ყოველი მხრიდან ამოზიდავს სინათლეს. დიდი რომანიო, ვთქვი... სხვა ბევრიც, ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიჩნეული, წარმოადგენს პოეზიას მოქმედებაში.
რაც შეეხება "ავტოფიქციას" (საკუთარ თავის თხზვა-გ. ე.), თქვენ რომ ახსენეთ, ეს გარდუვალია, რადგან წერა მწერლის გამოცდილებას ემყარება. სხვების შესაცნობად, უპიველესად, საკუთარი თავი უნდა შეიცნო, გაიგო ვინ ხარ, მაგრამ ეს სრულიადაც არ ნიშნავს, მკითხველს წარმოუჩინო შენი თავგადასავლების, ცხოვრებისეული კოლიზიების შელამაზებული ფოტოსურათები, რომელიც, ხშირად, საკუთარი თავის განქიქებას ემსგავსება, რასაც ცოდვას ვუწოდებდი, ეს სიტყვა ესოდენ რომ არ მზარავდეს.
საუბარი ნატაშა პოლონისთან
- მას შემდეგ, რაც სურრეალისტებს დაშორდით, თქვენი პოეტური გზა, აი, უკვე სამოცი წელია, დაუსრულებელ დიალოგად იქცა ფერწერასთან და მუსიკასთან. ამასთან ერთად, ესეებსა და კრიტიკულ წერილებში იკვლევთ პოეზიისა და ლექსის სიღრმეებს. თქვენი მცდელობა კითხვების დასმისა და პასუხების ძიებისა, დაზუსტებისა და ახსნა-განმარტებისა ხომ არ არის გამოწვეული იმ კრისიზით, რომელიც პოეზიამ განიცადა მე-20 საუკუნეში?
- მიხარია, რომ ეს კითხვა დამისვით, რადგან ის თვით საკითხის არსს ეხება. აშკარაა, რომ კრიზისი, რომელსაც პოეზია განიცდის (ყოველ შემთხვევაში, საფრანგეთში) მას შემდეგ, რაც დაინგრა "დედაბოძი" ("principal pilier"), ესე იგი დაიკარგა წერის, განცდის და აზროვნების შესაძლებლობა, ისე, როგორც ამას ახერხებდა ჰიუგო უკანასკნელ ლექსებში, უკავშირდება იმ ერთობ მნიშვნელოვან მოვლენას, რომელიც დღესაც ესოდენ საცნაურია: პოეტური სიტყვა "გაეხსნა" მეცნიერების, ფერწერის, მუსიკის ექსპერიმენტებს და კრიტიკას. ახლა ისღა დაგვრჩენია, გავიაზროთ ამ ორმხრივი გაცვლის საჭიროების მიზეზი, რადგან მისი ამოცნობა აუცილებელია ჩვენი მომავლისთვის.
მიზეზი, ამჯერად, არა მხოლოდ დედაბოძის ნგრევაა, არამედ, იმ ჭერის ჩამოქცევა, რომელიც დედაბოძს ეყრდნობოდა: სიტყვა, რომელსაც სწამდა, რომ სინამდვილეს ასახავდა, თვით ქმნის მეტ წილს სინამდვილისას. ჰიუგომდე (მივმართავ ჰიუგოს, როგორც რეფერენტს, რადგან ის იყო უკანასკნელი წარმომადგენელი "ნათელმხილველთა" (voyants) რიგისა, რომლის სათავეში დგანან ვირგილიუსი და დანტე, ამ პოეტებს თვით ჰიუგო წინამორბედებად მიიჩნევდა) პოეტური სიტყვა წარმოიდგენდა, რომ მის წინაშე გადაშლილი სინამდვილე ფლობდა შინაგან სტრუქტურას და საკუთარ კანონებს, რომლებსაც ადამიანები ობიექტურ ფაქტებად მიიჩნევდნენ, თუმც კარგად უწყოდნენ, რომ სინამდვილე, თუ კი მის სიღრმეებს მოვიხილავთ, ბნელი უფსკრულია. დღეს ჩვენ აზრი ვიცვალეთ. თანამედროვე მეცნიერების მიერ გამოწვეული რევოლუცია იმდენად ცოდნის გზების სამყაროს ახალი ასპექტებისკენ გადაადგილება არ გახლავთ, რამდენადაც შეგრძნება იმისა, რომ არცერთ გზას აღარ მივყავართ თვით რეალობამდე (realite en soi-რეალობა თავისთავად): ჩვენ ვხვდებით, რომ აზროვნება, ამიერიდან, აღარ არის სინამდვილის გაშიფრვა, არამედ, სინამდვილის ჩვენს მიერვე შექმნილი მარტივი ხატების კვლევა და თუ საჭირო გახდა, დეკონსტრუქცია.
