გუსტავო მარტინ გარსო - მუსიკოსი სენტ-მერიდან

ბავშვობაში ერთი და იგივე უაზრო სიზმარი არ მასვენებდა. გამუდმებით მესიზმრებოდა, თითქოს რაღაც ადგილას ვარ და უცებ ვხვდები, რომ ტანსაცმელი არ მაცვია, უფრო სწორედ ფეხსაცმელი, თანაც მხოლოდ ცალ ფეხზე, რის გამოც სირცხვილის მტანჯველ განცდას კოჭლობაც ემატებოდა. ეს ვითომ ჩვეულებრივი სიზმარი დამანგრევლად მოქმედებდა ჩემზე, ასე მეგონა, რომ ჩემში არსებული რაღაც ძალიან ძვირფასი ყველას დასანახად იყო გამოფენილი. მთელ ამ სიტუაციაში ერთდროულად იყო რაღაც გამომწვევიც და მტკივნეულად კომიკურიც. სიზმარი იმდენად შემზარავი იყო, რომ არაერთხელ გამღვიძებია ოფლში გაწურულს.
მოგვიანებით გავიგე, რომ ასეთი სიზმრები ჩვეულებრივი რამაა ამ ასაკში და პირველ სქესობრივ სურვილებს უკავშირდება. მაგრამ მაშინ დარწმუნებული ვიყავი, რომ მიზეზი ერთი შემთხვევა იყო, რომელიც რამდენიმე წლით ადრე გადამხდა თავს: 12 თუ 13 წლისა ვიქნებოდი, როცა სკოლიდან ექსკურსიაზე წაგვიყვანეს. ერთ-ერთი გაჩერება წყალსაცავის დათვალიერება იყო. ეს გახლდათ საზოგადოებრივი შრომისა და პომპეზური ცერემონიების ეპოქა, როცა ინტელექტი და პროგრესი არა მხოლოდ ადამიანის ცხოვრებას ცვლიდა, არამედ ბუნებასაც კი აიძულებდა დამორჩილებოდა ამ პატარა, ენერგიული და ოდნავ დაბნეული კაცუნას სახაზავს და დროდადრო დოკუმენტურ კინოფილმებშიც გამოჩენილიყო. იმ დღეს სწორედ ერთ-ერთი ასეთი დამბის გახსნაზე წაგვიყვანეს.
ცემენტის უზარმაზარი მთა და უშველებელი თხრილი წყლის დასაგროვებლად გოლიათის ნახელავს ჰგავდა. ქვემოდან შევცქეროდით გიგანტურ ტურბინებს, რომლებიც კლდეების ფონზე იკვეთებოდნენ და მისტიკურ სავარცხლებს წააგავდნენ. ქვემოთ ჩასასვლელი გზა ძალიან სახიფათო იყო, და ჩვენც, რა თქმა უნდა, დაუფიქრებლად იქით გავემართეთ. ძალიან მალე, ამ თავბრუდამხვევი დაშვების დროს, ჩემში გაჩნდა შიში, რომელიც მას მერე თან მდევს. ეს იყო სიმაღლის შიში. ნაბიჯის გადადგმა არ შემეძლო. მეგობრები მეძახოდნენ, მაგრამ მე ვერ ვინძრეოდი, რადგან მეგონა, რომ სულ პატარა მოძრაობაც და უფსკრულში გადავიჩეხებოდი. დღემდე არ ვიცი, როგორ ჩავაღწიე დაბლა. სამაგიეროდ, უკვე ქვემოთ აღმოვაჩინე, რომ ცალი ფეხსაცმელი დამკარგვოდა. იმის წარმოდგენა, რომ მის მოსაძებნად ისევ ზემოთ უნდა ავსულიყავი, იმდენად მზარავდა, რომ გადავწყვიტე, თავი მომეჩვენებინა, თითქოს ფეხსაცმლის დაკარგვა სულაც არ მანაღვლებდა. ისედაც ყველაფერი მალე დამთავრდებოდა, რადგან წყალსაქაჩი ექსკურსიის ბოლო გაჩერება იყო. მაგრამ მოხდა ყველასათვის მოულოდნელი რამ. ავტობუსი ბენზინის ჩასასხმელად გაჩერდა, სადაც