ამ ვითარებაში, ღრმა სიტყვა, ის, რომელიც იკვლევს და წარმოაჩენს ადამიანურის, როგორც ასეთის, კავშირს არსებულთან, მიემართება საკუთარი სათავისკენ, რომელიც ჩვენშია და შეიცნობს რა თავისი არსის ქმნის პროცესს, ხვდება, რომ იგი უფრო ვრცელი და რთულია, ვინემ აქამდე წარმოედგინა და რომ მის მიერ აღნიშნული (signifiants) სურვილი უფროა, ვიდრე სამყაროს ყოფიერების ანარეკლი. გადალახავს თუ არა საკუთრივ ვერბალურ სივრცეს, სიტყვა მხატვრის ან, თუ გნებავთ, მუსიკოსის შემოქმედებაში დაივანებს. ახალი ცოდნა უნდა იყოს ნაკლებად მეცნიერული, რომელიც ადგენს კანონებს, ვინემ პოეზია, რომელიც არღვევს ამ კანონებს, რათა შეგვახსენოს, რომ არსებობს "მიღმა ფონი", ის "გარეთ", რომელიც ავსებს ჩვენს არსებას ამწუთიერ ყოფიერებაში. ხელოვნებანიც იქცევიან პოეზიად, თუკი შესძლებენ კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენონ აზრის ჩამოყალიბების საკუთარი მანერა. სწორედ აქედან გამომდინარეობს დღევანდელი პოეზიისთვის დამახასიათებელი სრულიად ბუნებრივი აუცილებლობა მიუბრუნდეს, უპირველეს ყოვლისა, ფერწერას, რომელიც საშუალებას მისცემს გაიაზროს საკუთარი თავი, რაც თავის მხრივ, უფრო ღრმა განსჯისკენ უბიძგებს და საბოლოო ჯამში, დაეხმარება აქციოს საკუთარი თავი კრიტიკულ აზრად, რომელიც მრავალ სხვა სფეროს გადაწვდება.
გეგმის იდენტურობამ, პოეზიისა და ხელოვნებათა საშუალებების ნათესაობამ ჯერ კიდევ აღორძინების ეპოქაში იჩინა თავი ფლორენციაში, განსაკუთრებით კი ვენეციაში. შემდეგ კი, კრისიზი, რომელზედაც ახლა ვსაუბრობთ, ბოდლერისთვის იქცა ყოფიერების ფაქტად, რომლის პირველი შედეგების წარმოჩენა ესოდენ აფრთხობდა პოეტს დელაკრუას შემოქმედებაში. იქნებ დელაკრუა იყო მეორე, ეჭვმიუტანლად მყარი "დედაბოძი", რომელიც იცავდა ტრადიციის მარადიულობის პრიციპს, რომლის მემკვიდრედ დელაკრუა საკუთარ თავს რაცხდა? ან იქნებ, შინაგანი წინააღმდეგობებით, პესიმიზმით და გასაოცარი უნაყოფობით, რომელიც საკუთარ შესაძლებლობათა უკიდურეს ზღვარზე გაცხადდა, დელაკრუა წარმოგვიჩენს სწორედ იმ სირთულეს, რომელმაც ესოდენ დიდი გავლენა მოახდინა მომავლის პოეზიაზე?
ეს კითხვა მეტ სიმწვავეს იძენს, თუკი გავითვალისწინებთ, რომ მხატვრები მხოლოდ იმ შემთხვევაში აღმოაჩენენ საუკუნიდან საუკუნემდე, სხვათა მიერ ნაკარნახევი და მათ მიერ ხმამაღლა გაცხადებული ყალბი ჭეშმარიტებების ილუზიურ ხასიათს, თუ კი ნდობას გამოუცხადებენ და "მოიხიბლებიან" იმით, რაც ხელოვანს საკუთარი აზრის გამოთქმის საშუალებას აძლევს: ენას. მანე (გავიხსენოთ ბოდლერის წუხილი და საყვედური) თავის ტილოებში ნებას რთავს ენას გამოამზეუროს ადამიანური ურთიერთობები და მისთვის დამახასიათებელი ხიბლი, ნაცვლად იმისა, რომ გაიხსენოს საკუთარი როლი და მიზანი, რომელიც მდგომარეობს იმაში, რომ დაგვეხმაროს მოვაწესრიგოთ ჩვენი ურთიერთობა იმასთან, რაც არ არის ენა, მისგან განსხვავებულია და რამდენადაც ხელეწიფება, შესძინოს აზრი სიცოცხლეს.
- თქვენთვის პოეზია "გამანადგურებელ ძალებთან ბრძოლაა", რომელთა შორის უპირველესია ფაშიზმი. მაგრამ XXI საუკუნის დასაწყისში, უფრო ბუნდოვან, ამიტომაც უფრო საშიშ საფრთხეს წინასწარმეტყველებთ. რას გულისხმობთ, რას უნდა ვუფრთხოდეთ?
- ნაციზმი იყო იდეოლოგია, რომელიც ტრაგიკულ ვითარებათა თანხვდომის წყალობით, საკუთარი ლოგიკის ზღვრამდე მივიდა, რაც, საბოლოო ჯამში, სხვათა მკვლელობასა და თვითგანადგურებაში გამოიხატა. ეს იყო საზარელი თავისუფლება, რომელმაც, ისტორიის გარკვეულ მონაკვეთზე, მსგავს საზარელ სიმთვრალესა უგუნურებას მისცა დასაბამი. მაგრამ საფრთხეს სხვა ცბიერი ფორმებიც გააჩნია. იდეოლოგია გარკვეული პრინციპების სისტემის აბსოლუტიზაციაა, რომელიც ყოველდღიურად, რუტინულ სიტუაციაში ხმარებულ სიტყვებში იჩენს თავს. ამასაც, ბოლოს და ბოლოს, მკვლელობამდე მივყავართ. ამრიგად, ეს საფრთხე, რომელიც ნებისმიერ აზრს განადგურებით ემუქრება, დღეს, ჩვენს თვალწინ, უფრო და უფრო იზრდება და ძალას იკრებს. ამ პროცესს სხვადასხვა მიზეზი განაპირობებს. მეცნიერება, თუმც კი საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ, კონცეპტუალურ დონეზე დაყვანილ აზრებს კონსერვის ქილებში ათავსებს და მზადაა, ჩვენი ცხოვრების ნებისმიერ წუთს, ერთადერთ საკვებად შემოგვთავაზოს. ერები გვერდიგვერდ ცხოვრობენ, ერთმანეთს ხედავენ და ეს თავისთავად კარგია, მაგრამ არაფრისმთქმელი სიტყვებით, უფრო ზუსტად, სტერეოტიპებით შორიდან ესაუბრებიან ერთმანეთს. რას წარმოადგენს ინგლისური ენა, რომელიც დღეს შუამავლის როლს კისრულობს, თვით პოლიტიკის დონეზე? იგი ნაკლებადაა ენა, უფრო მეტად, კონცეფციების სისტემა, რომელმაც მხოლოდ გაუგებრობის წყალობით მოიკიდა ფეხი ხელოვნებაში და რომელსაც თუნდაც სხვადასხვა ქვეყნის მომღერლების "ღრმა სიტყვასთან" არაფერი აკავშირებს.