შემთხვევით მეორე ავტობუსიც აღმოჩნდა, ისიც ჩვენი ქალაქიდან. ეს გოგოების ეკსკურსია იყო. ისეთი აურზაური ატყდა, რომ მოძღვარმა ავტობუსიდან ჩასვლის უფლება მოგვცა. გოგონებიც ჩამოვიდნენ და თითქოს იქაურობა ქარბორბალამ ჩაითრიაო, ისე ირეოდნენ ჯგუფები ერთმანეთში. გოგონებს ფორმები არ ეცვათ და ირგვლივ მათი ფერად-ფერადი ქვედაბოლოები ფრიალებდნენ. მე ადგილიდან ვერ ვინძრეოდი. მათთან ფეხშიშველა ხომ არ ჩავიდოდი? ფანჯრის მინაზე მივეწეპე და სცენას გაშეშებული შევცქეროდი, თითქოს ისევ კლდეზე ვიყავი გადმოკიდული და პატარა მოძრაობასაც კი შეეძლო ჩემი დაღუპვა. რამდენიმე გოგო შემოტრიალდა, ჩემს დასანახად ერთმანეთს ყურში რაღაც გადაუჩურჩულეს და ხმამაღლა გაიცინეს. თუმცა, სიმართლე გითხრათ, მე ყურადღებას არავინ მაქცევდა. ჩემს ცხოვრებაში არასოდეს მიგვრძნია ასეთი ტკივილი და დამცირება.
ეს სცენა და ჩემი სიზმარი ფეხსაცმლის დაკარგვის შესახებ მაშინ გამახსენდა, როდესაც ჩემი ბავშვობის დროინდელი ფოტო აღმოვაჩინე. სურათი გიხონთან ახლოს, ერთ-ერთ პლაჟზეა გადაღებული. აქ დედას ბიძაშვილები ცხოვრობდნენ და ზაფხულს მათ სახლში ვატარებდით ხოლმე, ხშირად დავდიოდით მეზობელ პლაჟებზე და ეს ფოტოც ლუარკაში ან კანდასში უნდა იყოს გადაღებული 63 ან 64 წლის ზაფხულში. მიახლოებით თოთხმეტი ან თხუთმეტი წლის ვარ. ფეხზე გამიხდია და კეტები უდარდელად მიჭირავს ხელში. მეტყობა, რომ ფეხსაცმელი საერთოდ არ მედარდება, თითქოს არც არაფერში მჭირდებოდეს. მოკლედ, ფეხშიშველა ვარ. მეორე ხელით ჯოხი ტროსტივით მიჭირავს. ოდნავ გაწეული მუხლი, აკეცილი შარვალი, მთელი ჩემი პოზა სიმტკიცეს ასხივებს და სახეზეც გაბედული ღიმილი დამთამაშებს, რაც სურათს ოდნავ ონავრულ, ხალისიან ელფერს ანიჭებს და მე ეს ძალიან მომწონს. თითქოს ვამბობ, როგორც იქნა, შემიძლია მივესალმო უცნობ ხალხს. აპოლინერის პოემა ,,სენტ-მერის მუსიკოსიც” ხომ ასე იწყება: მიაბიჯებს კაცი ქალაქში და ფლეიტაზე უკრავს. ქალაქის სხვადასხვა მხრიდან ქალები იწყებენ გამოსვლას და უკან მისდევენ მას. ბოლოს ყველანი ერთად უჩინარდებიან სახლში, საიდანაც აღარასოდეს ბრუნდებიან.
ყოველთვის მაოცებდა ეს უცნაური ფოტო. იგი არაფრით ჰგავს არც ერთ სხვა სურათს - არც ადრინდელს და არც მერე გადაღებულს. თითქოს იმ ზაფხულს დროებით სხვა ადამიანად ვიქეცი, რომელიც ისევ მე ვიყავი, ოღონდ ახლა უკვე შემეძლო მანამდე წარმოუდგენელი ფიქრები და ქმედებებიც კი რეალობად მექცია. განა ეს ჯოხიც ფლიეტას არ ჰგავს? გამახსენდა პოემა:
,,ასე რომ, მოცინარენო, ბევრიც ვერაფერი გამორჩით ადამიანებს,
მხოლოდ სულ ცოტა ქონი გამოადნეთ თქვენსავე უბადრუკობას.