- თუ კი პოეზია არის "რადიკალური უარყოფა ყოველივეს კონტროლის პრეტენზიისა, რის საფრთხეც კონცეპტუალურ აზროვნებაში იმალება", ხომ არ უნდა განვიხილოთ თანამედროვე ეპოქის მიერ ტექნიკის მიღწევათა გამოყენება გამოწვევად, მომენტად, როდესაც პოეზია იქნება აუცილებელი, მაგრამ ისეთი რთული, როგორც არასოდეს?
- მე ვთქვი "ყველაფრის კონტროლი"? შეიძლება, მაგრამ "ყველაფერში" ვიგულისხმე არა ემპირიული სინამდვილის ცვალებადობა, რომლის ყოველმხრივი შესწავლის უფლება აქვს კონცეპტუალურ აზროვნებას, არამედ თვით უმცირესი ნივთის რეალობის განსხვავებული დონეები. ერთი გახლავთ ფორმა, რომელსაც ნივთი იღებს მეცნიერულ დისკურსში, მეორე, რაც შეეხება ცოცხალ არსებებს და მისთვის ძვირფას საგნებს, არის ფაქტი, რომ ეს უკანასკნელნი არსებობენ რაღაც დროით, სადღაც ამქვეყნად და სწორედ ამის გამო არ წარმოადგენენ იმ უბრალო ნივთებს, რომელთა ჩანაცვლება შეიძლება იდეით, რომელიც მათ შესახებ გაგვაჩნია. ისინი "აქ" და "ახლა" არსებულნი არიან და მიელტვიან სხვა "აქ" და "ახლა" არსებულთ. მათი გააზრება და შეგრძნება აზროვნების კატეგორიებით და განცდის ამა თუ იმ ყაიდით მხოლოდ მას ძალუძს, ვინც იცის, რას ნიშნავს საკუთარ თავთან ურთიერთობა, რასაც საკუთარი სასრულობის შეცნობა შეგვიძლია ვუწოდოთ. კონცეპტუალური აზროვნება სასრულობას მხოლოდ იმ შემთხვევაში ამჩნევს, როდესაც კითხვის ქვეშ დგება თვით მისი არსებობა. იოცნებო "აბსოლუტურ კონტროლზე", თუ გნებავთ "აბსოლუტურ Fფლობაზე", ნიშნავს უარი თქვა საკუთარ არსებობაში ეჭვის შეტანაზე. პოეზია, რომელიც არ იზიარებს ამ ოცნებას, ისეა აუცილებელი, როგორც არასდროს და იგი რთულია როგორც არასდროს.
ამასთანავე, ეს სირთულე ბედის საჩუქარია, რადგან ერთდროულად, ნათელჭვრეტისკენ მოწოდებაა, რომელიც საშური საქმეების მოგვარებისკენ გვიხმობს. XXI საუკუნემ, შეიძლება, პოეზიის სულთაბრძოლა და თვით სიკვდილიც იმ ნანგრევების ქვეშ იხილოს, რადაც საუკუნემ ბუნება და საზოგადეობა მოაქცია. თუმცა, ვინ უწყის, იქნებ, სწორედ ეს საუკუნე გახდეს ჭეშმარიტი პოეზიის მკვდრეთით აღდგომის მოწმე, რა თქმა უნდა, მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ კი პოეზია საკუთარ თავს შეიცნობს. ეს ის ცოდნაა, რომელიც აქამდე არ გამჟღავნებულა ექსპლიციტური ცნობიერების დონეზე, რომლის საფუზველზეც პოეზია შეძლებდა დიალოგი გაემართა "სამყაროში ყოფნის" სხვა ფორმებთან.
პოეზია აღარ იქნება წიგნის გვერდების ჩარჩოში მოქცეული ლექსი, მსგავსი, ვინ იცის, რომელი ტოტიდან ჩამოვარდნილი ვაშლისა. ლექსის მოძრაობა განივრცობა, გადავა წიგნიდან წიგნში, იქცევა ძიებად, განვითარდება არა როგორც ტექსტი, არამედ კითხვა, რომელიც მიემართება თვით ტექსტს. ეს იქნება მოძრაობა, ვიმეორებ, განვრცობა, რომელიც, ერთმანეთში გადახლართულ პროზად და პოეზიად, აქამდე უხილავ ჰორიზონტებს გადაწვდება.
- მახსოვს, თქვენი პირველი წიგნი ანბანს, ენის პირველქმნილ სახელმძღვანელოს შეადარეთ, რომელშიც სიტყვები "მარტივი სამყაროს ნივთებს" აღნიშნავენ. არის თუ არა ძირეული განსხვავება პოეტური სიტყვის უბრალოებასა და იმ "სიმარტივეს" შორის, რომელსაც ყოველდღიური ენა მიაწერს იმას, რასაც, "პოეტურს" და "განცდებით დატვირთულს" უწოდებს?
- ანბანი? წიგნებში, რომლითაც კითხვას სწავლობენ, ყოველდღიურად ხმარებულ სიტყვებს თან ახლავს მათ მიერ აღნიშნული ნივთების გულუბრყვილოდ არქეტიპული, გამარტივებული გამოსახულებანი. ისინი ანბანის რიგითობითაა წარმოდგენილი. სწორედ ამის გამო ხდება არა მხოლოდ ენის ფაქტის, სიტყვების და სიტყვებს შორის არსებული კავშირების, ესე იგი შინაგანი ლოგიკური მთლიანობის გაცნობიერება, არამედ, ერთდროულად, სამყაროს უწესრიგობის, ან თუ, ამ უწესრიგობის შესაძლებლობის აღმოჩენაც. ანბანი, გაგებული მხოლოდ იმ სახით, როგორც ის გვეძლევა, არის ხიდი, გადებული ენის მიერ "დამუშავებულ" სინამდვილესა და თვით ენას შორის, რაც ქმნის სინამდვილის და ენის განუყოფლობის ილუზიას, და ეს იმ დროს, როდესაც ენას ძალუძს დაშორდეს სინამდვილეს და თავისუფალი შემოქმედების საძირკვლად იქცეს.
და ისევ თქვენს კითხვას ვუბრუნდები. რით განსხვავდება ჭეშმარიტი პოეზიისთვის დამახასიათებელი უბრალოება, გრძნობების, განცდების და სიყვარულის გამოხატვის სიმარტივისგან? შეიძლება ვინმემ იფიქროს, რომ ადამიანის არსებობის სასრულობის გათვალისწინებით, პოეზია სწორედ მსგავსი განწყობის და გრძნობების გამოხატვას უნდა ესწრაფოდეს, რადგან ისინი, ინტელექტუალური აქტებისგან განსხვავებით, ჭეშმარიტად ჩვენს მიერ განცდილი, "ნაცხოვრები" არიან.
მაგრამ ასე არ გახლავთ. განცდილი და გადატანილი, თუნდაც მღელვარე და შფოთით სავსე, არ უნდა ვიგულოთ აუცილებლად სასრულობის "ბინად". უფრო მეტიც, ისინი არაფერს გვასწავლიან სასრულობის შესახებ. სურვილები, მათი უმრავლესობა მაინც, და ემოციები, რომლებიც მათგან იბადება, კონცეპტუალური აზროვნების მიერაა სტრუქტურიზებული და მის კუთვნილ სიბრტყეშია გამოკეტილი. აქ იღებენ ისინი ჩვენი წარმოდგენების სახეს, რომლებიც, თუ კი მათ გარეგნულ სახეს არ მივენდობით, მხოლოდ აბსტრაქციებია, მიუხედავად იმისა, მათი მიზეზით ვიტანჯებით თუ ვკვდებით. რამდენი ასეთი ვითომდა განცდა, ვნება და უიმედობა ქცეულა, ზოგჯერ, დიდი ლიტერატურის საწყისად, თუმცა, უმეტეს შემთხვევაში, ისინი ამცირებენ იმას, რასაც ჩვენ "პოეტურს" ვუწოდებთ. პოეზიის წესის მიხედვით არსებობისთვის, განცდები უნდა მიემართონ საკუთარ რეალურ მიზანს და საგანს და არა იდეა-ქიმერას, რომელსაც მათგან და ადამიანებისგან ქმნიან. დიდი ლირიზმი საკუთარი თავის ძლევაა,-სიყვარული კერპის თაყვანისცემა არ გახლავთ, ის ილუზიურის, წარმოდგენილის ან წარმოსახულის აღმოჩენაა. ლირიზმში სწორედ ილუზიურის ფორმების წარმოჩენა მძაგს.