ჩვენ კი, ვინც ერთმანეთისგან მოშორებით სიცოცხლით ვკვდებით,
ჩვენ საკუთარი მკლავები გვაქვს და ამ რელსებზე ძველი სატვირთო მატარებლები დასრიალებენ.”
არასოდეს ვიცილებდი ამ ფოტოს და იგი წლების განმავლობაში ჩემი უსაყვარლესი სურათი იყო. ისე ხშირად ვუყურებდი, რომ გონებით მისი უმცირესი დეტალის აღდგენაც კი შემეძლო. მატყვევებდა მისი მხიარული იდუმალება. ,,ასეთი უნდა ყოფილიყავი”, ვუმეორებდი ჩემს თავს, შენ ფლეიტაზე დაუკრავდი, და როცა კი მოინდომებდი, გაბრუებული გოგონები, ათრთოლებულნი და დაცარიელებულნი, გუნდ-გუნდად გამოგყვებოდნენ უკან. ისინი არასოდეს ინანებდნენ იმაზე, რაც მიატოვეს. არ ინანებდნენ იმ დღეებზე, ცხოვრებაზე, მოგონებებზე, მათ უკან რომ დარჩა.
ერთ დღეს შემეშინდა. მომეჩვენა, რომ ფოტო შემზარავი იყო. ეს იყო გამოსახულება ბიჭისა, რომელიც ეს-ესაა მოკვდა, რომ ყველა, ვინც მას უკან გაჰყვებოდა, დაიკარგებოდა. მას შემდეგ ამ სურათს გავურბივარ. ვიცი, რომ აქვე, უჯრაშია ჩაკეტილი, მაგრამ არ მინდა შევხედო. თუ შემთხვევით თვალს მოვკრავ, სული მეხუთება. ჩემს თავს ვეუბნები: მაშინ მხოლოდ ფეხსაცმელი არ დაგიკარგავს. სინამდვილეში იმ დღეს შენ წყალსაქაჩში გადაიჩეხე და ავტობუსიდანაც იმიტომ არ ჩახვედი, რომ იცოდი - მკვდრები და ცოცხლები ერთად ვერ იქნებიან. რაღაც ამოუცნობი მიზეზით ეს მკვდარი ბავშვი ამ სამყაროში განაგრძობს არსებობას. მეტიც, ის გეხმარება, რომ დაბრუნდე. ეს მაშინ ხდება, როცა საწერად ჯდები. ამ დროს საიდანღაც კვლავ ჩაგესმის ფლეიტის ჰანგები. იცი, რომ არ უნდა მოუსმინო, მაგრამ ჯადოსნური ხმა გნუსხავს.
მე არ ვმღერი ამ პლანეტისთვის, არც რომელიმე სხვა პლანეტისთვის.
მე ვამღერებ ჩემში არსებულ ყველა შესაძლებლობას, რომელიც სცდება ამ სამყაროს, და საერთოდ ყველა სამყაროს საზღვარს.
მე ვმღერი ზერელე ცხოვრების სიხარულსა და ხეტიალში სიკვდილის ნეტარებაზე.
ვწერ მხოლოდ იმიტომ, რომ შორეული ფლეიტის ხმა ჩამესმოდეს. ამიტომ არავინაა ვალდებული წაგიკითხოს, არავინაა ვალდებული საერთოდ წაიკითხოს რამე. ასეთია მწერლის ხვედრი. ადრე თუ გვიან, მათდა უნებურად, ისინი სიკვდილის მაუწყებლები ხდებიან. ის, ვინც მათ უკან გაჰყვება, სასიკვდილოდაა განწირული.

© „ლიტერატურა – ცხელი შოკოლადი“