- თქვენ ერთმანეთისგან ანსხვავებთ პოეზიას და მისტიკას, თუმც კი ხაზს უსვამთ მათ სიახლოვეს, აცხადებთ, რომ პოეზია "რელიგიურის მიღმაა". დღეს, "რელიგიურის აღზევების" ჟამს, როგორ გესახებათ ეს განსხვავება?
- მე ვაახლოვებ პოეზიას და მისტიკას, რადგან ისინი ერთსა და იმავე ინტუიციას ეფუძნებიან. ეს ერთადერთის ინტუიციაა, იმ ერთის, რომლის არსებობას შევიგრძნობთ ყოველ ცოცხალ არსებაში, როდესაც მას ვხედავთ ისეთს, რიგორიც ის არის, რამეთუ სწორედ ეს არსებობა აქცევს მას მთლიან ანუ, რეალურ არსებად და არა იდეად, რადაც ჩვენ მას ხშირად წარმოვიდგენთ. მე ვაშორიშორებ პოეზიას და მისტიკას, რადგან მისტიკა იმისთვის, ვინც ეძიებს მის ერთობას პოეტიკასთან, არის ადამიანის არსებობის თვითმყობადობის დავიწყება, იმ დროს, როდესაც პოეზია ამას არასოდეს ივიწყებს და გამუდმებით უბრუნდება ადამიანს და მისი ყოფიერების განსაკუთრებულობას წარმოაჩენს.
რატომ იქცევა ასე პოეზია? იმიტომ, რომ საკუთარი სასრულობის გააზრება და მიღება, სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ამ გამოცდილებით ცნობიერების გამდიდრება, შენს გვერდით, "აქ" და "ახლა" მყოფი მოყვასის არსებობის აღიარებას და აქედან გამომდინარე, ენის წიაღში დარჩენას ნიშნავს.
მე კარგად ვხედავ, რომ "რელიგიური" ცდილობს დაუბრუნდეს ადამიანების ენას, მაგრამ გზად, მხედველობის არედან უსხლტება საკუთარი მიზანი, რადგან "კონცეპტუალურად მოიხმარს" ენას, რომელსაც გადარჩენა სჭირდება. ეს ბადებს მეტყველებას, რომელიც ზებუნებრივის რწმენის აუცილებლობას ითხოვს და ეკლესიას, რომელიც ადამიანთა სულში იდეოლოგიად ქცეული ოცნების დანერგვას ისახავს მიზნად. ამ მავნე მცდელობამ თავისი დაღი დაასვა საუკუნეებს. მან, ვისაც რელიგია იზიდავს, პოეზიაზე უნდა იაზროვნოს.
- თქვენს შემოქმედებაში ხშირად მიმართავთ მოგონებებს, "პირველქმნილ სცენას" უბრუნდებით. რა განსხვავებაა პოეზიასა და დღეს ესოდენ დაფასებულ პროზას შორის?
- "პირველქმნილი სცენა"? ზოგჯერ გამართლებულია ფსიქოანალიზისგან ნასესხები ტერმინის ხმარება. ამ დროს "ღრმა რეაქცია" მჟღავნდება ბავშვის ქმედებაში, საკუთარი თავისთვის შიშის, გაოცების და დამნაშავეობის შეგრძნების აკრძალვაში, ერთი სიტყვით, ბავშვის მხრიდან ეს არის ნდობის გამოცხადება.
ხშირად, პოეზიაზე საუბრისას, იხსენებენ პირველსაწყის გამოცდილებას, რაც პოეზიის გამქიქებელთ თითქოსდა ნებას რთავს პოეზიას პასეიზმში (წარსულის განდიდება-გ. ე.), საკუთარ არსებაში ჩაძირვასა და საზოგადოების ამწუთიერი პრობლემების უგულველყოფაში დასდონ ბრალი. მაგრამ საქმე ის გახლავთ, რომ ლექსებში, თუკი ისინი ჭეშმარიტ პოეზიას მიეკუთვნება, პირველი გამოცდილების წარმოჩენა ნდობის გაცხადებაა. საწყისებისკენ მიბრუნების სურვილი პოეტში მუდამ ცოცხლობს. ეს არ არის აროდეს არსებული, მითიური "ოქროს ხანის" სინანული და თუ კი მითი მაინც იჩენს თავს ენაში, მხოლოდ იმიტომ, რომ მისი გამოხმობით, პოეტი ნდობას უცხადებს მეორეს, ვიღაც სხვას, რომელიც მისგან ორ ნაბიჯზეა, მიუხედავად იმისა, რომ ამ სხვას შეიძლება ხელთ ეპყრას ნაჯახი ან მახვილი. პოეტი ცივ გონებას სიტყვათა მაგიას უპირისპირებს.
რაც შეეხება რომანს, მე მისი მტერი არ გახლავართ. პირიქით, ბევრ რომანს ადამიანის გონების მცდელობის და თვით პოეზიის უმაღლეს გამოხატულებად მივიჩნევ, რადგან აქაც იმ ნდობის გაცხადებას ვპოულობ, რომლის შესახებ მაღლა ვისაუბრე და რომელიც ენის სათავეებისკენ მიგვახედებს. პოეზია ერთის გახსენება და ამასთან ერთად, მისტიკისგან განსხვავებით, საზოგადოებისკენ მიბრუნებაა.
განა საკუთარი დანიშნულების ერთგული რომანისტიც ასე არ იქცევა, როდესაც პირისპირ წარუდგება მათ, ვის შესახებ წერს, პოეტად ქცეული ბავშვის მსგავსად, გაოცების და შიშის გარეშე.
დიდი რომანი ფანტავს ბოროტ ზმანებებს და ყოველი მხრიდან ამოზიდავს სინათლეს. დიდი რომანიო, ვთქვი... სხვა ბევრიც, ნაკლებად მნიშვნელოვნად მიჩნეული, წარმოადგენს პოეზიას მოქმედებაში.
რაც შეეხება "ავტოფიქციას" (საკუთარ თავის თხზვა-გ. ე.), თქვენ რომ ახსენეთ, ეს გარდუვალია, რადგან წერა მწერლის გამოცდილებას ემყარება. სხვების შესაცნობად, უპიველესად, საკუთარი თავი უნდა შეიცნო, გაიგო ვინ ხარ, მაგრამ ეს სრულიადაც არ ნიშნავს, მკითხველს წარმოუჩინო შენი თავგადასავლების, ცხოვრებისეული კოლიზიების შელამაზებული ფოტოსურათები, რომელიც, ხშირად, საკუთარი თავის განქიქებას ემსგავსება, რასაც ცოდვას ვუწოდებდი, ეს სიტყვა ესოდენ რომ არ მზარავდეს.
ფიქცია (გამონაგონი-გ. ე.) ჩვენი არსების სიღრმეში იმალება და ჩვენ იმდენად ვღირვართ, რამდენადაც შევძლებთ მის წარმოჩენას და სხვებისთვის გაზიარებას.
ფრანგულიდან თარგმნა გიორგი ეკიზაშვილმა
© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“
ფრანგულიდან თარგმნა გიორგი ეკიზაშვილმა
© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“
.jpg)
No comments:
Post a Comment